تاب آوری شهر با تکیه بر حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر تهران)
الموضوعات :
جواد حاجی علی زاده
1
,
سیدچمران موسوی
2
1 - استادیار گروه آموزشی جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: تاب آوری, توسعه شهری, حکمروایی خوب شهری, تهران ,
ملخص المقالة :
مقدمه: در بیشترکشورهای درحال توسعه از جمله ایران، نظام برنامهریزی و مدیریت توسعه شهری به صورت متمرکز است و نظارت و توسعه شهرها از طریق سازمانهای دولتی و در سطح ملی و محلی انجام میپذیرد. مداخلهی قاطع دولت مرکزی در سیاست گذاری و برنامهریزیهای اجتماعی در این کشورها ضعف شدید مدیریتهای محلی و نهادهای جامع مدنی را در شهرها به دنبال داشته است. علاوه بر آن آنچه امروزه به عنوان مفهومی دربرگیرنده و برنامهریزی شده برای مواجههپذیری شهرها و ساختارهای شهری در برابر تهدیدات انسانی و طبیعی مطرح میشود مقوله تابآوری میباشد
هدف: هدف این پژوهش ارزیابی نقش حکمروایی خوب شهری بر تابآوری شهری در تهران است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع هدف کاربردی و از نظر گردآوری دادهها جز پژوهشهای توصیفی- تحلیلی است.در این پژوهش از 36 سؤال برای متغیر حکمروایی خوب شهری (مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی) و تابآوری شهری (اقتصادی، اجتماعی، نهادی-مدیریتی و زیرساختی-کالبدی) استفاده شده است. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاهی ، مدیران و کارشناسان آشنا به موضوع پژوهش در شهر تهران میباشند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند ٤٠ نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمروه جغرافیایی این پژوهش شهر تهران است.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان میدهند در شهر تهران شاخصهای مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی که انعکاس دهنده حکمروایی خوب شهری میباشند بر ابعاد تاب آوری شهری تأثیر بالایی (ضریب تأثير 69/0) دارند. بنابراین بهبود شاخصهای حکمروایی خوب شهری در شهر تهران منجر به افزایش تابآوری شهر و شهروندان میشود.
نتایج: نتایج این تحقیق نشان میدهد که در شهر تهران شاخصهای مشارکت، عدالت محوری، توافق و اجماع محوری، کارایی و اثربخشی، قانونمندی، شفافیت، مسئولیتپذیری و پاسخگویی که انعکاس دهنده حکمروایی خوب شهری میباشند بر ابعاد تاب آوری شهری تأثیر زیادی دارند. در این تحقیق متغیر حکمروایی خوب شهری براساس ۸ بعد اصلی و ۲۴ شاخص مورد بررسی قرار گرفته است این ۲۴ شاخص نشان دهنده وضعیت حکمروایی خوب شهری در شهر تهران میباشند.
اکبری، نعمت الله و حق شناس، مرضیه. (۱۳۹۲). بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمرانی خوب شهری (مناطق چهارده گانه اصفهان)، پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری(20-1) دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (۱۳۹۰). نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری (مطالعه موردی شهر کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۱(۴)، ۵۲-۳۵.
حاتمی¬نژاد، حسین؛ فرهادی خواه، حسین؛ آروین، محمود و رحیم¬پور، نگار. (۱۳۹۶). بررسی ابعاد موثر بر تاب¬آوری شهری با استفاده از مدل ساختاری (نمونه موردی: شهر تهران). دانش پیشگیری و مدیریت بحران، ۷(۱)، ۶۵-7.
احمدی، سمانه و الهام دربان رضایی. (۱۳۹۴). پایداری و تاب¬آوری شهری: دو روی یک سکه. سومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پایدار، (۱۱-۱)، همدان، ایران.
