Prioritizing production strategies by combining the SWOT model and the fuzzy network analysis process in the automotive parts industry (case study of Shayan Parts Company)

Subject Areas :

MOHAMMAD KASHANI ^{1 *} , محسن امینی خوزانی ² , farzad hashemi ³

1 -
2 - گروه مهندسی مالی، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - معاون برنامه ریزی واقتصاد دانش ینیان رودهن

Received: 2024-10-22 Accepted : 2025-06-12 Published : 2025-08-25

Keywords: production strategy, SWOT matrix, fuzzy network analysis, car parts manufacturing,

Abstract :

In this research, prioritization of production strategies was carried out by combining the SWOT model and the fuzzy network analysis process in the automotive parts manufacturing industry at Shayan Parts Manufacturing Company. The strategy was examined, determined, and prioritized using the SWOT matrix. In order to prioritize strategies among the subfactors of S, W, and O T, and to create flexibility and input data such as knowledge, experience, and human judgment, and to receive completely practical and accurate answers, the fuzzy group network analysis process method was used, and the Gauss and Boucher method was used to calculate the inconsistency rate of the questionnaires. This model consists of four levels: the goal (best strategy) at the first level, SWOT factors (four main criteria), SWOT sub-criteria (sixteen sub-criteria), and at the last level, four possible strategies. The weight of the criteria was calculated based on the Chang development method, and the best strategy: production of pressed disc and plate parts, and then, elimination of products that do not have economic justification, production of pressed body and disc and plate parts, and finally production of pressed body parts were prioritized. Analysis and combination of the SWOT matrix using the network analysis process resulted in the assumption of dependence between factors, sub-factors, and options in a hierarchical structure, and the use of fuzzy theory logic led to the elimination of the defect of using inaccurate views of decision makers. The results of this study showed that the aggressive strategy is the best strategy, followed by the diversification and revision strategies, and the weakest strategy is the avoidance strategy.

References:

1) عالمی نيسي، مسعود. (1393). نقدی بر شیوه بهره‌گیری از ماتریس SWOT در تحقیقات راهبردی توسعه در ایران. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی, 3(10)، 52-40.
2) مؤمنی، منصور. صفری، محمد.ملکی، محمد حسن. حسان، مصطفی. (1388). تدوین استراتژی‌های سازمانی با به کارگیری مدل‌های ANP و SWOT. در چهارمین کنفرانس مدیریت استراتژیک (تهران، گروه ناب، گروه پرتوبینا).
3) قویدل، صالح. صوفی مجیدپور، مسعود.شعبانی، انوش. (1395). تاثیر واردات خودرو بر اشتغال در صنعت خودرو ایران و سایر بخش‌های اقتصادی. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان, 4(13)، 134-116.
4) پهلوانیان، حسین. (1385). تجربه‌ای موفق از کاربرد مدیریت راهبردی. یزد: انتشارات نیکو روش.
5) غفاریان، وفا.کیانی، غلامرضا. (1380). استراتژی اثر بخش. تهران: نشر فردا.
6) الفت، لعیا. قاضی نوری، سید سروش.قاسمی، مهدی. (1398). ارتباط تصمیمات استراتژیک تولید با اولویتهای رقابتی و تأثیرآن برعملکرد شرکتها در صنعت قطعه‌سازی خودرو در ایران. مدیریت تولیدوعملیات, 10(2)،17-35.
7) عالم تبریزی، اکبر. باقرزاده آذر، محمد. (1388). تلفیق ANP فازی و TOPSIS تعدیل شده برای گزینش تأمین‌کننده راهبردی. پژوهش‌های مدیریت, 2(3)، 149-181.
8) غضنفری، مهدی.رضایی، محمود. (1389). مقدمه‌ای بر نظریه مجموعه‌های فازی. (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
9)
Hassanpour, M. (2019). Evaluation of Iranian Automotive Industries. International Journal of Research in Industrial Engineering. 10)
Porter, M. (1985). The competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: Free Press. 11)
Saghaei, A., & Khalilo, A. (2012). Application of Network Analysis Process and Fuzzy Theory in SWOT Analysis. Management Quarterly, 9(26), 1-14. (in Persian) 12) Zavadskas, E., Turskis, Z., & Tamosaitiene, J. (2011). Selection of construction enterprises management strategy based on SWOT and multi-criteria analysis. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 11(4), 1063-1082.
13) Vahdati, H., Saedi, A., & Shariatnejad, A. (2017). The survey of the effect of strategic intelligence on human capital, structural capital, and relational capital in the insurance industry. Journal of Organizational
Culture Management, 15(3), 667-686. 14)
Dincer, O. (2004). Strategy management and organization policy. Istanbul: Beta Publication. 15)
Jharkharia, S., & Shankar, R. (2007). Selection of logistics service provider: An analytic network process (ANP) approach. Omega, 35, 274–289. 16)
Hill, T., & Westbrook, R. (1997). SWOT analysis: It’s time for a product recall. Long Range Planning, 30, 46–52. 17)
Houben, G., Lenie, K., & Vanhoof, K. (1999). A knowledge-based SWOT analysis system as an instrument for strategic planning in small and medium-sized enterprises. Decision Support Systems, 26, 125–135. 18)
Yuksel, E., & Dagdeviren, M. (2007). Using the analytic network process in a SWOT analysis: A case study for a textile firm. Information Science, 177, 3364-3382

