• Home
  • Structural model of psychological flexibility based on personality traits with the mediation of social well-being in divorced women

Share To

Article Url


Manuscript ID : 140309261193743 Visit : 57 Page: 1 - 14

Article Type: Original Research

Structural model of psychological flexibility based on personality traits with the mediation of social well-being in divorced women

Subject Areas : Journal of Educational Psychology

Mahvash Izadi 1 , Niloufar Tahmouresi 2 * , Marjan Hoseinzade Taghvaei 3 , Majid Safarinia 4 , Nasser Sobhi Gharamaleki 5

1 - PhD Student, Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
2 - Assistant Prof, Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
3 - Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
4 - Prof, Department of Psychology, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
5 - Associate Prof, Department of Motor Behaviour, Faculty of Physical Education and Sports Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

Received: 2024-12-17 Accepted : 2025-05-19 Published : 2025-06-26

Keywords: Psychological flexibility, personality traits, social well-being, divorced women,

Abstract :

The aim of this study was to develop a structural model of psychological flexibility based on personality traits mediated by social well-being in divorced women. This is a descriptive correlational study. The statistical population of this study includes divorced women in Tehran in 1402-1403. Therefore, the research sample was estimated to be 350 (n=350). Considering the possibility of attrition and the nature of the research (model presentation), 20% was added to this sample and the sample increased to 420 people. The sampling method is purposive, in that the sample was selected by referring to multiple marriage and divorce centers in Tehran. To collect data, standard questionnaires of cognitive flexibility by Denay and Van der Val (2010); social well-being by Keys (1998); and short-form personality traits (NEO-FFI) were used. For data analysis at the descriptive level, mean and standard deviation were used, and at the inferential level, Pearson correlation coefficient and structural equation modeling were used with SPSS and Smart Pls software. The results of the correlation matrix showed that there is a significant relationship between psychological flexibility and personality traits and social well-being in divorced women. The results of multivariate regression also showed that psychological flexibility can be predicted based on personality traits and social well-being. Based on the results, neuroticism had a direct effect of -0.160 and an indirect effect of 0.070; extraversion had a direct effect of 0.146 and an indirect effect of 0.061; openness had a direct effect of 0.280 and an indirect effect of 0.061; Agreeableness has a direct effect of 0.127 and an indirect effect of 0.032; Conscientiousness has a direct effect of 0.301 and an indirect effect of 0.068; and finally, social well-being has a direct effect of 0.310 with psychological flexibility. Therefore, the structural fit of the model is moderate.

References:

آتش¬روز، ب.(1386). پیش¬بینی پیشرفت تحصیلی از طریق دلبستگی و صفات پنج گانه شخصیتی. پایان¬نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
احمدپور، م؛ برجعلی، ا؛ اسکندری، ح و فرخی، ن.(1397). تدوین و آزمون مدل بهزیستی روانشناختی افراد بر اساس مؤلفه¬های شخصیت با واسطه¬گری هویت قومی در تالش. دو فصلنامه روانشناسي باليني و شخصيت، 16، 1(30)؛ 118-105.
برادران، م؛ رنجبرنوشری، ف؛ خاصه، ع. ¬ا؛ و رهنمای، م. (1396). همبسته¬های انعطاف¬پذیری روان شناختی: خود-دلسوزی، حل مساله و خود متمایزسازی. کنگره انجمن روانشناسی ایران.
پاشاشريفي، ح.، و ديگران. (1400). مقدمه‌اي بر روش‌هاي تحقيق در روانشناسي و مشاوره. تهران؛ نشر سخن.
تقی¬زاده، م. ا، و فرمانی، ا.(1393). بررسی نقش انعطاف پذیری شناختی در پیش بینی نومیدی و تاب آوری در دانشجویان. روانشناسی شناختی، 1(2)؛ 76-67.
توکل، م.(1393). سلامت اجتماعی: ابعاد، محورها و شاخص¬ها در مطالعات، اخلاق زیستی، 4(14)؛ 2.
حیدری، غ.، و غنایی، ز.(1387). هنجاریابی پرسشنامه بهزیستی اجتماعی. اندیشه و رفتار.1(7): 31-40.
چله¬مال دزفولی¬نژاد، ا؛ مومنی، ف؛ پدرام، م. م.، و مرادی، ع .(1400). کاربرد مدل معادلات ساختاری در تبیین نقش انعطاف¬پذیری شناختی، خودنظم¬جویی هیجان، تفکر فعال روشنفکرانه و غیرنگرش افراد در شبکه های اجتماعی. علوم روانشناختی، 20(106)؛ 1853.
رضایی، ام.، و نوغانی¬دخت بهمنی، م.(1396). بهزیستی اجتماعی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن . فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 14، 2(30)؛ 56-31.
زارعان، م.، و سادات سدیدپور، س .(1400). فراتحلیلی از تحقیقات مرتبط با طلاق: عوامل فردی در مقابل اجتماعی. مشکلات ایران، 7 (2): 191-218.
سپهوند، ت. (1400). نقش انعطاف¬پذیری شناختی در اضطراب فراگیر افراد دارای روان رنجوری. روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 8(3 )، 89-100
سراج¬خرمی، ن؛ امیرشکاری، س.، و حیدری محل، ف.(1395). انعطاف پذیری روانشناختی براساس تیپ¬های شخصیتی، صمیمیت خانواده، پایگاه اجتماعی و ارتباط آن با اجتماع. کنفرانس بین المللی دانشگاه شیراز، شماره 16.
شاره، ح.، و همکاران(1395). نقش واسطه ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سب کهای مقابله‌ای و تاب آوری با افسردگی. پژوهنده (مجله پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)،21، 2 (92)؛ 96-88.
فشنگچی، پ.، و رنجبرنوشری، ف. (1399). رابطه¬ی انعطاف¬پذیری روان شناختی، تیپ شخصیتی D و حمایت اجتماعی ادراک شده با تنیدگی شغلی در پرستاران. روان پرستاری، 8(1)، 39-48 .
کهندانی، م.، و ابوالمعالی¬الحسینی، خ.(1396). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه‌ی انعطاف‌پذیری شناختی دنیس، وندروال و جیلون. روش ها و مدل های روانشناختی، 8 ، 29(19)؛ 53-70.
كچويي، م.، و فتحي¬آشتياني، ع.(1392). نقـش رضـايت شـغلي و نيرومنـدي هـاي مـن . طب نظامي، 15(1)؛ 24-17.
گروسی¬فرشی، م؛ مانی، آ؛ و بخشی¬رودسری، ع.(1392). بررسي ارتباط بين ويژگي¬هاي شخصيتي و احساس شادكامي در بين دانشجويان دانشگاه تبريز. پژوهش¬های نوین روان شناختی، 6(1)؛ 158-143.
مردانی¬گرم¬دره، م؛ غضنفری، ا ؛ احمدی، ر.، و شریفی، ط.(1399). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف-پذیری روان¬شناختی و اجتناب¬شناختی دانش آموزان دختر دارای اضطراب امتحان. توانمند سازی کودکان استثنایی، 11(2)؛ 63-74.
Bajema KL, Oster AM, McGovern OL, Lindstrom S, Stenger MR, Anderson TC, Biggs HM.(2020).Persons evaluated for 2019 novel coronavirus—United States. Morbidity and Mortality Weekly Report, 69(6); 166.
Bell, T., Hill, N., &Stavrinos, D. (2019). Personality determinants of subjective executive function in older adults. Aging & Mental health, 1-10.
Bond, F. W. & S. C. Hayes & R. A. Baer & K. M. Carpenter & N. Guenole & H. K. Orcutt & R. D. Zettle. (2022). Preliminary Psychometric Properties of the Acceptance and Action Questionnaire–II: A Revised Measure of Psychological Inflexibility and Experiential Avoidance"; Behavior Therapy, 42(4), 676-688.
Bryan CJ, Ray -Sannerud B, Heron EA. (2015). Psychological flexibility as a dimension of resilience for posttraumatic stress, depression, and risk for suicidal ideation among air force personnel. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(4):263 -68.
Burke K, Moore S. (2021). Development of the parental psychological flexibility questionnaire. Child Psychiatry & Human Development; 46 (4):548-57.
Burton, N W, Pakenham, KI, Brown, WJ. (2016). feasibility and effectiveness of psychosocial resilience training: A pilot study of the READY program. Psychol Health Med; 15(3):266-77.
Dennis, J.P. (2020). The congnitive flexibility inventory: instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy Research.
Dionne, F. Ngô, T, L. Blais, M, C. (2020). The psychological flexibility model: a new approach to mental health. Sante Ment Que, 38(2):111-30.
Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2016). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcome. Behaviour Research and Therapy, 44, 1-25.
Katz, A. M. & S. J. Czech & S. Orsillo. (2019).Putting Values into Words: An Examination of the Text Characteristicsof Values Articulation"; Journal of Contextual Behavioral Science, 3 (1), 16-20.
Malkoc, A. (2018).Big five personality traits and coping style predict subjective wellbeing. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, pp, 577-581.
Marshall EJ, Brockman RN. (2016).The relationships between psychological flexibility, self -compassion, and emotional well -being. Journal of Cognitive Psychotherapy. 30(1):60 -72.
Negrusa S, Negrusa B, Hosek J. (2013). Gone to war: have deployments increased divorces? J Populat Econom, 27(2):473-96.
Phillips, EL. (2018). Resilience, mental flexibility and cortisol response to the Montreal Imaging Stress Task in unemployed men (Dissertation). Michigan: The University of Michigan.
Shapiro, A., & Keyes, C. L. M. (2008). Marital status and social well-being: Are the married always better off?. Social Indicators Research, 88(2), 329- 346.
Woodruff SC, Glass CR, Aarnkoff DB, Crowley KJ, Hindman RK, Hirschhorn EW. (2020).Comparing self - compassion, mindfulness, and psychological inflexibility as predictors of psychological health. Mindfulness, 5(4):410 -21.
Full-Text:


