Entrepreneurship development in higher education on the horizon of 1440 with a social responsibility and futures research approach
Subject Areas : Futurologyvahidreza mirabi 1 , mahboubeh porgoo 2 , Hamideh Reshadatjoo 3 , hossein vazifehdoust 4
1 - Department of Business Management, Faculty of Management, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 - Department of Entrepreneurship, Faculty of Management and Economics, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
3 - Department of Higher Education Management, Faculty of Management and Economics, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
4 - Department of Business Management,, Faculty of Management and Economics, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
Keywords: Entrepreneurship Development, Higher Education, FUTURE RESEARCH, Social Accountability,
Abstract :
Entrepreneurial skills are considered as an important mechanism of entrepreneurship development. One of the preconditions for national development is scientific and research development, in which higher education has a major role in this development, and without it, we can not talk about scientific development. Therefore, universities have a fundamental and irreplaceable role and function as the scientific and intellectual command tower of the society. This research is practical in terms of purpose and quantitative in terms of data collection method. The statistical population is 75 professors, specialists and experts in the field of entrepreneurship in Islamic Azad universities, of which 63 were selected as a sample by simple random sampling. PLS and SPSS software were used for analysis. Therefore, in order to evaluate the reliability of the research measurement model, factor load coefficients, Cronbach's alpha coefficients and combined reliability, convergent validity and divergent validity were used. The results show that the linear relationships between the variables have been confirmed and due to the increasing rate of change and emergence of the knowledge age, the wave of future research in political, economic, social and technological institutions has expanded and is in line with societal developments to create the future. Desirable and long-term policy-making and planning of the university system, the future of research in higher education, has become necessary.
.
_||_.
توسعه کارآفرینی در آموزش عالی در افق 1440 با رویکرد پاسخگویی اجتماعی و آینده پژوهی
چكيده
مهارت های کارآفرینی به عنوان سازوکار مهم توسعه کارآفرینی تلقی میشود. یکی از پیش شرط‌های توسعه ملی، توسعه علمی و پژوهشی است که در این میان آموزش عالی نقش اصلی در این توسعه را دارد و بدون آن نمیتوان از نشو و نمای علمی صحبت کرد. از این رو دانشگاه‌ها به عنوان برج فرماندهی علمی و فکری جامعه نقش و کارکردی اساسی و بی‌بدیل دارند. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده‌ها، کمی میباشد. جامعه آماری 75 نفر از اساتید، متخصصان و خبرگان حوزه کارآفرینی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی میباشد که 63 نفر به عنوان نمونه به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. برای انجام تجزیه و تحلیل از نرم افزار PLS و SPSS استفاده شد. براین اساس به منظور بررسي پايايي مدل اندازه‌گيري پژوهش، به بررسي ضرايب بارهاي عاملي، ضرايب آلفاي کرونباخ و پايايي ترکيبي، روايي همگرا و روايي واگرا استفاده شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که روابط همخطی بین متغیرها مورد تایید قرار گرفته است و با توجه به افزایش نرخ تغییر و ظهور عصر دانش، موج آیندهپژوهی در نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فنّاوری، گسترش یافته و همسو با تحولات جامعه و به منظور خلق آیندۀ مطلوب و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بلندمدت نظام دانشگاهی، آیندهپژوهی در آموزش عالی، ضرورت پیدا کرده است.
واژه‌های کلیدی: توسعه کارآفرینی، آموزش عالی، آیندهپژوهی، پاسخگویی اجتماعی
Entrepreneurship development in higher education on the horizon of 1440 with a social responsibility and futures research approach
Abstract
Entrepreneurial skills are considered as an important mechanism of entrepreneurship development. One of the preconditions for national development is scientific and research development, in which higher education has a major role in this development, and without it, we can not talk about scientific development. Therefore, universities have a fundamental and irreplaceable role and function as the scientific and intellectual command tower of the society. This research is practical in terms of purpose and quantitative in terms of data collection method. The statistical population is 75 professors, specialists and experts in the field of entrepreneurship in Islamic Azad universities, of which 63 were selected as a sample by simple random sampling. PLS and SPSS software were used for analysis. Therefore, in order to evaluate the reliability of the research measurement model, factor load coefficients, Cronbach's alpha coefficients and combined reliability, convergent validity and divergent validity were used. The results show that the linear relationships between the variables have been confirmed and due to the increasing rate of change and emergence of the knowledge age, the wave of future research in political, economic, social and technological institutions has expanded and is in line with societal developments to create the future. Desirable and long-term policy-making and planning of the university system, the future of research in higher education, has become necessary.
Keywords: Entrepreneurship Development, Higher Education, Future Research, Social Accountability
1-مقدمه