Full-Text:



 

 

اولویت‌بندی استراتژی‌های تولید با ترکیب مدل SWOT و فرآیند تحلیل شبکه‌ای فازی در صنعت قطعه‌سازی خودرو (مطالعه موردی شرکت قطعه‌سازان شایان)

 

محمد کاشانی1، محسن امینی خوزانی2*، سید فرزاد هاشمی3 

 

اطلاعات مقاله	چکیده
نوع مقاله: مقاله پژوهشي       تاریخ دریافت: 01/08/1403 تاریخ پذیرش: 22/03/1404	در اين پژوهش اولویت‌بندی استراتژی‌های تولید با ترکیب مدل SWOT و فرآیند تحلیل شبکه‌ای فازی در صنعت قطعه‌سازی خودرو در شرکت قطعه‌سازان شایان انجام و به بررسی، تعیین و اولویت‌بندی استراتژی بـا اسـتفاده از ماتریس SWOT پرداخته شد و به جهت اولويت‌بندي استراتژي‌ها، ميان زيرفاكتورهاي ,S ,W ,O T و براي ايجاد انعطـاف‌پـذيري و وارد كردن داده‌هايي نظير دانش، تجربه و قضاوت انساني و دريافت پاسخ‌هاي كاملاً كاربردي و دقيق، از روش فرايند تحليل شبكه‌اي گروهي فازي استفاده شده و محاسبه نرخ ناسازگاری پرسش‌نامه‌ها از روش گوس و بوچر استفاده شد. این مدل از چهار سطح: هدف (بهترین استراتژی) در سطح اول، عوامل SWOT (چهار معیار اصلی)، زیر معیارهای SWOT (شانزده معیار فرعی) و در سطح آخر چهار استراتژی ممکن تشکیل شده و وزن معیارها براساس روش توسعه چانگ محاسبه شده است که بهترین استراتژي: تولید قطعات پرسی دیسک و صفحه و پس از آن، حذف محصولاتی که توجیه اقتصادی ندارند، تولید قطعات پرسی بدنه و دیسک و صفحه و در آخر تولید قطعات پرسی بدنه اولویت‌بندی شد. تحلیل و ترکیب ماتریس SWOT با بكارگيري فرايند تحليل شبكه‌اي، موجب شد كه فرض وابستگي ميان عوامل، زيرعوامـل و گزينـه‌هـا در سـاختار سلسله مراتبي در نظر گرفته شود و استفاده از منطق تئوري فازي منجر به رفع نقـص اسـتفاده از نظرهـاي نـادقيق تصـميم‌گيرنـدگان شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که استراتژِی تهاجمی بهترین استراتژِی و بعد از آن استراتژِی تنوع، بازنگری و ضعیف ترین استراتژِی، استراتژِی اجتناب می‌باشد.
کلیدواژه­ها	استراتژی تولید، ماتریس SWOT، تحلیل شبکه‌ای فازی، قطعه‌سازی خودرو

 

ناشر: دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرقدس

* نویسنده مسئول: محسن امینی خوزانی                                                                    ایمیل: [e-mail]

 

1. کارشناس ارشد، گروه مدیریت مالی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران 

2. استادیار، گروه مهندسی مالی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3. استادیار، گروه مهندسی مالی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

 

 

 

