بررسی سه غزل سنایی بر پایه نقد فرمالیستی با تاکید بر آرای گرامون و یاکوبسن

محورهای موضوعی : شاهنامه

محمود بشیری ¹ , طاهره خواجه‌گیری ²

1 - دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
2 -  کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

تاریخ دریافت : 1396/10/03 تاریخ پذیرش : 1396/10/03 تاریخ انتشار : 1390/03/01

کلید واژه: غزل, سنایی, نقد ادبی, فرمالیسم, یاکوبسن, گرامون,

چکیده مقاله :

نقد فرمالیستی به رویکردی از نقد اطلاق می شود که بین سال های 1915 تا 1930 در روسیه جریان یافت. این حوزه نقد ادبی، ادبیات را از دیدگاه زبان شناسی بررسی می‌کند و اثر ادبی را یک مسألة صرفاً زبانی می داند و فرم و شکل اثر را مبنای تحلیل زیبایی‌شناسی و راه رسیدن به معنای نهفته در اثر ادبی در نظر می گیرد؛ در حقیقت شکل اثر ادبی را آفریننده معنا و مفهوم تلقی می کند. از جمله نظریه پردازان این رهیافت ادبی می توان از رومن یاکوبسن، بوریس آخنبام و ویکتور شکلوفسکی نام برد که از اعضای انجمن زبان شناسی در آن دوران بودند. در این جستار سعی بر آن است که سه غزل از سنایی بر پایه این رهیافت و با تأکید بر دیدگاه های موریس گرامون و رومن یاکوبسن بررسی شود و نشان داده شود که می توان به جنبه هایی از معانی نهفته در یک اثر ادبی، جدا از ساختارهای جامعة نویسنده و همچنین مسائل تاریخی و حتی روانشناسی شخصیت او دست یافت.

چکیده انگلیسی:

Formalistic criticism is an approach which was in progress in Russia in 1915 – 1930. This field of literary criticism study literature from the point of view of linguistics . In this approach , a literary work is considered to be a linguistical subject . The from and shape of literary work is the base for aesthetic analysis and the only way for reaching to the hidden meanings . Some theorists of this approach are Roman Jakobson Boris Aknolem and Victor skolofsky . They were association members of linguistics at that time . The purpose of this research is to study three lyrics of Sanaee based on this approach with emphasis on Grammont and Jakobson opinions. The results  show  that  by  using  a forma  listic  approach  the hidden  meanings  of a literary  work  is  accessible  without  knowing  the  structure of the society,  historical  issues  or  even the psycholigical  charater of the writer.

منابع و مأخذ:

 

1- ایگلتون، تری .(1383). پیش­درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز.

2- برتنس، هانس .(1384). مبانی نظری ادبی، محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهر.

3- پاینده، حسین .(1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، تهران: روزنگار.

4- حافظ، شمس‌الدین محمّد .(1362). دیوان حافظ، تصحیح پرویز خانلری، تهران: خوارزمی.

5- شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1373). در اقلیم روشنایی، تهران: آگاه.

6- سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم .(1341). دیوان سنایی، تصحیح محمّد تقی مدرس رضوی، تهران: ابن سینا.

7- شمیسا، سیروس .(1373). معانی، تهران: میترا.

8- ------------ .(1388). نقد ادبی، تهران: میترا.

9- صفوی، کورش .(1380). از زبان­شناسی به ادبیات (شعر)، تهران: حوزه هنری.

10- قویمی، مهوش .(1383). آوا و القا: رهیافتی به شعر اخوان ثالث، تهران: هرمس.

11- کالر، جاناتان .(1388). بوطیقای ساختارگرا، کورش صفوی، تهران: مینوی خرد.

12- مکاریک، ریما .(1385). دانش نامه نظریه‌های ادبی، ترجمه م. مهاجر و م. نبوی، تهران: آگاه.