انجام فعالیت‌های کارآفرینانه برای سازمانها در محیط پویای رقابت جهانی امروز که تغییرات سریعی را در خود میبیند، ضروری است(علیزاده‌مجد و همکاران،1399). طی طریق به روشهای مرسوم سهم مناسبی از بازار را در اختیار صاحبان کسب وکار نخواهد گذاشت و نیاز به روشهای نوآورانه و کارآفرینانه در بازار به‌شدت احساس میشود(ناظم و همکاران،1400). کارآفرینی بنا به دلایل گوناگون ازجمله کمک به توسعه اقتصادی کشورها، ایجاد نوآوری در بازار و ارائه فرصت‌های شغلی جدید به شکل ویژه‌ای موردتوجه برنامه ریزان و سیاست‌گذاران قرارگرفته است (آلنسو و همکاران1 ، 2016). کارآفرینی موجب خلق و بازآفرینی ارزش برای مالکان و ذینفعان شده و فرصت، قلب این فرآیند است. ساختار گرایش کارآفرینی، توانایی شرکت‌ها را در تبدیل فرصت‌های کارآفرینی به مسیر رشد و توسعه تحلیل می‌کند. شور و اشتیاق کارآفرینان شامل: تجربه و احساسات مثبت برای فعالیت‌هایی است که به هویت فردی متکی هستند. شور و اشتیاق در قلب کارآفرینی میتواند یکی از عوامل اصلی در شناسایی فرصت‌های کارآفرینی باشد (دانپی2، 2017). از آنجا که فعالیت های کارآفرینی پیش زمینه مهمی در رقابت اقتصادی و ظرفیت نوآوری است(گالیندو ومندز3،2014، پاگانو و همکاران4،2019). هدف از کارآفرینی کسب سود است، اما سود فقط در جنبه‌های اقتصادی خلاصه نشده است و ابعاد مختلفی نظیر ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... نیز خواسته یا ناخواسته دربردارد.(علیزاده‌مجد و همکاران،1397). بسیاری از اقتصادهای توسعه یافته سرمایه گذاری زیادی در آموزش کارآفرینی در دانشگاه ها انجام داده اند. چین به عنوان یک اقتصاد با رشد سریع، از اهمیت آموزش کارآفرینی استقبال کرده و در واقع آن را تبدیل به یک اولویت ملی از سال 2014 کرده است.( محمدیان ، 1395). رابطه بین دولت و شهروندان ، سیستم پاسخگویی را شکل می دهد که به موجب آن ، سازمان های دولتی وظایف مربوط را انجام می‌دهند و شهروندان اجازه می دهند که این وظایف انجام شوند، مشروط بر اینکه وکیل از حد خود تجاوز نکند و پاسخگو باشد. پاسخگویی مبنای هر جامعه ای است که ادعا می کند دموکراتیک است. امروزه دستگاه های دولتی با نوعی تعارض و دوگانگی مواجه اند: از یک سو ، در مقابل مردمان و سازمان های ملی خود احساس مسئولیت می کنند و باید در برابر نیازهای آنان پاسخگو باشند و از سوی دیگر ، الزامات بین المللی و نیروهای جهانی آنان را وادار به اعمال روش‌‌ها و شیوه‌هایی می کند که در عمل مغایر خواست و انتظارات شهروندان آنهاست. ( الوانی ،1396) پاسخگویی اجتماعی آموزش كارآفريني به منزله جهت‌دهی تمامی فعالیت‌های آموزش كارآفريني به سمت تربیت کارآفرینانی است که قادر به مرتفع نمودن نیازهای جامعه هدف باشند. پيامد توجه به پاسخگويي و تعهد بيشتر از سوي دانشگاه ها شفافيت و مسئوليت پذيري بيشتر است. اخیراً مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی به پاسخگویی اجتماعی تغییر یافته که اشاره به قدرت پاسخگویی سازمان در برابر فشارهای جامعه دارد .(گل محمدی و همکاران،1395)پاسخگویی ابزاری است برای دادن توضیح متعهدانه اعمال و تصمیمات نهاد به فرد یا نهاد دیگر . احساس پاسخگویی در مقابل جامعه، می تواند سازمانها را از ورود به کژراهه و غلتیدن در نگرش های آمرانه و یک سونگرانه باز دارد. پاسخگویی اجتماعی مفهوم جدیدتری نسبت به مسئولیت اجتماعی است. سازمانها به عنوان حلقه های واسط بین فرد و جامعه، یکی از اجزای بنیادین پیکره اجتماعی بشر امروزی به شمار میآیند که به منظور بقا و ادامه فعالیت خود به جامعه نیازمندند، در این ارتباط سازمانهای پیشرو توجه به ارایه خدمات نوین اجتماعی را در راس فعالیت های مربوط به تحقیق و توسعه خود قرار داده اند.(شیخ و بیز5،2011) پس سازمان ها باید حس مسئولیت پذیری، پاسخگویی و توجه به حقوق اعضای جامعه را در قالب برنامه های راهبردی خود، مورد توجه قرار دهند و در عین حال که از سرمایه های زیستی- اجتماعی و علمی محیط پیرامون خود تغذیه می کنند در برنامه های راهبردی خود توجه ویژه ای به مقوله مسئولیت اجتماعی سازمانی و رعایت حقوق شهروندان داشته باشند.(پیتر و همکاران6،2001) پاسخگویی اجتماعی گرایش مدیریتی دارد و معطوف به اقدامات عملی در سازمان برای پاسخگویی به مسائل اجتماعی است.عملیاتی بودن پاسخگویی اجتماعی موجب می شود تا بتوان به سادگی متوجه شد که تا چه حدی پاسخگویی اجتماعی در رفع مسائل اجتماعی موفق بوده است والگوی پاسخگویی موفق چیست. (لی و همکاران7،2013) پاسخگويي هم چون اهرمي عمل مي كند كه ايفاگران نقش در عرصه اجتماعي را ملزم مي كند تا در قبال عملكرد خود مسئول باشند. سازمان ها و نهادهاي اجتماعي با پاسخگويي در قبال مردم قدم در مسير شفاف سازي و بهبود عملكرد خود مي گذارند ودر مقابل مردم هم موظف به پاسخگويي در قبال جامعه مي باشند. از اين رو پاسخگويي مي تواند پيونددهنده ي ساختارهاي كلان جامعه همچون دولت و نهادهاي اجتماعي بامردم و بدنه ي اجتماع محسوب شود. ( توحیدلو ،1392) . خبرگان و متخصصان کسب‌وکار براین باور هستند که ساختن و حفظ یک برند قدرتمند کارآفرینانه جهت رشد، دوام و ماندگاری یک کسب‌وکار در محیط‌های رقابتی و پیچیده امروزی از اهمیتی فوق‌العاده حیاتی برخوردار است(موسوی و همکاران،1399). در سازمانهای بزرگ، این موضوع حیاتی است که برای رشد عملکرد و کسب مزیت رقابتی، از رفتارهای کارآفرینانه در همه سطوح سلسله مراتبی حمایت کنند(علیزاده‌مجد و همکاران،1398). کارآفرینان با داشتن اشتیاق میتوانند فرصت‌ها را شناسایی و بهره‌برداری کنند. بنابراین چنان به نظر میرسد که، لازمه بروز رفتارهای کارآفرینانه، توانایی کشف فرصت‌هایی است که تاکنون شناخته‌نشده‌اند. تصمیم‌های کارآفرینانه نه‌تنها تحت تأثیر خطاهای شناختی قرار دارد، بلکه تجارب احساسی کوتاه‌مدت نیز اثرگذار است (دیانتی و همکاران، 1397، 63). در سال‌های اخیر تقویت و توسعه کارآفرینی از مهمترین مسائلی است که در سیاست‌های کلان یک کشور به آن پرداخته میشود. این مسئله به دلیل نقش و اهمیت قابل‌توجه کارآفرینان در رشد و پیشرفت اقتصادی کشور میباشد. در وضعیتی که نقش کارآفرینی در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی، اجتماعی تمام کشورها بالأخص کشورهای توسعه‌یافته در دهه‌های اخیر ثابت‌شده است، آموزش و تعلیم کارآفرینی بین افراد جامعه به مسئله روز کشورهای فرا صنعتی تبدیل‌شده است. کارآفرینی علاوه بر ایجاد اشتغال موجب بالا رفتن کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد، کاهش اضطراب‌های اجتماعی و بهره‌وری از منابع ملی میشود (عباس زاده، 1394، 4). امروزه دانشگاه‌ها به انجام فعالیت‌های کارآفرینانه روی آورده‌اند. توزیع آموزش، محدودیت و کاهش بودجه دولتی، رقابت جهانی و تقاضاهای متغیر اقتصاد دانش‌محور موجب شده است، مؤسسات آموزش عالی بیشتر به توسعه اقتصادی و انجام فعالیت‌های کارآفرینانه توجه داشته باشند. اما انجام فعالیت‌های کارآفرینانه به‌صورت خودجوش، دانشگاه را تبدیل به دانشگاه کارآفرین نمی‌کند. تنها زمانی میتوان گفت دانشگاه کارآفرین است که فعالیت‌های کارآفرینی، ارزشی را به آموزش و تحقیقات و برعکس آن بیفزاید (سام و ساجد8 ، 2014، گودرزی و همکاران، 1397). بهره‌گیری از روش آينده‌پژوهی و نتايج آن در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و استراتژیک و حتي برنامه‌ریزی‌های ميان‌مدت و کوتاه‌مدت باعث میشود كه منفعلانه به سمت آينده پيشروي نشود و با آگاهي نسبي از اوضاع و شرايط آينده، تصميم‌گيري شود. يكي از پیش‌نیازهای مهم آینده‌نگاری، احصاي پیشران‌های كليدي مؤثر بر پديده‌هاي موردنظر است كه مي‌تواند به كنشگري در تحولات آينده آن پدیده‌ها ياري رساند. بنابراين شناسایی راهبردهای توسعه کارآفرینی با رویکرد آیندهپژوهی در آموزش عالی در افق 1440میتواند امكان مداخله و دست‌کاری مثبت درروند آينده آن را فراهم آورد. بر همین اساس پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليل ساختاري به دنبال شناسايي توسعه کارآفرینی در آموزش عالی در افق 1440 با رویکرد آیندهپژوهی در دانشگاه آزاد اسلامی میباشد. لذا آموزش عالی علی‌الخصوص دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به برخورداری از توانایی‌های بالا برای کشف و شناسایی فرصت‌ها، میتواند شرایطی را فراهم آورد تا با ایجاد موقعیت‌های مختلفی زمینه را برای کشف و تشخیص این فرصت‌ها مهیا شود.