مقدمه

در صنعت قطعه‌سازی خودرو، تعیین استراتژی تولید از اهمیتی ویژه‌ برخوردار است. شرکت قطعه‌سازان شایان اکنون قطعات بدنه خودرو تولید می‌کند و قیمت قطعات توسط خودروساز تعیین می‌شود و این قطعات تقاضا در بازار را ندارد و با توجه به توقف تولید مدل‌هایی از خودرو طی سال جاری و عدم سرمایه‌گذاری در تولید قطعات خودروهای جدید، فعالیت شرکت نیز متوقف خواهد شد، اما ممکن است با تغییر استراتژی و تولید قطعات پرسی دیسک و صفحه کلاچ خودرو، وارد بازار رقابتی جدید شود، در این مطالعه، ما به بررسی و تعیین استراتژی تولید این شرکت با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره و مشخص کردن محدودیت‌ها توسط ماتریس SWOT می‌پردازیم. در پژوهش‌های داخلی نشان می‌دهد که استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در صنعت قطعه‌سازی خودرو به گونه‌ای فزاینده‌ در حال گسترش است. برای مثال، قاسمیان صاحبی و همکاران در مقاله‌ای به بررسی استراتژی‌های تولید در صنعت قطعه‌سازی خودرو پرداخته و مدل میلتنبرگ¹ را به عنوان یک ابزار مفید معرفی کرده‌اند. از سوی دیگر، در سطح بین‌المللی، مطالعات متعددی به بررسی استراتژی‌های تولید و مدیریت در صنعت خودرو پرداخته‌اند. به عنوان مثال، زاودکاس و همکاران² 2011 در پژوهش خود به بررسی استراتژی‌های مدیریت در صنایع گوناگون پرداخته و نشان داده‌اند که استفاده از تحلیل SWOT و مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری در این حوزه کمک کند. هم‌چنین، یوکسل و دویرن³ 2007 از فرآیند تحلیل شبکه‌ای برای بهبود تصمیم‌گیری‌های استراتژیک استفاده کرده‌اند. ويهـريچ⁴ در سـال 1982 ماتريس SWOT را ارائه كرد كه مطالعه‌ای براي شناسايي نظام‌مند روابط ميان فرصت‌ها، تهديدها، قوت‌ها و ضعف‌ها بـود، اما نخستين بار كورتيلا، پسونن، كانگاس و كاجانوس⁵ در سـال 2000 روش تركيبـي از ايـن تحليـل و روش تصـميم‌گيـري چند معياره بمنظور برطرف كردن ضعف‌هاي موجود در گام‌هاي اندازه‌گيري و ارزيابي تحليـل SWOT را توسـعه دادنـد. فرآیند تحلیل شبکه اي براي برطرف کـردن دغدغـه وابسـتگی بـین خوشه ها یا عوامـل انتخـاب، قابـل اسـتفاده اسـت )کسـائی و دیگـران، 1392). استوارت، موهامد و ديت⁶ در سال 2002 ،كاجانوس، كانگاس وكورتيلا ⁷ در سـال 2004، از اين رويكرد بمنظور اولويت‌بندي فاكتورهاي SWOT اسـتفاده مـي‌شـد و بـه مرحله انتخاب استراتژي‌ها نمي‌رسيد. در سال 2007، يوكسل و دويرن در پژوهش خود ضمن استفاده از فرايند تحليل شبكه‌اي ANP يك گام جلوتر رفتند و افزون بر اولويت بندي فـاكتورهـا و زيرفاكتورهـاي SWOT، بـه مرحلـه انتخاب استراتژي نيز بسط دادند. ANP ضمن حل مشکل، AHP قادر به مقابله با روابـط وابسته تر داخلی در یک مدل تصمیم گیري چند معیاره است (چن و یانگ⁸، 2011). در این پژوهش سعی بر آن است تا اولویت‌بندی استراتژی تولید در صنعت قطعه‌سازی خودرو را با تمرکز بر مطالعه موردی شرکت قطعه‌سازان شایان مورد بررسی قرار گیرد. اهداف اصلی از ارائه این پژوهش بمنظور بررسی چگونگی تعیین استراتژی‌ها در شرکت قطعه‌سازان شایان و اولویت‌بندی آن انجام می‌شود. به بیان دیگر، این پژوهش پاسخی برای پرسش‌های زیر می‌باشد.

