قلمروگستری جنوب خاوری ایران در مناسبات پساتحریم با تأکید بر بندر چابهار
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللیمراد کاویانی راد 1 , حسن سعادتی جعفرآبادی 2
1 - دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی
2 - دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
کلید واژه: ایران, چابهار, هند, قلمروگستری, پساتحریم, واژه‌های کلیدی: قلمرو,
چکیده مقاله :
چکیده قلمرو، بنیادی‌ترین دانش واژه جغرافیای سیاسی یا ژئوپلیتیک است که شناسه و کارکرد آن، تابع بایسته‌های زمانی و مکانی در قالب متغیرهای اقتصادی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و فناوری برشماری می‌شود. از زمان فروپاشی شوروی مناسبات ژئوپلیتیک در مقیاس جهانی، سرشتی ژئواکونومیک محور یافته است؛ بدین معنا که کارکرد اقتصادی مکان‌هاست که به آنها وزن ژئوپلیتیک بخشیده است. از این رو، پرسش متن پیش رو بر این اساس مطرح می‌شود که قلمروگستری جنوب شرق ایران در مناسبات جهانی؛ به‌ویژه در دوران پساتحریم چگونه است؟ پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که جنوب خاوری ایران؛ به ویژه بندر چابهار توانش‌هایی در حوزه ترابری و بندرگاهی دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌ها، به کارکرد آن مقیاسی جهانی خواهد بخشید؛ به گونه‌ای که حتی امروزه به رغم برجا بودن برخی از تحریم‌ها، در کانون توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه ای قرار دارد. داده‌های مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است و روش شناسی حاکم بر آن، سرشتی توصیفی- تحلیلی دارد. نتیجه پژوهش نشان داد که نیاز فزاینده دو کشور هند و چین، با اقتصادی پویا به انرژی و بازار فروش کالا، توجه آنها را به حضور در مکان‌های راهبردی جهان برانگیخته است. در این میان، جنوب شرق ایران؛ به ویژه بندر چابهار در این مناسبات ژئواکونومیک، وزن ژئوپلیتیک ویژه‌ای یافته است؛ به گونه‌ای که این بندر در کانون توجه کشورهای هند، چین و افغانستان قرار گرفته و انتقال انرژی کشورمان به چین و پاکستان از جنوب شرق کشور، رقابت این دو کشور را در قالب سرمایه‌گذاری و سفر متعدد هیأت‌های دیپلماتیک هندی، افغانی و چینی به ایران در پی داشته است که در آینده نزدیک نیز افزایش خواهد یافت.
Abstract: "Realm" is the most important term in political geography or geopolitics and its meaning and function is subject to time and spatial requirement within economic, political, military, cultural and technological variables. Since the disintegration of the Soviet Union the geopolitical aspect of relations has given its place to geo-economic aspect. This means the economic function of places have given geopolitical weight. The question raised by the article is the "How will be the expansion of sphere of relations of south east region of Iran in world economic relations in post sanction era?" The underlying hypothesis is that south east of Iran, particularly the Chabahar port has the potential for transit and economic zone and if it is paid attention to in the form of investment and augmentation of its infrastructure it can have a special place for trade and business in global scale. This can be seen from the attention which regional and global powers have paid to it in spite of the existence of some sanction from before. The methodology used in the paper is descriptive-analytical by relying on library sources. The finding of the study shows that the increasing needs of India and China for energy and markets with their dynamic economies demand their presence in economically strategic places of the world and in this regard Chabahar port has an important place in geo-economic and geopolitical relations. This has brought a competition between India and China for their presence which the visit of several diplomatic and business delegations shows their seriousness. Their objectives are to invest and exploit the potentials of transit of energy sources, transit to Afghanistan and search for market. The trend shows a better place for Chabahar in future.
استانداری سیستان و بلوچستان، سالنامه آماری 1392.
براون، دیتر .(1981). ویژگیهای جدید در روابط هند با کشورهای ساحلی اقیانوس هند، ترجمه همایون الهی، تهران :انتشارات قومس.
بلاکسل، مارک .(1389). جغرافیایسیاسی، ترجمه محمدرضا حافظ نیا، عطااله عبدی، حسین ربیعی و عباس احمدی، تهران: نشر انتخاب.
تنخوم، میخائیل .(2015). بازی بزرگ هند در دوره پساتحریم، ترجمه علی عطاران، برگرفته از سایت دیپلماسی ایرانی.