 

C:\Users\ALI\Desktop\Picture4.jpg          فصلنامه مهارت های روانشناسي تربيتي

         دانشگاه آزاد اسلامي واحد تنكابن

         سال شانزدهم، شماره دوم، تابستان 1404، پیاپی 62 

            صص  14-1

 

مدل ساختاری انعطاف پذیری روانشناختی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی با میانجی‌گری بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه

 

مهوش ایزدی1،  نیلوفر طهمورسی2*، مرجان حسین زاده تقوایی2، مجید صفاری نیا3، ناصر صبحی قراملکی4

 

1) دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

2) استادیار گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

3) استاد، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4) دانشیار گروه رفتارحرکتی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

 

*نویسنده مسئول: Niloufar.tahmouresi@Kiau.ac.ir 

 

تاريخ دريافت مقاله  27/09/1403            تاريخ پذيرش مقاله 29/02/1404

چکیده

هدف از پژوهش تدوین مدل ساختاری انعطاف پذیری روانشناختی بر اساس ویژگی های شخصیتی با میانجی گری بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه بود. پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماري شامل زنان مطلقه شهر تهران در سال 1403-1402 است. نمونه پژوهش 350 (350n= )  نفر برآورد شد که با در نظر گرفتن احتمال افت و ماهیت پژوهش (ارائه مدل) 20 درصد به این نمونه اضافه می شود و نمونه به 420  نفر افزایش یافت. روش نمونه گیری هدفمند است بدین صورت که با مراجعه به مراکز ازدواج و طلاق چندگانه سطح شهر تهران نمونه انتخاب شد.  جهت جمع آوری داده ها  از پرسشنامه های استاندارد انعطاف پذیری شناختی دنای و ونادروال (2010)؛ بهزیستی اجتماعی کیز (1998)؛ ویژگی های شخصیتی فرم كوتاه (NEO-FFI) استفاده شد. جهت تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون و مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزار  SPSS و Smart Pls استفاده شد. نتایج ماتریس همبستگی نشان داد بین انعطاف پذیری روانشناختی با ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه رابطه معناداری وجود دارد. نتایج رگرسیون چندمتغیره نیز نشان داد انعطاف پذیری روانشناختی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی قابل پیش بینی است. براساس نتایج روان آزردگی خویی اثرمستقیم برابر 160/0- و اثر غیرمستقیم برابر 070/0 ؛ برون گرایی اثرمستقیم برابر 146/0 و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛  گشودگی اثرمستقیم برابر 280/0  و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛ سازگاری اثرمستقیم برابر 127/0 و اثر غیرمستقیم برابر 032/0 ؛ وجدانی بودن اثرمستقیم برابر 301/0 و اثر غیرمستقیم برابر 068/0 ؛ و در نهایت بهزیستی اجتماعی اثرمستقیم برابر 310/0 با انعطاف پذیری روانشناختی دارد. لذا برازندگی ساختاری مدل متوسط است.

 

کلید واژگان: انعطاف پذیری روانشناختی، ویژگی‌های شخصیتی، بهزیستی اجتماعی، زنان مطلقه

 

مقدمه

 

مطابق با آمار ســازمان ثبت احوال کشــور آمار طلاق از ســال 1385 تا سال 1400 بیــش از 16 درصد افزایش یافته اســت. همچنین، براساس آمار سازمان ثبت احوال، تعداد ازدواج­های ثبت شده در سال 1396 نسبت به سال 1399، حدود 8 درصد کاهش یافته است در حالی که تعداد طلاق­ها به حدود 175 هزار مورد رسیده که بیشترین آمار ثبت شده در تاریخ ایران است. به این ترتیب نسبت طلاق به ازدواج­های ثبت شده در یک سال به 29 درصد رسیده است که بالاترین آمار در تاریخ ثبت احوال ایران از سال 1344 است (زارعان و سعدی­پور، 1400). پدیده طلاق، رویدادی پیچیده است که از جنبه­های مختلف روانی، اجتماعی و فرهنگی به آن نگریسته می­شود و وقوع آن برای افراد، به ویژه برای زنان که طلاق را به عنوان یک مشکل اساسی در روابط بعدی خود می­یابند، بســیار دشوار می­نماید (نگروسا و همکاران1، 2013).

