بررسی و تبیین ژئوپلیتیکی اسلام گرایی اعتدالی در سیاست خارجی ترکیه از سال 1995 تا 2011 میلادی با رویکرد سازه انگاری

محورهای موضوعی : کالبدی

افشین متقی ¹

1 - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی تهران

تاریخ دریافت : 1398/05/12 تاریخ پذیرش : 1398/05/12 تاریخ انتشار : 1392/04/01

کلید واژه: سیاست خارجی, ترکیه, سازه انگاری, واژگان کلیدی: ژئوپلیتیک, اسلام گرایی اعتدالی,

چکیده مقاله :

چکیده با فروپاشی امپراتوری عثمانی و استعمار باز مانده‌های این امپراتوری توسط غربی‌ها و بیداری اسلامی که در پاسخ به این تحرکات غربی‌ها بود، جهان اسلام به نوعی اسلام گرایی سیاسی در قرن بیستم روی آورد. اما در این بین ترکیه با حاکمیت رژیم لائیک کمالیزم جلوی این موج را از ورود به ترکیه گرفت. لیکن در دهه‌های پایانی قرن بیستم این کشور شاهد گرایشات اسلامی در سیاست داخلی و خارجی خود شد. نکته جالب توجه، تفاوت این نوع اسلام گرایی با اسلام گرایی سایر کشورهای اسلامی در جهان اسلام بویژه در حوزه سیاست خارجی ترکیه بود. این تفاوت در گرایش ترک‌ها به اسلام اعتدالی بود. از این رو مقاله حاضر سعی در پاسخگویی به این سوال اساسی دارد که: چه عوامل ژئوپلیتیکی و چگونه سبب اسلام گرایی اعتدالی در سیاست خارجی ترکیه از سال 1995 تا 2011 میلادی شده است؟ لازم به ذکر است که این مقاله از شیوه ای توصیفی- تحلیلی بهره برده است.

منابع و مأخذ:

منابع

اخباری ، محمد، (1383)، جغرافیای کشورهای همجوار، ترکیه، انتشارات سازمان جغرافیای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

اخباری، محمد، عطاالله عبدی و حسین مختاری هشی، (1390)، موقعیت ژئوپلیتیک ایران و تلاش‌های آمریکا برای تثبیت هژمونی خود در جهان؛ مطالعه موردی: طرح خاورمیانه بزرگ، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 75.

افتخاری، اصغر، (1385)، رویکرد اروپایی به نظام امنیت بین المللی، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال چهارم، شماره12.

پرایس، ریچارد و کریستین رئوس اسمیت، (1386)، رابطه خطرناک؟نظریه انتقادی روابط بین الملل و مکتب برسازی، مجموعه مقالات نو واقع گرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی، گردآورنده اندرو لینکلیتر، ترجمه علیرضا طیب، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

 حافظ نیا، محمد رضا، محمود شمس دولت آبادی و محمد حسین افشردی، (1386)، علایق ژئوپلیتیکی ایران در آسیای مرکزی و فرصت‌های پیش رو، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال سوم، شماره سوم.

حسینی، سید محمد، ( 1384 )، ترکیه گذرگاه مهم انرژی، همشهری دیپلماتیک. شماره هفتاد.

درونسورو، گیلز، (1386)، اتحادیه اروپا و ترکیه بین ژئوپولتیک و مهندسی اجتماعی، انتشارات تهران : پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش 218.

دهقانی فیروز آبادی، سید جلال، (1388)، امنیت هستی شناختی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، سال اول، شماره اول.

رشیدی، مصطفی، (1389)، جغرافیای سازه انگاری: هارمونی جغرافیای سیاسی و رویکرد سازه انگاری، مجله علمی-دانشجویی رویکرد سیاست و فضا، سال اول، شماره اول، زمستان.

رشیدی، مصطفی، (1390)، کردارهای جغرافیایی و تبیین سیاست خارجی بعنوان کرداری ژئوپلیتیکی، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

رشیدی، مصطفی، (1390-1387)، جزوه منتشر نشده تحت عنوان جغرافیای سازه انگاری: رویکردی نوین در جغرافیا، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

رضازاده، سخاوت، (1388)، استراتژی خاورمیانه ای ترکیه و محدودیت‌ها و مطلوبیت‌های ایران، سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه ترکیه، پژوهش نوزدهم،مرکز تحقیقات استراتژیک.

روزنامه اطلاعات، (1390)، پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات ترکیه، 24 خرداد 1390.

زبیب، رضا، (1373)، مبانی رفتاری سیاست خارجی ترکیه، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه.

سلیمی، حسین، 1386، «نگرشی سازه انگارانه به هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، 31، سال هشتم، شماره 3، صص 53-31.

