بررسی چالش های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و انگلستان در خلیج فارس

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

عباسعلی رهبر ¹ (استادیار و عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
سید جواد صحیح النسب ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

تاریخ دریافت : 1395/01/18 تاریخ پذیرش : 1391/02/06 تاریخ انتشار : 1391/04/05

کلید واژه: ایران, انگلستان, امنیت, خلیج فارس, ژئوپلتیک, واژگان کلیدی: سیاست خارجی,

چکیده مقاله :

چکیده با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، فصل جدیدی از مناسبات سیاست خارجی کشور به وجود آمد که از جمله می توان به تغییر جهت سیاست خارجی متمایل به غرب ایران در رژیم گذشته به سیاست متأثر از شعار نه شرقی، نه غربی اشاره کرد. منطقه خلیج فارس یکی از مهمترین مناطق جهان است که همواره مورد توجه قدرت های بزرگ بوده و کشور ایران به دلایل متعدد از جمله سابقه دیرین تمدنی و فرهنگی و برخوردار بودن از طولانی ترین ساحل در منطقه و در اختیار داشتن تنگه استراتژیک هرمز و وجود منابع سرشار نفت و گاز و غیره مهمترین کشور این منطقه است. کشور انگلستان هم به عنوان یکی از قدرت های بزرگ که سابقه طولانی حضور در منطقه خلیج فارس را دارد در این حوزه مهم اثر گذار است و به دنبال جریان یازده سپتامبر و وقایع بعد از آن در منطقه، این کشور می خواهد در مناسبات منطقه ای و جهانی از این طریق نقش فعالی داشته باشد. از طرفی نیاز قدرت های بزرگ از جمله انگلستان و کلاً جهان پیشرفته صنعتی به منابع نفت و انرژی موجود در خلیج فارس باعث می شود که همواره به دنبال حضور در این منطقه برای کنترل آن و تأمین امنیت ترانزیت این منابع به سمت غرب باشند. اما حضور این کشورها در منطقه ایجاب می کند که چالش های موجود در این منطقه را نسبت به سیاست خارجی کشور در دو دهه اخیر شناسایی و بررسی کنیم. همچنین در این راستا برای فهم بهتر سیاست خارجی انگلستان در این منطقه لازم است چالش های سیاست خارجی این کشور، به عنوان یک قدرت بانفوذ و بزرگ جهانی مورد بررسی قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract With the appearance of the Islamic Revolution of Iran in 1357, there was a new era of relations in foreign policy of the country. Of which can be modified for Iran's foreign policy is pro-west policy of the former regime and changed to the principle of neither East nor West after the Islamic Revolution. Persian Gulf region is one of the world's major region which have attracted the attention of great powers and Iran is very important country of the region for various reasons, including the long history of civilization and being the longest beach in the area and possession of the strategic Strait of Hormoz and the country's rich oil and gas area. Britania as a great power in the Persian Gulf region has a long history in this important area, and attempts to influence the course of events after the September eleven, it will going through an active role in regional and global affairs. Besides having great powers such as Britain and the whole of the advanced industrial world's oil and energy resources in the Persian Gulf makes always look for transit security in the region to control its resources to the West.  However with the appearance of these countries in the region, we need to examine the British foreign policy in this area in order to understand the challenges of foreign policy, as a global power. Therefore, in this study, some of the most important foreign policy challenges both England and the Islamic Republic of Iran in the Persian Gulf as the power and influence have worked in the area studied.      

منابع و مأخذ:

منابع

1. آصفی، حمید رضا، روابط ایران و همسایگان جنوبی، خبر انلاین 6 تیر1389

2. ابراهیمی، ‌شهروز، فصل نامه مطالعات خاورمیانه، سال هفدهم، بهار 1389

3. ازغندی، علیرضا،سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران،1381، تهران، نشر قومس

4. اسلامی، مسعود، وجه بین المللی ایران و انتخابات اخیر ریاست جمهوری،1376، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال یازدهم، خرداد و تیر

5. الهی، همایون، 1384، خلیج فارس ومسائل آن،نشر قومس چاپ هشتم

6. امامی، محمدعلی، عوامل تأثیرگذار خارجی در خلیج فارس، تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1382

7. بهروزی فر، مرتضی و نسیمی،همایون، خلیج فارس محور امنیت انرژی جهان، 1385، بررسی های اقتصادی انرژی

8. جعفری ولدانی، اصغر،1381، ژئوپلتیک جدید دریای سرخ و خلیج فارس،تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

9. حاجی یوسفی امیرمحمد، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران،1384، مرکز چاپ و نشر وزارت امور خارجه.

10. حافظ نیا، محمد رضا،خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، 1371، چاپ اول، انتشارات سمت

11. حسینی متین، سید مهدی، رویکرد و پایه های نظری و عملی سیاست خارجی انگلیس نسبت به جمهوری اسلامی ایران ،فصلنامه سیاست خارجی سال بیست و دوم، شماره 3، پاییز 1387

12. خوشوقت، محمد حسین،1375، تجزیه و تحلیل تصمیم گیری در سیاست خارجی، تهران، انتشارات وزارت خارجه

13. رنجبر، مقصود(1378)، ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده مطالعات راهبری، ‏‏چاپ اول. ‏

14. روشندل،جلیل و سیف زاده، حسین، تعارضات ساختاری در منطقه خلیج فارس،1382،تهران، مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاور میانه

15. سریع القلم، محمود، عقل و توسعه یافتگی، تهران، 1372، نشر سفیر

16. طاهری بن چناری، میثم، سابقه استعماری انگلیس در خلیج فارس، کیهان، 3 / 7 /1382.

17. علائی، حسین، دیپلماسی ایرانی، 9 تیر 1389  

18. علیزاده، حسین،1385، امنیت ملی ایران در پرتو جایگاه راهبردی امنیت انرژی، مجموعه مقالات سمینار بین المللی انرزی و امنیت

19. کاظمی، سید علی اصغر، 1370، مدیریت بحران های بین المللی، دفتر فرهنگ و نشر اسلامی

20. کتاب اروپا، ویژه مسائل انگلستان، 1386، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران

21. کمپ، جفری، و هارکاوی، رابرت، 1383، جغرافیای استراتژیک خاور میانه،ترجمه سید مهدی حسینی متین،ج اول، پژوهشکده مطالعات راهبردی غیر انتفاعی

22. مجتهد زاده، پیروز،1385، حاکمیت ایران بر جزائر تنب و ابوموسی، تهران، نشر موسسه جغرافیایی سحاب

23. ولایتی، علی اکبر، 1372، ماهیت روابط بین الملل، مجله سیلست خارجی چاپ اول، جلد اول

24. هالستی، کی جی، 1373، مبانی تحلیل سیاست بین الملل، ترجمه مستقیمی بهرام و طارم سری مسعود، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه