ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ‌های مختلف چغندرقند جهت کشت زمستانه در استان خراسان رضوی

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مهسا فاضل ¹ , محمدرضا عظیمی ² , مسعود احمدی ³ , محمد آرمین ⁴ , حسن حمیدی ⁵

1 - دانشجوی دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
2 - دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
3 - دانشیار بخش تحقیقات چغندر قند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
4 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار، دانشکده کشاورزی، سبزوار، ایران.
5 - دکتری تخصصی بخش تحقیقات چغندر قند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/08/20 تاریخ پذیرش : 1401/12/16 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: چغندرقند, تجزیه خوشه‌ای, تجزیه به مؤلفه‌های اصلی, کاشت زمستانه,

چکیده مقاله :

به‌منظور ارزیابی و انتخاب مناسبترین ژنوتیپ‌ چغندر‌قند در کشت زمستانه، 18 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار به طور جداگانه در دو منطقه جوین و تربت‌جام در سال زراعی 99-1398 مورد بررسی قرار گرفت. در منطقه جوین 1/94 درصد و در تربت‌جام 90 درصد از کل تنوع موجود در بین داده‌ها توسط سه مؤلفه توجیه شد که طبق این نتایج صفات درصد قند ملاس، محتوی سدیم، ضریب استحصال شکر و عملکرد ریشه به‌عنوان معیارهای مناسب در انتخاب ژنوتیپ‌ها جهت کشت زمستانه بیشترین تأثیر را در مؤلفه‌های اول تا سوم داشتند. تجزیه خوشه‌ای به روش Ward نشان داد، ژنوتیپ‌های مورد بررسی در هر دو منطقه جوین و تربت‌جام در سه خوشه قرار گرفتند. در منطقه جوین در خوشه اول ژنوتیپ FDIR19B3021 و در تربت‌جام ژنوتیپ FDIR19B4028، در خوشه دوم ژنوتیپ‌ها SBSI-6 و SVZA2019-JD0402 به ترتیب برای منطقه جوین و تربت‌جام و در خوشه سوم ژنوتیپ SVZA2019-JD0400 برای منطقه جوین و رقم Perfekta به‌عنوان نماینده گروه برای تربت‌جام انتخاب شد. در مجموع نتایج آزمایش نشان داد که دو منطقه از نظر ژنوتیپ مورد استفاده با هم تفاوت دارند و در کشت زمستانه اگرچه عملکرد ریشه در حد مطلوبی تولید می‌شود اما افزایش ناخالصی‌های ریشه به‌عنوان یک مشکل این روش کاشت می‌باشد. بر این اساس در منطقه جوین ژنوتیپ FDIR19B3021 و در منطقه تربت‌جام ژنوتیپ FDIR19B4028 قابل پیشنهاد می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

To evaluation and selection of different genotypes of sugar beet for winter cultivation in Razavi Khorasan province, a randomized complete block design with four replications was conducted separately in two regions (Jovin and Torbet-Jam) in 2018-19.In the Jovein region, 94.11 percent of the total variation in the data was explained by three components. Based on these findings, the characteristics of molasses sugar, sodium content, sugar extraction coefficient, and root yield are the most appropriate selection criteria for winter planting genotypes. Using Ward's method, cluster analysis revealed that the investigated genotypes were distributed into three clusters in both regions. FDIR19B3021 genotype in the first cluster of the Jovin region and FDIR19B4028 genotype in the Torbet-Jam region, SBSI-6 and SVZA2019-JD0402 genotypes in the second cluster as desirable genotypes for the Jovin and Torbet-Jam regions, and SVZA2019-JD0400 genotype in the third cluster. The Perfekta variety was selected as the Torbet-Jam representative for the Jovin region. The results of the experiment demonstrated that the genotypes used in the two regions are distinct, and that the increase in root impurities is a problem associated with winter cultivation, despite the fact that the root yield is maximized. The FDIR19B3021 genotype is recommended in the Jovin region, while the FDIR19B4028 genotype can be suggested in the Torbet-Jam region.

منابع و مأخذ:

احمدی، ک.،  ح. ر.  عبادزاده، ف. حاتمی، ش. محمدنیا افروزی، ا. اسفندیاری پور و ر. عباس طاقانی. 1400. آمارنامه کشاورزی جلد اول. قابل دسترسhttps://www.maj.ir/page-amar/FA/65/form/pId3352

احمدی، م.، د. فتح اله طالقانی و  ح. ع.  شهبازی. 1396. بررسی امکان کشت پاییزه چغندرقند در جنوب استان خراسان رضوی. مجله چغندرقند، 33(1): 33-46.

