ارزیابی پایداری نظام‌های تولید محصولات گلخانه ای در استان سیستان و بلوچستان

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

محمد رضا رفیعی ¹ , احمد قنبری ² , محمد رضا اصغری پور ³ , براتعلی فاخری ⁴

1 - دانشجوی دکتری تخصصی زراعت، دانشگده کشاورزی دانشگاه زابل، زابل، ایران
2 - استاد زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل، زابل، ایران
3 - دانشیار زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل، زابل، ایران
4 - دانشیار اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل، زابل، ایران

تاریخ دریافت : 1395/08/30 تاریخ پذیرش : 1395/11/13 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: پایداری, گلخانه, شاخص های زراعی-بوم شناختی, اقتصادی- اجتماعی,

چکیده مقاله :

هدف از این تحقیق ارزیابی پایداری زراعی-بوم شناختی و اجتماعی-اقتصادی نظام‌های تولید گلخانه‌ای استان سیستان و بلوچستان است. داده‌های این مطالعه با استفاده از پرسشنامه از 400 گلخانه‌ در چهار اقلیم مختلف در سال 1393 جمع آوری شد. حجم نمونه مورد مطالعه از طریق فرمول کوکران محاسبه شد. چهار اقلیم مورد مطالعه شامل منطقه سیستان، زاهدان، مناطق میانی استان شامل شهرستان‌های میرجاوه، خاش و سراوان و مناطق جنوبی استان شامل شهرستان‌های ایرانشهر، نیکشهر و سرباز می‌باشند. میانگین امتیاز شاخص پایداری کل نظام گلخانه‌ای 8/59 بود. سکونت مالک در محل گلخانه و میزان تحصیلات مسئول فنی گلخانه به ترتیب با ضرایب رگرسیون 022/0، 292/1، 850/0، 004/0، 72/ و 94/1 بود. بررسی نقاط بحرانی نظام‌های گلخانه‌ای نشان داد، که برای بهبود پایداری آن‌ها مدیریت صحیح و اصولی گلخانه، به کار گرفتن نیروی فنی متخصص و استفاده از فناوری‌‌های نوین کشاورزی در جهت مکانیزه کردن گلخانه‌ها لازم است که در نهایت منجر به افزایش تولید و عملکرد محصولات گلخانه‌‌ای می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to compile composite indicators for quantifying the agro-ecological and socio-economical sustainability of greenhouse production in Sistan and Baluchestan. Data were collected from 400 greenhouse systems at four different regions using a face-to-face questionnaire during 2014. The sample size was calculated using the Cochran method. Four surveyed regions included Sistan, Zahedan, and central region of the province covering Khash, Saravan, Mirjaveh and southern region of the province covering Nikshahr, Iranshahr and Sarbaz. Average score of sustainability index in greenhouse system was 59.8. The results of step by step regression progressive showed that the most important factors determining the sustainability index in the systems were; economic efficiency of water, type of greenhouse ownership, costs of fertilizer, source of water supply, neighboring owner living and technicians education of owner with the coefficient regression of 0.022, 1.292, 0.850, 0.004, 0.720 and 1.94, respectively. The study of critical points revealed that correct management of greenhouses, employing certified technical experts and introducing and implementing modern technology to mechanize the greenhouse equipment will be lead to sustainable greenhouse and crop yield increasing in the region.

منابع و مأخذ:

اسدی، ع.، عبدالله زاده، غ.ح. و قرهقانی، ا. 1388. تحلیل عوامل بازدارنده توسعه کشت­های گلخانه (مطالعه موردی: استان اصفهان)، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 40(2): 95-105.

اصلانی، م.، غلامرضایی، س. و اباهیمی م.ص. 1394. اولویت بندی نیازهای آموزشی گلخانه­داران (مطالعه موردی: شهرستان نجف آباد)، مجله علوم و فنون کشت­های گلخانه­ای6(22): 175-184.

پازوکی، س. و شاه­پسند، م.ر. 1393. نقش آموزش­های ترویجی بر بهبود مدیریت گلخانه­داری از دیدگاه گلخانه­داران آموزش دیده پاکدشت، فصل­نامه علمی پژوهشی پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 28: 52-61.

حیدری، ح.1382. نقش اقلیم در طراحی گلخانه در مناطق کوهستانی با تاکید بر عوامل مرتبط با دما به منظور کاهش مصرف سوخت. مجموعه چکیده مقالات نخستین سمپوزیوم وضعیت موجود سازه­ها و اتوماسیون گلخانه­ای در ایران و راه­کارهای توسعه. خرداد82. ایستگاه ملی تحقیقات گل و گیاهان زینتی محلات.

رجایی، م.، ا. ملک محمدی. و س.م. حسینی 1393. نیازسنجی آموزشی گلخانه­داران گل و گیاهان زینتی استان تهران با استفاده از مدل بوریچ (مطالعه موردی: کاربرد انرژی­های جایگزین)، فصل­نامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 45 (3):403-411 .

رحمانی، ح.، ف. نورکی و م. برادران. 1391. ارزیابی عوامل موثر بر مدیریت بهینه گلخانه‌‌های صیفی استان خوزستان، مجله  علوم و فنون کشت‌‌های گلخانه‌ای. 10 (3):89-99

رفیعی، م. 1393. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، فصل­نامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، 11 (43): 20-25

زرجینی، ت.، م. انوری و م. محمدیان.1391. اصول و مبانی علمی کشت گیاهان گلخانه­ای، انتشارات نشر تهران، تهران،332 صفحه.

شریف­نسب، ه.، ا. زارع فیض­آبادی، د. فتح الله طالقانی، ح. علیپور، س. امیری­نیا و م.ر. تورجی. 1395. بسته­های دانش بنیان اقتصاد مقاومتی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مردادماه 1395، 376 صفحه.