در ســال­های اخیــر انعطاف­پذیری روانشــناختی بــه عنــوان چهارچوبــی بــرای درک آسیب­شناســی­روانــی و سلامت­روان مطــرح شــده اســت و در پژوهش­هــای متعــددی، نقــش ایــن متغیــر در کاهــش اضطــراب، افســردگی، اسـترس، مشکلات خـواب و افزایـش سلامت­روان و کیفیـت زندگـی تأییـد شـده اسـت (وودراف، گلس، آرنکوف، کراولی، هندمن، هیرشهورن2، 2020؛ مارشال، براکمن3، 2016؛ برایان، ری سنرود، هرون4، 2015). همچنین تحقیقات قبلی نشان دادند که بین انعطاف­پذیری شناختی5 با ویژگی­های شخصیتی6 رابطه وجود دارد (بل، هیل و استاووینوس7، 2019). انعطاف­پذیری روانشناختی توانایی تماس کامل با لحظه کنونی و واکنش­های روانشناختی که باعث مي‌شود فرد هشیار شود و رفتارهایش را یا تغییر دهد یا این که در جهت ارزش­های انتخاب شده­ی خویش تثبیت کند. نهایتاً پذیرش و تعهد انعطاف­پذیری روانشناختی را افزایش مي‌دهد و زبان و شناخت­های مشکل­زا را مورد بررسی قرار مي‌دهد (تقی­زاده و فرمانی،1393). توانایی تغییر آمایه­های شناختی به منظور سازگاری با محرک­های در حال تغییر محیطی، عنصر اصلی در تعاریف انعطاف­پذیری شناختی است (دنیس8،2010). افرادی که توانایی تفکر انعطاف­پذیر دارند، از توجیهات جایگزین استفاده می­کنند، به صورت مثبت چارچوب فکری خود را بازسازی می­کنند و موقعیت­های چالش­انگیز یا رویدادهای استرس­زا را می­پذیرند و نسبت به افرادی که انعطاف­پذیر نیستند از نظر روانشناختی سازگاری بیشتری دارند(فیلیپس9، 2018). نظریه انعطاف­پذیری شناختی بر ماهیت یادگیری در حیطه­های پیچیده و بدساختار تمرکز دارد. طبق این نظریه، یادگیرنده موفق(یعنی انعطاف­پذیر شناختی) کسی است که می­تواند در پاسخ به خواست­های موقعیت­های متنوع به راحتی دانش خود را مجددا سازماندهی کرده و بکار گیرد. یادگیرندگان برای به دست آوردن این انعطاف­پذیری شناختی باید پیچیدگی کامل مسائل را درک کنند و به دفعات فضای مساله را بررسی کنند تا ببینند چگونه تغییر در متغیرها و اهداف می­تواند فضا را تغییر دهد (باجما، اوستر، مک گاورن10 و همکاران، 2023). متغیری که ممکن است در ایجاد مدل انعطاف­پذیری روانشناختی نقش میانجی­گری بین انعطاف­پذیری روانشناختی و ویژگی­های شخصیتی ایفاء نماید و زمینه انعطاف­پذیری روانشناختی در زنان مطلقه را فراهم آورد بهزیستی اجتماعی است. بهزیستی اجتماعی بالا می­تواند ملاک خوبی برای بهبود صمیمیت در خانواده و سازگاری اجتماعی و به تبع آن انعطاف­پذیری شناختی در افراد باشد. در این بین وجود ویژگی­های شخصیتی متفاوت در افراد نیز از طریق نقش میانجی که بهزیستی اجتماعی ایفاء می­کند می­تواند موثر باشد. با این وجود بهزیستی اجتماعی با روابط بین فرد با دیگران و جامعه ارتباط دارد (توکل، 1393). بهزیستی اجتماعی به معنای ارزیابی و شناخت فرد از چگونگی عملکردش در اجتماع و کیفیت روابط­ش با افراد دیگر است. پایین بودن میزان بهزیستی اجتماعی در افراد جامعه باعث می­شود که نتوانند به نحو مناسب با دیگران ارتباط برقرار کنند و به همین خاطر دچار نوعی انزوای اجتماعی می­شوند که این خود عاملی است برای کاهش مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، پذیرش اجتماعی و غیره. در این صورت امید افراد نسبت به آینده جامعه کم رنگ می­شود و نقش خود را در پیشرفت جامعه ناچیز می­پندارند و از این رو، احساس مسئولیت­پذیری و کارآمدی اجتماعی خود را از دست می­دهند (رضایی و نوغانی دخت بهمنی، 1396). این در صورتی است که پژوهش­های انجام شده نشان می­دهد که عواملی چند، روی بهزیستی اجتماعی تأثیرگذار هستند که برخی از آنها عبارت­اند از: وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سطح تحصیلات، سن، میزان دریافت حمایت­های اجتماعی، وضعیت تأهل و همچنین رضایت از زندگی، شادکامی، تعهد مدنی و رفتار جامعه­پسند (شاپیرو و کیز11، 2020).

      به تازگی برخی از پژوهش­ها نشان دادند که انعطاف­پذیری روانشناختی نه تنها در سطح فردی از اهمیت برخوردار است بلکه بر روابط میان اعضای خانواده نیز اثر می­گذارند (بوورک و مور12، 2023). در ارتباط با انعطاف­پذیری روانشناختی و ارتباط آن با سایر متغیرها از جمله اضطراب فراگیر(تورج،1400)؛ خوددلسوزی، حل مساله و خودمتمایزسازی(برادران و همکاران، 1396)؛ اجتناب­شناختی (مردانی­گرم دره و همکاران، 1399) مورد بررسی قرار گرفته است. در این ارتباط چله­مال دزفولی­نژاد، مومنی و مرادی(1400) در تحقیقی نشان دادند که شاخص­های ذکر شده دارای مقدار قابل قبول می­باشند. بنابراین در تغییر نگرش افراد مؤثرهستند. سپهوند و تورج(1400) در تحقیقی با عنوان نقش انعطاف­پذیری شناختی در اضطراب فراگیر افراد دارای روان­رنجوری نتایج نشان دادند که مؤلفه‌های انعطاف­پذیری شناختی حدود ۱۸ درصد از واریانس اضطراب فراگیر افراد روان­رنجور را پیش‌بینی کردند. فشنگچی و رنجبرنوشری(1399) در تحقیقی نشان داد که انعطاف ناپذیری روان شناختی و مولفه­های عاطفه منفی و بازداری اجتماعی از تیپ شخصیتی D با تنیدگی شغلی در پرستاران رابطه مثبت و معنادار دارد. در حالی که، بین حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی شغلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. احمدپور و همکاران (1397) در تحقیقی با عنوان تدوین و آزمون مدل بهزیستی روانشناختی افراد بر اساس مؤلفه­های شخصیت با واسطه­گری هویت قومی در تالش نشان دادند که مؤلفه­های شخصیت بر روی بهزیستی روانشناختی در افراد اثرگذار هستند. البته با توجه به ضریب مسیر منفی روان­رنجوری با بهزیستی روانشناختی، اثرگذاری این دو متغیر بر روی هم به صورت معکوس است. سراج­خرمی و همکاران(1395) در تحقیقی با عنوان انعطاف­پذیری روانشناختی براساس تیپ­های شخصیتی، صمیمیت خانواده، پایگاه اجتماعی و ارتباط آن با اجتماع نشان دادند که میان بهزیستی روانی و تیپ­های شخصیت و ابعاد شخصی رابطه مستقیم وجود دارد. دیون، نگو، بلیز13(2020) در تحقیقی نشان دادن که مدل انعطاف‌پذیری روان‌شناختی یک رویکرد امیدوارکننده و مبتنی بر شواهد در سلامت روان برای درمان اضطراب و افسردگی و همچنین برای شرایط پیچیده و مزمن است. تحقیقات بیشتری برای اعتبار بخشیدن به مدل نظری آن و اصلاح بیشتر درک ما از اینکه چگونه مدل انعطاف‌پذیری روان‌شناختی می‌تواند برای مدیریت بیماری سلامت­روان موثر باشد و چگونه می‌تواند کیفیت زندگی را برای افرادی که از این شرایط رنج می‌برند بهبود بخشد، مورد نیاز است. بنابراین تدوین مدل می تواند بسیاری از مشکلات روانی را کاهش دهد. مالکوک14(2018) در تحقیقی با عنوان نقش شخصیت به عنوان عامل تولیدکننده­ی بهزیستی روان شناختی نشان داد که نقش شخصیت را به عنوان اولین عامل تولیدکننده­ی بهزیستی روان شناختی بررسی کرده­اند و معتقدند شخصیت از مهمترین عوامل درون فردی تأثیرگذار بر بهزیستی روان شناختی است.