Ø       استراتژی های اصلی یک شرکت قطعه‌ساز خودرویی چیست؟

Ø       اولویت‌بندی دقیق این استراتژی‌ها به چه ترتیب است؟

 

روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کـاربردي و از نظـر روش، توصـیفی تحلیلـی بـوده که در پرداختن به ادبیات موضوعی روش کتابخانه‌ای و در مرحله عملی از روش گردآوری داده‌های میدانی شامل مصاحبه و پرسش‌نامه است. در این پژوهش از پرسش‌نامه خبره که ابزاری استاندارد برای گردآوری دیدگاه خبرگان و صاحب‌نظران پیرامون معیارها و گزینه‌ها در روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه می‌باشد استفاده شده است که برای سنجش دیدگاه خبرگان در روش‌ فرایند تحلیل شبکه (ANP) از مقایسه‌های زوجی استفاده می‌شود. جامعه آماری این پژوهش پس از طی مراحل و ارزیابی و صلاحیت پاسخ دهی، شامل 10 نفر از متخصصان صاحب نظر از شرکت قطعه‌سازان شایان در تیم های دو نفره می‌باشد. به دلیل ماهیت مطالعه موردی، نمونه‌گیری هدفمند مورد استفاده قرار گرفت و قیدهایی مانند تحصیلات و تجربه‌کاری را در نظر گرفته و افراد واجد شرایط در سازمان را شناسایی کرده و نفراتی که با توجه به هدف پژوهش مهم و قابل اطمینان از نظر صلاحیت کارشناسی و پاسخ دهی به سوالات پرسش‌نامه هستند، از کارکنان شرکت قطعه‌سازان شایان انتخاب شده اند.

 

چارچوپ تجزیه و تحلیل SWOT⁹:

این چارچوب معمولاً در مطالعات استراتژیک استفاده می‌شود و تحلیلی جامع از نقاط قوت، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها، شرکت یا صنعت مورد نظر را در قالب یک ماتریس در چهار نوع استراتژی (SO,WO,ST,WT) ارائه می‌دهد. ماتریس SWOT یکی از ابزارهای مهمی است که مدیران به وسیله آن، عوامل داخلی و خارجی را شناسایی و از راه این مدل سعی می‌شود که ضعف‌هـا بـه قـوت‌هـا تبدیل شوند و با کمینه‌کردن ضعف‌هـاي داخلـی و تهدیـدهاي خـارجی، از فرصـت‌هـايی بیش‌تر استفاده شود(ارسلان و داها¹⁰ 2008).

جدول 1. ماتریس (Sevkli & et al, 2012) SWOT

	نقاط قوت – S	نقاط ضعف - W
فرصت‌ها O	استراتژي‌هاي /SO تهاجمی استفاده از نقاط قوت در راستاي بهره مندي از فرصت‌ها	استراتژي‌هاي /WO بازنگري با بهره مندی از فرصت‌ها ضعف‌ها از بین برود.
تهدیدها T	استراتژي‌هاي /ST تنوع استفاده از نقاط قوت جهت پیشگیري از تهدیدها	استراتژيهاي /WT تدافعی کاهش نقاط ضعف براي جلوگیري از تهدیدها

 