حافظ نیا، محمدرضا و مراد کاویانی راد .(1393). فلسفه جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
دهقان، یدالله و مهدی کاظمی .(1390). کتاب آبی 4 ویژه بررسی روابط ایران و هند در سایه ظهور هند به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
سعیدی، ناصر و فاروق رئیسی .(1392). موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی بندر گوادر پاکستان و مقایسه تطبیقی مزیتها و قابلیتهای بنادر گوادر پاکستان و چابهار ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
شفیعی، نوذر .(1396). مصاحبه با سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی.
ظهیری نژاد، مهناز .(1390). جایگاه انرژی در روابط ایران و چین، کتاب آسیا 7، تهران.
عبدالله عبدالله .(1394). سخنرانی رئیس اجرایی دولت افغانستان در دیدار با تجار چابهار، https://www.youtube.com/watch?v، 16/10/1394
غنی، اشرف .(1395). سخنرانی رئیس جمهور وقت افغانستان در نشست مشترک پیرامون امضای موافقتنامه چابهار، https://www.youtube.com/watch?v ،23 /2/1395
کاویانی راد، مراد .(1392). پردازش مفهوم قلمرو از دیدگاه جغرافیای سیاسی، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة هفدهم، ش 4.
کاویانیراد، مراد .(1389). ناحیهگرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی، ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کریمیپور، یدالله .(1380). ایران و همسایگان(منابع تنش و تهدید)، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
مبارکی، حامد .(1395). مصاحبه ایسنا با مدیرعامل وقت منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار، ، www.isna.ir/news
ملائک، حسین .(1396). مصاحبه با سفیر سابق ایران در چین.
مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد .(1394). راه‌آهن چابهار؛ فرصتی برای ترانزیت کالا به آسیای مرکزی و افغانستان، تهران، ش 35، مورخه 31/3/1395.
مویر، ریچارد .(1379). درآمدینوبرجغرافیایسیاسی، ترجمة دره میرحیدر، با همکاری سید یحیی صفوی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
Brownlie, I.) 1998(, Principles of Public International Law, Clarendon Press.
Dahlman, Carl H, William H, Renwick(2014), Introduction to Geography: People, Places & Environment,Miami University,6th Edition.
Energy information administration(2013),Chian country analysis briefs.
Fabian .KP, Ambassador(2016), Modi in Iran: A Successful Visit, IPCS organization, india.
Geography, Elsevier, Oxford.
Glassner, M.) 1993(, Political Geography, 2nd Ed, NewYork: John Wiley &Sons.
Gonlubol, Mehmet;(1978),Uluslarası Politika İlkeler–Kavramlar–Kurumalar, A.Ü. Basimevi, Ankara.
Gupta, Ranjit(2016), “Iran, India and Chabahar: Recalling the Broader Context”, Article No. 5060, 13 June Spotlight West Asia, www.ipcs.org/print_article.
http:// www.mrunal.org/2012/08/diplo-delaram.html.
http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/afg/#Trade_Balance
http://economictimes.indiatimes.com/indian-oil-corporation-ltd/stocks/companyid-11924.cms.
http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-09-20/indias-monthly crude imports touch 7 year-high-as-demand-booms.
http://www.bp.com/ BP Statistical Review of World Energy, 2015.
http://www.eia.gov/beta/international/rankings/2013.
http://www.pmo.ir
http://www.theglobalist.com/iran-an-important-player-for-south-asia.
http://yearbook.enerdata.net/Global Energy Statistical Yearbook, 2016.
https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=CHN
Jones, Martin, Jones, Rhys and Woods Michael.) 2004(, An Introduction to Political Geography: Space, Place and Politics, Routledge.
Leverett, flynt and B. Jeffery (2006), “Managing China – US. Energy Competition in the Middle East”, The Washington quarterly, winter.
Robert D. Kaplan(2010) Monsoon: The Indian Ocean and The Future of American Power, Random House, published October 2010.
Sack, R.D.) 1896 (Human Territoriality: Its Theory and History, Cambridge University Press.
Storey, D.) 2009 (Political Geography in International Encyclopedia of Human
Xenia, Dormandy & Ronak.D, and Desai) 2008), India – Iran relation: Key security implications, Harvard: Belfer center for science and international affairs.
_||_