        برخلاف کشورهای غربی که در بیشتر مواقع، طلاق با توافق طرفین اتفاق می­افتد، در ایران با ایجاد تنش در خانواده­ها به وقوع می­پیوندد که مشکلات متعدد رفتاری و روانی را برای زنان مطلقه به وجود می­آورد که چگونگی مدیریت این عوارض و مشکلات و نحوه مقابله و تاب­آوری در برابر آنها و طراحی و تدوین مدل­های مناسب برای کاهش این مشکلات حاکی از خلاء تحقیقات در این حوزه است. بنابراین این پژوهش در صدد تدوین مدل ساختاری انعطاف­پذیری روانشناختی براساس ویژگی­های شخصیتی با میانجی­گری  بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه می­باشد. 

 

روش‌شناسی‌

پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است و در قالب مدل یابی معادلات ساختاري انجام شد. جامعه آماري پژوهش شامل زنان مطلقه شهر تهران در سال 1403-1402 خواهد بود. بر اساس نظر هیت و کرامر (2004) به ازاي هر متغیر پیش بین حداقل 20-40 نفر براي نمونه کافی است (پاشاشریفی و همکاران، 1400). بنابراین نمونه پژوهش 350  نفر برآورد شد. که با در نظر گرفتن احتمال افت و ماهیت پژوهش (ارائه مدل) 20 درصد به این نمونه اضافه می شود و نمونه به 420  نفر افزایش یافت. روش نمونه گیری هدفمند است بدین صورت که با مراجعه به مراکز ازدواج و طلاق چندگانه سطح شهر تهران نمونه انتخاب شد. رضایت آگاهانه براي پاسخگویی، عدم وجود مشکلات روانشناختی، داشتن مدرک تصیلی دیپلم به بالا به عنوان ملاك ورود به پژوهش بود و نقص در پر کردن پاسخنامه، عدم تمایل به مشارکت در تحقیق و نداشتن مدرک دیپلم و بالاتر، نداشتن سلامت روانشناختی از ملاكهاي خروج از پژوهش بود بر این اساس تعداد 409 پرسشنامه قابل تحلیل بودند. پس از دادن آگاهی در مورد هدف پژوهش، نحوه اجرا، اصل رازداري، حق انتخاب براي همکاري و حق انصراف در حین پاسخ به سوالات، پرسشنامه¬ها بر روي آزمون شوندگان اجرا شد. همچنین توضیح هدف پژوهش، دادن اطمینان از اینکه پاسخنامه آنها به صورت گروهی تحلیل می شود از اصول اخلاقی رعایت شده در این پژوهش بود. در سطح توصیفی جهت سنجش متغیرهاي پژوهش از میانگین و انحراف معیار استفاده شد. در سطح استنباطی جهت بررسی روابط بین متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل یابی معادلات ساختاري بود. نرم افزار تحلیل داده ها برنامه SPSS و نرم افزار Smart Pls بود.

ابزارهاي پژوهش عبارتند از:

الف) انعطاف­پذیری شناختی دنای و ونادروال (2010): پرسشنامه استاندارد انعطاف­­پذیری شناختی که توسط دنای و ونادروال در سال 2010 ساخته شده است. این پرسشنامه مشتمل بر 20 سوال می­باشد. این پرسشنامه برای ارزیابی میزان پیشرفت فرد در کار بالینی و غیربالینی و برای ارزیابی میزان پیشرفت فرد در ایجاد تفکر انعطاف­پذیر به کار می­رود. در ایران و در پژوهش شاره و همکاران (1395) سه زیر مقیاس برای این پرسشنامه بدست آمده است که عبارتند از جایگزین­ها، کنترل، و جایگزین­هایی برای رفتارهای انسانی است. روش نمره­گزاری: این پرسشنامه دارای مقیاس 5 درجه­ای لیکرت (کاملاً مخالفم،1؛ مخالفم2؛ نظری ندارم،3؛ موافقم،4؛ کاملاً موافقم؛5) است که حداقل نمره 20 و حداکثر 100 و نقطه برش آن برابر 60 می­باشد و سوالات 2، 4، 7، 9، 11، 17، به طور معکوس نمره­گذاری می­شود. دنیس و واندروال (2010) اعتبار همزمان این پرسشنامه را با پرسشنامه افسردگی بک (BDI-II)  برابر 39/0- و روایی همگرایی آن را با مقیاس انعطاف­پذیری شناختی مارتین و رابین 75/0 بدست آوردند. در داخل کشور کهندانی و همکاران (1396) ضریب بازآزمایی کل مقیاس را 71/0 و ضرایب آلفای کرنباخ کل مقیاس را 90/0 گزارش نمودند

ب) بهزیستی اجتماعی کیز(1998): برای این قسمت از پرسشنامه بهزیستی اجتماعی کیز (1998) استفاده خواهد شد. این پرسشنامه دارای 33  سوال بوده و هدف آن سنجش میزان بهزیستی اجتماعی (همبستگی اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، شکوفایی اجتماعی و پذیرش اجتماعی) می باشد. پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت (کاملاً مخالفم،1؛ مخالفم2؛ نظری ندارم،3؛ موافقم،4؛ کاملاً موافقم؛5) می­باشد که حداقل نمره 33 و حداکثر 165 و نقطه برش آن برابر 99 می­باشد. کیز(1998) طی دو مطالعه بر روی دو نمونه 373و 2887 نفری در آمریکا با استفاده از تحلیل عوامل ، مدل5 بعدی به کار رفته در پرسشنامه خود را از نظر تجربی مورد تایید قرار داده است. او جهت بررسی اعتبار پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده کرد که میزان ضرایب آلفای کرونباخ در مطالعه اول برای ابعاد انسجام اجتماعی ، شکوفایی اجتماعی ، همبستگی اجتماعی ، مشارکت اجتماعی و پذیرش اجتماعی به تربیت برابر با 57/0، 69/0، 81/0، 75/0، 77/0و در مطالعه دوم به تربیت برابر با 64/0، 64/0، 73/0، 66/0، 41/0، به دست آمده که ضرایب قابل قبولی است.  و حیدری و غنایی(1387) در ایران پرسشنامه بهزیستی اجتماعی را برروی 632 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای استان مرکزی هنجاریابی کردند. نتایج حاصل از پژوهش آنها نشان داده که اعتبار پرسشنامه با استفاده از ضرایب آلفای کرونباخ برابر با 83/0است.

