تاب آوری شهر با تکیه بر حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر تهران)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
جواد حاجی علی زاده
1
,
سیدچمران موسوی
2
1 - استادیار گروه آموزشی جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: تاب آوری, توسعه شهری, حکمروایی خوب شهری, تهران ,
چکیده مقاله :
مقدمه: در بیشترکشورهای درحال توسعه از جمله ایران، نظام برنامهریزی و مدیریت توسعه شهری به صورت متمرکز است و نظارت و توسعه شهرها از طریق سازمانهای دولتی و در سطح ملی و محلی انجام میپذیرد. مداخلهی قاطع دولت مرکزی در سیاست گذاری و برنامهریزیهای اجتماعی در این کشورها ضعف شدید مدیریتهای محلی و نهادهای جامع مدنی را در شهرها به دنبال داشته است. علاوه بر آن آنچه امروزه به عنوان مفهومی دربرگیرنده و برنامهریزی شده برای مواجههپذیری شهرها و ساختارهای شهری در برابر تهدیدات انسانی و طبیعی مطرح میشود مقوله تابآوری میباشد
هدف: هدف این پژوهش ارزیابی نقش حکمروایی خوب شهری بر تابآوری شهری در تهران است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع هدف کاربردی و از نظر گردآوری دادهها جز پژوهشهای توصیفی- تحلیلی است.در این پژوهش از 36 سؤال برای متغیر حکمروایی خوب شهری (مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی) و تابآوری شهری (اقتصادی، اجتماعی، نهادی-مدیریتی و زیرساختی-کالبدی) استفاده شده است. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاهی ، مدیران و کارشناسان آشنا به موضوع پژوهش در شهر تهران میباشند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند ٤٠ نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمروه جغرافیایی این پژوهش شهر تهران است.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان میدهند در شهر تهران شاخصهای مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی که انعکاس دهنده حکمروایی خوب شهری میباشند بر ابعاد تاب آوری شهری تأثیر بالایی (ضریب تأثير 69/0) دارند. بنابراین بهبود شاخصهای حکمروایی خوب شهری در شهر تهران منجر به افزایش تابآوری شهر و شهروندان میشود.
نتایج: نتایج این تحقیق نشان میدهد که در شهر تهران شاخصهای مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیتپذیری و پاسخگویی که انعکاس دهنده حکمروایی خوب شهری میباشند بر ابعاد تاب آوری شهری تأثیر زیادی دارند. در این تحقیق متغیر حکمروایی خوب شهری براساس ۸ بعد اصلی و ۲۴ شاخص مورد بررسی قرار گرفته است این ۲۴ شاخص نشان دهنده وضعیت حکمروایی خوب شهری در شهر تهران میباشند.
Introduction: In most developing countries, including Iran, the urban development planning and management system is centralized, and the monitoring and development of cities is done through government organizations at the national and local levels. The decisive intervention of the central government in policy-making and social planning in these countries has resulted in the severe weakness of local administrations and comprehensive civil institutions in the cities. In addition to that, what is proposed today as an inclusive and planned concept for the resilience of cities and urban structures against human and natural threats is the category of resilience.
Research Aim: The purpose of this research is to evaluate the role of good urban governance on urban resilience in Tehran. Methodology: The present research is of the type of applied purpose and in terms of data collection, it is a descriptive-analytical research. In this research, out of 36 questions for the variable of good urban governance (participation, justice-oriented, agreement and consensus-oriented, efficiency and effectiveness, legality, transparency, responsibility and accountability) and urban resilience (economic, social, institutional-managerial and infrastructural) physical) has been used. The statistical population includes university professors, managers and experts familiar with the research topic in Tehran city, 40 people were selected as a sample using targeted sampling.
Studied Areas: The geographical area of this research is the city of Tehran.
Results: The findings of the research show that in the city of Tehran, the indicators of participation, central justice, central agreement and consensus, efficiency and effectiveness, legality, transparency, responsibility and accountability, which reflect good urban governance, have an effect on the dimensions of urban resilience. have high (effect coefficient 0.69) Therefore, improving the indicators of good urban governance in the city of Tehran leads to an increase in the resilience of the city and its citizens.