روش تحلیل شبکه‌ای ¹¹ANP فازی

روش‏های ارزیابی چند معیاره کاربرد وسیعی در همه صنایع از جمله صنایع خودروسازی پیدا کرده‏اند. از بین این روش‏ها، فرایند تحلیل سلسله‏ مراتبی ¹² (AHP) یکی از روش‏هایی است که بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته است. روشی که کورتیلا و همکاران‌شان به کار بردند، تنها تا حد اولویت‌بندی فاکتورهای SWOT تمرکز دارد و به اولویت‌بندی گزینه‌های استراتژیک توجه نمی‌کند.  یکی از محدودیت‏های جدی AHP این است که وابستگی‏های متقابل بین عناصر تصمیم، یعنی معیارها، زیرمعیارها و گزینه‏ها را درنظر نمی‏گیرد و ارتباط بین عناصر تصمیم را سلسله‏ مراتبی و یکطرفه فرض می‏کند، اما ما می‌دانیم که این فرض در دنیای برنامه‌ریزی استراتژیک فرضی منطقی نیست (سوكيل و همكاران، 2012 و پريزادي و صحت، 1388). روش فرایند تحلیل شبکه‏ای (ANP) ارتباطات پیچیده بین و میان عناصر تصمیم را از راه جایگزینی ساختار سلسله ‏مراتبی با ساختار شبکه‏ای درنظر می‏گیرد. نتایج بدست آمده نشان می‏دهد که فرایند تحلیل شبکه‏ای، ضمن حفظ تمامی قابلیت‏های AHP از جمله سادگی، انعطاف‏پذیری، بکارگیری معیارهای کمی وکیفی به‏طور هم زمان، قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت‏ها و امکان رتبه‏بندی نهایی گزینه‏ها، می‏تواند بر محدودیت‏های جدی آن، از جمله درنظر نگرفتن وابستگی‏های متقابل بین عناصر تصمیم و فرض اینکه ارتباط بین عناصر تصمیم، سلسله‏مراتبی و یکطرفه است، غالب شده و چارچوبی مناسب را برای تحلیل مسایل تصمیم‌گیری فراهم آورد. اگر وابستگی دوطرفه باشد، به معنای این است که وزن معیارها به وزن گزینه‌ها و وزن گزینه‌ها نیز به معیارها وابسته باشد، مسئله از حالت سلسله مراتبی خارج می‌شود و یک شبکه یا سیستم غیرخطی یا سیستم با بازخور را تشکیل می‌دهد. در این صورت، نمی‌توان با استفاده از قوانین و فرمول‌های سلسله مراتب برای محاسبه وزن عناصر استفاده کرد و باید از تئوری شبکه‌ها استفاده کرد (سوكيل و همكاران، 2012؛ پريزادي و صحت، 1388 و يوكسل و دويرن، 2007). مدل و روش ANP نه تنها می‌تواند مشکل، AHP را حل کند بلکه قادر به مقابله با روابـط وابسته‌تر داخلی در یک مدل تصمیم‌گیري چند معیاره است (چن و یانگ 2011). فرایند تحلیل شبکه‌ای یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه است که با محیط فازی در رابطه است. برای تحلیل دیدگاه خبرگان باید عبارات کلامی به صورت کمی‌تبدیل شوند. با روش‌های سنتی تحلیل چند معیاره از طیف کمی با اعداد قطعی استفاده می‌شود. در رویکرد فازی برای کمی کردن عبارات کلامی از اعداد فازی استفاده می‌شود. سایر محاسبات نیز براساس اصول بنیادین آن روش انجام می‌شود.

 

تئوری فازی، عدد فازی و عملگرهای ریاضی در اعداد فازی 

در سال ۱۹۶۵، پروفسور لطفعلی عسگرزاده برای نخستین بار تئوری مجموعه‌های فازی را به طور رسمی مطرح کرد. این تئوری به عنوان راهنمایی برای حل مسائل نامعین، که به دلیل داده‌های غیردقیق به وجود آمده‌اند، استفاده می‌شود. با استفاده از مفاهیم مجموعه‌های فازی، امکان ورود ابهامات و احساسات تصمیم‌گیران به متغیرهای بیانی وجود دارد. متغیرهای بیانی متغیرهایی هستند که مقادیر آن‌ها کلمات یا جملاتی هستند که در زبان طبیعی وجود دارند و اعداد نیستند. با استفاده از تئوری مجموعه‌های فازی، می‌توان متغیرهای بیانی را به صورت کمّی مدل‌سازی کرده و استفاده کرد. (سقايي و خليلو، 1391 و غضنفري و رضايي، 1389).

    عدد فازي استفاده شده در اين نمونه عدد فازي مثلثي است كه به صورت يك مجموعه سه تايي (l,m,u) تعريف مي‌شودكه l حد پايين عدد فازي؛ m حد وسط عدد فازي و u حد بالاي عدد فازي است ) غضنفري و رضايي، 1389).

اگر دو عدد مثلثي M1 = (l1, m1, u1) و  M2 = (l2, m2, u2)را داشته باشيم، عملگرهاي رياضي آن به صورت روابط 1 و 2 و 3 تعريف مي‌شوند (عالم تبريز و باقرزاده، 1388 و غضنفري و رضايي، 1389).

رابطه 1 )

M1 + M2 = ( l1 + l2 , m1 + m2 , u1 + u2 )                         

رابطه 2 )

M1 × M2 = ( l1 × l2 , m1 × m2 , u1 × u2 )                 

رابطه 3 )

                                                                                         

 