د- ویژگی­های شخصیتی فرم كوتاه(NEO-FFI): جهت بررسی این متغیر از پرسشنامه سنجش صفات پنج­گانه شخصيتي فرم كوتاه(NEO-FFI) استفاده می­شود كه يك پرسشنامه 60 سؤالي است و براي ارزيابي 5 عامل اصلي شخصيت به كار مي­رود. اين تست قابل اجرا بر روي افراد به هنجار است. در حال حاضر آزمون 5 عاملي NEO كاربردي جهاني دارد و به منظور تحقيق به زبان­هاي چكوسلواكي،  عربي،‌  هلندي، فرانسوي، آلماني، ژاپني، نروژي، لهستاني و سوئدي ترجمه شده است. روش نمره­گزاری: در اين پرسشنامه انتظار بر اين است كه به تمام سؤالات پاسخ داده شود، در بررسي پاسخنامه اگر سؤال يا سؤالاتي بي­پاسخ مشاهده شود آزمودني تشويق مي­شود كه سؤالات مذكور را تكميل نمايد. در مواردي كه آزمودني نتواند تصميم بگيرد كه چه پاسخي به سؤال خاصي بدهد يا معني يك سوال براي وي مشخص نباشد مي تواند در چنين مواردي از پاسخ خنثي استفاده كند. در آخر پاسخنامه سؤالي تحت عنوان «آيا به تمام سؤالات پاسخ داده ايد؟» آمده است، منظور از پرسش اين سؤال آن است كه اين امر مهم را به آزمودني يادآور نمايد كه سؤالات بدون پاسخ را تكميل نمايد و كنترل مجددي بر پرسشنامه داشته باشد. اگر آزمودني پاسخ «نه» به اين سؤال بدهد آزمايشگر ممكن است در صدد علت اين امر بر آيد و در مورد سؤالات بي پاسخ آموزش­هايي را به آزمودني بدهد. اگر در پاسخ نامه سوالات زيادي بدون پاسخ باشد آن پاسخنامه از اعتبار لازم برخوردار نبوده و در نتيجه تصحيح نمي شود. پاسخنامه اين پرسشنامه بر اساس مقياس ليكرتي (كاملاً مخالفم، مخالفم، بي تفاوت، موافقم و كاملاً موافقم ) تنظيم شده است . نمره گذاري فرم كوتاه اين پرسشنامه يعني NEO-FFI در تمام مواد يكسان نيست. به اين معني كه در نمره گذاري برخي از مواد فرم كوتاه پرسشنامه، به كاملاً مخالفم نمره 4، مخالفم نمره 3، بي تفاوت نمره 2 ، موافقم نمره 1 و كاملاً موافقم نمره 0 تعلق مي­گيرد. حداقل نمره صفر و حداکثر 240 و نقطه برش آن برابر 120 می­باشد. ضريب اعتبار دو عامل سازگاري و باوجداني  به فاصله دو سال به ترتيب 79/0 و 63/0 بوده است(گروسي فرشي و همکاران، 1380). در هنجاريابي آزمون NEO كه توسط گروسي فرشي (1380)‌ روي نمونه اي با حجم 2000 نفر از بين دانشجويان دانشگاه هاي تبريز ، شيراز و دانشگاه هاي علوم پزشكي اين دو شهر صورت گرفت ضريب همبستگي 5 بعد اصلي را بين 56/0 تا 87/0 گزارش كرده است . ضرايب آلفاي كرونباخ در هر يك از عوامل اصلي روان آزردگي خويي، برون گرايي، باز بودن، ساز گاري و با وجداني به ترتيب 86/0. ، 73/0، 56/0، 68/0 و 87/0 به دست آمد. جهت بررسي اعتبار محتوايي اين آزمون از همبستگي بين دو فرم گزارش شخصي (S) و فرم ارزيابي مشاهده گر (R)، استفاده شد، كه حداكثر همبستگي به ميزان 66/0 در عامل برون گرايي و حداقل آن به ميزان 45/0 در عامل سازگاري بود(گروسي فرشي، 1380). در پژوهش آتش­روز(1386) با استفاده از روش همساني دروني، ضريب آلفاي كرونباخ براي هر يك از 5 صفت: روان آزردگي خويي ، برون گرايي، گشودگي، سازگاري و وجداني بودن به ترتيب 74/0، 55/0، 27/0، 38/0 و 77/0 به دست آمد. پرسشنامه شخصيتي NEO-FFI توسط مك­كري و كاستا15 روي 208 نفر از دانشجويان آمريكايي به فاصله سه ماه اجرا گرديد كه ضرايب اعتبار آن بين 83/0 تا 75/0 به دست آمده است. اعتبار درازمدت اين پرسشنامه نيز مورد ارزيابي قرار گرفته است. يك مطالعه طولاني 6 ساله روي مقياس هاي روان آزردگي خويي ، برون گرايي و باز بودن نسبت به تجربه،  ضريب هاي اعتبار 68/0 تا 83/0 را در گزارش­هاي شخصي و نيز در گزارش هاي زوج ها نشان داده است.

 

یافته ها

بر اساس نتایج 48 نفر (12 درصد) زیر 20 سال، 231 نفر (56 درصد) بین 20 الی 30 سال،  89 نفر (22 درصد) 31 الی 40 سال و 41 نفر(10 درصد) 40 سال و بالاتر بودند. براساس نتایج بیشترین دامنه سنی مشارکت کننده بین 20 الی 30 سال و کمترین 40 سال و بالاتر می باشند.

جدول شماره1 آمار توصیفی متغیرها و مولفه ها را  به تفکیک نشان می دهد. بر ساس نتایج حاصل از جدول ویژگی های شخصیتی بیشترین میانگین (89/151) را دارد سایر میانگین ها به تفکیک در جدول آمده است.

 

 

[1] - Negrusa et al 

[2] - Woodruff , Glass , Aarnkoff , Crowley , Hindman , Hirschhorn

[3] - Marshall , Brockman

[4] - Bryan Hill &Stavrinos

 - Dennis, Ray -Sannerud , Heron

[5]  - Cognitive flexibility

[6]  - Personality traits

[7] - Bell, Hill & Stavrinos

[8]  - Dennis

[9]  - Phillips

[10]  - Bajema, Oster, McGovern

[11] - Shapiro & Keyes

[12]  -Burke  and Moore

[13] -  Dionne,   Ngô  and  Blais

[14] - Malkoc

[15]  - McCarey and Costa

جدول 1. آمار توصیفی متغیر و مولفه­های  به تفکیک

متغیر

مولفه­ها

تعداد

میانگین

انحراف استاندارد

واریانس

انعطاف­پذیری روانشناختی

-

409

81/77

10/16

50/259

 

 

 

ویژگی­های شخصیتی

روان آزردگي خويي

409

75/30

87/6

28/47

برون گرايي

409

98/30

19/7

77/51

گشودگي

409

56/30

74/8

49/76

سازگاري

409

98/27

90/6

72/47

وجداني بودن

409

23/29

24/7

55/52

کل

409

89/151

45/32

33/1053

 

 

بهزیستی اجتماعی

 

همبستگی اجتماعی

409

53/24

26/5

67/2

انسجام اجتماعی

409

08/22

81/4

208/23

مشارکت اجتماعی

409

83/20

95/4

54/24

پذیرش اجتماعی

409

74/24

56/5

95/30

شکوفایی اجتماعی

409

25

60/5

41/31

کل

409

49/117

11/23

11/534

 

 

 

در آزمون نرمال بودن داده ها فرض صفر چنین است که توزیع داده ها از توزیع نرمال تبعیت می کند و فرض مقابل بر خلاف این امر دلالت دارد. همانطور که در جدول شماره فوق مشاهده می گردد. آماره z کولموگروف- اسمیرنف برای همگی در سطح ( 05/0 ≤P) معنی دار نمی باشند. از این رو می توان گفت که توزیع داده های بدست آمده از پرسشنامه در بین نمونه با توزیع آن در جامعه نرمال است.

 

 

 

 

جدول 2. آزمون کلموگروف- اسمیرنف برای فرض نرمال بودن جامعه

 

 

میانگین پارامترها

انحراف استاندارد پارامترها

مثبت

منفی

Kolmogorov-Smirnov Z

سطح معنی­داری

انعطاف­پذیری روانشناختی

81/77

10/16

084/0

161/-

161/0

285/1

ویژگی­های شخصیتی

89/151

45/32

037/0

067/-

067/0

137/0

بهزیستی اجتماعی

49/117

11/23

076/0

063/-

076/0

080/0

 

 

با توجه به فرضیه و وجود متغیر میانجی و وجود اثر غیرمستقیم از مدل معالات ساختاری استفاده می شود لذا ابتدا ماتریس همبستگی، سپس رگرسیون و در نهایت مدل ارائه می شود که نتایج در جداول زیر به تفکیک آمده است.