شریفی، ا.، ر.ا. رضایی، و ن. برومند.1390. بررسی عوامل موثر بر پایداری نظام کشت گلخانه­ای در منطقه جیرفت و کهنوج. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، (1): 142-152.

طرهانی، ع.، س. جاهدی­پور، آ. میربلوک و و. شاهسونی. 1393. بررسی نقش و جایگاه زنان روستایی در تولید و توسعه کشاورزی. اولین همایش ملی زن و توسعه پایدار روستایی. دانشگاه فردوسی مشهد. صفحه 1-10.

عالی­فر، ن.، ا. محمدی قهساره و ن. هنرجو. 1389. اثر نوع بستر کشت بر عملکرد و جذب عناصر غذایی به وسیله خیار گلخانه‌ای در کشت بدون خاک. مجله علوم و فنون کشت‌‌های گلخانه‌ای. 1(1): 19-24. 

فاضل­نیا، غ. و ز. محبی خیرآبادی. 1391. بررسی نقش مشارکت زنان در پایداری اقتصاد روستایی، دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری گیلان. جهاد دانشگاهی واحد استان گیلان، همایش ملی توسعه روستایی. 1-7.

لیث، ن.، چیذری، م. و نادری مهدیی، ک. 1389. تاثیر کار آفرینی بر اقتصاد گلخانه­داری در استان اذربایجان غربی، مجله علوم و فنون کشت­های گلخانه­ای، 1(3): 1-8

مروتی، م.، و م.ر. نعمت اللهی1393. بررسی میزان باقی مانده چهار نوع حشره­کش در خیار گلخانه‌ای استان اصفهان، مجله آفات و بیماری‌‌های گیاهی. 82(1):11-23.

ملاحسینی، ح.، و م. سیل سپور1394. مدیریت تولید محصولات گلخانه­ای، چاپ دوم، انتشارات سروا، ناشر همکار تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی (تاک)،180 صفحه.

ملکوتی، م.ج.1394.توصیه بهینه مصرف کود برای محصولات کشاورزی در ایران تعیین مقدار، نوع و زمان مصرف کودها با هدف خودکفایی مسبی، تامین امنیت غذایی جامعه و افزایش درآمد کشاورزان، شماره 103، انتشارات مبلغان، تهران، 330 صفحه.

مهدوی دامغانی، ع.م.، ع. کوچکی، پ. رضوانی مقدم و م. نصیری محلاتی. 1384. مطالعة پایداری بوم شناختی نظام زراعی گندم-پنبه در استان خراسان. مجله پژوهش‌های زراعی ایران. 5(3): 129-143.

Bosshaq, M.R., A. Afzalinia and H. Moradi. 2012. Measuring indicators and determining factors affecting sustainable agricultural development in rural areas-A case study of Ravansar, Iran. International Journal of Agriscience, 2(6): 550-557.

Both, A.J., J. Rabin, and T. Omanning. 2009. Sustainable greenhouse practices begin with energy Audits. RUTGERS Newjersey Agricultural Experiment Station. 303 page.

Douh, B., A. Mguidiche, S. Bhouri-Khila, M. Mansour, R. Harrabi and A. Boujlben. 2013. Yield and Water use efficiency of cucumber (Cucumis sativus L.) conducted under subsurface drip irrigation system in a Mediterranean climate. Journal of Environmental Science, Toxicology and Food Technology, 2(4): 46–51.

Glissman, S.R. 2001. Agroecosystem sustainability: developing practical strategies.CRC Press, New York. 303 page.

Hosseini, S.J.F., F. Moohamaadi, S.M. Mirdamadi and S.M. Hosseini, 2010. The perception of greenhouse owners about Environmental, Economical and Social Aspects of Sustainable Agriculture in iran. International Journal of Agricultural Science and Research, 1(1): 1-10.

Koocheki, A. and Nassiri, M. 2007. Assessing sustainability of agricultural production systems at regional level: a case study of khorasan, Iran. Farming Systems Design (2): 175-177.

Malakouti, M.J., SH. Ladan and S.J. Tabatabaee, 2013. Nitrate content in the edible parts of vegetables: Origin, safety, toxicity limits and the prevalence of cancer in iran. 93-22p.

Okwoche, V.A. and B.Ch. Asogwa. 2012. Imact of extension services on cassana farming in Benue state, Nigeria. International Journal of Business, Humanities and Techonology, 2(6): 89-98.

Parvenn, Sh. 2011. Rice farmer's knowledge about the effects of pesticide on environmental pollution in Bangladesh. Bangladesh Research Publication Journal, 3(4): 1214-1227.

Rahil, M.H. and V.Z. Antonopoulos. 2007. Simulating soil water flow and nitrogen dynamics in a sunflower field irrigated with reclaimed wastewater. Agricultural Water Management, 92(3): 142-150.

Rehima, M., K. Belay, A. Dawite and S. Rashid. 2013. Factors effecting farmers crop diversification: Evidence form SNNPR, Ethiopia. International journal of agricultural sciences ISSN: 2167-0447. 3(6):558-565.

Renato, Y., M.E. Ferreira, M.C. Cruz, and J.C. Barbosa. 2003. Organic matter fractions and soil fertility underinfluence of liming, vermicopmpost and cattle manure. Bioresource Technology, 60: 59-63.

Simmons, L. 2008. Book reviews. Futures, 40: 57-514

Vox, G., M. Teitel, A. Pardossi, A. Minuto, F. Tinivella and E. Schettini. 2010. Sustainable Greenhouse systems. In sustainable Agriculture 2010 nova science publishers, inc pp 1-79.