2-ادبیات و پیشینۀ پژوهش
پاسخگویی اجتماعی
پاسخگویی اجتماعی سازمانی را می توان ظرفیت بالفعل سازمان درجهت برآورده سازی عملی و واقعی توقعات و انتظارات اجتماعی از سازمان تعریف نمود (احمدی و همکاران،1391) پاسخگویی اجتماعی یعنی درجه اثربخشی و بازدهی یک سازمان در نشان دادن پیگیری برای ایفای مسئولیت های اجتماعی اش . در دیدگاه پاسخگویی اجتماعی ، سازمانها به مثابه شرکایی در کنار نهادهای جامعه اند و تلاش دارند تا به حل مشکلهای جامعه بپردازند و در نهایت سطح رفاه و کیفیت زندگی اجتماعی مردم را با رعایت برآورده شدن نیازهای تمامی طرفهای ذی نفع بالاببرند.(یعقوبی،1389)
توسعه کارآفرینی
در زمینه توسعه کارآفرینی نیز تعاریف متعددی بیان‌شده است. توسعه کارآفرینی را «اقدام‌های انجام‌شده براي تحریک کارآفرینی، قبل از آغاز هدف، راه‌اندازی و پـس از راه‌اندازی فراینـد کارآفرینی، در سـه حوزه انگیـزش، کشـف فرصت‌ها و آمـوزش مهارت‌ها، باهدف اصلی تشویق بیشتر مردم براي شروع کسب‌وکار» تعریف کرده‌اند.سیاست‌های توسعۀ کارآفرینی بـه دو بخش خرد و کلان تقسیم‌شده که سیاست‌های خـرد در سـطوح پـایین و سیاسـت‌هـاي کلان در سطوح عالی دولت انجام میشود که محیط کسب‌وکار را بهبود می‌بخشند و به‌طورکلی اثرگذارتر از سیاست‌های خرد هستند (داوری و همکاران، 1394). ظهور و توسعه کارآفرینی یک پدیده تصادفی نیست، بلکه این پدیده وابسته به فاکتورهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که غالباً به‌عنوان شرایط توسعه کارآفرینی فهرست می‌گردند. فاکتورهایی نظیر منابع مالی، روشهای مدیریت کسب‌وکار و شناخت فرصت‌ها و تهدیدات بازار از مهمترین پیش‌نیازهای تأسیس کسب‌وکار هستند. نقش دولتها به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه در حمایت از کارآفرینان در ایجاد تسهیلات و خدمات اولیه و فراهم آوردن انگیزه‌ها و اعطای امتیازات لازم است که میتواند فعالیت‌های کارآفرینی را تسهیل نمایند (اجاقی و همکاران، 1395، 41).
آموزش عالی
نظام آموزش عالی نهادی اجتماعی است که از دیرباز برای انجام سه رسالت آموزش، پژوهش و خدمات پدید آمده و در سال های اخیر رسالت های جدیدی از جمله کارآفرینی نیز به آن افزوده شده است. در بین تمامی عناصر و خرده نظام های آموزش عالی، از برنامه های درسی به عنوان مهم ترین عنصر و به منزله قلب این نظام یاد می شود زیرا بنیادی ترین ابزار فراهم آورنده دانش، تجربه و مهارت های دانشجویان برای عرضه خدمات به جامعه است. برنامه درسی که بتواند آرمان ها و رسالت های دانشگاه ها و سایر موسسات آموزش عالی را برای رفع نیازهای فردی(دانشجویان)، سازمانی(دانشگاه) و اجتماعی(کارفرمایان و جامعه) تحقق بخشد برنامه درسی پاسخگو نامیده می شود. ( نیلی و همکاران،1389)
آیندهپژوهی
آیندهپژوهی فرآیند معرفی مجموعه‌ای از چشم‌اندازها و راه‌های ممکن است که آینده میتواند از طریق آنها ساخته شود و درک مناسب این چشم‌اندازها، تصمیم‌گیری درباره اینکه امروزه چه تصمیماتی را میتوان برای ساختن فردایی بهتر اتخاذ کرد تسهیل می‌کند. آیندهپژوهی یک روش ساختاریافته تفکر درباره آینده و برنامه‌ریزی برای آن است (رستمی، 9:1390). آینده‌پژوهان با بهره‌گیری از این مفهوم، یک حکم نظری کلی صادر می‌کنند مبنی بر اینکه تصاویر آینده به اقدامات فردی و گروهی شکل می‌دهند. ازنظر آینده‌پژوهان اگرچه ممکن است گذشته، حال را به‌نوعی مشروط و مقید نماید، اما تصورات جامعه از آینده خود نیز میتواند سبب شکل گرفتن حال باشد؛ زیرا این تصویرهای آینده به ما در زمان حال جهت میدهد و متقابلاً وضع موجود و اقدامات کنونی، دوره آینده را پدید می‌آورند. زمانی که افراد جامعه توانایی به تصویر کشیدن نقش اجتماعی خویش در آینده را داشته باشند، آراء عقاید، ارزش‌ها و رفتارهایی که چنین تصویری را ساخته، بر زمان حال تأثیر می‌گذارد و به آن جهت میدهد (کورنیش9 ، 1997)، آیندهپژوهی به معرفی آینده‌های بدیل(سناریوها) به کمک داده‌ها، مدل‌های توأم با لحاظ کردن عدم قطعیت و نیز ترسیم چشم‌انداز آینده مبتنی بر آینده‌مطلوب و شدنی پرداخته که نتایج تصویرسازی معمولاً به‌صورت گزارش چشم‌انداز یا سناریوها ارائه میشود (بزولد10 ، 2010). راهبرک و همکاران11 (2018) معتقدند که متغیر آیندهپژوهی به‌عنوان یک وسیله‌ای قدرتمند و تأثیرگذار منجر به توسعه کارآفرینی، بازار سرمایه، سودآوری در سازمان می‌گردد. ریسارت و همکاران12 (2016) دریافتند که شاخص آینده‌نگاری بر توسعه خط‌مشی‌های کارآفرینی و رشد عملکردهای آن تأثیر مثبت و معنادار دارد.
پیشینه تحقیق
ورکیانی پور و همکاران(1398) در تحقیقی تحت عنوان "ارایه مدل توسعه کارآفرینی زنان با رویکرد توسعه پایداری روستایی" بیان داشتند زنان نقش مهمی در ارتقای اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه ایفا می کنند؛ بنابراین، هویت دادن و استقلال بخشیدن به آنان و فراهم کردن زمینه مشارکت فعال آن ها در امور مختلف اقتصادی اجتماعی به خصوص فعالیت های کارآفرینی، عامل مهمی در انگیزش بیشتر این نیروی عظیم در چرخه های تولیدی اجتماعی است.
حقیقت دوستی سیار و همکاران (1397) در تحقیقی با عنوان" ارائه مدل آموزش توسعه کارآفرینی در مراکز رشد دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران " به این نتیجه رسیدند که دانشگاه کارآفرین دانشگاه نوآوری است که دانش را تجاری‌سازی می‌کند و با جامعه، دولت و صنعت ارتباط دارد به سمت استقلال داخلی و تامین مالی پیش می رود و ویژگی آن جنبه های اقتصادی، کارایی و رقابت پذیری آن نسبت به سایر مدل های آموزشی دانشگاهی است.
گودرزی و همکاران (1397) پژوهشی با عنوان " چارچوبی براي توسعه کارآفرینی دانشگاهی در رشته هاي علوم انسانی در ایران" انجام داده اند.در نهایت، 7 بعد فرهنگ کارآفرینی شامل نقش دولت، ساختار دانشگاه‌ها، شیوه آموزشی دانشگاه، تحقیق و تجاري سازي، ارتباطات بیرونی و زیرساخت مالی براي توسعه دانشگاه کارآفرین در حوزه علوم انسانی شناسایی شده اند.
شهباززادگان(1397)در پژوهشی با عنوان " پاسخگویی اجتماعی در آموزش پزشکی" تحول آکادمیک در محورهای اجتماعی، علمی و اقتصادی و در حوزه های آموزش، پژوهش، بهداشت، درمان و نوآوری باید مورد توجه قرار گیرد. همراستا کردن پیامدهای نظام آموزشی با نیازهای جامعه از طریق نیازسنجی اجتماعی و مفهوم مسئوولیت پذیری در نظام آموزشی باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین اشکال مختلف تعامل بین سازمانی و استاندارد های تعامل در فرآیند های بین حوزه ای لازم است .
مخبر دزفولی و همکاران (۱۳۹۶) تحقیقی با عنوان" طراحی مدل توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش کشاورزی و تحلیل استراتژیک وضعیت کارآفرینی" انجام داده‌اند. نتایج تحقیق در دو قسمت مدل پیشنهادی توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش عالی و همچنین استراتژی های توسعه کارآفرینی مبتنی بر مدل SWOT ارائه گردید.
اکرامی و قلمکاری(1395) در تحقیقی تحت عنوان "ارائه مدل توسعه کارآفرینی بر پایه مدیریت دانش" بیان داشتند نتایج همبستگی بنیادی نشان داده است که یافتههای پژوهش به عنوان مدل بهینه کارآفرینی برپایه ابعاد مدیریت دانش و ویژگی‌های فردی کارکنان به صورت یک مدل اقتضایی معرفی میشود و بین کارآفرینی با سنوات خدمت و سن رابطه معناداری وجود ندارد.
شیعه و همکاران(1394) در تحقیقی تحت عنوان " تبیین شاخص های پاسخگویی اجتماعی دانشکده های علوم پزشکی" بیان داشتند. هدف اين مطالعه ارائه چهارچوبي براي سنجش ميزان پيشرفت دانشكده ها در مسير پاسخگويي و تبيين ابعاد دانشكده هاي پاسخگو در علوم پزشكي مي باشد. در نهايت 58 شاخص در 4 حيطه تبيين شد.
شریف زاده و عبدالله زاده (1394) تحقیقی با عنوان "مولفه های توسعه ی آموزش کارآفرینی در نظام آموزش عالی کشاورزی" انجام دادند. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی مجموعه ای نمایان از مولفه های آموزش کارآفرینی در حوزه آموزش عالی کشاورزی انجام شد.
سیدی و تقی خانی (1390) در تحقیقی با عنوان "موانع توسعه کارآفرینی و نقش دولت در تسهیل توسعه کارآفرینی" به بررسی موانع كارآفريني درسه مرحله: آموزش و زمينه سازي، تحرك كارآفريني و جهش (منابع و فرصت‌ها) پرداختند.
الوانی و رودگرنژاد (1389)در تحقیقی با عنوان" مدل توسعه کارآفرینی در سازمانهای کوچک و متوسط" با ارائه یک مدل محقق ساخته برای توجیه تاثیر متغیرهای پرورش ویژگی ها تحریک انگیزه ها و دانش و مهارت های کارآفرینی بر توسعه کارآفرینی به بررسی این عوامل پرداختند. در این پژوهش یک مدل سه بعدی پرورش ویژگی ها تحریک انگیزه ها و دانش و مهارت های کارآفرینی آزمون شده است و مورد تایید قرار گرفته است .
مکی آل آقا (1386) در تحقیقی با عنوان "نقش دانشگاه در توسعه کارآفرینی" به دنبال یافتن پاسخ این سوال بودند که عوامل گسترش و ترویج کارآفرینی در دانشگاه چیست در این راستا شناسایی موانع و عوامل توسعه و گسترش کارآفرینی در دانشگاه مد نظر بود و در نهایت راهکارهای عملی به منظور ارتقاء و توسعه کارآفرینی در بین دانش آموختگان دانشگاه ارائه گردید. این پژوهش نشان داد که معرفی فرصت های کارآفرینی در دانشگاه در ایجاد تسهیلات برای توسعه قابلیت‌های حرفه‌ای و کارآفرینی بسیار موثر است.
گرجی و همکاران13(2021) در پژوهشی تحت عنوان ارزیابی پاسخگویی اجتماعی در مدیران بیمارستان به این نتیجه رسیدند که وضعیت پاسخگویی اجتماعی مدیران در بیمارستان های خصوصی بهتر از بیمارستان های دولتی بود. عدم توجه مدیران به مسئولیت پذیری اجتماعی بر کیفیت سایر خدمات آموزشی، بهداشتی و درمانی تأثیر می گذارد. این واقعیت لزوم توجه بیشتر مدیران به مقوله پاسخگویی اجتماعی را افزایش می دهد.
پریهاتینیگ و همکاران 14(2020)مفهوم پاسخگویی اجتماعی که از سال 1995 توسط WHO تأیید شده است، توسط مؤسسات آموزشی حرفه‌های پزشکی و بهداشتی پذیرفته نشده است و هنوز توسط سیاست‌گذاران کلیدی و مدیران بهداشت در بسیاری از مناطق و کشورها حمایت نشده است. چند مطالعه موردی ثابت کرده اند که مفهوم پاسخگویی اجتماعی امکان پذیر و قابل مدیریت است. و در نهایت تأثیر مفیدی برای جامعه در ارتقای وضعیت سلامت به همراه دارد. تا زمانی که بازیگران کلیدی از سطوح بین المللی، ملی، نهادها و جامعه هماهنگ باشند، می توان از دستورالعمل ها و رویکردهای موجود برای تسریع پذیرش پاسخگویی اجتماعی استفاده کرد.
بویدل و همکاران15(2019) در تحقیقی تحت عنوان " بررسی پاسخگویی اجتماعی در زمینه تقویت سیستم بهداشت و درمان: نوآوریها و ملاحظات مربوط به کارهای آینده" بیان داشتند تحقیقات در حال رشد در مورد نقش مسئولیت پذیری اجتماعی در دستیابی به مراقبت های بهداشتی بیشتر و با کیفیت تر وجود دارد. در اینجا ، ما به مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان "تلاش شهروندان در تعامل معنادار مداوم با نهادهای عمومی برای پاسخگویی در تهیه کالاهای عمومی" اشاره می کنیم. این فرآیندها دارای چندین مؤلفه و فرایندهای متصل به هم هستند و طیف وسیعی از بازیگران را در اقدامات محور جامعه ، غالباً غیرقابل پیش بینی و وابسته به متن قرار می دهند ، که چالش های روش شناختی زیادی را برای محققان به وجود می آورد. در ژوئن سال 2017 ، دانشمندان و مجریانی که در این زمینه کار می کنند برای به اشتراک گذاشتن تجربیات ، بحث در مورد رویکردها ، شناسایی شکافهای تحقیقاتی و در نظر گرفتن جهت گیری برای مطالعات آینده گرد هم آمدند. این مطالعه یادگیریهای این بحث را به اشتراک می گذارد.