Conclusion: The results of this research show that in the city of Tehran, the indicators of participation, justice-oriented, agreement and consensus-oriented, efficiency and effectiveness, legality, transparency, responsibility and accountability, which reflect good urban governance, have a great impact on the dimensions of urban resilience. . In this research, the variable of good urban governance has been investigated based on 8 main dimensions and 24 indicators. These 24 indicators show the state of good urban governance in Tehran.
اکبری، نعمت الله و حق شناس، مرضیه. (۱۳۹۲). بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمرانی خوب شهری (مناطق چهارده گانه اصفهان)، پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری(20-1) دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (۱۳۹۰). نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری (مطالعه موردی شهر کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۱(۴)، ۵۲-۳۵.
حاتمی¬نژاد، حسین؛ فرهادی خواه، حسین؛ آروین، محمود و رحیم¬پور، نگار. (۱۳۹۶). بررسی ابعاد موثر بر تاب¬آوری شهری با استفاده از مدل ساختاری (نمونه موردی: شهر تهران). دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۷(۱)، ۶۵-7.
احمدی، سمانه و الهام دربان رضایی. (۱۳۹۴). پایداری و تاب¬آوری شهری: دو روی یک سکه. سومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پایدار، (۱۱-۱)، همدان، ایران.
حمیدی، اکبر؛ لیلا محمدی کاظم آبادی و رقیه قاسمی. (۱۳۹۴). بررسی و ارزیابی تأثیر حکمروایی شایسته در توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر سردرود). سومین کنگره بین¬المللی عمران، معماری و توسعه شهری (۱۳-۱)، دبیرخانه دائمی کنگره بین¬المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی.تهران،ایران
رضوی زاده، الهام. (۱۳۹۵). بررسی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر مرند). سومین کنفرانس علمی پژوهشی افق¬های نوین در علوم جغرافیا و برنامه¬ریزی معماری و شهرسازی ایران، (۱۰-۱)، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین، تهران، ایران.
رمضانی، ناصر و امین ابراهیمی دهکردی. (۱۳۹۲). توسعه پایدار شهری مستلزم ارتقای تاب¬آوری جامعه (نگرشی جامعه شناسانه بر تاب-آوری در حیطه شهری، اولین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی عمران شهری، (۱۰-۱)، سنندج، ایران.
سردارنیا، خليل اله. (۱۳۹۱). شاخص¬های حکمرانی خوب شهری در چهارچوب نظریه سیستمی. در مجموعه مقالات نخستین همایش علمی حکمروایی خوب شهری، تهران، ایران.
شریف¬زادگان، محمدحسین؛ فتحی، حمیدو ملک پور، بهزاد. (1394). حکمروایی خوب. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
شریف¬زادگان، محمد حسین و شمس کوشکی، هانیه. (1392). برنامه¬ریزی فضایی راهبردی برای حکمروایی یکپارچه منطقه¬ای درمنطقه کلان شهری تهران. فصلنامه مدیریت شهری، 34، 296-273.
شکوهی، محمد اجزاء و مومنی، میترا. (۱۳۹۲). بررسی میزان آگاهی شهروندان از خدمات رسانی شهرداری و تاثیر آن بر مشارکت در محله هاشمیه شهر مشهد. اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، (۱۲-۱)، انجمن محیط زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی، تهران، ایران.
صالحی، اسماعیل؛ آقابابایی، محمد تقی؛ سرمدی، هاجر و فرزا بهنتاش، محمد رضا. (۱۳۹۰). بررسی میزان تاب¬آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت. محیط شناسی، ۳۷(۵۹)، ۱۱۲-۹۹.
عبداللهی، مجید. (۱۳۹۴). تاب¬آوری شهری در برابر حوادث؛ رویکردی نوین در مدیریت بحران. پایگاه اطلاع رسانی و سازمان پیشگیری مدیریت بحران شهر تهران.
صارمی، حمیدرضا؛ فرهادی، نیما و خاتمی، سیدمهدی. (1400). ساختار حکمروایی درایران براساس نظریه حکمروایی چند سطحی، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 13(48)، 27-13.
علیزاده، کتایون و روشنایی، حامد. (۱۳۹۶). نقش حکمروایی خوب در برندسازی شهری (مطالعه موردی: شاندیز). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(1)، ۱۳۷-۱۱۵.
کشتکار، لیلا. (۱۳۹۳). واکاوی، شاخص¬های محیطی -کالبدی مؤثر در وقوع جرم در شهر تهران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده کلانتریهای ۱۵ و ۱۶)، پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران،اهواز.