روایی و پایایی

روایی و پایایی هر دو مفاهیمی آماری هستند و اصلاً در حوزه تصمیم‌گیری چندمعیاره راهی ندارند. مقایسات زوجی فقط یک ماتریس ریاضی است و معنای پرسش‌نامه آماری ندارد و چون پرسش‌نامه نیست روایی و پایایی برای ماتریس مقایسه زوجی معنایی ندارد. برای سنجش منطقی بودن مقایسات زوجی فقط از نرخ ناسازگاری استفاده می‌شود (شرکت آمار گستران ایده پرداز پارس مدیر، 1392). در روش AHP و ANP برای تهیه پرسش‌نامه از روش مقایسه زوجی استفاده می‌شود، یعنی عناصر موجود دو به دو باهم مقایسه می‌شوند. برای این منظور، معمولا مقایسه زوجی براساس طیف ۹ درجه ساعتی¹³ انجام می‌شود. اگر دو عنصر هم اهمیت باشند عدد ۱ انتخاب می‌شود. در مقایسه زوجی عناصر قانونی وجود دارد که شرط معکوسی نامیده می‌شود (حبیبی، ایزدیار، سرافرازی 1393). پایایی این پژوهش بر اساس نرخ ناسازگاری بررسی می‌شود که همواره باید از 0.1 کم‌تر باشد. روایی صوری و محتوایی پرسش‌نامه توسط متخصصین تأیید شد و باتوجه به نرخ ناسازگاری پرسش‌نامه (کم‌تر از 1/0)، ابزار پژوهش از اعتبار و پایایی مناسب برخوردار بود.

 

نرخ ناسازگاری

برای حل مدل‌های سلسله مراتبی و یا شبکه‌ای، ابتدا باید مقایسات زوجی در قالب یک ماتریس تشکیل شود این مقایسات زوجی پس از پاسخگویی توسط خبرگان باید از نظر پایایی مورد بررسی قرار گیرند در روش ANP نرخی بنام نرخ ناسازگاری مطرح می‌شود که این نرخ همواره باید از 0.1 کم‌تر شود این نرخ به صورت محاسبات دستی قابل محاسبه است، اما دو نرم افزار سوپر دسیژن¹⁴ و اکسپرت چویس¹⁵ به راحتی این دو نرخ را محاسبه می‌کنند، اما اگر محیط قطعی تبدیل به فازی شود می‌توان با استفاده از الگوریتم گوگوس و بوچر که در سال 1998 ارائه دادند برای محاسبه نرخ ناسازگاری استفاده کرد. در روش ANP فازی ماتریس مقایسات زوجی باید سازگار باشند تا آن مقایسه زوجی قابل قبول باشد. برای محاسبه نرخ ناسازگاری ماتریس های مقایسات زوجی فازی از روش گوس و بوچر استفاده کرده‌ایم. نرخ ناسازگاری یکی از پارمترهای مهم در مقایسات زوجی است این نرخ بیان می‌کند که آیا می‌توان به مقایسات اعتماد کرد یا خیر و یا اینکه مقایسات زوجی از اعتباری مناسب برخوردار هستند یا خیر. این نرخ همواره باید از 0.1 کوچک‌تر باشد. گوگوس و بوچر (1998) پیشنهاد دادند براي بررسی سازگاری، دو ماتريس (عدد مياني و حدود عدد فازي) از هر ماتريس فازي مشتق و سپس سازگاري هر ماتريس بر اساس روش ساعتي محاسبه شود.

 

روش محاسبه نرخ سازگاری

روشی گوگوس و بوچر (1998) برای محاسبه نرخ ناسازگاری در مقایسات زوجی فازی شامل مراحل زیر می‌باشند:

    گام 1: ابتدا ماتریس فازی اعداد فازی را به دو ماتریس مستقل تبدیل می‌شوند.

    فرض کنید یک عدد فازی به صورت زیر است:

Ai = ( li ,mi ,ui )

    ابتدا اعداد میانی در ماتریس فازی را جدا می‌کنیم :

Am = [ aijm ]

    ماتریس Am از مقادیر میانی ترجیحات خبرگان تشکیل می‌شود.

    سپس از اعداد پایینی و بالایی ماتریس فازی میانگین هندسی می‌گیریم:

 

 

    ماتریس دوم شامل میانگین هندسی حدود بالا و پایین اعداد مثلثی می‌باشد.

 

 

    گام2: محاسبه بردار وزن بر اساس روش ساعتی و محاسبه لاندا ماکس

    بردار وزن هر ماتریس را با استفاده از روش ساعتی به ترتیب زیر محاسبه می‌کنیم.

 

 

 

    بزرگ‌ترین مقدار ویژه برای هر ماتریس از راه زیر محاسبه می‌شود.