مالسکی16 (2018) در تحقیقی تحت عنوان "اکوسیستم های توسعه کارآفرینی" بیان داشتند در این مقاله به بررسی ادبیات، مفاهیم و کاربردی بودن مفهوم اکوسیستم های کارآفرینی می پردازیم. با وجود برخی علاقه ها در سطح ملی ، درک می شود که کارآفرینی در مناطق یا اکثر مناطق ، با استفاده از منابع محلی، موسسات و شبکه ها صورت می گیرد. شواهد کتابخانه ای نشان می دهد که استفاده از اصطلاح اکوسیستم کارآفرینی بر سایر مفاهیم، مانند محیط هایی برای کارآفرینی پیشی گرفته است و سازوکارها، موسسات، شبکهها و فرهنگ‌هایی را که از کارآفرینان پشتیبانی می‌کند، برجسته می کند. این بررسی چندین موضوع خاص را مورد بررسی قرار می دهد: انتخاب مقیاس ، دانشگاه ها به عنوان قطب های اکوسیستم، و چگونگی تکامل چنین اکوسیستم. این پیشنهادات به دنبال دستورالعمل تحقیق آینده است و توجه ویژه ای به روش شناسی ها دارد.
3-روش شناسی
پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش توصیفی– همبستگی است، اطلاعات به‌دست‌آمده در این تحقیق از طریق پرسشنامه و مطالعات کتابخانه‌ای و جمع‌آوری داده‌های میدانی مربوطه به‌دست‌آمده است. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات برای تجزیه‌وتحلیل از پرسشنامه استاندارد استفاده‌شده است. پرسشنامه این تحقیق شامل 29 سؤال میباشد. برای طراحی سؤالات از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج‌ترین مقایسه‌های اندازه‌گیری به شمار میرود. جامعه آماری این پژوهش شامل 75 نفر از اساتید، متخصصان و خبرگان حوزه کارآفرینی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی میباشد.در این تحقیق روش نمونه‌گیری انتخاب‌شده برای این تحقیق روش نمونه‌گیری تصادفی ساده میباشد، انتخاب شده است. برای تعیین نمونه موردنظر از فرمول آماری استفاده‌شده است(فرمول کوکران) که در آن سطح اطمینان ۹۵٪ و خطای برآوردی ۵٪ لحاظ گردیده است حجم نمونه آماری این تحقیق 63نفر به‌دست‌آمده است. هر پژوهش میدانی به مدل تحقیق نیاز دارد که در قالب ابزار تحلیلی مناسب، متغیرها و روابط بین آنها را نشان میدهد. در اين تحقيق براي تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روشهای مختلف آمار توصيفي، استنباطي و روش حداقل مربعات جزئي، به‌وسیله نرم‌افزارهاي22 SPSS و 2SmartPLS استفاده شده است. در آمار تحليلي اين تحقيق به‌منظور آزمون فرضيه‌هاي تحقيق از مدل معادلات ساختاري استفاده شده است.
نمایه۱: مدل تحقیق
4-یافته ها:
به‌منظور بررسي پايايي مدل اندازه‌گيري پژوهش، به بررسي ضرايب بارهاي عاملي، ضرايب آلفاي کرونباخ و پايايي ترکيبي، روايي همگرا و روايي واگرا مي‌پردازيم. و برازش بخش ساختاري مدل از طريق بررسي مقاديرR2 (واريانس تبيين شده) و مقاديرQ2 (قدرت پيش‌بيني مدل) صورت مي‌پذيرد.
R2 معياري است که نشان از تأثير يک متغير برون‌زا بر يک متغير درون‌زا دارد و سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 به‌عنوان مقدار ملاك براي مقادير ضعيف، متوسط و قوي R2 در نظر گرفته میشود. مطابق با جدول مقدارR2 براي سازه‌هاي درونزاي پژوهش محاسبه شده است که با توجه به سه مقدار ملاك، متوسط بودن برازش مدل ساختاري تائید مي‌گردد. در صورتي که مقدارQ2 در مورد يک سازه درون‌زا سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را کسب نمايد، به ترتيب نشان از قدرت پيش‌بيني ضعيف، متوسط و قوي سازه يا سازه‌هاي برونزاي مربوط به آن را دارد. نتايج جدول نشان از قدرت پيش‌بيني متوسط مدل در خصوص سازه‌هاي درونزاي پژوهش دارد و برازش مدل ساختاري را تائید مي‌سازد.
معيار Gof بدين ترتيب که توسط اين معيار، پژوهشگر پس از بررسي برازش بخش اندازه‌گيري و بخش ساختاري مدل پژوهش، برازش بخش کلي را نيز کنترل مي‌نمايد که سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 به‌عنوان مقادير ضعيف، متوسط و قوي براي Gof معرفي شده است. با توجه به مقدار به دست آمده براي GOF به ميزان ۴۶۲/0 برازش مناسب (متوسط) مدل کلي تائید میشود.
جدول1- آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی
متغيرها | آلفاي كرونباخ | پايايي تركيبي | سطح پذيرش |
توسعه کارآفرینی(ED) | 0.782 | 0.863 | 7/0 |
آموزش عالی(HE) | 0.865 | 0.876 | 7/0 |
آینده پژوهی(FU) | 0.832 | 0.841 | 7/0 |
پاسخگویی اجتماعی(SA) | 0.891 | 0.791 | 7/0 |
جدول2- میانگین واریانس استخراجی
متغيرها | ميانگين واريانس استخراجي | سطح پذيرش |
توسعه کارآفرینی(ED) | 0.652 | ۵/۰ |
آموزش عالی(HE) | 0.595 | ۵/۰ |
آینده پژوهی(FU) | 0.671 | ۵/۰ |
پاسخگویی اجتماعی(SA) | 0.723 | ۵/۰ |
جدول3- روایی واگرا
متغيرها | توسعه کارآفرینی | آموزش عالی | آینده پژوهی | پاسخگویی اجتماعی |
توسعه کارآفرینی(ED) | 0.807 |
|
|
|
آموزش عالی(HE) | 0.632 | 0.771 |
|
|
آینده پژوهی(FU) | 0.421 | 0.741 | 0.819 |
|
پاسخگویی اجتماعی(SA) | 0.236 | 0.123 | 0.542 | 0.850 |
جدول4- واریانس تبیین شده و قدرت پیش بینی مدل
متغیرها | R2 | Q2 |
آموزش عالی(HE) | 0.625 | 0.378 |
آینده پژوهی(FU) | 0.487 | 0.412 |
جدول6- معیار Gof
متغيرها | R2 | Communalities |
توسعه کارآفرینی(ED) | - | 0.652 |
آموزش عالی(HE) | 0.625 | 0.595 |
آینده پژوهی(FU) | 0.487 | 0.671 |
پاسخگویی اجتماعی(SA) | - | 0.723 |
ميانگين | 0.556 | 0.660 |
GOF | 0.604 | |
جدول7- فرضیات
مسير | ضريب مسير | آماره تي (<96/1) | نتيجه | |
توسعه کارآفرینی آموزش عالی | 0.336 | 2.145 | پذيرش | |
توسعه کارآفرینی آینده پژوهی | 0.245 | 5.689 | پذيرش | |
آینده پژوهی آموزش عالی | 0.269 | 9.412 | پذيرش | |
توسعه کارآفرینی آینده پژوهی آموزش عالی | 0.145 | 2.213 | پذيرش | |
توسعه کارآفرینی پاسخگویی اجتماعی آموزش عالی | 0.113 | 2.741 | پذيرش | |
مقدار ضريب مسير براي متغیر و مقدار آماره تي به دست آمده كه بيشتر از مقدار 96/1 مي‌باشد. بنابراين فرضيات مورد تائید هستند.
