بررسی دیدگاه ملاصدرا در مورد عوالم پیشین به مثابه‌ی نقطه‌ی عطف سیر تطور تاریخی نظریات و مقایسه‌ی تطبیقی آن با روایات شیعی

محورهای موضوعی : تاریخ انگاره ها

علی عباس آبادی ¹ (مدرس)
علی اله بداشتی ² (گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم، قم، ایران)
احمد عابدی ارانی ³ (گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/10/19 تاریخ پذیرش : 1400/12/10 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: روایات, عالم ذر, ملاصدرا, عوالم پیشین, نظریات تاریخی, عالم ارواح, عالم اظله,

چکیده مقاله :

نظریه‌ی صدرالمتألهین در مورد عوالم پیش از دنیا برای خلقت انسان، نقطه‌ی عطف مهمی است. وی با پذیرش اصل کینونتِ پیشین انسان، آن را به هویت‌های مستقل عقلی‌ای بر می‌گرداند که در موقفی پیش از جهان ماده، از علت‌های عقلی‌شان استخراج شده و در برابر ربوبیت پروردگار، به زبان حال اقرار کرده‌اند. از سوی دیگر در روایات معتبر، دست‌کم سه موقفِ عالم ارواح، عالم ذرّ اول و عالم ذرّ دوم قابل ردیابی است که با شدت و ظهور کاملی، به حضور انسان‌ها در این مواقف و اقرار ایشان اشاره می‌کند. با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای، نتیجه گرفته می‌شود که نظریه‌ی صدرالمتألهین می‌تواند این روایات را بر اساس ساختار حکمت متعالیه توضیح دهد و اولاً اصل وجود عوالم پیشین را با نگاه فلسفی بپذیرد و ثانیاً به اشکالات وارد بر نظریات ظاهرگرایانه دچار نشود؛ اما از جهت تأویلی و غیرحقیقی دانستن روایات و نیز عدم توجیه مناسب برای تعدّد مواقف، نارسایی دارد.

چکیده انگلیسی:

One of the important theories that has been expressed about the pre-worldly worlds for the creation of man is the theory of Ṣadr al-Mutaʾallehīn, which is an important turning point and a great innovation in the historical evolution of theories. By accepting the principle of the previous creation of man, he returns it to the independent intellectual identities which, in a pre-material world, were extracted from their rational causes and confessed to the Lordship of God in the present language. On the other hand, referring to more than 130 authentic narrations received from the Shiite Imams (as) about the previous worlds, shows that at least three positions of the spirit world, the world of the first particle and the world of the second particle can be traced and observed in the narrations with full intensity and appearance, which refers to the presence of human beings in these situations and their confessions. Ṣadr al-Mutaʾallehin's theory can to a large extent explain the narrations of this chapter based on the structure of transcendent wisdom; But it is felt that it has shortcomings in both directions and it cannot be considered completely consistent with the system used in the narrations.