 

 

جدول3. ماتریس همبستگی  متغیرها

عامل

انعطاف­پذیری روانشناختی

بهزیستی اجتماعی

روان آزردگي خويي

برون گرايي

گشودگي

سازگاري

وجداني بودن

انعطاف­پذیری روانشناختی

1

 

 

 

 

 

 

بهزیستی اجتماعی

318/0**

1

 

 

 

 

 

روان آزردگي خويي

334/0-**

148/**

1

 

 

 

 

برون گرايي

337/0**

126/0*

796/0-**

1

 

 

 

گشودگي

234/0**

176/0**

587/0-**

658/0**

1

 

 

سازگاري

322/0**

155/0**

733/0-**

754/0**

635/0*

1

 

وجداني بودن

245/0**

168/0*

711/0-**

655/0**

493/0*

737/0**

1

(** یعنی 01/0 ≥ P) و (* یعنی 05/0 ≥ P)

 

جدول شماره 3 ماتریس همبستگی متغیرها را نشان می دهد. نتایج حاکی از آن دارد که بین انعطاف پذیری روانشناختی با  روان آزردگي خويي رابطه منفی و معنادار(334/0-**) و انعطاف پذیری روانشناختی با سایر متغیرهای رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

 

 

جدول4. رگرسیون چندمتغیره پیش بینی انعطاف­پذیری روانشناختی براساس ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی

مدل

ضریب استاندارد نشده

ضریب استاندارد شده

مقدار

t

معناداری

B

خطای استاندارد

Beta

مدل

787/26

935/4

-

428/5

000/0

بهزیستی اجتماعی

216/0

031/0

310/0

976/6

000/0

روان آزردگي خويي

373/0-

189/0

160/0-

977/3-

000/0

برون گرايي

326/0

186/0

146/0

754/3

000/0

گشودگي

163/0

113/0

134/0

776/4

000/0

سازگاري

296/0

187/0

124/0

211/5

000/0

با وجداني بودن

211/0

156/0

109/0

333/3

000/0

 

 

جدول شماره 4 رگرسیون چندمتغیره پیش بینی انعطاف پذیری روانشناختی براساس ویژگی های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی را نشان می دهد. با توجه به نتایج همه متغیرها در سطح 01/0 معنادار می باشد. مقدار بتا حاکی از آن دارد که بهزیستی اجتماعی با ضریب بتای 310/0  بیشترین و با وجداني بودن با بتا 109/ کمترین میزان پیش بینی را نشان می دهند.

 

 

 

 

 

img0 

 

شکل1. تحلیل عاملی بین متغیرها

 

img0 

شکل2.  نمرات استاندارد شده

 

جدول5. نتایج حاصل از مدل برازش شده

فرضیه

اثرمستقیم

اثرغیرمستقیم

VIF

آماره   t

ضریب تعیینR2

sig

نتیجه

        روان آزردگی خویی – انعطاف­پذیری روانشناختی

160/0-

070/0

431/0

040/2

227/0

000/0

تایید شد

برون گرایی– انعطاف­پذیری روانشناختی

146/0

061/0

596/0

639/2

000/0

تایید شد

گشودگی– انعطاف­پذیری روانشناختی

280/0

061/0

644/0

569/3

000/0

تایید شد

سازگاری– انعطاف­پذیری روانشناختی

127/0

032/0

580/0

643/2

000/0

تایید شد

وجدانی بودن– انعطاف­پذیری روانشناختی

301/0

068/0

689/0

413/2

000/0

تایید شد

بهزیستی اجتماعی– انعطاف­پذیری روانشناختی

310/0

-

-

992/5

308/0

000/0

تایید شد

 

 

جدول 5 نتایج حاصل از مدل برازش شده را نشان می دهد. براساس نتایج روان آزردگی خویی اثرمستقیم برابر 160/0- و اثر غیرمستقیم برابر 070/0 ؛ برون گرایی اثرمستقیم برابر 146/0 و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛  گشودگی اثرمستقیم برابر 280/0  و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛ سازگاری اثرمستقیم برابر 127/0 و اثر غیرمستقیم برابر 032/0 ؛ وجدانی بودن اثرمستقیم برابر 301/0 و اثر غیرمستقیم برابر 068/0 ؛ و در نهایت بهزیستی اجتماعی اثرمستقیم برابر 310/0 با انعطاف پذیری روانشناختی دارد. با توجه به مقدار R2  محاسبه شده میزان قدرت برازش در حد متوسط می باشد. این در حالی است که مقدار آمارهt  برای همه ارتباط ها بیشتر از 96/1 است که این امر نیز نشان از تایید روابط بین متغیرهای مدل را دارد. برای بررسی معناداری اثرغیرمستقیم از شاخص  VIFاستفاده شده است که نتایج نشان از آن است که بهزیستی اجتماعی توانسته نقش میانجی گری در ارتباط اساس ویژگی‌های شخصیتی با انعطاف پذیری روانشناختی ایفاء نماید.

بحث و نتیجه گیری

هدف از انجام این پژوهش مدل ساختاری انعطاف پذیری روانشناختی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی با میانجی‌گری بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه است. بر این اساس نتایج ماتریس همبستگی نشان داد که بین انعطاف پذیری روانشناختی با ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی در زنان مطلقه رابطه معناداری وجود دارد. نتایج رگرسیون چندمتغیره نیز نشان داد انعطاف پذیری روانشناختی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی اجتماعی قابل پیش بینی است. نتایج حاصل از مدل برازش نیز نشان داد که بهزیستی اجتماعی توانسته نقش میانجی گری در این ارتباط ایفاء نماید. براساس نتایج روان¬آزردگی خویی اثرمستقیم برابر 160/0- و اثر غیرمستقیم برابر 070/0 ؛ برون گرایی اثرمستقیم برابر 146/0 و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛  گشودگی اثرمستقیم برابر 280/0  و اثر غیرمستقیم برابر 061/0 ؛ سازگاری اثرمستقیم برابر 127/0 و اثر غیرمستقیم برابر 032/0 ؛ وجدانی بودن اثرمستقیم برابر 301/0 و اثر غیرمستقیم برابر 068/0 ؛ و در نهایت بهزیستی اجتماعی اثرمستقیم برابر 310/0 با انعطاف¬پذیری روانشناختی دارد.  لذا برازندگی ساختاری مدل متوسط است.

      بر این اساس نتایج حاصل از این پژوهش با تورج (1400)؛ برادران و همکاران (1396)؛ مردانی گرم دره و همکاران (1399)؛ چله مال دزفولی نژاد، مومنی و مرادی (1400)؛ سپهوند و تورج (1400)؛ فشنگچی و رنجبرنوشری (1399)؛ احمدپور و همکاران (1397)؛ سراج خرمی و همکاران (1395)؛ دیون، نگو، بلیز (2020) و مالکوک (2018) همسو می باشد. در این ارتباط سراج خرمی و همکاران(1395) در تحقیقی نشان دادند که میان بهزیستی روانی و تیپ های شخصیت و ابعاد شخصی رابطه مستقیم وجود دارد. سپهوند و تورج (1400) در تحقیقی با عنوان نقش انعطاف پذیری شناختی در اضطراب فراگیر افراد دارای روان رنجوری نتایج نشان دادند که مؤلفه‌های انعطاف پذیری شناختی حدود ۱۸ درصد از واریانس اضطراب فراگیر افراد روان رنجور را پیش‌بینی کردند. فشنگچی و رنجبرنوشری (1399) در تحقیقی نشان داد که انعطاف ناپذیری روان شناختی و مولفه های عاطفه منفی و بازداری اجتماعی از تیپ شخصیتی D با تنیدگی شغلی در پرستاران رابطه مثبت و معنادار دارد. دیون، نگو، بلیز (2020) در تحقیقی با عنوان مدل انعطاف‌پذیری روان‌شناختی: رویکردی جدید به سلامت روان نشان دادن که مدل انعطاف‌پذیری روان‌شناختی یک رویکرد امیدوارکننده و مبتنی بر شواهد در سلامت روان برای درمان اضطراب و افسردگی و همچنین برای شرایط پیچیده و مزمن است.. مالکوک (2018) در تحقیقی با عنوان نقش شخصیت به عنوان عامل تولیدکننده  بهزیستی روان شناختی نشان داد که نقش شخصیت را به عنوان اولین عامل تولیدکننده  بهزیستی روان شناختی بررسی کرده اند و معتقدند شخصیت از مهمترین عوامل درون فردی تأثیرگذار بر بهزیستی روان شناختی است.

       عدم انعطاف روانشناختی با اضطراب، افسردگی، عملکرد ضعیف کار، ناتوانی در یادگیری، سوء مصرف مواد،  ترس، رفتار ضد اجتماعی، با کیفیت پایین از زندگی، اضطراب اجتماعی، رفتار پرخطر جنسی، سرکوب، همراه با اختلالات های مختلف مرزی شخصیت همراه است (هیز و همکاران، 2016). به تازگی نیز برخی از پژوهش ها نشان دادند که انعطاف پذیری روانشناختی نه تنها در سطح فردی از اهمیت برخوردار است بلکه بر روابط میان اعضای خانواده نیز  اثر می گذارند (بوورک و مور ، 2021).  انعطاف پذیری شناختی در حوزه های بی ساختار و پیچیده اهمیت زیادی دارد (بورتون  و همکاران، 2016). افراد داراي انعطـاف پـذيري روانشـناختي بـالا رفتارشـان را در هـر موقعيت، بيشـتر بـر اسـاس ارزش هـا و اهدافشـان و كمتـر بـر اسـاس رويـدادهاي درونـي يـا وابستگي هاي موقعيت فعلي شان نشان مي دهند (بوند و همكـاران، 2022؛ كـاتز، زيـج، و اورسـيلو ، 2019). انعطاف پذيري روانشناختي بـالاتر بـه نيرومنـدي مـن بيشتري مي انجامد. نيرومندي من نيز يـك عنصـر مهـم در رشـد و پختگـي شخصـيت بـراي برقراري روابط صميمي شناخته مي شود. در رابطه با نظرية اريكسون، داشتن يك شخصـيت رشديافته براي برقراري روابـط صـميمانه بـه حـل بحـران¬هـاي مراحـل گونـاگون زنـدگي و اكتساب نيرومندي من وابسته است. بر اساس نظرية رشد روانـي اريكسـون، موفقيـت در هـر مرحله از زندگي به موفقيت در حل بحران مراحل پيشين زندگي نيازمند اسـت؛ آنهـايي كـه نيرومندي من بيشتري دارند، توانايي بهتري بـراي مقابلـه بـا تعـارض¬هـا دارنـد و درنتيجه از رضايت زندگی بيشتري برخوردارند. افزون بر اين افراد با اسـتحكام مـن بـالاتر روابط صميمي بيشـتري بـا افراد خانواده خـود دارنـد، در رابطـة خـود بـا خـانواده شـان متعهدترند و مسئوليت بيشتري در قبال خانواده احساس مي كنند. آنها همچنـين در به اشتراك گذاشتن عقايدشان با ديگران موفـق ترنـد. فهـم و درك طرف مقابل و ابراز عواطف ازويژگيهاي ديگر ايـن افـراد اسـت (كچـويي، فتحـي و آشتياني، 1392).

از آنجايي كه هر پژوهش محدوديت هايي دارد، پـژوهش حاضـر نيـز از آن مسـتثناء نبـوده است؛ در نتيجه در تعميم نتايج پژوهش بايـد جانـب احتيـاط را رعايـت كـرد؛ چراكـه نتـايج تحقيق از جامعه اي به جامعه اي ديگر با توجه به ويژگيهاي خـاص هـر جامعـه  متفـاوت مي شود. پيشـنهاد مـي شـود ايـن پـژوهش بـا حجـم نمونـة بـزرگ تـر و محـدودة جغرافيـايي گسترده ترانجام گيرد تا ادبيـات وسـيع تـر و منسـجم تـري در خصـوص نحـوة بـه كـارگيري متغيرهاي ذكرشده فراهم آيد. از محدوديتهاي ديگر اين طـرح مـي تـوان بـه ويژگـي هـاي فـردي، خصوصــيات روحــي و روانــي، تفــاوتهــاي زنــدگي، فرهنگــي و اجتمــاعي نمونــه هــاي مورد پژوهش كه بر پاسخگويي به پرسشها بر نتايج پژوهش تأثيرگذار بود، اشاره كـرد كـه كنترل اين عوامل از عهدة پژوهشگر خارج بود. از يافته هاي اين پژوهش مـي تـوان در مشـاوره هـاي خـانواده و مشاوره هاي فردي براي زنان مطلقه استفاده كـرد. همچنـين كارگاههاي آموزشي در مراكز مشاوره به منظور بالا بـردن انعطـاف پـذيري روان شـناختي و تقويت نيرومندي من براي زنان مطلقه برگزار نمود. همچنین در کشورهای غربی که در بیشتر مواقع طلاق با توافق طرفین و مســالمت آمیز اتفاق می افتد، در ایران با ایجاد تنش در خانواده ها به وقوع می پیوندد که مشکلات متعدد رفتاری و روانی را برای زنان مطلقه به وجود می آورد که چگونگی مدیریت این عوارض و مشکلات و نحوه مقابله و تاب آوری در برابر آنها و طراحی و تدوین مدل های مناسب برای کاهش این مشکلات لازم و ضروری است. که پیشنهاد می گردد از نتایج این پژوهش در کمک به بهبود و کاهش مشکلات بعد از طلاق بهره گرفته شود.

 

منابع 

آتش­روز، ب.(1386). پیش­بینی پیشرفت تحصیلی از طریق دلبستگی و صفات پنج گانه شخصیتی. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.

 احمدپور، م؛ برجعلی، ا؛ اسکندری، ح و فرخی، ن.(1397). تدوین و آزمون مدل بهزیستی روانشناختی افراد بر اساس مؤلفه­های شخصیت با واسطه­گری هویت قومی در تالش. دو فصلنامه روانشناسي باليني و شخصيت، 16، 1(30)؛ 118-105.

برادران، م؛ رنجبرنوشری، ف؛ خاصه، ع. ­ا؛ و رهنمای، م. (1396). همبسته­های انعطاف­پذیری روان شناختی: خود-دلسوزی، حل مساله و خود متمایزسازی. کنگره انجمن روانشناسی ایران.

پاشاشريفي، ح.، و ديگران. (1400). مقدمه‌اي بر روش‌هاي تحقيق در روانشناسي و مشاوره. تهران؛ نشر سخن.

تقی­زاده، م. ا، و فرمانی، ا.(1393). بررسی نقش انعطاف پذیری شناختی در پیش بینی نومیدی و تاب آوری در دانشجویان. روانشناسی شناختی، 1(2)؛ 76-67.

توکل، م.(1393). سلامت اجتماعی: ابعاد، محورها و شاخص­ها در مطالعات، اخلاق زیستی، 4(14)؛ 2.

حیدری، غ.، و غنایی، ز.(1387). هنجاریابی پرسشنامه بهزیستی اجتماعی. اندیشه و رفتار.1(7): 31-40.

چله­مال دزفولی­نژاد، ا؛ مومنی، ف؛ پدرام، م. م.، و مرادی، ع .(1400). کاربرد مدل معادلات ساختاری در تبیین نقش انعطاف­پذیری شناختی، خودنظم­جویی هیجان، تفکر فعال روشنفکرانه و غیرنگرش افراد در شبکه های اجتماعی. علوم روانشناختی، 20(106)؛ 1853.

رضایی، ام.، و نوغانی­دخت بهمنی، م.(1396). بهزیستی اجتماعی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن . فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 14، 2(30)؛ 56-31.