حمیدی، اکبر؛ لیلا محمدی کاظم آبادی و رقیه قاسمی. (۱۳۹۴). بررسی و ارزیابی تأثیر حکمروایی شایسته در توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر سردرود). سومین کنگره بین¬المللی عمران، معماری و توسعه شهری (۱۳-۱)، دبیرخانه دائمی کنگره بین¬المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی.تهران،ایران
رضوی زاده، الهام. (۱۳۹۵). بررسی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر مرند). سومین کنفرانس علمی پژوهشی افق¬های نوین در علوم جغرافیا و برنامه¬ریزی معماری و شهرسازی ایران، (۱۰-۱)، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین، تهران، ایران.
رمضانی، ناصر و امین ابراهیمی دهکردی. (۱۳۹۲). توسعه پایدار شهری مستلزم ارتقای تاب¬آوری جامعه (نگرشی جامعه شناسانه بر تاب-آوری در حیطه شهری، اولین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی عمران شهری، (۱۰-۱)، سنندج، ایران.
سردارنیا، خليل اله. (۱۳۹۱). شاخص¬های حکمرانی خوب شهری در چهارچوب نظریه سیستمی. در مجموعه مقالات نخستین همایش علمی حکمروایی خوب شهری، تهران، ایران.
شریف¬زادگان، محمدحسین؛ فتحی، حمیدو ملک پور، بهزاد. (1394). حکمروایی خوب. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
شریف¬زادگان، محمد حسین و شمس کوشکی، هانیه. (1392). برنامه¬ریزی فضایی راهبردی برای حکمروایی یکپارچه منطقه¬ای درمنطقه کلان شهری تهران. فصلنامه مدیریت شهری، 34، 296-273.
شکوهی، محمد اجزاء و مومنی، میترا. (۱۳۹۲). بررسی میزان آگاهی شهروندان از خدمات رسانی شهرداری و تاثیر آن بر مشارکت در محله هاشمیه شهر مشهد. اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، (۱۲-۱)، انجمن محیط زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی، تهران، ایران.
صالحی، اسماعیل؛ آقابابایی، محمد تقی؛ سرمدی، هاجر و فرزا بهنتاش، محمد رضا. (۱۳۹۰). بررسی میزان تاب¬آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت. محیط شناسی، ۳۷(۵۹)، ۱۱۲-۹۹.
عبداللهی، مجید. (۱۳۹۴). تاب¬آوری شهری در برابر حوادث؛ رویکردی نوین در مدیریت بحران. پایگاه اطلاع رسانی و سازمان پیشگیری مدیریت بحران شهر تهران.
صارمی، حمیدرضا؛ فرهادی، نیما و خاتمی، سیدمهدی. (1400). ساختار حکمروایی درایران براساس نظریه حکمروایی چند سطحی، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 13(48)، 27-13.
علیزاده، کتایون و روشنایی، حامد. (۱۳۹۶). نقش حکمروایی خوب در برندسازی شهری (مطالعه موردی: شاندیز). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(1)، ۱۳۷-۱۱۵.
کشتکار، لیلا. (۱۳۹۳). واکاوی، شاخص¬های محیطی -کالبدی مؤثر در وقوع جرم در شهر تهران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده کلانتریهای ۱۵ و ۱۶)، پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران،اهواز.
کمانرودی کجوری و موسی، بیگدلی، موسی، (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی قوانین و برنامه¬های توسعه شهری با اصول حکمروایی خوب (مطالعه موردی: برنامه¬های توسعه شهری تهران)، مطالعات شهری، ۱۱، ۵۰ ۳۹.
مبارکی، امید؛ لاله¬پور، منیژه و افضلی گروه، زهرا. (۱۳۹۴). بررسی وضعیت مناطق چهارگانه شهر کرمان به لحاظ برخورداری از مؤلفه¬ها و شاخص¬های تاب¬آوری. مطالعات نواحی شهری، 2(5)، 154-139.
