مقایسه تطبیقی توسعه یافتگی مناطق شهری رشت با استفاده از روش های ارزیابی چند شاخصه
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
علیرضا دانش نظافت
1
,
نصراله مولایی هشجین
2
,
اکبر معتمدی مهر
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت، رشت ایران
2 - استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت ایران
کلید واژه: مدل تاپسیس, توسعه یافتگی, مدل موریس, کلانشهر رشت, مناطق شهری, مدل تاکسونومی عددی,
چکیده مقاله :
کمبود منابع و امکانات در مناطق شهری سنجش کارایی مناطق را ضروری می سازد. بنابراین منابع باید به گونه ای تخصیص داده شود که بتوان بیشترین خدمات را از طریق منابع موجود عرضه کرد. برای شناخت توسعه یافتگی یا عدم توسعه یافتگی مناطق به بررسی الگوی نابرابری ها و تفاوت های میان آن ها و بررسی میزان برتری یک مکان نسبت به ساختار مکان های مشابه در سطح شهر مورد نیاز است. شناخت تفاوت های موجود بین مناطق مختلف در سطح شهر از نظر میزان برخورداری آن ها از شاخص های گوناگون، به منظور آگاهی از سطوح توسعه و یا محرومیت، کاهش نابرابری های منطقه ای و تنظیم بر نامه های متناسب با شرایط و امکانات هر منطقه، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش به رتبه بندی و تعیین درجه توسعه یافتگی مناطق شهری رشت بر اساس 36 شاخص درپنج گروه آموزشی، بهداشتی درمانی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی تجاری و تاسیسات شهری پرداخته شده است. برای رسیدن به اهداف مطالعه از مدل های تاکسونومی عددی، موریس و تاپسیس استفاده شده است. با به کارگیری این مدل ها و آنالیز هر یک از آن ها مناطق پنج گانه شهر رشت رتبه بندی و سطوح توسعه یافتگی هریک به تفکیک مشخص گردیده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که امکانات و خدمات بیشتر در مرکز شهر تمرکز یافته اند.از این رو نابرابری در مناطق پنج گانه با اختلاف زیاد مشاهده می گردد. به طوری که در آنالیز هر سه مدل مناطق یک و دو از وضعیت مطلوب تری برخوردارند ولی منطقه پنج جزء محرومترین مناطق می باشد در حقیقت هر چه از مرکز شهر فاصله می گیریم از شدت برخورداری از امکانات و خدمات کاسته می شود. این امر حاصل نتایج سیاست های رشد قطبی است که در نتیجه آن تمام امکانات و قدرت در یک یا چند منطقه تمرکز می یابد و سایر مناطق به صورت حاشیه ای عمل می کنند. به دلیل نوع ماهیت و تفاوت شیوه ارزش دهی به شاخص ها درجه توسعه یافتگی مناطق مورد مطالعه در هر مدل متفاوت از دیگری است. از این به منظور رسیدن به نتیجه واحد در سنجش توسعه یافتگی مناطق درصد تغییرات شدت تغیرات و ضریب اختلاف محاسبه و نتایج حاصل به تفکیک شاخص ها استخراج گردیده است.
Lack of resources and facilities in urban areas makes essential the efficiency assessment of areas. So, resources should be allocated in such a way that most services can be offered through existing resources. To identify the development or underdevelopment of areas, it is necessary to study inequalities patterns and differences between them, and also, studying the degree of superiority of one place compared to the structure of similar locations in the city. The recognition of the existing differences among different areas in the city in terms of enjoyment of various indicators, in order to be aware of the development or deprivation levels, reduce regional disparities and set programs in accordance with the conditions and facilities of each area is an unavoidable necessity. In this study, attention has been paid to determining and ranking the degree of development of urban areas in Rasht based on 63 indicators in five educational, health care, socio-cultural, economic-commercial, and urban civil installations. To achieve the objectives of the study, the Numerical Taxonomy model, Morris Model and TOPSIS model have been used. By applying these models and analysis, each of the five areas of Rasht city, the ranking and the level of development of each area has been determined separately. The results of the study show that more facilities and services have been focused on the city center. Therefore, inequality in five areas is observed with significant difference. As such, in analyzing all three models, areas one and two have more favorable situation, but area five is of the most deprived regions. In fact, the farther the areas are from the center of the city, the lower facilities and services they will receive. This is the result of polar policies growth, as a result of which, all of the facilities and power are concentrated on one or more areas, and other areas act as marginal. Due to the nature and the difference in method of ranking the indexes, degree of development of study areas in each model is different from the other model. In order to achieve the same result in the assessment of development areas, percentage of changes, intensity of changes, and coefficient of variation were calculated and the results were extracted based on the divided indicators. -
17. www.aqlibrary.ir
_||_