زارعان، م.، و سادات سدیدپور، س .(1400). فراتحلیلی از تحقیقات مرتبط با طلاق: عوامل فردی در مقابل اجتماعی. مشکلات ایران، 7 (2): 191-218.

سپهوند، ت. (1400). نقش انعطاف­پذیری شناختی در اضطراب فراگیر افراد دارای روان رنجوری. روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 8(3 )، 89-100

سراج­خرمی، ن؛ امیرشکاری، س.، و حیدری محل، ف.(1395). انعطاف پذیری روانشناختی براساس تیپ­های شخصیتی، صمیمیت خانواده، پایگاه اجتماعی و ارتباط آن با اجتماع. کنفرانس بین المللی دانشگاه شیراز، شماره 16.

شاره، ح.، و همکاران(1395). نقش واسطه ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سب کهای مقابله‌ای و تاب آوری با افسردگی. پژوهنده (مجله پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)،21، 2 (92)؛ 96-88.

فشنگچی، پ.، و رنجبرنوشری، ف. (1399). رابطه­ی انعطاف­پذیری روان شناختی، تیپ شخصیتی D و حمایت اجتماعی ادراک شده با تنیدگی شغلی در پرستاران. روان پرستاری، 8(1)، 39-48 .

کهندانی، م.، و ابوالمعالی­الحسینی، خ.(1396). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه‌ی انعطاف‌پذیری شناختی دنیس، وندروال و جیلون. روش ها و مدل های روانشناختی، 8 ، 29(19)؛ 53-70.

كچويي، م.، و فتحي­آشتياني، ع.(1392). نقـش رضـايت شـغلي و نيرومنـدي هـاي مـن . طب نظامي، 15(1)؛ 24-17.

گروسی­فرشی، م؛ مانی، آ؛ و بخشی­رودسری، ع.(1392). بررسي ارتباط بين ويژگي­هاي شخصيتي و احساس شادكامي در بين دانشجويان دانشگاه تبريز. پژوهش­های نوین روان شناختی، 6(1)؛ 158-143.

مردانی­گرم­دره، م؛ غضنفری، ا ؛ احمدی، ر.، و شریفی، ط.(1399). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف­پذیری روان­شناختی و اجتناب­شناختی دانش آموزان دختر دارای اضطراب امتحان. توانمند سازی کودکان استثنایی، 11(2)؛ 63-74.

Bajema KL, Oster AM, McGovern OL, Lindstrom S, Stenger MR, Anderson TC, Biggs HM.(2020).Persons evaluated for 2019 novel coronavirus—United States. Morbidity and Mortality Weekly Report, 69(6); 166.

Bell, T., Hill, N., &Stavrinos, D. (2019). Personality determinants of subjective executive function in older adults. Aging & Mental health, 1-10.

Bond, F. W. & S. C. Hayes & R. A. Baer & K. M. Carpenter & N. Guenole & H. K. Orcutt & R. D. Zettle. (2022). Preliminary Psychometric Properties of the Acceptance and Action Questionnaire–II: A Revised Measure of Psychological Inflexibility and Experiential Avoidance"; Behavior Therapy, 42(4), 676-688.

Bryan CJ, Ray -Sannerud B, Heron EA. (2015). Psychological flexibility as a dimension of resilience for posttraumatic stress, depression, and risk for suicidal ideation among air force personnel. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(4):263 -68.

Burke K, Moore S. (2021). Development of the parental psychological flexibility questionnaire. Child Psychiatry & Human Development; 46 (4):548-57.

Burton, N W, Pakenham, KI, Brown, WJ. (2016). feasibility and effectiveness of psychosocial resilience training: A pilot study of the READY program. Psychol Health Med; 15(3):266-77.

Dennis, J.P. (2020). The congnitive flexibility inventory: instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy Research.

Dionne, F. Ngô, T, L.  Blais, M, C. (2020). The psychological flexibility model: a new approach to mental health. Sante Ment Que, 38(2):111-30.

Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2016). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcome. Behaviour Research and Therapy, 44, 1-25.

Katz, A. M. & S. J. Czech & S. Orsillo. (2019).Putting Values into Words: An Examination of the Text Characteristicsof Values Articulation"; Journal of Contextual Behavioral Science, 3 (1), 16-20.

Malkoc, A. (2018).Big five personality traits and coping style predict subjective wellbeing. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, pp, 577-581.

Marshall EJ, Brockman RN. (2016).The relationships between psychological flexibility, self -compassion, and emotional well -being. Journal of Cognitive Psychotherapy. 30(1):60 -72.

Negrusa S, Negrusa B, Hosek J. (2013). Gone to war: have deployments increased divorces? J Populat Econom, 27(2):473-96.

Phillips, EL. (2018). Resilience, mental flexibility and cortisol response to the Montreal Imaging Stress Task in unemployed men (Dissertation). Michigan: The University of Michigan.

Shapiro, A., & Keyes, C. L. M. (2008). Marital status and social well-being: Are the married always better off?. Social Indicators Research, 88(2), 329- 346.

Woodruff SC, Glass CR, Aarnkoff DB, Crowley KJ, Hindman RK, Hirschhorn EW. (2020).Comparing self - compassion, mindfulness, and psychological inflexibility as predictors of psychological health. Mindfulness, 5(4):410 -21.

 

 

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

C:\Users\ALI\Desktop\Picture5.jpg 

 

Quarterly Journal of Educational Psychology Skills

Islamic Azad University Tonekabon Branch

Vol. 16, No. 2, summer 2025, No 62

 

 

Structural model of psychological flexibility based on personality traits with the mediation of social well-being in divorced women

 

Mahvash Izadi1 , Niloufar Tahmouresi2*, Marjan Hosseinzadeh Taghvaei2 , Majid Safarinia3 , Nasser Sobhi Gharamaleki 4

 

1) PhD Student, Department of  Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran

2) Assistant Prof, Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran

3) Prof, Department of Psychology, Payam-e Noor University, Tehran, Iran 

4) Associate Prof, Department of Motor Behaviour, Faculty of Physical Education and Sports Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

 

Abstract

The aim of this study was to develop a structural model of psychological flexibility based on personality traits mediated by social well-being in divorced women. This is a descriptive correlational study. The statistical population of this study includes divorced women in Tehran in 1402-1403. Therefore, the research sample was estimated to be 350 (n=350). Considering the possibility of attrition and the nature of the research (model presentation), 20% was added to this sample and the sample increased to 420 people. The sampling method is purposive, in that the sample was selected by referring to multiple marriage and divorce centers in Tehran. To collect data, standard questionnaires of cognitive flexibility by Denay and Van der Val (2010); social well-being by Keys (1998); and short-form personality traits (NEO-FFI) were used. For data analysis at the descriptive level, mean and standard deviation were used, and at the inferential level, Pearson correlation coefficient and structural equation modeling were used with SPSS and Smart Pls software. The results of the correlation matrix showed that there is a significant relationship between psychological flexibility and personality traits and social well-being in divorced women. The results of multivariate regression also showed that psychological flexibility can be predicted based on personality traits and social well-being. Based on the results, neuroticism had a direct effect of -0.160 and an indirect effect of 0.070; extraversion had a direct effect of 0.146 and an indirect effect of 0.061; openness had a direct effect of 0.280 and an indirect effect of 0.061; Agreeableness has a direct effect of 0.127 and an indirect effect of 0.032; Conscientiousness has a direct effect of 0.301 and an indirect effect of 0.068; and finally, social well-being has a direct effect of 0.310 with psychological flexibility. Therefore, the structural fit of the model is moderate.

 

Keywords: psychological flexibility, Personality traits, social well-being, divorced women rced women

 

 

1

 


Related articles

The rights to this website are owned by the Raimag Press Management System.
Copyright © 2021-2025

Home| Login| About Us| Contact Us|
[فارسی] [العربية] [fa] [ar]