سوجا، ادوارد، (1387)، نظریه انتقادی اجتماعی تاریخ: جغرافیا: مدرنیته، مجموعه مقالات مطالعات فرهنگی، ویراستار سایمون دیورینگ، ترجمه نیما ملک محمدی و شهریار وقفی پور، انتشارات تلخون.

سید قطب، (1383)، اسلام و دیگران، ترجمه سیدمحمدشیرازی.

شکوهی، حسین، 1382، اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، انتشارات گیتاشناسی.

فردی پور، سعید و سید یوسف قرشی، (1386)، نقش و جایگاه ترکیه در دیپلماسی دفاعی-امنیتی جمهوری اسلامی ایران، معاونت پژوهشی مطالعات سیاسی، شماره مسلسل 8621، (02./08/1386).

فلاح، رحمت الله، (1386)، بررسی منابع چالش در روابط ترکیه با آمریکا، فصلنامه مطالعات استراتژیک جهان اسلام، سال هشتم، شماره 32.

قدیری، نیلوفر، (1383)، ترکیه در اروپا، ماهنامه همشهری دیپلماتیک، شماره 28، آبان.

قطب، محمد، (1374)، بیداری اسلامی، ترجمه صباح زنگنه، انتشارات اطلاعات.

قهرمانپور، رحمن، (1383)، ترکیه و اتحادیه اروپا؛ معضلی دو جانبه، کتاب اروپا 3، ویژه روابط ایران و اتحادیه اروپا (جلد دوم )، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

کرمی فرد، رضا، (1381)، تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و ترکیه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.

لارابی، اف.استفن، (1386)، نگاه دوباره ترکیه به خاورمیانه، ترجمه محمد سلطانی نژاد، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال هشتم، شماره 29، بهار.

متقی، ابراهیم و حجت کاظمی، (1386)، «سازه انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4، صص 237- 209.

مجتهدزاده، پیروز، محمد رضا حافظ نیا، (1388)، برابر سازی معنایی واژگان جغرافیایی سیاسی، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال، شماره .

مشیرزاده، حمیرا، (1386)، تحول در نظریه‌های روابط بین الملل، انتشارات سمت.

مشیرزاده، حمیرا، (ب1383)، گفتگوی تمدن‌ها از منظر سازه انگاری،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 63.

نصری، قدیر، (1384)، آینده سیاست خارجی ترکیه، (معرفی کتاب)، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 3.

نظر بیگی، جعفر(1384)، پیامدهای جهانی و منطقه ای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، همشهری دیپلماتیک، شماره هفتاد.

ودایع، علی، (1390)، اردوغان در انتضار تثبیت اقتدار مردمی، روزنامه مردم سالاری، یکشنبه 22 خرداد، 12 ژوئن 2011، شماره ی2656.

ونت، الکساندر، 1384، نظریه اجتماعی سیاست بین الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.

یزدانی، عنایت الله، مجتبی تویسرکانی و سوسن مرادی، (1386)، تبیین ژئوپلیتیکی رقابت قدرت، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال سوم، شماره سوم.

یکتا، حسین، (1375)، پیمان نظامی، استراتژیک ترکیه و اسرائیل: یک گزارش تحلیلی، مجله سیاست دفاعی، سال چهارم، شماره 2.

Bayder, Mustafa, (1955),Conversation with Ataturk" Istanbul: Yeditepe Yayinlari.

Boli, John & John Meyer and George Thomas, (1989), Ontology and Rationalization in the Western Cultural Account, in George Thomas et at, (eds): International Structure: Constituting State, Society, and the Individual, London.

BP Statistical Review of World Energy, 2009

EIA, (2007), Country Analysis Briefs, Caspian Sea, January 2007.

EIA, (2007), US and Central Asian Roles in Global Energy Markets, US -Turkmenistan Energy Roundtable, Washington, DC, September.

Kalin Yasin,(2005), The Implications of the EU Admittance of Turkey on Turkish-EU Relations and Turkish-U.S. Relations. Strategy Research Project , U.S.Army War College,Carlisle Barracks,Carlisle. USAWC STRATEGY RESEARCH PROJECT.

Lenore, Martin and Dimitris Keridis , (2004), The Future of Turkish Foreign Policy, London: The MIT Press.

Lesser, Jan, (2007), Western Interest in Changing Turkey, Rand Center for Middle East Public Policy.

Lewis, Bernard, (2007), the Emergence of Modern Turkey, London, New York: of Oxford University Press.

Toprak, Binnaz, (1988),The State, Politics and Religion In Turkey, London , Walter Press.

Wendt, A, 1992," Anarchy is What States Make of IT, The social Construction of Power Politics," International Organization, Vol, 46, No, 2, pp 391- 425.

Yalman , Nur,(2009), Islamic Reform and mystic tradition in eastern turkey, London.