بررسی اندیشه‌های تلفیقی در آثار مهدی اخوان‌ثالث
محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن
فاطمه حاجی رحیمی
1
(دانشجوی دکتری گروه ادبیّات حماسی، دانشگاه قم، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، قم، ایران.)
حسن شهریاری
2
(دانشجوی دکتری ادبیّات حماسی، دانشگاه قم، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، قم، ایران.)
کلید واژه: نمادگرایی, کلید واژهها: اندیشه‌های تلفیقی, مهدی اخوان‌ثالث, اسطورهسازی,
چکیده مقاله :
چکیده اندیشه‌های تلفیقی در شعر، با هر زمینه‌ای، اساساً از پیچیده‌ترین فرآورده‌های تخیّل شاعرانه است و البتّه به‎سببِ گستردگیِ مفاهیم و بارمعنایی که، اندیشه دارد، تأویل آن‌ها مخاطب را در مسیر نگاه و کیفیّتِ عواطفِ شاعر، هدایت می‌کند. شعرِ اخوان ‎ثالث، به‌عنوان شاعرِ برجستۀ معاصر و صاحب‎سبک تلفیق و ترکیبی از سنّت‌های ادبی پیشینیان با زبان و اندیشه‌های نوآورانه‌ای ا‎ست که برای نخستین ‎بار در شعر فارسی عرضه می‌شوند. احاطۀ وسیع اخوان به میراثِ ادبِ فارسی، این مجال را برایش فراهم کرده است که اندیشه‌هایش را هرچه زیباتر، در شعر خود بگنجاند. نویسندگان این مقاله در پژوهش حاضر که مطابق با روش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شده است، به بررسی اندیشه‎های تلفیقی در آثار اخوان می‌پردازند. ازجمله نتایج حاصل از پژوهش در شعر اخوان که در سه سطح زبانی، ادبی و فکری انجام یافته است عبارتند از: تلفیقی از زبان کهن و عامیانه با زبان نو و ادیبانه، تلفیقی از حماسه و غزل، تلفیقی از ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام، تلفیقی از ادیان و مذاهب مختلف و تلفیقی از شعرنیمایی با شعرکلاسیک که این شاعر توانسته است با نمادگرایی و دیدگاه نوین خود سبکی تازه را در عرصه شعر و ادب این سرزمین به‎وجود آورد.
Abstract The integrative thoughts in poetry, with any background, are basically of the most complicated outcomes of the poetic speculation and because of the extensiveness of the ideas and meaningfulness of the thought, and their paraphrase leads the reader in the way and quality of the looking at the poet. Akhawan Sales' poetry , as a distinguished contemporary poet is the owner of a style which integrates and combines the ancient literary tradition with novel language and thoughts that are presented in Persian poetry for the first time. His extensive dominance on Persian literary heritage has provided the opportunity for him to include his opinions beautifully in his poetry. The writers of this paper which is produced qualitatively by the descriptive – analytic approach, are studying the integrative thoughts in Akhawan Sales' works. Of the consequences attained from the research which have been done in three levels of lingual, literal, and speculation one can find the integration of archaic and colloquial language with modern and literary language; epic and ode in pre and post dominance of Islam; different religions; and also the integration of Nima's poetry with classic one. Akhawan has been able to create a new style in the sphere of poetry and literature by using symbolism and modern view point in Persian territory.
فهرست منابع و مأخذ
الف)کتابها
1- احمدپور، علی، (1374)، رمز و رمزگرایی در اشعار مهدی اخوان ثالث، تهران: ترنج.
2- اخوان‌ثالث، مهدی، (1361)، از این اوستا، تهران: مروارید، چاپ دهم.
3- _________ ، (1384)، آخرشاهنامه، تهران: مروارید، چاپ هجدهم.
4- _________ ، (1375)، ارغنون، تهران: مروارید، چاپ پنجم.
5- _________ ، (1368)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم، تهران: زمستان.
6- _________ ، (1384)، درخت پیر و جنگل، تهران: زمستان، چاپ ششم.
7- _________ ، (1376)، سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز در زندان، زندگی می‌گوید اما باز باید زیست، دوزخ اما سرد، تهران: بهار.
8- امینپور، قیصر، (1383)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
9- براهنی، رضا، (1371)، طلا در مس، ج 2، تهران: نویسنده.
10- ــــــــ ، (1385)، جستاری در فرهنگ ایران، تهران: اسطوره.
11- بهبهانی، سیمین، (1370)، راوی وضع زمانه گاه با ناله گاه با فریاد، تهران: بزرگمهر.
12- خراپچنکو، میخائیل، (1364)، فردّیت خلاّق نویسنده و تکامل ادبیّات، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: آگاه.
13- حافظ، شمسالدین محمد، (1359)، دیوان، تصحیح پرویز ناتل‌خانلری، تهران: خوارزمی.
14- رزمجو، حسین، (1381)، قلمرو ادبیّات حماسی ایران، ج2، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی.
15- شفیعیکدکنی، محمّدرضا، (1391)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا انقلاب، تهران: سخن، چاپ سوم.
16- صفا، ذبیحالله، (1390)، حماسهسرایی در ایران، تهران: فردوس، چاپ پنجم.
17- عفیفی، رحیم، (1383)، اساطیر و فرهنگهای ایرانی در نوشتههای پهلوی، تهران: توس.
18- میرصادقی، میمنت، (1376)، فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبکها و مکتبهای آن، تهران: کتاب مهناز.
19- میزبان، جواد، (1382)، از زلال آب و آیینه، مشهد: پایه.
20- هیلنز، جان، (1389)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه، چاپ پانزدهم.
21- یاحقّی، محمدجعفر، (1386)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
22- ــــــــ (1385)، جویبار لحظه‌ها (جریان‌های ادبیات معاصر فارسی)، تهران: جامی.
ب) مقالات
1- تفضّلی، احمد، (1385)، «فهلویّات»، ترجمۀ فریبا شکوهی، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 29.
2- حبیبی، عبدالرضا، (1390)، سنّت و نوآوری در اشعار مهدی اخوان‌ثالث، پاپاننامه ارشد، دانشگاه محقّق اردبیلی.
3- حسنپورآلاشتی، حسین، (1387)، «راوی قصّه‌های رفته از یاد(بازکاوی اشعار اخوان)»، فصلنامۀ تخصّصی ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد مشهد.
4- روزبه، محمّدرضا، (1384)، «تحلیل و تفسیر شعر کتیبه سرودۀ مهدی اخوان ثالث»، مجلّۀ شعر، شمارۀ 42، صص23-20.
5- شفیعیکدکنی، محمّدرضا، (1369)، «تکامل یک تصویر»، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، شمارۀ 4، سال 23.
6- صهبا، فروغ، (1384). «کهن‌گرایی واژگانی در شعر اخوان»، دو فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، دورۀ جدید، شماره 5، صص64-41.
7- عالیوند، مهران، (1396)، «بررسی تمثیلهای حماسی و اسطورهای در سرودههای نیمایی مهدی اخوان ثالث»، فصلنامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر)، شمارۀ 33، صص85-69.
8- لافونتن، ژان دو، (1323)، تحقیقات ادبی: گرگ و بره، مجلۀ یادگار، سال اوّل، شمارۀ 5.
9- مرادی، محمّدهادی، عبدرویانی، جواد، (1390)، «میراثگرایی در شعر مهدی اخوان ثالث و أمل دُنقُل»، پژوهشهای نقد و ترجمۀ زبان و ادبیّات عربی، سال 1، شمارۀ 1، صص50-27.
10- همایون سپهر، محمّد، (1386)، «بررسی اساطیر در دیوان حافظ»، تهران: مجلۀ فرهنگ مردم ایران، شماره دهم، از ص37 تا ص51.
_||_