جلیلیان، م.، م. دهداری، ر.ا. فهلیانی و م.م. دهنوی. 1396. بررسی تحمل به سرما در ارقام مختلف چغندرقند (Beta vulgaris L.) در مرحله گیاهچه ای. مجله تنشهای محیطی در علوم زراعی، 10(3): 475-490.

حمیدی، ح.، م. احمدی و د. طالقانی. 1401. انتخاب ژنوتیپ‌های مناسب کشت زمستانه (انتظاری) چغندرقند (Beta vulgaris L.) در منطقه تربت‌جام. پژوهشهای زراعی ایران، 20(3): 335-348.

حمیدی، ح.، م. احمدی، س.س. رمضانپور، ع. معصومی و س. خرمیان. 1397. ارزیابی تنوع ژنتیکی لینه‌های نیمه خواهری چغندرقند تحت تنش رطوبتی مزرعه. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 10(28): 145-154.

حیدری، ش.، م. پناهی و ک. فتوحی. 1397. ارزیابی ارقام مختلف چغندر‌قند در شرایط اگرو اکولوژیکی منطقه میاندوآب با استفاده از روش‌های چند متغیره آماری در تنش خشکی. پژوهش های زراعی در حاشیه کویر، 13(3): 201-218.

دیهیم فرد، ر. و س. رحیمی مقدم. 1396. ارزیابی و مقایسه عملکرد چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه در شهرستان‌های مشهد و نیشابور با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی. مجله پژوهش‌های تولید گیاهی، 22(3): 157-180.

رجبی، ا.، م. مقدم، ف. رحیم زاده خویی، م. مصباح و ذ.ا. رنجی. 1381. ارزیابی تنوع ژنتیکی در توده‌های چغندرقند برای صفات زراعی و کیفیت محصول. علوم کشاورزی ایران،33(3): 553-567.

سلطانی، ج.، ح. حمیدی، م. احمدی، ج. رضایی و م. کاکوئی نژاد. 1400. مقایسه خصوصیات کمّی و کیفی ارقام چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه تحت شرایط آلوده به بیماری ریزومانیا. مجله پژوهش‌های تولید گیاهی، 28(1): 115-126.

عبدالهیان نوقابی، م.، ر. شیخ الاسلامی و ب. بابایی. 1384. اصطلاحات و تعاریف کمیت و کیفیت تکنولوژیکی چغندرقند، اختصارات فنی. مجله چغندرقند، 21(1): 101-104.

عبدالهیان نوقابی، م.، ز. ردایی الاملی، غ. اکبری و س. سادات نوری. 1390. تاثیر تنش خشکی شدید پس از استقرار بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی، کمّی و کیفی 20 ژنوتیپ چغندرقند. مجله علوم گیاهان زراعی ایران (علوم کشاورزی ایران)، 42(3): 453-464.

غفاری، ا.، ا. رجبی، ع. ایزدی دربندی، ف. روزبه و ر. امیری. 1395. ارزیابی هیبریدهای جدید مونوژرم چغندرقند از نظر تحمل به خشکی. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 8(17): 8-16.

فتوحی، ک.، ا.م. هروان، ا. رجبی و ر.ع. نژاد. 1396. بررسی تغییرات ژنتیکی برای تحمل به خشکی در فامیل‌های ناتنی چغندرقند. مجله چغندرقند، 33(1): 1-16.

کولایی، ح.ا.، س. محمودی و م. حسنی. 1389. ارزیابی مقاومت رگه های اصلاحی چغندرقند نسبت به پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه. مجله چغندرقند، 26(1): 31-42.

نبی زاده، ا. و ک. فتوحی. 1397. ارزیابی روابط بین صفات کمی و کیفی در ژنوتیپ‌های چغندرقند تحت شرایط آلودگی با بیماری رایزوکتونیا. پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، 10(27): 10.

واحدی، س.، م. مصباح، و.ا. یوسف آبادی، ر. امیری، م. بی همتا و م. دهقان شعار. 1385. مطالعه ارتباط صفات زراعی با ویژگی‌های مرفولوژیک ریشه و تعیین صفات موثر بر عملکرد ریشه و عیار قند در ژرم پلاسم منوژرم چغندرقند. مجله چغندرقند، 22(2): 19-34.

Abbasi, Z., A. Arzani., MM. Majidi. 2014. Evaluation of genetic diversity of sugar beet (Beta vulgaris L.) crossing parents using agro-morphological traits and molecular markers. Journal of Agricultural Science and Technology, 16(6):1397-411.

Anonymous. 2021. Food and Agriculture Data. Http://www.Fao.Org/faostat/en/#data/qc.  Accessed 14 nov 2021.