معرفت از دیدگاه غزّالی با تأکید بر معرفت وحیانی

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

سعیده سعیدی ¹ (دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.)
موسی ملایری ² (دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران)
مهدی نجفی افرا ³ (استاد گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران،)

تاریخ دریافت : 1400/04/14 تاریخ پذیرش : 1400/09/06 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: علم, معرفت, وحی, غزّالی,

چکیده مقاله :

نظرات غزّالی در باب علم و معرفت از جهت احاطه به علوم مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله تفاوت معرفت وحیانی به عنوان یک معرفت خاص که ویژه انبیاء است در مقایسه با علوم بشری و به ویژه علوم دنیوی مشخص شده است. غزّالی با تقسیم علوم به لحاظ متعلق، روش و غایت به بیان تفاوت علوم پرداخته و برتری وحی را نشان داده است و معتقد است تنها وحی را می‌توان معرفت نامید. به علاوه این‌که معرفت وحیانی از دو جهت ارزش دارد یکی اینکه معرفتی یقینی است و دوم اینکه بدون آن نمیتوان به سعادت رسید، لذا جایگزینی ندارد. با این وجود علوم دیگر را بی اعتبار نمی‌داند. او برای تبیین معرفت نبوی از مفاهیم فلسفی و کلامی بهره می‌گیرد اما معرفت نبی را در نهایت فراتر از آنها این می‌داند، این مقاله با اتکاء به روش تحلیلی تلاش دارد تا نگاه غزّالی را در حوزه معرفت تبیین نماید.

چکیده انگلیسی:

Gazali’s perspectives on gnosis and knowledge are so important, because he has known much different knowledge in his era. In this paper, the difference between revealed gnosis, as a particular knowledge that belongs to the Prophets and human knowledge specifically the terrestrial world, has been explained. He has divided the sciences based on the object of knowledge, and its method, and aims to show that revelation is the most transcendent one. He believed that the revelation can be called a gnosis. The value of revealed gnosis has two aspects: firstly, it is a piece of certain knowledge, and second, without it achieving felicity can’t be possible. Never the other sciences can replace it but he has not wanted to humiliate the other sciences. He has applied philosophical and mystical notions to explain the revelation, but has explicitly expressed the revealed gnosis can’t be considered the same as another knowledge.

منابع و مأخذ:

اخوان الصفا. (بی‌تا). رسائل اخوان الصفا و خلان الوفاء، بیروت، دار صادر.

غزّالی، ابوحامد. (1374). میزانالعمل، تصحیح سلیمان دنیا، تهران، سروش.

همو. (1383). کیمیای سعادت، تهران، علمی و فرهنگی.

همو. (1409ق (الف)). الاربعین فی اصول الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه.

همو. (1409ق (ب)). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت، دارالکتب العلمیه.

همو. (1409ق (ج)). معارج القدس فی مدارج معرفة النفس، بیروت، دارالکتب العلمیه.

همو. (1416ق). مجموعة رسائل الإمام الغزالى‏، بیروت، دارالفکر.

همو. (1419ق). المنخول من تعلیقات الاصول، دمشق، دارالفکر.

همو. (1421ق). معیار العلم فی فن المنطق، بیروت، دار مکتبة الهلال.

همو. (1994م). محک النظر، مقدمه و تحقیق و تصحیح از دکتر رفیق العجم‏، بیروت، دارالفکر.

همو. (بیتا (الف)). احیاء علوم الدین، 16 جلدی، بیروت، دارالکتب العربی.

همو. (بی‌تا (ب)). فاتحه العلوم، دمشق، دارالفجر.

فیض کاشانی، ملامحسن. (1417ق). المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم، جماعة المدرسین بقم، موسسه النشر الاسلامی.

الکبیسی، محمدمحمودرحیم. (2002م). نظریه ‌العلم ‌عند الغزالی: دراسه نقدیه لطرق المعرفه، بغداد، بیت الحکمه.

نصر سیدحسین. (1359). علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران، خوارزمی.

هجویری، ابوالحسن علی. (1386). کشف المحجوب، تهران، سروش.