5- بحث و نتيجهگيري
رشد در تولید علم و دستاوردهای دانشگاهی: دانشگاه به‌عنوان مرکز اصلی تولید علم و دانش، محلی برای انباشت یافتههای علمی و نوآوری‌های دانشی است. میزان تولید دانش و نوآوری‌های علمی رابطه مستقیمی با توسعه‌یافتگی جوامع دارد. دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی که بتوانند محصولات دانشی و یافتههای علمی خود را دریک فرآیند منطقی به ثروت تبدیل کنند و منابع موردنیاز خود را تأمین نمایند میتوانند در رشد و توسعه جامعه سهم داشته باشند. علاوه بر تلاش در جهت رشد علم که رسالت اصلی آموزش عالی است، باید این سازمان نحوه مصرف و به‌کارگیری دانش تولیدی خود را در جهت توسعه کارآفرینی را عملی سازد. بیشتر دستاوردهای دانشگاهی در کتابخانهها، آزمایشگاه‌ها و... فراموش‌شده‌اند و عملاً کسی سراغ آنها نمیرود جز برای استناددهی و تولید بیشتر مقالات ازاین‌دست، بنابراین علم و دستاورد علمی در دانشگاه‌ها عملاً نه‌تنها در خود آموزش عالی که در جامعه مصرف نشده و دست‌نخورده باقی میماند. به نظر میرسد آموزش عالی جهت توسعه کارآفرینی باید خود اولین قدم را در استفاده از این دانش برداشته و آنها کاربردی سازد و الگویی عملی برای جامعه در جهت توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه با مصرف دستاوردهای دانشگاهی فراهم آورد. سرمايهي اجتماعي: سرمایه اجتماعی، مشخصهای اجتماعی است که به تسهیل رفتارهای نوآورانه و ریسک‌پذیری منجر میشود، که ازجمله شاخصه‌های اصلی کارآفرینی به شمار میآیند. بر اساس نتایج این پژوهش، روابط اجتماعی میان افراد میتواند پیامد شبکه‌ی اجتماعي كارآفرينانه، افزایش ثروت و درآمد، تقویت سرمایه انسانی و نوآوری را در آموزش عالی در پی داشته باشد. از مواردی که منجر به ایجاد فرصت برای کارآفرینی میشود، شبکهها و روابط اجتماعی افراد است. علاوه بر این در بسیاری از موارد، اعتمادی که بین طرفین وجود دارد، زمینه ایجاد و تشکیل کسب‌وکار جدید را فراهم میآورد.
با توجه به نتایج پژوهش میتوان اینگونه نتجه گیری کرد که احساس پاسخ گویی در مقابل جامعه، میتواند سازمان ها را از رورود به کژراهه و غلتیدن در نگرش های آمرانه و یک سونگرانه باز دارد. سازمان با پاسخگویی هایش معنا و مفهوم می یابد. در طی تاریخ کوتاه سازمانهای بزرگ تجاری، مسئولیت و سنجش حاصل کار محدود به علایق و منافع بوده است. دنیای کسب وکار، موفقیت سازمان ها و مدیران را عمدتا براساس سود، سنجیده است. مدیران امروزی باید ابعاد اجتماعی و عمومی حرفه خود را شناخته و از آثارسازمان خود روی محیط اجتماعی خویش آگاه باشند تا بتوانند با بینش و آگاهی پاسخگوی نیازهای مشتریان و مسایل جامعه باشند. سازمانها باید این مسئولیت را حس کنند که مشکلات جامعه بخشی از ذمشکلات آنان بشمار میآید و باید نسبت به حل و فصل آنها همت گمارند و بخشی از امکانات مالی و انسانی خود را در این راه بکارگیرند. همانطور که بویدل و همکاران (2019) در تحقیقی تحت عنوان" بررسی پاسخگویی اجتماعی در زمینه تقویت سیستم بهداشت و درمان: نوآوری ها و ملاحظات مربوط به کارهای آینده" بیان داشتند که تحقیقات در حال رشد در مورد نقش مسئولیت پذیری اجتماعی در دستیابی به مراقبت های بهداشتی بیشتر و با کیفیت تر وجود دارد. در اینجا ، ما به مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان "تلاش شهروندان در تعامل معنادار مداوم با نهادهای عمومی برای پاسخگویی در تهیه کالاهای عمومی" اشاره می کنیم. امروزه بیشتر استراتژیست ها با این دیدگاه موافق هستندکه نخستین مسئولیت اجتماعی هر شرکت این است که سودی رابه دست آورد تا هزینه های آینده را تامین نماید، زیرا اگر به چنین سودی دست نیابد از عهده هیچ مسئولیت اجتماعی دیگری برنخواهد آمد. استراتژیست ها باید از دیدگاه هزینه ها منافع بالقوه ای که مسائل اجتماعی برای سازمان دارند به موضوع نگاه کنند و به آن دسته از مساله های اجتماعی که منافع سازمان را به بهترین شکل ممکن تامین می نمایند، توجه نمایند. به تعبیری دیگر مقصود از مسئولیت اجتماعی این است که چون سازمانها تأثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند، لاجرم چگونگی فعالیت آنها باید به گونه ای باشد که در اثرآن زیانی به جامعه نرسد و در صورت رسیدن زیان، سازمانهای مربوطه ملزم به جبران آن باشند. واقعیت این است که، سازمانها باید به عنوان جزیی مرتبط با نظام بزرگتر که درآن قرار دارند، عمل کنند، چون یک نظام فرعی از کل نظام اجتماعی را تشکیل می دهند.
در ادامه جهت تقویت روابط موجود بین متغییرها میتوان پیشنهادات زیر بیان نمود:
بنابراین لازمه شکل‌گیری روابط اجتماعی اعتماد میباشد، با این عنصر مهم امکان ایجاد نوآوری، هم‌افزایی گروهی بالا میرود و فرصت‌های بی‌شماری برای کارآفرینی ایجاد میشود. مخصوصاً در آموزش عالی که دانشجویان و اساتید هماهنگی، احترام و اعتماد بیشتری نسبت به هم دارند این عامل بسیار مهم است. بنابراین به آموزش عالی جهت ایجاد فرصت‌های کارآفرینانه و توسعه کارآفرینی در آینده، پیشنهاد میشود به سرمایه اجتماعی توجه بیشتری نموده و از هرگونه تک رویی و رفتارهای دستوری دیکتاتور مبانه بشدت پرهیز نمایند و سعی در جلب مشارکت و افزایش فرایند اعتمادسازی میان اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه‌ها نمایند.
پيشنهاد ميشود سازمانها در درک و تحليل محيط خود ديدگاه چند بعدي داشته باشند و محيط فعاليت خود را از بعد رقبا، مشتريان، محصولات و نهايتاً از يک نگاه كل‌نگر در سطح محيط كلان مورد بررسي قرار دهند و بر اساس اطلاعات حاصل از ابعاد چندگانه تحليل محيطي، خود را تعديل و اصلاح نمايند. هرچه مدیران در سطوح مختلف به ویژه مدیران ارشد، در سیاست‌گذاری‌ها، تعیین راهبردها و برنامههای عملیاتی، در خصوص توسعه کارآفرینی و هوشیاری کارآفرینانه بیشتر سرمایه‌گذاری کنند؛ پاسخگویی اجتماعی که یکی از متغیرهای مهم و کلیدی محسوب میشود، از سوی کارکنان، بهبود و توسعه خواهد یافت.
مطالعات کارآفرینی نشان میدهد که آموزش کارآفرینی یکی از ابعاد مهم و ضروری در برنامههای توسعه کارآفرینی جامعه است. کلید آموزش کارآفرینی موفق، یافتن مؤثرترین روش برای مدیریت مهارت‌های تعلیم پذیرنده و فنون تدریس است. صاحب¬نظران بر این عقیده هستند که فرآیند و برنامههای آموزشی ویژه میتواند با تغییر بینش و فرهنگ افراد و تجهیز آنها به دانش و مهارت¬های خاص راهی را که آنها احتمالاً زمان طولانی به آن میرسند بسیار کوتاه نموده و به‌سرعت یک کارآفرین بالقوه را به یک کارآفرین بالفعل تبدیل می‌کند. به همین منظور در چند سال گذشته، دولتها به‌طورجدی به تشویق کارآفرینی پرداخته‌اند. یکی از مهمترین راهکارهای توسعه کارآفرینی در میان دانشجویان، توسعه و ارتقاء رفتار کارآفرینانه افراد از طریق ترویج، آموزش، حمایت و شناخت مستعدان کارآفرینی است. بدین منظور برای ارتقا قابلیت‌های کارآفرینی باید برنامههای آموزشی خاصی برای افراد مستعد تدوین شود تا از این طریق بجای اینکه فارغ‌التحصیلان دانشگاه¬ها به دنبال استخدام و جستجوی کار باشند خودشان کسب‌وکار جدید ایجاد کنند
بر این اساس میتوان ادعا کرد که با افزایش تجربه و دانش افراد و نیز ارتقاي سطح آموزشهاي مربوط به هوشیاري کارآفرینانه و بازاریابی هـم چـون آگـاهی از نحـو ة نیـاز مشتري و آگاهی از نحوة مناسب خدمت‌رسانی به مشتري، توانایی شناسـایی و پـیش بینـی بـازار مناسب، با توجه به آگاهی از روند عرضه و تقاضا در بازار، میتوان موجب افـزایش هوشـیاري کارآفرینانه و تشخیص فرصتهاي مناسب در حوزة کسبوکارهاي بومی و ایرانی شد که ایـن موارد از اجزاء و ارکان اساسی و اولیۀ شکل گیري فرایند کارآفرینی هستند.
منابع
1. اجاقی، صبا، رضایی، بیژن، نادری، نادر، جعفری، حبیب (1395)، ارائه الگوی مفهومی مؤلفه‌های خرد و کلان نظام آموزش کارآفرینی، نشریه کارآفرینی در کشاورزی، جلد3، شماره4، صص54-39.
2. اکرامی ،محمود و قلمکاری،مهان(1395)" ارائه مدل توسعه کارآفرینی بر پایه مدیریت دانش" فصلنامه مدیریت توسعه و تحول ، شماره 24،صفحه 33-44
3. توحید لو، وحیده .(1392) بررسي ابعاد پاسخگويي اجتماعي در تعامل مردم و سازمان هاي اجتماعي ( مورد مطالعه: دهياري و شوراي روستاي قمصر از توابع استان تهران) ،پایان نامه كارشناسي ارشد در رشته توسعه روستايي(توسعه اجتماعي)، دانشكده علوم اجتماعي ،دانشگاه تهران .
4. حقیقت دوستی سیار, وحید, صالحی, محمد, فلاح, وحید. (1396). ارائه مدل آموزش توسعه کارآفرینی در مراکز رشد دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران. فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور اهواز, 9(ویژه نامه 97), 24-31.
5. داوري علي,افشم نسترن,فرخ منش ترانه (1394). سياست هاي کلان موثر بر توسعه کارآفريني بر اساس الگو هاي محيط کسب و کار، همايش ملي بهبود محيط كسب و كار، 1394, دوره2
6. دیانتی، مژگان، کریمی، آصف، اکبری، مرتضی، (1397)، تأثیر خودکارآمدی کارآفرینانه بر تشخیص فرصت‌ها: باملاحظه نقش اشتیاق کارآفرینانه شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری شهر تهران، توسعه کارآفرینی، دوره11، شماره1، صص80-61.
7. رستمی، فرزاد (1390). روندهای امنیتی جهان آینده تا 2025؛ فرصت‌ها و چالش‌های جمهوری اسلامی ایران، رسالة دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.
8. سیدی ، تقی خانی ، امیر ،( 1390)، موانع توسعه کارآفرینی و نقش دولت در تسهیل توسعه کارآفرینی،کار و جامعه ، شماره 135، شهریور ماه
9. شريف زاده محمدشريف, عبداله زاده غلامحسين،(1394). مولفه هاي توسعه ي آموزش کارآفريني در نظام آموزش عالي کشاورزي، پژوهش مديريت آموزش كشاورزي ، دوره 1، شماره 32 ; از صفحه 96 تا صفحه 112 .
10. شهباززادگان, سمیرا (1397) پاسخگویی اجتماعی در آموزش پزشکی. همایش کشوری آموزش پزشکی پاسخگو, 24-26 مرداد 97, تبریز - ایران
11. شیعه،هاجر وقنواتی، شیرین ونبیئی، پریسا وامینی، میترا (1394) در تحقیقی تحت عنوان " تبیین شاخص های پاسخگویی اجتماعی دانشکده های علوم پزشکی" نشریه دانشگاهی یادگیری الکترونیکی (مدیا) » شماره1
12. عباس زاده, محمد, علیزاده اقدم, محمدباقر, میرزایی, مجتبی. (1395). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پتانسیل کارآفرینی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه تبریز). جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 103-75، 4(20)
13. علیزاده‌مجد،امیررضا؛بدیع‌زاده،علی؛حسینی،سیدرسول؛سعیدنیا،حمیدرضا؛علیرضایی،ابوتراب(1397). تبیین نقش فرهنگ در ایجاد دانشگاه کارآفرین،فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 14،51، ص227-248.
14. علیزاده‌مجد،امیررضا؛داودی،عارفه؛سقازاده،نرگس(1398).مطالعه تاثیر مهارت‌های برقراری ارتباط، اعتماد سازمانی و رفتار کارآفرینانه در صنایع لاستیک کشور(مورد مطالعه:شرکت لاستیک یزدتایر)،نشریه علمی صنعت لاستیک ایران،دوره24، شماره97، ص67-126.
15. علیزاده‌مجد،امیررضا؛داودی،عارفه؛سقازاده،نرگس(1399).مطالعه تاثیر فرهنگ سازمانی کارآفرینانه بر ظرفیت یادگیری در صنایع لاستیک کشور(مورد مطالعه:آرتاویل تایر) ،نشریه علمی صنعت لاستیک ایران،دوره25، شماره99، ص55-123.
16. گل محمدی, عماد, نکوئی زاده, مریم, محمدی, نشاط, گل محمدی, میلاد. (1395). رابطه رهبری تحول‌آفرین با پاسخگویی اجتماعی سازمانی. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی41،79-104
17. گودرزی, ریحانه, حسینی, سید رسول, طبائیان, سید کمال (1397). چارچوبی برای توسعه کارآفرینی دانشگاهی در رشته‌های علوم انسانی در ایران.فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی۴(11)،661-679.
18. محمدیان ، مهدی ،(1395)، مدیریت پاسخگویی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی دانشگاه تبریز
19. مخبر دزفولی, عبداله, جمشیدی, امید, حاجی میررحیمی, سید داوود. (1396(، طراحی مدل توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش کشاورزی و تحلیل استراتژیک وضعیت کارآفرینی (مورد مطالعه: مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) رویکردهای پژوهشی کارآفرینانه در کشاورزی, 73-90.
20. مكي آل آقا، بديع الزمان(1386) نقش دانشگاه در توسعه کارآفريني ، نوآوري هاي مديريت آموزشي پاييز , دوره2 ,4 شماره مسلسل 8، 127-115.
21. موسوی،زهراسادات؛علیرضایی،ابوتراب؛شاه‌منصوری،اشرف؛علیزاده‌مجد،امیررضا (1399). ارائه مدل برندینگ کسب‌وکارهای زنجیره‌ای روستایی در ایران، دراسات فی‌العلوم الانسانیه،27(3)،ص1-17.
22. ناظم،میترا؛علیزاده‌مجد،امیررضا؛نارنجی،مسعود(1400).تاثیر بازاریابی کارآفرینانه بر عملکرد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط با نقش میانجی: رفتار کارآفرینانه(مورد مطالعه:شرکت‌های منتخب حوزه فناوری اطلاعات)، دراسات فی العلوم الانسانیه،28(1)،صص67-92.
23. نیلی ، محمدرضا ، نصر، احمد رضا،شریف، مصطفی، مهرمحمدی ، محمود (1398). الزام ها و پیامدهای اجتماعی برنامه درسی پاسخگو در آموزش عالی مطالعه موردی: دانشگاه های دولتی اصفهان.
24. الوانی، سید مهدی ، رودگرنژاد،فروغ،(1389). مدل توسعه کارآفرینی در سازمانهای کوچک و متوسط ، چشم انداز مديريت بازرگاني،شماره4، پیاپی 37،زمستان 89، ص ص 87-73
25. الوانی، سید مهدی ، رودگرنژاد،فروغ،(1389). مدل توسعه کارآفرینی در سازمانهای کوچک و متوسط ، چشم انداز مديريت بازرگاني،شماره4، پیاپی 37،زمستان 89، ص ص 87-73
26. ورکیانی پور ،نفیسه و حسینی،سید محد رضا وسمیعی، روح الله و اشرفی ،مجید(1398) در تحقیقی تحت عنوان "ارایه مدل توسعه کارآفرینی زنان با رویکرد توسعه پایداری روستایی" تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال نوزدهم ،شماره 54
27. یعقوبی،نورمحمد(1389)؛ "مدیریت دولتی: سیر اندیشه های نوین "؛ انتشارات سمت
28. Alonso, M.A.P., Sanchez, J.C., and Maditinos, D. (2016) Entrepreneurial Opportunities Perception and Intentions within European Innovation-Driven Economies under the Shadow of a Financial Crisis. Entrepreneurship, Business and Economics, 3(1): 3-13.
29. Bezold, C., (2010). Lessons from using scenarios for strategic foresight. Technol. Forecast .Soc. Chang. 77 (9), 1513–1518.
30. Boydell victoria, Heather McMullen, Joanna Cordero, Petrus Steyn & James Kiare (2019). Studying social accountability in the context of health system strengthening: innovations and considerations for future work,Health Research Policy and Systems volume 17, Article number: 34
31. Cornish, E. (1997). The Study of The Future (an Introduction to The art and Science of understanding and shaping Tomorrow World, Maryland: Published by: World Future, Society, pp.31-38.86
32. Dunphy, S, (2017). "The relationship of entrepreneurial and innovative success", Marketing intelligence and planning, 12(9), pp. 1-14.
33. Galindo-Martin Miguel-Angel& Méndez-Picazo María-Teresa (2014). Entrepreneurship, economic growth, and innovation: Are feedback effects at work? Journal of Business Research 67(5):825–829
34. Gorji Hasan Abolghasem, Noureddin Niknam, Zeinab Ghaedchukamei,Abdulsamad Gharavinia,Mehdi Safari,Maasumeh Elahi,Razie Rahmati,Nezamaddin Mengelizadeh,6 Nahid Aghaei,Hamid Alaee Ghojogh,and Khosro Shakeri(2021) Evaluation of social accountability in hospital managers, J Educ Health Promot. 2021; 10: 104.
35. Lee, E.M., Park, S.Y. and Lee, H.J. (2013), “Employees’ perception of CSR activities: its antecedents and consequences”, Journal of Business Research, Vol. 66 No. 10, pp. 1716-1724.
36. Lee, K., Kim, Y., & Koh, D. (2016). Organizational learning, top management team’s entrepreneurial alertness, and corporate entrepreneurship in high-tech firms. Asian Journal of Technology Innovation, 24(3), 338-360
37. Malecki Edward J. (2018)”Entrepreneurship and entrepreneurial ecosystems” john Wiley & Sons Ltd https://doi.org/10.1111/gec3.12359
38. Pagano, A., Petrucci, F. & Bocconcelli, R., (2019), ‘A business network perspective on unconventional entrepreneurship: A case from the cultural sector’, Journal of Business Research 92(1), 455–464. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2018.07.012
39. Peter. K. (2001), “corporate Social Responsibility Audit within a Quality” Management Frome work Journal of Business Ethics, Vol 131
40. Prihatiningsih Titi Savitri ,Robert Woollard,Julian Fisher, Mohamed Elhassan Abdalla, Charles Boelen,Yassein Kamal(2020). Social Accountability and Accreditation Impacting Health System Performance and Population Health,social innovations journal24(5),1-19
41. Rohr beck, René and Etingue Kum, Ménes and Jissink, Tymen and Gordon, Adam V., Corporate Foresight Benchmarking Report (2018): How Leading Firms Build a Superior
42. Rosário Albérico Travassos, Filipa Fernandes, Ricardo Gomes Raimundo and Rui Nunes Cruz (2021). Determinants of Nascent Entrepreneurship Development, Handbook of Research on Nascent Entrepreneurship and Creating New Ventures
43. Sam, C., & Sijde, P. Van Der. (2014)." Understanding the concept of the entrepreneurial university from the perspective of higher education model"s. High Educ, 68(6): 891–908.
44. Sheikh, S, R & Beise, R (2011), “Corporate Social Responsibility or Cause-Related Marketing? The Role of Cause Specificity of CSR", Journal of Consumer Marketing, Volume 28, Number 1, pp: 27–39
[1] Alonso&etal
[2] Dunphy
[3] Galindo & Mendez
[4] Pagano et al
[5] Sheikh & Beise
[6] Peter et al
[7] Lee et al
[8] Sam& Sijde
[9] Cornish
[10] Bezold
[11] Rohr beck&etal
[12] Rosário&etal
[13] Gorji&etal
[14] Prihatiningsih&etal
[15] Boydel et al
[16] Malecki