 

    گام 3: محاسبه شاخص سازگاری (CI): برای هر ماتریس مقدار CI بر اساس رابطه زیر محاسبه می‌شود:

      

 

    گام 4: محاسبه نرخ ناسازگاری (CR): برای محاسبه آن شاخص سازگاری بر شاخص مقادیر تصادفی (RI) تقسیم می‌شود:                          

 

    در پایان دو نرخ ناسازگاری وجود خواهد داشت که با CRm و CRg نمایش داده می‌شود. اگر مقادیر هر دو کم‌تر از 1/0 بود ماتریس مقایسه زوجی سازگار است. اگر هر دو روش، نرخ ناسازگاری را بالای ۰٫۱ نشان دهد باید با تجدید نظر در نتایج از خبرگان خواسته شود مجدداً ماتریس‌ها را تکمیل کنند. هم‌چنین، حتی اگر یکی از دو مقدار هم از آستانه ۰٫۱ بزرگ‌تر باشد توصیه اکید آن است که مقایسه‌ها از نو انجام شود.

 

الگوریتم پیشنهادی ترکیب ANP FUZZY در آنالیز SWOT

گام یک: مسئله را به يك مدل شبكه‌اي با چهار سطح تبديل می‌کنیم به صورتی که: در سطح اول (هدف)، انتخاب بهترين استراتژي؛ در سطح دوم، عوامل SWOT(فرصت‌ها، تهديدها، قوت‌ها و ضعف‌ها)؛ در سطح سوم، زيرعوامل SWOT و در سطح چهارم، جایگزین‌ها يا استراتژي‌هاي سازمان (  ST, WT, WO, SO) مطابق شکل 1 قرار می‌گیرد.

 

 

شکل 1. مدل ANP برای تحلیل SWOT شرکت قطعه‌سازان شایان

    گام دوم: با فرض اينكه ميان عوامل  S.W.O.Tوابستگي وجود ندارد، گروههاي SWOT را از راه مقايسه‌هـاي زوجـي و اعداد فازي (مجموعه متغيرهاي بياني) بر اساس جدول 2 با يكديگر مقايسه و درجه اهميت – وزن هر يك از شاخص‌ها را بر اساس روش تحليل توسعه‌اي چانگ که در ادامه توضيح داده خواهد شد بدست آوريد (W1).

 

جدول 2. عبارات کلامی و اعداد فازی جهت وزن دهی به معیارها

متغيرهاي بياني براي مقايسه‌هاي عوامل و زيرعوامل	متغيرهاي بياني براي مقايسه‌هاي آلترناتيوها	مقیاس فازی مثلثی	معکوس مقیاس فازی مثلثی
ترجیح یکسان	يكسان	(1،1،1)	(1،1،1)
ترجیح ضعیف	ضعيف	(2/1,1,2/3)	(3/2,2/1,2)
ترجیح متوسط	مناسب	(1,2/3,2)	(2/1,3/2,1)
ترجیح خوب	خوب	(2/3,2,2/5)	(5/2,2/1,3/2)
ترجیح عالی	عالی	(2,2/5,3)	(3/1,5/2,2/1)

 

    گام سوم: حالا وابستگي دروني ميان گروههاي SWOTرا تعيين و با اسـتفاده از مقايسـه‌هـاي زوجـي و اعـداد فـازي مجموعـه (متغيرهاي بياني) بر اساس جدول 2 با يكديگر مقايسه كرده و درجه اهميت (وزن) هر يك از شـاخص‌هـا را بـر اسـاس روش تحليل توسعه‌اي چانگ محاسبه شود (W2).

    گام چهارم: در این مرحله ارجحيت (اهميت) هر يك از گروههاي SWOT از راه ضرب كردن نتیجه گام اول و دوم (W1 × W2 ) تعيين می‌شود.

    رابطه 4 )                                                                   Wfactor = ( W1 × W2)

 

    گام پنجم: درجه اهميت نسبي (اولويت نسبي) هر يك از زيرفاكتورهای  SWOTرا با استفاده از مقايسه‌هاي زوجـي و اعـداد فـازي (مجموعه متغيرهاي بياني) بر اساس جدول 2 با يكديگر مقايسه كرده و درجه اهميت (وزن) هر يك از شاخص‌ها را بر اساس روش تحليل توسعه‌اي چانگ محاسبه كنيد (Wsub-f(local) ).

    گام ششم: درجه اهميت (اولويت نهايي) هر يك از فاكتورهای  SWOTرا با ضرب كردن حاصل مرحله چهارم در مرحله پنجم بدست آوريد (Wsub-f(global) ).