محمدنژاد، علی؛ قربانی سپهر، آرش؛ شمس پویا، محمد کاظم و لشگری، علی اصغر. (۱۳۹۴). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در توسعه پایدار ۲۵-۱) ، شرکت توسعه سازان گردشگری مورد پژوهی: شهر تهران، چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اصفهان، ایران.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ فیروزی، محمد علی و سعیدی، جعفر. (۱۳۹۴). ارزیابی شاخص¬های ناپایداری زیست محیطی در کلانشهر تهران. محیط شناسی، ۴۱ (۲)، ۴۶۴-447.
مرادی، غلامرضا. (۱۳۹۳). نقش¬پذیری حکمروایی خوب شهری در پایداری شهر. کنفرانس ملی معماری و منظر شهر پایدار، (۱۲-۱)، تهران. موذن، سهراب. (۱۳۹۱). ارزیابی الگوی مدیریت محلات مبتنی بر شاخص¬های حکمروایی مطلوب شهری (مورد مطالعه: محله اوین تهران). پایان¬نامه دور کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
نقیبی رکتی، نرگس. (۱۳۹۰). بررسی وضعیت مبلمان شهری رود کنار کارون در شهر اهواز. پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران¬، اهواز.
نازک، رحیمی، محمد. (۱۳۸۹). حکمرانی خوب یک ضرورت تردیدناپذیر، دانش شهر، ۱۱، ۴۸-۱
Abdrabo, M. A, & Hassaan, M. A. (2015). An integrated framework for urban resilience to climate change .Case study: Sea level rise impacts on the Nile Delta coastal urban areas. Urban Climate, 14, 554-565. doi.org/10.1016/j.uclim.2015.09.005.
Batty, M. (2008). The size, scale, and shape of cities. Science. 319(5864), 769-32. doi:10.1126/ science.1151419.
Blanes, J. P. (2008). Key governance principles underpinning urban sustainable development planning and management. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 117, 55-65. doi:10.2495/ sc080061.
Boesvedlt, N.F., Van Montfort, A.J.G.M., & Boutellier, J.C.J. (2017). The Efficacy of Local Governance Arrangements in Relation to Homelessness. A Comparison of Copenhagen, Glasgow, and Amsterdam. Public Organization Review, 18(9), 1-16. doi: 10.1007/s11115-017-0378-2 .
Carmin, J., Anguelovski, I., & Roberts, D. (2012). Urban climate adaptation in the global south planning icy domain. Journal of Planning Education and Research, 32(1), 18-32. 34. doi:10.1177/ 0739456X11430951.
Cutter, S. L., Burton, C. G., & Emrich, C. T. (2010). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions. Journal of Homeland Security and Emergency Management, 7(1). doi:10.2202/ 1547-7355.1732
Chapple, K., & Montero, S. (2016). From learning to fragile governance: Regional economic development in rural Peru. Journal of Rural Studies, 44, 143-152. doi.org/10.1016/j.jrurstud. 2016.01.009.
Devaney, L. (2016). Good governance? Perceptions of accountability, transparency and effectiveness in Irish food risk governance. Food Policy, 62, 1-10. doi.org/10.1016/j.foodpol.2016.04.003.
Devas, N., Amis, P., Beall, J., Grant, U., Mitlin, D., Rakodi, C., & Satterthwaite, D. (2001). Urban governance and poverty: lessons from a study of ten cities in the South. University of Birmingham, International Development Department.
Dickson, E. (2012). Urban risk assessments: understanding disaster and climate risk in cities. World Bank Publications.
Dollarhide, C. T., Mayes, R. D., Dogan, S., Aras, Y., Edwards, K., Oehrtman, J.P., & Clevenger, A. (2018). Social Justice and Resilience for African American Male Counselor Educators: A Phenomenological Study. Counselor Education and Supervision, 57(1), 2-17. 39. doi:10.1002/ceas. 12090.
Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: creating resilient cities. Natural hazards review, 4(3), 136-143. doi: 10.1061/(ASCE)1527-6988.
Hosseini, S., Barker, K., & Ramirez-Marquez, J. E. (2016). A review of definitions and measures of system resilience. Reliability Engineering & System Safety, 145, 47-61. doi:10.1016/j.ress.2015. 08.006.
