قلمروگستری جنوب خاوری ایران در مناسبات پساتحریم با تأکید بر بندر چابهار

الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مراد کاویانی راد ¹ (دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی)
حسن سعادتی جعفرآبادی ² (دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 07 الأربعاء , محرم, 1439 تاريخ التأكيد : 20 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الأحد , جمادى الأولى, 1439

الکلمات المفتاحية: ایران, چابهار, هند, قلمروگستری, پساتحریم, واژه‌های کلیدی: قلمرو,

ملخص المقالة :

چکیده قلمرو، بنیادی‌ترین دانش واژه جغرافیای سیاسی یا ژئوپلیتیک است که شناسه و کارکرد آن، تابع بایسته‌های زمانی و مکانی در قالب متغیرهای اقتصادی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و فناوری برشماری می‌شود. از زمان فروپاشی شوروی مناسبات ژئوپلیتیک در مقیاس جهانی، سرشتی ژئواکونومیک محور یافته است؛ بدین معنا که کارکرد اقتصادی مکان‌هاست که به آنها وزن ژئوپلیتیک بخشیده است. از این رو، پرسش متن پیش رو بر این اساس مطرح می‌شود که قلمروگستری جنوب شرق ایران در مناسبات جهانی؛ به‌ویژه در دوران پساتحریم چگونه است؟ پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که جنوب خاوری ایران؛ به ویژه بندر چابهار توانش‌هایی در حوزه ترابری و بندرگاهی دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌ها، به کارکرد آن مقیاسی جهانی خواهد بخشید؛ به گونه‌ای که حتی امروزه به رغم برجا بودن برخی از تحریم‌ها، در کانون توجه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه ای قرار دارد. داده‌های مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است و روش شناسی حاکم بر آن، سرشتی توصیفی- تحلیلی دارد. نتیجه پژوهش نشان داد که نیاز فزاینده دو کشور هند و چین، با اقتصادی پویا به انرژی و بازار فروش کالا، توجه آنها را به حضور در مکان‌های راهبردی جهان برانگیخته است. در این میان، جنوب شرق ایران؛ به ویژه بندر چابهار در این مناسبات ژئواکونومیک، وزن ژئوپلیتیک ویژه‌ای یافته است؛ به گونه‌ای که این بندر در کانون توجه کشورهای هند، چین و افغانستان قرار گرفته و انتقال انرژی کشورمان به چین و پاکستان از جنوب شرق کشور، رقابت این دو کشور را در قالب سرمایه‌گذاری و سفر متعدد هیأت‌های دیپلماتیک هندی، افغانی و چینی به ایران در پی داشته است که در آینده نزدیک نیز افزایش خواهد یافت.

المصادر:

استانداری سیستان و بلوچستان، سالنامه آماری 1392.

براون، دیتر .(1981). ویژگی‏های جدید در روابط هند با کشورهای ساحلی اقیانوس هند، ترجمه همایون الهی، تهران :انتشارات قومس.

بلاکسل، مارک .(1389). جغرافیایسیاسی، ترجمه محمدرضا حافظ نیا، عطااله عبدی، حسین ربیعی و عباس احمدی، تهران: نشر انتخاب.

تنخوم، میخائیل .(2015). بازی بزرگ هند در دوره پساتحریم، ترجمه علی عطاران، برگرفته از سایت دیپلماسی ایرانی.

حافظ نیا، محمدرضا و مراد کاویانی راد .(1393). فلسفه جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.

دهقان، یدالله و مهدی کاظمی .(1390). کتاب آبی 4 ویژه بررسی روابط ایران و هند در سایه ظهور هند به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، تهران: انتشارات ابرار معاصر.

سعیدی، ناصر و فاروق رئیسی .(1392). موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی بندر گوادر پاکستان و مقایسه تطبیقی مزیت­ها و قابلیت­های بنادر گوادر پاکستان و چابهار ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

شفیعی، نوذر .(1396). مصاحبه با سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی.

ظهیری نژاد، مهناز .(1390). جایگاه انرژی در روابط ایران و چین، کتاب آسیا 7، تهران.

عبدالله عبدالله .(1394). سخنرانی رئیس اجرایی دولت افغانستان در دیدار با تجار چابهار، https://www.youtube.com/watch?v، 16/10/1394

غنی، اشرف .(1395). سخنرانی رئیس جمهور وقت افغانستان در نشست مشترک پیرامون امضای موافقتنامه چابهار، https://www.youtube.com/watch?v ،23 /2/1395

کاویانی راد، مراد .(1392). پردازش مفهوم قلمرو از دیدگاه جغرافیای سیاسی، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة هفدهم، ش 4.

کاویانی‏راد، مراد .(1389). ناحیه‏گرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی، ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

کریمی­پور، یدالله .(1380). ایران و همسایگان(منابع تنش و تهدید)، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم.

مبارکی، حامد .(1395). مصاحبه ایسنا با مدیرعامل وقت منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار، ، www.isna.ir/news

ملائک، حسین .(1396). مصاحبه با سفیر سابق ایران در چین.

مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد .(1394). راه‌آهن چابهار؛ فرصتی برای ترانزیت کالا به آسیای مرکزی و افغانستان، تهران، ش 35، مورخه 31/3/1395.

مویر، ریچارد .(1379). درآمدینوبرجغرافیایسیاسی، ترجمة دره میرحیدر، با همکاری سید یحیی صفوی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

Brownlie, I.) 1998(, Principles of Public International Law, Clarendon Press.

Dahlman, Carl H, William H, Renwick(2014), Introduction to Geography: People, Places & Environment,Miami University,6th Edition.

Energy information administration(2013),Chian country analysis briefs.

Fabian .KP, Ambassador(2016), Modi in Iran: A Successful Visit, IPCS organization, india.

Geography, Elsevier, Oxford.

Glassner, M.) 1993(, Political Geography, 2nd Ed, NewYork: John Wiley &Sons.

Gonlubol, Mehmet;(1978),Uluslarası Politika İlkeler–Kavramlar–Kurumalar, A.Ü. Basimevi, Ankara.

Gupta, Ranjit(2016), “Iran, India and Chabahar: Recalling the Broader Context”, Article No. 5060, 13 June Spotlight West Asia, www.ipcs.org/print_article.

http:// www.mrunal.org/2012/08/diplo-delaram.html.

http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/afg/#Trade_Balance

http://economictimes.indiatimes.com/indian-oil-corporation-ltd/stocks/companyid-11924.cms.

http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-09-20/indias-monthly crude imports touch 7 year-high-as-demand-booms.

http://www.bp.com/ BP Statistical Review of World Energy, 2015.

 http://www.eia.gov/beta/international/rankings/2013.

http://www.pmo.ir

http://www.theglobalist.com/iran-an-important-player-for-south-asia.

http://yearbook.enerdata.net/Global Energy Statistical Yearbook, 2016.

https://www.eia.gov/beta/international/analysis.cfm?iso=CHN

Jones, Martin, Jones, Rhys and Woods Michael.) 2004(, An Introduction to Political Geography: Space, Place and Politics, Routledge.

Leverett, flynt and B. Jeffery (2006), “Managing China – US. Energy Competition in the Middle East”, The Washington quarterly, winter.

Robert D. Kaplan(2010) Monsoon: The Indian Ocean and The Future of American Power, Random House, published October 2010.

Sack, R.D.) 1896 (Human Territoriality: Its Theory and History, Cambridge University Press.

Storey, D.) 2009 (Political Geography in International Encyclopedia of Human

Xenia, Dormandy & Ronak.D, and Desai) 2008), India – Iran relation: Key security implications, Harvard: Belfer center for science and international affairs.