کمانرودی کجوری و موسی، بیگدلی، موسی، (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی قوانین و برنامه¬های توسعه شهری با اصول حکمروایی خوب (مطالعه موردی: برنامه¬های توسعه شهری تهران)، مطالعات شهری، ۱۱، ۵۰ ۳۹.
مبارکی، امید؛ لاله¬پور، منیژه و افضلی گروه، زهرا. (۱۳۹۴). بررسی وضعیت مناطق چهارگانه شهر کرمان به لحاظ برخورداری از مؤلفه¬ها و شاخص¬های تاب¬آوری. مطالعات نواحی شهری، 2(5)، 154-139.
محمدنژاد، علی؛ قربانی سپهر، آرش؛ شمس پویا، محمد کاظم و لشگری، علی اصغر. (۱۳۹۴). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در توسعه پایدار ۲۵-۱) ، شرکت توسعه سازان گردشگری مورد پژوهی: شهر تهران، چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اصفهان، ایران.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ فیروزی، محمد علی و سعیدی، جعفر. (۱۳۹۴). ارزیابی شاخص¬های ناپایداری زیست محیطی در کلانشهر تهران. محیط شناسی، ۴۱ (۲)، ۴۶۴-447.
مرادی، غلامرضا. (۱۳۹۳). نقش¬پذیری حکمروایی خوب شهری در پایداری شهر. کنفرانس ملی معماری و منظر شهر پایدار، (۱۲-۱)، تهران. موذن، سهراب. (۱۳۹۱). ارزیابی الگوی مدیریت محلات مبتنی بر شاخص¬های حکمروایی مطلوب شهری (مورد مطالعه: محله اوین تهران). پایان¬نامه دور کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
نقیبی رکتی، نرگس. (۱۳۹۰). بررسی وضعیت مبلمان شهری رود کنار کارون در شهر اهواز. پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران¬، اهواز.
نازک، رحیمی، محمد. (۱۳۸۹). حکمرانی خوب یک ضرورت تردیدناپذیر، دانش شهر، ۱۱، ۴۸-۱
Abdrabo, M. A, & Hassaan, M. A. (2015). An integrated framework for urban resilience to climate change .Case study: Sea level rise impacts on the Nile Delta coastal urban areas. Urban Climate, 14, 554-565. doi.org/10.1016/j.uclim.2015.09.005.
Batty, M. (2008). The size, scale, and shape of cities. Science. 319(5864), 769-32. doi:10.1126/ science.1151419.
Blanes, J. P. (2008). Key governance principles underpinning urban sustainable development planning and management. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 117, 55-65. doi:10.2495/ sc080061.
Boesvedlt, N.F., Van Montfort, A.J.G.M., & Boutellier, J.C.J. (2017). The Efficacy of Local Governance Arrangements in Relation to Homelessness. A Comparison of Copenhagen, Glasgow, and Amsterdam. Public Organization Review, 18(9), 1-16. doi: 10.1007/s11115-017-0378-2 .
Carmin, J., Anguelovski, I., & Roberts, D. (2012). Urban climate adaptation in the global south planning icy domain. Journal of Planning Education and Research, 32(1), 18-32. 34. doi:10.1177/ 0739456X11430951.
Cutter, S. L., Burton, C. G., & Emrich, C. T. (2010). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 7(1). doi:10.2202/ 1547-7355.1732
Chapple, K., & Montero, S. (2016). From learning to fragile governance: Regional economic development in rural Peru. Journal of Rural Studies, 44, 143-152. doi.org/10.1016/j.jrurstud. 2016.01.009.
Devaney, L. (2016). Good governance? Perceptions of accountability, transparency and effectiveness in Irish food risk governance. Food Policy, 62, 1-10. doi.org/10.1016/j.foodpol.2016.04.003.
Devas, N., Amis, P., Beall, J., Grant, U., Mitlin, D., Rakodi, C., & Satterthwaite, D. (2001). Urban governance and poverty: lessons from a study of ten cities in the South. University of Birmingham, International Development Department.
Dickson, E. (2012). Urban risk assessments: understanding disaster and climate risk in cities. World Bank Publications.
Dollarhide, C. T., Mayes, R. D., Dogan, S., Aras, Y., Edwards, K., Oehrtman, J.P., & Clevenger, A. (2018). Social Justice and Resilience for African American Male Counselor Educators: A Phenomenological Study. Counselor Education and Supervision, 57(1), 2-17. 39. doi:10.1002/ceas. 12090.
Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: creating resilient cities. Natural hazards review, 4(3), 136-143. doi: 10.1061/(ASCE)1527-6988.
Hosseini, S., Barker, K., & Ramirez-Marquez, J. E. (2016). A review of definitions and measures of system resilience. Reliability Engineering & System Safety, 145, 47-61. doi:10.1016/j.ress.2015. 08.006.
Huq, S., Reid, H., Lankao-Romero, P., & Satterthwaite, D. (2007). Building Climate Change Resilience in Urban Areas and among Urban Populations in Lowand Middle-income Nations', draft paper prepared for Rockefeller Foundation Institutional assessment of CLUVA cities. (2012). The common report. CLUVA. Deliverable, 5:3.
Jabareen, Y. (2013). Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk. Cities, 31, 220-229. doi: 10.1016/j.cities.2012.05.004.
Kashef, M. (2008). Architects and planners approaches to urban form and design in the Toronto region: A comparative analysis. Geoforum, 39(1), 414-437. doi: 10.1016/j.geoforum.2007.09.002.
Kaufmann, D.; Leutier, F. and Mastruzzi, M. (2005) Governance and the City: An Empirical Exploration into Global Determinants of Urban Performance, Policy Research Working Paper 3712, Washington: World Bank.
Kauko, T. (2012). An institutional analysis of property development, good governance and urban sustainability. European Planning Studies, 20(12), 2053-2071. doi.org/10.1080/09654313.2012. 722926.
Kevin, N. H., & Feng, L. J. (2016). Urban Governance Indicators and Quality of Life in Congo: Case study of Brazzaville. Journal of Studies in Social Sciences, 15(2), 63-82.
Koroso, N. H., Van der Molen, P., Tuladhar, A. M., & Zevenbergen, J. A. (2013). Does the Chinese market for urban land use rights meet good governance principles? Land use policy, 30(1), 417-426. doi: 10.1016/j.landusepol.2012.04.010.
Leichenko, R. (2011). Climate change and urban resilience. Current opinion in environmental sustainability, 3(3), 164-168. doi.org/10.1016/j.cosust.2010.12.014.
Lewis, D., & Mioch, J. (2005). Urban vulnerability and good governance. Journal of contingencies and crisis management, 13(2), 50-53. doi: 10.1111/j.1468-5973.2005.00456.x .
Lie Demmers, J., & Fernandez, A. E. (2004). Good Governance and democracy in a world of neoliberal regimes. Good Governance in the Era of Global Neoliberalism: Conflict and Depolarization in Latin America, Eastern Europe, Asia, and Africa, 47, 1. doi.org/10.4324/9780203478691
Meerow, S., Newell, J. P., & Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review. Landscape and urban planning, 147, 38-49. doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011.
Müller, B. (2011). Urban and regional resilience-A new catchword or a consistent concept for research and practice? German Annual of Spatial Research and Policy 2010, Springer: 1-54. 53. doi:10.1007/ 978-3-642-12785-4_1.
Rochas, C., Kuzņecova, T., & Romagnoli, F. (2015). The concept of the system resilience within the infrastructure dimension: application to a Latvian case. Journal of Cleaner Production, 88, 358-368. doi:10.1016/j.jclepro.2014.04.081.
Romero-Lankao, P., Gnatz, D. M., Wilhelmi, O., & Hayden, M. (2016). Urban sustainability and resilience: from theory to practice. Sustainability, 8(12), 1224. https://doi.org/10.3390/su8121224.
Smit, W. (2016). Urban governance and urban food systems in Africa: Examining the linkages. Cities, 58, 80-86. doi: 10.1016/j.cities.2016.05.001.
Solecki, W., Leichenko, R., & O'Brien, K. (2011). Climate change adaptation strategies and disaster risk reduction in cities: connections, contentions, and synergies. Current Opinion in Environmental Sustainability, 3(3), 135-141. doi: 10.1016/j.cosust.2011.03.001.
UN- HABITAT (2003). The Global Campaign on urban governance. www.un habitat.org.
Waheduzzaman, W., & Van Gramberg, B. (2017). Bureaucratic readiness in managing local level participatory governance: A developing country context. Australian Journal of Public Administration, 0(0), 1-22. doi: 10.1111/1467-8500.12256.