Huq, S., Reid, H., Lankao-Romero, P., & Satterthwaite, D. (2007). Building Climate Change Resilience in Urban Areas and among Urban Populations in Lowand Middle-income Nations', draft paper prepared for Rockefeller Foundation Institutional assessment of CLUVA cities. (2012). The common report. CLUVA. Deliverable, 5:3.
Jabareen, Y. (2013). Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk. Cities, 31, 220-229. doi: 10.1016/j.cities.2012.05.004.
Kashef, M. (2008). Architects and planners approaches to urban form and design in the Toronto region: A comparative analysis. Geoforum, 39(1), 414-437. doi: 10.1016/j.geoforum.2007.09.002.
Kaufmann, D.; Leutier, F. and Mastruzzi, M. (2005) Governance and the City: An Empirical Exploration into Global Determinants of Urban Performance, Policy Research Working Paper 3712, Washington: World Bank.
Kauko, T. (2012). An institutional analysis of property development, good governance and urban sustainability. European Planning Studies, 20(12), 2053-2071. doi.org/10.1080/09654313.2012. 722926.
Kevin, N. H., & Feng, L. J. (2016). Urban Governance Indicators and Quality of Life in Congo: Case study of Brazzaville. Journal of Studies in Social Sciences, 15(2), 63-82.
Koroso, N. H., Van der Molen, P., Tuladhar, A. M., & Zevenbergen, J. A. (2013). Does the Chinese market for urban land use rights meet good governance principles? Land use policy, 30(1), 417-426. doi: 10.1016/j.landusepol.2012.04.010.
Leichenko, R. (2011). Climate change and urban resilience. Current opinion in environmental sustainability, 3(3), 164-168. doi.org/10.1016/j.cosust.2010.12.014.
Lewis, D., & Mioch, J. (2005). Urban vulnerability and good governance. Journal of contingencies and crisis management, 13(2), 50-53. doi: 10.1111/j.1468-5973.2005.00456.x .
Lie Demmers, J., & Fernandez, A. E. (2004). Good Governance and democracy in a world of neoliberal regimes. Good Governance in the Era of Global Neoliberalism: Conflict and Depolarization in Latin America, Eastern Europe, Asia, and Africa, 47, 1. doi.org/10.4324/9780203478691
Meerow, S., Newell, J. P., & Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review. Landscape and urban planning, 147, 38-49. doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011.
Müller, B. (2011). Urban and regional resilience-A new catchword or a consistent concept for research and practice? German Annual of Spatial Research and Policy 2010, Springer: 1-54. 53. doi:10.1007/ 978-3-642-12785-4_1.
Rochas, C., Kuzņecova, T., & Romagnoli, F. (2015). The concept of the system resilience within the infrastructure dimension: application to a Latvian case. Journal of Cleaner Production, 88, 358-368. doi:10.1016/j.jclepro.2014.04.081.
Romero-Lankao, P., Gnatz, D. M., Wilhelmi, O., & Hayden, M. (2016). Urban sustainability and resilience: from theory to practice. Sustainability, 8(12), 1224. https://doi.org/10.3390/su8121224.
Smit, W. (2016). Urban governance and urban food systems in Africa: Examining the linkages. Cities, 58, 80-86. doi: 10.1016/j.cities.2016.05.001.
Solecki, W., Leichenko, R., & O'Brien, K. (2011). Climate change adaptation strategies and disaster risk reduction in cities: connections, contentions, and synergies. Current Opinion in Environmental Sustainability, 3(3), 135-141. doi: 10.1016/j.cosust.2011.03.001.
UN- HABITAT (2003). The Global Campaign on urban governance. www.un habitat.org.
Waheduzzaman, W., & Van Gramberg, B. (2017). Bureaucratic readiness in managing local level participatory governance: A developing country context. Australian Journal of Public Administration, 0(0), 1-22. doi: 10.1111/1467-8500.12256.
