The effect of schema therapy on sexual satisfaction of married women
Subject Areas :Zeinab Pooreyvani 1 * , ناهید بابائی امیری 2 , رزیتا ذبیحی 3
1 -
2 - استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه آزاداسلامی واحد شهر ری
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر
Keywords: sexual satisfaction, married women, schema therapy,
Abstract :
Aim: This study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of schema therapy on sexual satisfaction of married women. Metod: The research method was a semi-experimental design with a pre-test-post-test design with a control group and the statistical method was analysis of covariance. The research population consisted of married women referring to neighborhood shelters in District 11 of Tehran, which were 100 people. First, a cluster of neighborhood shelters in District 11 of Tehran, two neighborhood shelters, was selected, and a questionnaire was given to women voluntarily by installing a banner and public call. 30 volunteers who were eligible were selected and randomly assigned to two groups of 15 people, control and experimental, and the experimental group participated in 10 sessions of schema therapy. The instrument used in the study was the Larson Sexual Satisfaction Questionnaire (1998) with a Cronbach's alpha of 0.93, which the two groups answered before the start of the first session and after the end of the last session of schema therapy. Result: Covariance analysis of the data showed that schema therapy had an effect on the sexual satisfaction of married women in District 11 of Tehran. Conclusion: According to the results of the study, it can be recommended to psychologists to use this approach to increase sexual satisfaction in married women.
Keywords: Sexual satisfaction, married women, schema therapy
اخلاقی، فاطمه؛ رسولی، نرگس. (۱۴۰۱). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی بر کاهش علائم واژینیسموس و افزایش رضایت جنسی در زنان خانه‌دار. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم. ۱۰( ۳۶).
آقا حسین زرگر، نازنین؛ صداقتی فرد، مجتبی. (۱۴۰۱). رابطه طرحوارههای ناسازگار اولیه با سازگاری زناشویی و کیفیت زندگی معلمین. فصلنامه روانشناسی تحلیلی- شناختی. 13(۵۰): ۹۲-۷۹.
پورمیر صالح، یاسر رضا؛ اسماعیل بیگی، منیره؛ دلیخون، حمید؛ چهره آزاد، فریبا. (۱۳۹۸). اثربخشی مداخله مبتنی بر تعهد و صمیمیت جنسی بر سازگاری زناشویی و رضایت جنسی زنان متاهل.نشریه روان پرستاری.7(1): 49-41.
تقی یار، زهرا؛ پهلوان‌زاده، فرشاد؛ سماوی، سید عبدالوهاب. (۱۳۹۵). اثربخشی طرحواره درمانی بر سرخوردگی زناشویی زنان متاهل. نشریه زن و مطالعات خانواده. ۹(۳4): ۶۳-40.
حسینی تاش، هاجر. (۱۳۹۹). اثربخشی مهارت‌های جنسی بر رضایت جنسی، صمیمیت زوجین و کیفیت روابط جنسی زنان متاهل شهر جهرم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان.
حیدری، محمد. (۱۳۹۶). بررسی روابط چندگانه میان رضایت از زندگی رضایت زناشویی و رضایت جنسی با بهبود کیفیت زندگی زناشویی زنان متاهل شهرستان آباده. فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه. 18( 4): 228-205.
زارع درخشان، احترام؛ روشن چلی، رسول. (۱۳۹۹). رابطه بین رضایت جنسی خود کارآمدی جنسی و شادکامی بر رضایت جنسی: نقش میانجی ناگویی هیجانی. نشریه روانشناسی بالینی و شخصیت. ۱۸(1): ۱۶_۱.
شیرمردی، نوید. (۱۴۰۰). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی و شناختی رفتاری و رضایت جنسی در افراد متاهل مراجعه کننده به مراکز روانشناختی شهر شیراز. اولین همایش ملی روان درمانی در ایران.
طلایی زاده، فخری؛ بختیارپور، سعید. (۱۳۹۵). رابطه رضایت زناشویی و رضایت جنسی با سلامت روان زوجین. فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی. ۱۰(۴۰): ۴۶-۳۷.
قریشی، ابوالفضل؛ وکیلی، محمد مسعود؛ امیر محسنی، مریم. (۱۳۹۸). رضایت جنسی زنان متاهل و برخی متغیرهای مرتبط با آن. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. ۷۷ (۱۰)، ۶۴۰-۶۴۵.
کریمیایی، میترا؛ آل یاسین، سید علی. (۱۴۰۲). اثربخشی طرحواره درمانی بر وابستگی بین فردی و نارسایی هیجانی در زنان با اختلال شخصیت وابسته. فصلنامه روانشناسی تحلیلی- شناختی. 4(۵۴): ۱۰2- ۸۸.
کیانی چلمرودی، احمدرضا؛ شهبازی، نگاره؛ حسن‌زاده، افشین؛ جمشیدیان نایینی، یاسمن. (۱۴۰۰). پیش بینی سازگاری رضایت زناشویی و آشفتگی روانشناختی (افسردگی و اضطراب) در زنان متاهل بر اساس ادراک ازدواج والدین و سبک‌های دلبستگی. مجله رویش روانشناختی. 10( 6).
گلابی، فاطمه؛ علیزاده اقدم، محمد باقر؛ حسین زاده، الهامقهاری، شهربانو. (۱۳۹۶). تغییر طرحواره‌ها. تهران. نشر رشد. محبی، شهربانو. (۱۳۹۴). رابطه مهارت‌های حل مسئله و سبک‌های حل تعارض با صمیمیت و سازگاری زناشویی در زوجین شهر بندرعباس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هرمزگان، واحد پردیس قشم.
Attuky, A., Schepers, J., Kok, G., Dewitte, M. (2021). The role of sexual desire, sexual satisfaction, and relation
ship satisfaction in the sexual function of Arab couples living in Saudi Arabia, Sexual Medicine,9(2). Bilal, A., Rasool, S. (2020). Marital satisfaction and satisfaction with life:Mediating role of sexual satisfaction in married women. Journal of Psychosexual Health, 2(1): 77-86.
Dang, S., Sharma, P., & Shekhavat, L. S. (2019). Cognitive schemes among mental health professionals and other health professionals. Indian journal of psychological medicine. 41(3):268.
Genderen, H., Rijkeboer, M., & Arntz, A. (2012). Theoretical model: Schemas, coping styles and modes. The Wiley-Blackwell handbook of schema therapy: Theory, research, and practice Page: 27-40. Wiley Blackwell. https://doi.org/10.1002/ 9781119962830.ch2.
Lavner, J, A., Karney, B, R., Bradbury, T, N. (2016). Does couples communication predict marital satisfaction or does marital satisfaction predict communication? Journal Marige Fam. 78(3): 680-694.
Louis, J. P., Wood, A. M., Lockwood, G., Ho, M.H.R., & Ferguson, E. (2018). Positive clinical psychology and schema therapy (ST) : The development of the young positive schema Questionnair (YPSQ) to complement the Young Schema Questionnair 3 short form. Psychological assessment. 3(4):45-61.
Mueller, k. (2013). Sexual Self-Schemas and Sexual Satisfaction in Romantic Relationships. Masters thesis, Waterloo university.
Van steenbergen, E.F., Kluwer, E. S., Karney, B.R. (2014). work-family enrich ment, work-family conflict and marital Satisfaction :A dyadic analysis. Journal of occup health psychology.19(2):182-194.
فصلنامه روانشناسی تحلیلی - شناختی سال پانزدهم شماره پنجاه و هشت، پاییز 1403 صص:33-21
|
Journal of Analitical-Cognitive Psycholoy Vol. 15/Issue 58/autumn 2024 PP:21-33
|
تاثیر طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان متاهل
The Effect of Schema Therapy on Sexual Satisfaction of Married Women
Zeinab Sadat Pouraivani(corresponding author) Masters in Clinical Psychology, Islamshahr Branch, Islamic Azad University, Islamshahr, Iran Z.pooreyvani@gmail.com Nahid Amiri Babaei Assistant Professor, Department of Psychology, Imam Khomeini Memorial Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran Rosita Zabihi Assistant Professor, Department of Psychology, Islamshahr Branch, Islamic Azad University, Islamshahr, Iran Abstract Aim: This study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of schema therapy on sexual satisfaction of married women. Metod: The research method was a semi-experimental design with a pre-test-post-test design with a control group and the statistical method was analysis of covariance. The research population consisted of married women referring to neighborhood shelters in District 11 of Tehran, which were 100 people. First, a cluster of neighborhood shelters in District 11 of Tehran, two neighborhood shelters, was selected, and a questionnaire was given to women voluntarily by installing a banner and public call. 30 volunteers who were eligible were selected and randomly assigned to two groups of 15 people, control and experimental, and the experimental group participated in 10 sessions of schema therapy. The instrument used in the study was the Larson Sexual Satisfaction Questionnaire (1998) with a Cronbach's alpha of 0.93, which the two groups answered before the start of the first session and after the end of the last session of schema therapy. Result: Covariance analysis of the data showed that schema therapy had an effect on the sexual satisfaction of married women in District 11 of Tehran. Conclusion: According to the results of the study, it can be recommended to psychologists to use this approach to increase sexual satisfaction in married women. Keywords: Sexual satisfaction, married women, schema therapy
|
| زینب سادات پورایوانی(نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، واحد اسلامشهر، دانشگاه ازاد اسلامی، اسلامشهر، ایران. Z.pooreyvani@gmail.com ناهید بابائی امیری استادیار گروه روانشناسی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری،دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران. رزیتا ذبیحی استادیار گروه روانشناسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه ازاد اسلامی، اسلامشهر، ایران. چکیده هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان متاهل انجام گرفته است. روش: روش پژوهش نیمه ازمایشی با طرح تحقیق پیش آزمون _ پس آزمون با گروه کنترل و روش آماری تحلیل کواریانس بود. جامعه پژوهش را زنان متاهل مراجعه کننده به سرای محله های منطقه ۱۱ شهر تهران که 100 نفر بوده اند، تشکیل داده بودند. ابتدا به صورت خوشه‌ای از سرای محله‌های منطقه ۱1 شهر تهران دو سرای محله انتخاب، با نصب بنر و فراخوان عمومی به صورت داوطلبانه به زنان پرسشنامه داده شد و هدفمند۳۰ نفر از داوطلبان که واجد شرایط بودند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره کنترل و ازمایش قرار گرفتند و گروه آزمایش ۱۰ جلسه طرحواره درمانی شرکت کردند. ابزار مورد استفاده در پژوهش پرسشنامه رضایت جنسی لارسون (۱۹۹۸) با آلفای کرونباخ 93/0 بود که دو گروه پیش از شروع اولین جلسه و پس از پایان آخرین جلسه طرحواره درمانی به آن پاسخ دادند. یافته ها: تحلیل کواریانس داده‌ها نشان داد که طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان متاهل منطقه ۱۱ شهر تهران اثرگذار بوده است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش میتوان به روانشناسان توصیه کرد برای افزایش رضایت جنسی در زنان متاهل از این رویکرد استفاده کنند. کلمات کلیدی: رضایت جنسی ، زنان متاهل، طرحواره درمانی
تاریخ ارسال : 20/12/1402 تاریخ پذیرش : 05 /07/1403
مقدمه
|
خانواده کوچک‌ترین واحد اجتماعی و به عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه میباشد که فرد تجربه زندگی را در آن کسب مینماید. آغاز شکلگیری خانواده با ازدواج میباشد. پیوند ازدواج یک پیوند اجتماعی و عاطفی عمیق بین زن و شوهر است که می‌تواند سلامت جسمانی و روانی را برای زوجین در پی داشته باشد و ازدواج موفق می‌تواند بسیاری از نیازهای جسمانی و روانی را در یک محیط امن برآورده سازد (پورمیرصالح و همکاران، 2018). همچنین پیوند ازدواج ارتباطی اساسی و زیربنایی بین زن و مرد میباشد و نوعی تعهد محکم است که پایه‌ای برای بزرگسالی فراهم مینماید (کیانی چمرودی و همکاران، 2021). یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر کیفیت و پایداری رابطه زوجین رضایت جنسی است (لاونر1و همکاران، 2016). در واقع رضایت جنسی به عنوان درجه‌ای تعریف شده که زوجین از برآورده شدن انتظارات و نیازهای جنسی خود و همسر آگاه می‌شوند (حیدری، 2017). رضایت جنسی در روابط زوجین عامل بسیار مهمی در سلامتروان زنان است و نبود رضایت جنسی همراه روابط زناشویی منجر به ایجاد احساس ناکامی و عدم احساس ایمنی میشود (قریشی و همکاران، 2018). رابطه زوجین با یکدیگر باید به منزله رابطه رضایت بخش برای همسران باشد به طوری که زوجین بتوانند نیازهای عاطفی و روانی خود را در آن تامین کرده و هر یک از زوجین بتوانند علاوه بر داشتن امنیت روانی، نیازهای جنسی خود را نیز در یک فضای صمیمانه برآورده کنند. رضایت جنسی در واقع عبارت از پاسخ عاطفی- هیجانی برخاسته از ارزیابی‌های ذهنی مثبت و منفی فرد از رابطه جنسی خود با همسر خود میباشد؛ همچنین افزایش رضایت جنسی سبب افزایش رضایت از زندگی، حرمت خود، رضایت از رابطه، رضایت عاطفی، قابلیت عشق ورزی و احساس شادی در زندگی میشود. در یک ازدواج سالم وجود یک رابطه جنسی مطلوب به نحوی که بتواند موجب تامین رضایت طرفین شود در موفقیت و پایداری کانون خانواده نقش بسیار مهم و اساسی دارد. از طرفی نارضایتی از رابطه جنسی بین زوجین به ناسازگاری زناشویی و دل زدگی زناشویی منجر میشود (ون استینیرگبن2 و همکاران، 2014).
در تعریف دیگر رضایت جنسی مطلوب قضاوت و تحلیل هر فرد از میزان لذتی که هنگام برقراری رابطه جنسی به وجود می‌آید نیز میباشد. همچنین رضایت جنسی رسیدن به مرحله اوج لذت جنسی (اورگاسم) نیز تعریف شده است (زارع درخشان و روشن چسلی، 2019). رضایت جنسی دارای دو مولفه میباشد: جسمانی و عاطفی. رضایت جنسی جسمانی به این موضوع اشاره میکند که عمل جنسی تا چه حد انجام شده است، همچنین به محیط عمل جنسی و مطلوب بودن فرایند جنسی نیز اشاره میکند. از طرفی رضایتجنسی عاطفی به وضعیت شادمانی، راحتی و رابطه عاطفی بین زوجین اشاره میکند. پژوهشها بیان میکند که افراد با میل جنسی پایین و افرادی که از نظر جنسی غیر فعال هستند نیز توانایی گزارش سطوح بالایی از رضایت عمومی از رابطه جنسی خود دارند (آتاکی3 و همکاران، 2021). رضایت جنسی یکی از عوامل مهم رضایت از زندگی زناشویی و از عوامل مهم موثر بر سلامتی و کیفیت زندگی زوجین و از مهمترین شاخص‌های رضایت از زندگی میباشد؛ همچنین رضایت جنسی به خصوص در اوایل زندگی زناشویی چهارچوبی را برای زوجین ایجاد میکند که در آن می‌توانند عشق، صمیمیت، لذت و محبت را به بهترین شکل ممکن به دست آورند (طلائی زاده و بختیارپور، 2016). رضایت جنسی بالا نشانگر سلامت رابطه، تمایلات جنسی سالم، پذیرش خود، ادراک مثبت از شریک جنسی و کیفیت خوب زندگی میباشد. در زمینه رضایتجنسی گاهی مشکلاتی مانند کاهش تمایلات، ناتوانی جنسی و… وجود دارد که به خاطر ترس، نگرانی، شرم، خجالت و یا احساس بی‌کفایتی و گناه پنهان میماند و بیان نمیشود. در بسیاری از این مواقع این مشکلات نهفته ممکن است خود را با عوامل وعوارض دیگری مانند ناراحتی جسمی، افسردگی، نارضایتی و ناسازگاری در زندگی زناشویی نشان دهد (گلابی و همکاران، 2017). از عوامل اثرگذار بر رضایت جنسی زوجین چرخه زندگی زناشویی است که مدل چند مرحلهای آن شامل مراحل زیر است:
1- سال‌های اولیه ازدواج2- انتقال به دوره والدینی۳- نیمه زندگی ۴- فراوالدینی ۵- مرحله اوج
سال‌های اولیه ازدواج: به نظر متخصصان مخاطره آمیزترین و در عین حال هیجان انگیزترین مرحله، مرحله اول است که برای اکثر زوجها بالاترین سطح رضایت جنسی را سبب میشود.
انتقال به دوره والدینی: این مرحله با تولد اولین فرزند شروع و تا سنین نوجوانی فرزند ادامه دارد؛ بررسیها نشان میدهد که بیشتر همسران در فاصله ۱ تا ۳ ماه پس از تولد نوزاد کاهش رضایتمندی جنسی را گزارش می‌کنند؛ پژوهشها نشان میدهد رضایت جنسی در همسرانی که وارد مرحله والدینی شده‌اند نسبت به دوره قبل کاهش چشمگیری دارد.
نیمه زندگی: آغاز این مرحله زمانی است که آخرین فرزندخانواده به دوره نوجوانی می‌رسد و اولین فرزند برای تشکیل زندگی خانه را ترک کرده است. در این مرحله زن و شوهر تنش بسیاری را به دلیل کشمکش‌های دوره نوجوانی فرزندشان تجربه مینمایند و میزان رضایت جنسی با تغییرات چشمگیری همراه است.
فرا والدینی: این مرحله زمانی آغاز میشود که آخرین فرزند خانه را ترک مینماید.
مرحله اوج: این مرحله همراه با زمان بازنشستگی زوجین میباشد؛ ویژگی اصلی این دوره سندروم آشیانه خالی میباشد. پژوهشها نشان میدهد که این مرحله برای بسیاری از زوجها دوره مثبتی میباشد و رضایت جنسی نسبت به دوره‌های قبل افزایش پیدا میکند؛ در این مرحله زوجین تفاوت‌های خود را فهمیده و آن را می‌پذیرند و انرژی خود را صرف همراهی و مراقبت از یکدیگر مینمایند (حسینی تاش، 2019).
بررسی پژوهشها نشان میدهد که تئوری‌های جدید در مورد رضایت جنسی و تمایلات جنسی از نظریه فروید آغاز شده است. فروید منشا فعالیت‌های روانی انسان را تمایل جنسی معرفی میکند؛ فروید مسائل جنسی انسان‌ها را بسیار با اهمیت می‌داند و اعتقاد دارد که ارضا شدن غرایز جنسی در انسان مانع بروز بسیاری از مشکلات میشود و یا راهحلی برای بسیاری از موضوعات زندگی فردی میباشد (محبی، 2015).
برای بهبود روابط زوجین درمان‌های مختلفی ایجاد شده است که یکی از آنها طرحواره درمانی میباشد؛ طرحواره درمانی روشی مبتنی بر طرحواره و برای حل اختلافات میباشد که توسط یانگ به وجود آمده است. طرحواره درمانی به عمیق‌ترین سطح شناخت میپردازد و طرحوارههای ناسازگار اولیه را مورد هدف قرار میدهد. در این رویکرد تمرکز بر آگاهی و بینش افزایش مییابد و درک نقش طرحواره در حفظ موقعیت‌های مسئله آفرین و همچنین تعدیل نحوه فعال‌سازی و عمل طرحواره‌ها هدف اصلی آن میباشد (تقی یار و همکاران، 2016). نتایج پژوهشها نشان میدهد طرحوارههای ناسازگار اولیه موجب افزایش مشکلات بین فردی افراد میشود؛ همچنین طرحواره‌ها نقش مهمی در شکلگیری احساسات ما و رفتار ما نسبت به دیگران و محیط دارند.(کریمیایی و ال یاسین، 1402).
در واقع طرحواره‌ها سازه‌هایی هستند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل گرفتهاند و به عنوان واسطه پاسخ‌های رفتاری افراد را تحت تاثیر قرار میدهند (دانگ4 و همکاران، 2019). از مسائل مهم در طرحواره درمانی این است که هر چقدر کسی در ارضای نیازهای کودکیش مشکل بیشتری داشته باشد و خلق و خوی وی کمتر درک شده باشد و هر چقدر شدت وقایع آسیبزای تجربه شده در کودکی بیشتر باشد، طرحوارههای بیشتر و با شدت بیشتر در بزرگسالی ایجاد میشود و فرد در زندگی خود بیشتر دچار مشکل میشود. طرحواره‌ها در هر زمان کم و بیش فعال یا تاثیرگذار میباشند و وقتی شرایط شباهت‌هایی با موقعیت‌هایی که منجر به ایجاد طرحواره شدند را نشان دهد، آن طرحواره به صورت برجسته خود را نشان میدهد (جندرن5 و همکاران، 2012). این رویکرد4 دسته راهبردهای تغییر و یا تکنیک درمانگری عمده را با یکدیگر تلفیق کرده است و در فرایند درمان از این راهبردها بسته به شرایط استفاده میشود که این راهبردها عبارتند از: تکنیک‌های شناختی، رفتاری، تجربی و رابطه درمانی (لوئیس6 و همکاران، ۲۰۱۸). در واقع یانگ اعتقاد داشت که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرحواره‌ها به وجود می‌آیند و نیز برانگیختن طرحواره‌ها باعث ایجاد جذابیت جنسی در روابط عاشقانه می‌شوند؛ لذا از این مدل درمان برای مشکلات زناشویی و مشکلات رایج در تداوم روابط جنسی و صمیمی استفاده می شود( زرگر و صداقتی فرد، 1401).
در این زمینه پژوهش‌هایی برای نشان دادن اثربخشی طرحواره درمانی بر رضایت جنسی انجام شده است.
بدین منظور در پژوهش (اخلاقی و رسولی،2022)، تحت عنوان (اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی بر کاهش علائم واژینیسموس و افزایش رضایت جنسی در زنان خانه‌دار)، نتایج نشان داده است که با توجه به تفاوت معنادار در دو گروه آزمایش و گواه، طرحواره درمانی هیجانی سبب کاهش علائم واژینیسموس و افزایش رضایت جنسی زنان می شود. همچنین در پژوهش (شیرمردی،2021)، تحت عنوان (مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی و شناختی- رفتاری و رضایت جنسی در افراد متاهل مراجعه کننده به مراکز روانشناختی شهر اهواز) نتایج نشان داده است که طرحواره درمانی هیجانی و شناخت- رفتار درمانی مسبب افزایش رضایت جنسی و مؤلفه‌های آن در زوجین ناسازگار است. در پژوهش (بیلال7 و رسول، 2020) تحت عنوان (رضایت زناشویی و رضایت از زندگی: نقش واسطه‌ای رضایت جنسی در زنان متاهل) نتیجه گرفتند که همبستگی مثبت و معناداری بین رضایت جنسی و سازگاری زناشویی وجود دارد. در پژوهش (مولر8، 2013) تحت عنوان (طرحوارههای جنسی و رضایت جنسی در روابط عاشقانه) نشان داده است که طرحواره‌ها بر تفسیر عملکرد فرد در یک موقعیت جنسی تاثیر می‌گذارند.
همواره به علت محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی و سیاستگذاری‌های نامناسب بهداشتی در مقوله جنسی در برخی جوامع مانند ایران پرداختن به موضوع رضایت جنسی مشکل اصلی پژوهشگران میباشد؛ به همین دلیل اطلاعات پایه و مطالعات در این زمینه بسیار اندک است. از طرفی بررسیها نشان میدهند که تعارضات و مشکلات جنسی همیشه جز چند علت اول طلاق و تعارضات زناشویی میباشد. در کشور ما نیز هر ساله آمارهای متعددی درباره علت مشکلات زناشویی و طلاق مطرح میشود که در این میان مشکلات و عوامل جنسی بسیار اثر گذار میباشد (گلابی و همکاران، 2017). با توجه به مباحث مطرح شده میتوان گفت اجرای پژوهش‌هایی از این دست برای یافتن راهکار برای بهبود رضایت جنسی و نقش طرحواره درمانی به عنوان رویکرد درمانی در زنان متاهل از اهمیت بسیاری برخوردار میباشد؛ یافته‌های این تحقیق می‌تواند از یک سو هزینه‌ها و مشکلات مادی و روانی ناشی از تعارضات و اختلافات خانوادگی و تاثیران بر زنان متاهل را کاهش دهد و از سوی دیگر میتوان پیشنهادهای مناسبی برای سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان اجرایی داد تا بنیان‌های خانواده استحکام بیشتری به دست اورد؛ از این رو پرداختن به موضوع تاثیر طرحواره درمانی بر سازگاری زناشویی و رضایت جنسی زنان متاهل ضروری میباشد.
با توجه به پژوهشهای انجام شده در این زمینه و ضرورت انجام این پژوهش، پژوهش حاضر به منظور دستیابی به هدف اصلی خود، تعیین تاثیر طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان متاهل انجام شده است.
روش
روش پژوهش حاضر آزمایشی از نوع نیمه آزمایشی با طرح تحقیق پیش آزمون_ پس آزمون با گروه کنترل بوده است. جامعه آماری پژوهش را تمامی زنان مراجعه کننده به سرای محله‌های منطقه ۱1 شهر تهران که 100 نفر بودند، تشکیل داده بودند که از این تعداد 30 نفر از زنان مراجعه کننده به سرای محله‌های منطقه ۱1 شهر تهران نمونه پژوهش را تشکیل داده بودند؛ ۱۵ نفر در گروه آزمایش و ۱۵ نفر در گروه گواه به طور تصادفی قرار گرفته بودند. روش نمونهگیری بدین گونه بود که ابتدا پس از اخذ کد اخلاق (IR.IAU.PIAU.REC.1403.013)، به صورت خوشه‌ای از سرای محله‌های منطقه ۱1 شهر تهران دو سرای محله انتخاب، سپس با نصب بنر و فراخوان عمومی به صورت داوطلبانه به زنان پرسشنامه داده شد و به صورت هدفمند ۳۰ نفر از داوطلبان که واجد شرایط بودند انتخاب شد و به صورت تصادفی در دو گروه قرار گرفتند؛ بدیهی است که 30 نفر از پاسخ دهندگان به پرسشنامه رضایت جنسی که کمترین نمره را دریافت کرده بودند و دارای ملاکهای ورود بودند، انتخاب شده بودند. ملاکهای ورود به این پژوهش شامل افراد با خصوصیات زیر بوده است: زنان با سنین۳۰ تا 45سال، حداقل 5سال سابقه تاهل، تحصیلات دیپلم یا لیسانس، حداقل دارای دو فرزند و ساکن در منطقه ۱۱ شهر تهران. ملاکهای خروج از پژوهش شامل ارائه اطلاعات ناقص و نامعتبر، عدم شرکت در تمامی جلسات مشاوره و مصرف داروهای روانپزشکی یا مواد مخدر بوده است.
ابزار
. در پژوهش حاضر از ابزارهای زیر استفاده شده است:
مقیاس رضایت جنسی لارسون9 و همکارانش (1998):
مقیاس رضایتجنسی به وسیله لارسون و همکارانش در سال 1998ساخته شده است و دارای۲۵ عبارت میباشد. در پژوهشی اعتبار و پایایی همگرا با شاخص استاندارد این آزمون به ترتیب90/0 و 86/0گزارش شده است (رضایی و همکاران، 2013).
تحقیق دیگری پایایی این پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ براییک گروه بارور93/0و برای گروه نابارور 89/0گزارش کرده است (عدل خواه و همکاران، 2017). مبنای پاسخ‌های این پرسشنامه براساس طیف لیکرت ۵ گزینه‌ای میباشد و عبارت‌های۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۱، ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۲۰، ۲۴، ۲۵ برعکس نمرهگذاری شده است. کمترین نمره برای این آزمون، نمره ۲۵ و بیشترین، نمره ۱۲۵است. نمره بالاتر نشان دهنده رضایت جنسی بالاتر میباشد. همچنین اعتبار پرسشنامه در پژوهش حاضر سنجیده شده است. نتایج نشان داد این پرسشنامه دارای روایی میباشد. از طرفی به علت دارا بودن الفای کرونباخ 7/0، پایایی این پرسشنامه نیز تایید میشود.
روش اجرا
پس از انتخاب افراد نمونه و گمارش ان ها در دو گروه ازمایش و گواه، 10جلسه طرحواره درمانی برای گروه آزمایش اجرا شد و گروه کنترل هیچ اموزشی را دریافت نکردند. قبل و بعد از مداخلات به تمامی شرکت کنندگان در دو گروه پرسشنامه رضایت جنسی داده شد. دادههای پژوهش نیز با استفاده از روش تحلیل کواریانس و نرم افزار SPSSنسخه24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
در پژوهش حاضر به منظور مداخله از پرتکل طرحواره درمانی یانگ10 (2006)، استفاده شده است:
مشاوره طرحواره درمانی گروهی که توسط یانگ ۲۰۰۶ طراحی شده است طی۱۰جلسه ۹۰ دقیقه‌ای و به صورت هفتگی اجرا شد. مطالب هر جلسه به طور خلاصه در جدول زیر آمده است:
جدول 1. محتوای جلسات مشاوره طرحواره درمانی گروهی
جلسه اهداف جلسه
پیش اگهی: انجام برنامه‌ریزی برای تشکیل اعضای گروه ازمایش، انتخاب اعضا، تاکید بر حضور اعضا در همه جلسات و مشارکت اعضا، مشاوره فردی با همه اعضا قبل از شروع، توضیح و روشن سازی روش مشاوره گروهی برای اعضا و پاسخ به ابهامات ان ها، به توافق رسیدن با اعضا گروه در مورد زمان تشکیل جلسات گروهی
|
جلسه اول: تلاش برای ایجاد ارتباط اولیه بین اعضای گروه و معرفی و آشنایی افراد با یکدیگر، بیان قوانین گروه و رازداری در جلسات، تلاش برای ایجاد اعتماد به یکدیگر و درمانگر، بیان اهداف انجام مشاوره گروهی، آموزش مفهوم طرحواره و طرحواره درمانی، توضیح و توزیع فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره یانگ وپرسشنامه چندوجهی سرگذشت زندگی به عنوان تکلیف جلسه آینده به اعضای شرکت کننده |
|
جلسه دوم: شناسایی طرحواره ها با روش تصویرسازی ذهنی از طریق بیان منطق تکنیک و انجام تکنیک در جلسه و بررسی ان ، بررسی پرسشنامه‌های اجرا شده، همچنین با استفاده از تصویرسازی ذهنی کمک به اعضا برای تجربه کردن هیجان‌های مربوط به طرحوارههای اعضا
|
جلسه سوم: توضیح سبک‌های مقابله‌ای برای اعضا،اموزش انواع سبک‌های مقابله ، بیان چند مثال در مورد سبک‌های مقابله‌ای اعضای گروه
|
جلسه چهارم: انجام تکنیک آزمون اعتبار طرحواره‌ها در جلسه (بررسی شواهد عینی تایید کننده طرحواره و بررسی شواهد عینی رد کننده طرحواره های اعضا و همچنین تعریف جدید از شواهد تایید کننده طرحواره های موجود در اعضای گروه
|
|
جلسه پنجم: اموزش و نوشتن کارت‌های آموزشی طرحواره برای اعضا در جلسات، بررسی مزایا و معایب پاسخ‌های مقابله‌ای اعضای گروه و همچنین اموزش و تکمیل فرم ثبت طرحواره به اعضای گروه
|
جلسه ششم: ارزیابی فرم ثبت طرحواره و کارت‌های آموزشی انجام شده توسط اعضا، اموزش و استفاده از تکنیک گفتگو بین جنبه سالم و جنبه طرحواره اعضا در جلسات
جلسه هفتم: اموزش و انجام تکنیک تصویرسازی ذهنی شامل تصویرسازی اعضا از دوران کودکی خودشان، پیوند تصویر ذهنی گذشته به زمان حال اعضا و همچنین مفهوم سازی تصویر ذهنی در قالب طرحواره های اعضای گروه
|
جلسه هشتم: اموزش و انجام تکنیک گفتگوی خیالی با والدین اعضا با استفاده از تکنیک صندلی خالی در جلسه، انجام تکنیک تصویرسازی ذهنی به منظورالگو شکنی رفتاری در اعضا همچنین نوشتن نامه به والدین به عنوان تکلیف خانگی و بیان منطق تکنیک به اعضا
|
جلسه نهم: ارزیابی تکلیف خانگی جلسه گذشته، بررسی مجدد مشکلات اعضای گروه
|
جلسه دهم: تلاش برای ایجاد انگیزه برای تغییر رفتار در اعضای گروه با استفاده از روش ارتباط دادن رفتار آماجی با ریشه‌های تحولی آن در دوران کودکی اعضا و بررسی مجدد مزایا ومعایب ادامه رفتار در اعضا، تصویرسازی ذهنی و ایفای نقش، تهیه کارت‌های آموزشی برای اعضا و تمرین رفتارهای سالم. در پایان جمع‌بندی و مرور کلی بحث‌های جلسه‌های گذشته با همیاری اعضای گروه، بررسی نظرات اعضا از محتوای جلسات برگزار شده و همچنین اجرای پس آزمون در جلسه |
یافتهها
در جدول زیر اطلاعات کلیه افراد نمونه در گروه آزمایش و گروه کنترل در دو قسمت پیشآزمون و پسآزمون به تفکیک آورده شده است.
جدول 2. میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش برای گروه کنترل و ازمایش
عامل | حجم نمونه | میانگین | میانه | انحراف معیار | کمترین | بیشترین | |
پیش آزمون
| |||||||
کنترل
ازمایش | رضایت جنسی | 15 | 1.941 | 0.183 | 1.960 | 1.640 | 2.240
|
رضایت جنسی | 15 | 1.947 | 0.173 | 1.920 | 1.640 | 1.640 | |
پس آزمون
| |||||||
کنترل
آزمایش | رضایت جنسی | 15 | 1.991 | 0.376 | 2.000 | 1.430 | 2.710
|
رضایت جنسی | 15 | 4.141 | 0.180 | 4.080 | 3.880 | 4.400
| |
در این پژوهش از آزمون معتبر کولموگروف اسمیرنوف برای بررسی فرض نرمال بودن دادههای پژوهش استفاده شده است.
دول3. آزمون نرمال بودن متغیر مورد بررسی پژوهش
متغییر | حجم نمونه | آماره آزمون کولموگروف اسمیرنوف | سطح معناداری آزمون
|
پیش آزمون
| |||
رضایت جنسی | 30 | 095. | 200.
|
پس آزمون
| |||
رضایت جنسی | 30 | 059. | 200. |
باتوجه به جدول فوق که مقدار معناداری آزمون برای متغیر مورد بررسی بیشتر از میزان 0.05 میباشد، میتوان بیان کرد که متغیر از توزیع نرمال پیروی میکند. همچنین با توجه به قضیه حد مرکزی هرگاه حجم نمونه بزرگتر از 25 باشد میتوان توزیع داده‌ها را نرمال در نظر گرفت.
جدول 4. نتایج آزمون لوین در بررسی تساوی برابری واریانس
عامل | آماره لوین | df1 | df2 | سطح معنی داری
|
رضایت جنسی | 635. | 1 | 28 | 432.
|
با توجه به جدول بالا، سطح معنی داری آزمون لوین برای رضایت جنسی بزرگتر از 5 درصد میباشد، پس فرض همگونی واریانسها تایید میشود.
منبع تغییرات | متغیروابسته | مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | آماره F | سطح معناداری
|
مداخله اموزشی | رضایت جنسی | 441. | 1 | 441. | 14.171 | 001.
|
پیش ازمون | رضایت جنسی | E-55.108 | 1 | E-55.108 | 002. | 968.
|
خطا | رضایت جنسی | 810. | 26 | 031. |
|
|
با توجه به آمارهF در سطر مداخله آموزشی که برابر (14.171) درجدول تحلیل کواریانس فوق و سطح معنیداری آن (001/0) ملاحظه میشود، تفاوت معناداری بین میانگین نمره سازگاری زناشویی زنان در گروه آزمایش و کنترل در سطح پنج درصد (سطح معنیداری کمتر از 05/0) وجود دارد. به عبارت دیگر متغیر مداخله گر طرحواره درمانی بر سازگاری زناشویی زنانی که در کلاسهای طرحواره درمانی حضور داشتهاند تاثیر داشته است.
با توجه به نتایج آماره F سطرگروه برابر (171/14) درجدول تحلیل کواریانس فوق و سطح معنیداری آن (001/0) ملاحظه میشود،که تفاوت معناداری بین میانگین نمره رضایت جنسی زنان در گروه آزمایش و کنترل در سطح پنجدرصد وجود دارد. (سطح معنیداری کمتر از 05/0) به عبارت دیگر متغیر مداخلهگر طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان که در کلاسهای طرحواره درمانی حضور داشتهاند تاثیر داشته است. به طور کلی نتایج پژوهش نشان داد طرحواره درمانی بر رضایت جنسی زنان متاهل تاثیر دارد. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهشهای امینی و همکاران(1401)، اخلاقی و رسولی(1401)، شیرمردی(1400)، بیلال11، رسول12(2020) و مولر13 (2013) همسو میباشد. در تبین این فرضیه میتوان گفت طرحواره درمانی به‌عنوان رویکردی نوین در روان‌درمانی، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر رضایت جنسی داشته باشد. طرحواره‌ها می‌توانند تأثیر مستقیمی بر تصویر فرد از خود و شریک زندگی در زمینه جنسی داشته باشند، که در نهایت منجر به کاهش رضایت جنسی میشود. مداخلات طرحواره درمانی با شناسایی و تغییر این طرحوارههای ناکارآمد، به بهبود ارتباطات و افزایش همدلی و درک در روابط زوجین کمک میکند که این امر می‌تواند به‌طور مستقیم بر افزایش رضایت جنسی تاثیرگذار باشد. از طرفی طرحواره درمانی به عنوان رویکردی موثر در روان‌درمانی، می‌تواند با اثرگذاری چشمگیر بر ابعاد مختلف رضایت جنسی باعث افزایش رضایت جنسی شود. در بعد تمایل به برقراری روابط جنسی، طرحواره درمانی با شناسایی و تعدیل طرحوارههای ناسازگار اولیه که ممکن است مانع تمایل طبیعی به روابط جنسی باشند، می‌تواند به افزایش میل و علاقه‌مندی به این روابط منجر شود. در بعد نگرش جنسی، این درمان از طریق تغییر باورها و نگرش‌های منفی یا ناکارآمد نسبت به روابط جنسی، نگرش مثبت‌تر و سالم‌تری را در افراد ایجاد میکند. در بعد کیفیت زندگی جنسی، طرحواره‌درمانی با کاهش اضطراب‌ها و موانع روانشناختی مرتبط با تجربه جنسی، می‌تواند کیفیت تجربه جنسی را بهبود بخشد. در نهایت، در بعد سازگاری جنسی، این درمان با تقویت ارتباطات عاطفی و همدلی، به افزایش هماهنگی و سازگاری در روابط جنسی بین زوجین کمک میکند و در نهایت رضایت کلی جنسی را افزایش میدهد.
از مهم ترین محدودیت های پژوهش می توان به این مسئله اشاره کرد که در این پژوهش امکان کنترل همه متغیرهای مزاحم وجود نداشت. همچنین از آن جایی که داده هاي پژوهش حاضر از نظر مکانی، متعلق به زنان متاهل منطقه ۱1 شهر تهران در یک دوره زمانی خاص می باشد، ممکن است در سایر شهرهای کشور نتایج متفاوتی حاصل گردد. برای افزایش تعمیم‌پذیری نتایج، پیشنهاد میشود که نمونهگیری از سایر مناطق جغرافیایی نیز صورت گیرد. به‌طور مشخص، پژوهش‌هایی مشابه در دیگر مناطق تهران و سایر شهرهای کشور انجام شود تا بتوان تفاوت‌های احتمالی فرهنگی و اجتماعی را شناسایی و نتایج را مقایسه کرد. تکرار پژوهش در دوره‌های زمانی مختلف می‌تواند تأثیرات دوره‌های خاص بر نتایج را کاهش دهد. همچنین پیشنهاد میشود پژوهشهای آینده به بررسی تاثیر طرحواره درمانی بر سازگاری زناشویی و رضایتجنسی در گروه‌های مختلف جمعیتی مانند زنان و مردان، افراد با سطوح مختلف تحصیلات، و زوجین در مراحل مختلف زندگی زناشویی بپردازند. این مطالعه مقایسه‌ای می‌تواند نشان دهد که چگونه تفاوت‌های جمعیتی می‌تواند بر اثربخشی طرحواره درمانی تأثیر بگذارد. به منظور پیشنهاد های کاربردی، پیشنهاد میشود که مراکز مشاوره و روان‌درمانی برنامه‌های آموزشی منظمی برای طرحواره درمانی ارائه دهند. این برنامه‌ها می‌تواند به زوجین کمک کند تا الگوهای ناسالم فکری و رفتاری خود را شناسایی کرده و آنها را اصلاح کنند، که منجر به بهبود کیفیت زندگی جنسی و سازگاری زناشویی خواهد شد. همچنین، برگزاری کارگاه‌های گروهی منظم برای زوجین که در آنها مهارت‌های طرحواره درمانی آموزش داده میشود، می‌تواند به افزایش تعاملات مثبت و بهبود روابط جنسی کمک کند. این کارگاه‌ها می‌توانند به زوجین کمک کنند تا نگرش‌های مثبتی نسبت به روابط جنسی و زناشویی خود پیدا کنند و از تجارب مشترک دیگران بهره‌مند شوند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان پژوهش حاضر بر خود لازم دانستند از تمامی شرکت کنندگان در پژوهش و همچنین عوامل سرامحله های منطقه 11 که همکاری لازم را جهت اجرای پژوهش نمودند، کمال تشکر و سپاس خود را ابراز نماید.
منابع
اخلاقی، فاطمه؛ رسولی، نرگس. (۱۴۰۱). اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی بر کاهش علائم واژینیسموس و افزایش رضایت جنسی در زنان خانه‌دار. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم. ۱۰( ۳۶).
آقا حسین زرگر، نازنین؛ صداقتی فرد، مجتبی. (۱۴۰۱). رابطه طرحوارههای ناسازگار اولیه با سازگاری زناشویی و کیفیت زندگی معلمین. فصلنامه روانشناسی تحلیلی- شناختی. 13(۵۰): ۹۲-۷۹.
پورمیر صالح، یاسر رضا؛ اسماعیل بیگی، منیره؛ دلیخون، حمید؛ چهره آزاد، فریبا. (۱۳۹۸). اثربخشی مداخله مبتنی بر تعهد و صمیمیت جنسی بر سازگاری زناشویی و رضایت جنسی زنان متاهل.نشریه روان پرستاری.7(1): 49-41.
تقی یار، زهرا؛ پهلوان‌زاده، فرشاد؛ سماوی، سید عبدالوهاب. (۱۳۹۵). اثربخشی طرحواره درمانی بر سرخوردگی زناشویی زنان متاهل. نشریه زن و مطالعات خانواده. ۹(۳4): ۶۳-40.
حسینی تاش، هاجر. (۱۳۹۹). اثربخشی مهارت‌های جنسی بر رضایت جنسی، صمیمیت زوجین و کیفیت روابط جنسی زنان متاهل شهر جهرم. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان.
حیدری، محمد. (۱۳۹۶). بررسی روابط چندگانه میان رضایت از زندگی رضایت زناشویی و رضایت جنسی با بهبود کیفیت زندگی زناشویی زنان متاهل شهرستان آباده. فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه. 18( 4): 228-205.
زارع درخشان، احترام؛ روشن چلی، رسول. (۱۳۹۹). رابطه بین رضایت جنسی خود کارآمدی جنسی و شادکامی بر رضایت جنسی: نقش میانجی ناگویی هیجانی. نشریه روانشناسی بالینی و شخصیت. ۱۸(1): ۱۶_۱.
شیرمردی، نوید. (۱۴۰۰). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی و شناختی رفتاری و رضایت جنسی در افراد متاهل مراجعه کننده به مراکز روانشناختی شهر شیراز. اولین همایش ملی روان درمانی در ایران.
طلایی زاده، فخری؛ بختیارپور، سعید. (۱۳۹۵). رابطه رضایت زناشویی و رضایت جنسی با سلامت روان زوجین. فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی. ۱۰(۴۰): ۴۶-۳۷.
قریشی، ابوالفضل؛ وکیلی، محمد مسعود؛ امیر محسنی، مریم. (۱۳۹۸). رضایت جنسی زنان متاهل و برخی متغیرهای مرتبط با آن. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. ۷۷ (۱۰)، ۶۴۰-۶۴۵.
کریمیایی، میترا؛ آل یاسین، سید علی. (۱۴۰۲). اثربخشی طرحواره درمانی بر وابستگی بین فردی و نارسایی هیجانی در زنان با اختلال شخصیت وابسته. فصلنامه روانشناسی تحلیلی- شناختی. 4(۵۴): ۱۰2- ۸۸.
کیانی چلمرودی، احمدرضا؛ شهبازی، نگاره؛ حسن‌زاده، افشین؛ جمشیدیان نایینی، یاسمن. (۱۴۰۰). پیش بینی سازگاری رضایت زناشویی و آشفتگی روانشناختی (افسردگی و اضطراب) در زنان متاهل بر اساس ادراک ازدواج والدین و سبک‌های دلبستگی. مجله رویش روانشناختی. 10( 6).
گلابی، فاطمه؛ علیزاده اقدم، محمد باقر؛ حسین زاده، الهامقهاری، شهربانو. (۱۳۹۶). تغییر طرحواره‌ها. تهران. نشر رشد.
محبی، شهربانو. (۱۳۹۴). رابطه مهارت‌های حل مسئله و سبک‌های حل تعارض با صمیمیت و سازگاری زناشویی در زوجین شهر بندرعباس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هرمزگان، واحد پردیس قشم.
Attuky, A., Schepers, J., Kok, G., Dewitte, M. (2021). The role of sexual desire, sexual satisfaction, and relation ship satisfaction in the sexual function of Arab couples living in Saudi Arabia, Sexual Medicine,9(2).
Bilal, A., Rasool, S. (2020). Marital satisfaction and satisfaction with life:Mediating role of sexual satisfaction in married women. Journal of Psychosexual Health, 2(1): 77-86.
Dang, S., Sharma, P., & Shekhavat, L. S. (2019). Cognitive schemes among mental health professionals and other health professionals. Indian journal of psychological medicine. 41(3):268.
Genderen, H., Rijkeboer, M., & Arntz, A. (2012). Theoretical model: Schemas, coping styles and modes. The Wiley-Blackwell handbook of schema therapy: Theory, research, and practice Page: 27-40. Wiley Blackwell. https://doi.org/10.1002/ 9781119962830.ch2.
Lavner, J, A., Karney, B, R., Bradbury, T, N. (2016). Does couples communication predict marital satisfaction or does marital satisfaction predict communication? Journal Marige Fam. 78(3): 680-694.
Louis, J. P., Wood, A. M., Lockwood, G., Ho, M.H.R., & Ferguson, E. (2018). Positive clinical psychology and schema therapy (ST) : The development of the young positive schema Questionnair (YPSQ) to complement the Young Schema Questionnair 3 short form. Psychological assessment. 3(4):45-61.
Mueller, k. (2013). Sexual Self-Schemas and Sexual Satisfaction in Romantic Relationships. Masters thesis, Waterloo university.
Van steenbergen, E.F., Kluwer, E. S., Karney, B.R. (2014). work-family enrich ment, work-family conflict and marital Satisfaction :A dyadic analysis. Journal of occup health psychology.19(2):182-194.
[1] Lavner
[2] Van steenbergen
[3] Attuky
[4] Dang
[5] Genderen
[6] Louis
[7] Bilal
[8] Mueller
[9] Larson
[10] Yong
[11] Bilal
[12] Rasul
[13] Muller