    رابطه 5 )                                                        Wsub-f(local) × Wfactor   =    Wsub-f(global)

 

    گام هفتم: درجه اهميت استراتژي‌هاي شناخته شده را در مقايسه با هر يك از زيرفاكتورهـای  SWOTبـا اسـتفاده از مقايسـه‌هـاي زوجي و اعداد فازي (مجموعه متغيرهاي بياني) مطابق جدول 2 با يكديگر مقايسه كنيد و درجه اهميت (وزن) هر يـك از شاخص‌ها را بر اساس روش تحليل توسعه‌اي چانگ محاسبه كنيد (W4).

    گام هشتم: اولويت‌هاي نهايي هر يك از گزينه‌هاي استراتژيك را با ضرب، حاصل مرحله ششم در حاصل مرحله هفتم بدست آوريد (Walternative ).

    رابطه 6 )                                                                 Walternative = Wsub-f(global) × W4

 

    پس از اتمام محاسبات انجام شده می بایست همه گام‌هاي بيان شده از گام دوم تا هشتم، براي تمام تصميم‌گيرندگان اجرا شود و در انتها، برای به دست آوردن اولويت نهايي استراتژي‌ها، با روش ميانگين هندسي، ميانگين‌گيري مي‌شوند (عزيزي و روغنيان، 1388 و پارتاني، مرعشي و حاج عليشاهي 2013).

روش تحلیل توسعه ای چانگ¹⁶

این روش یک روش تحلیلی است که برای به‌دست‌آوردن وزن‌های ماتریس مقایسه‌های زوجی در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی معرفی شده است. در سال 1983، دو پژوهشگر هلندی به نام‌های لارهورن و پدریک یک روش برای بدست‌‌آوردن وزن‌های ماتریس مقایسه‌های زوجی در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ارائه کردند. این روش بر مبنای روش حداقل مجذورهای لگاریتمی بود، اما پیچیدگی محاسباتی آن باعث شد که مورد استفاده چندانی قرار نگیرد. سال‌ها بعد روشی توسط یک پژوهشگر چینی به نام چانگ در سال 1996 ارائه شد. در روش تحلیل توسعه‌ای چانگ، اعداد مثلثی فازی برای مقایسه گروهها استفاده می‌شوند. این اعداد مثلثی فازی برای نشان دادن درجه اهمیت گروهها و تاثیر آن‌ها در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده می‌شوند. این اعداد مثلثی فازی شامل سه عضو مثلثی است که به ترتیب نشان‌دهنده مقادیر کم، متوسط و زیاد برای درجه اهمیت یک گروه است (عالم تبري و باقرزاده، 1388).

    روش تحلیل توسعه ای چانگ به طور خلاصه به صورت زیر عمل می‌کند:

1. تعیین ماتریس مقایسه‌های زوجی برای گروهها بر اساس دانش و تجربه خود.

2. تبدیل ماتریس مقایسه‌های زوجی به ماتریس ترجیحی فازی با استفاده از اعداد مثلثی فازی.

3. محاسبه بردار وزن‌ها بر اساس روش تحلیل توسعه‌ای چانگ.

4. ارزیابی و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی.

مزیت اصلی روش تحلیل توسعه‌ای چانگ نسبت به روش لارسن و پدریک این است که پیچیدگی محاسباتی آن کم‌تر است و در نتیجه می‌تواند برای مسائلی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر مورد استفاده قرار بگیرد.

 

مراحل روش چانگ

مرحله اول: در روش تحلیل توسعه ای چانگ، شامل محاسبه مقادیر Sk برای هر یک از سطرهای ماتریس مقایسه‌های زوجی است. مقادیر Sk نیز یک عدد فازی مثلثی هستند و با استفاده از رابطه‌ ۷ محاسبه می‌شوند.

 

    رابطه 7 )                                                         

 

    K بیانگر شماره سطر، j و i به ترتیب نشان دهنده گزینه‌ها (ستون‌ها) و شاخص‌ها (سطرها) هستند. برای محاسبه Sk عملیات زیر انجام می‌شود:

    رابطه 8 )

 

 

   رابطه 9)                                

 

    مرحله دوم:در اين مرحله پس از محاسبه  Skها، بايد درجه بزرگي آنها در مقايسه با هم به دست آوریم. روی هم رفته، اگرM1 وM2 دو عدد فازي مثلثي باشند، درجه بزرگي M1 برM2 با V(M1 ≥ M2) نشان داده مي‌شود و از راه رابطه 10 بدست مي‌آيد.

 

    رابطه 10)                

    که داریم:

 

    رابطه 11)                                                

 

    مقدار بزرگي يك عدد فازي مثلثي از K عدد فازي مثلثي ديگر را می‌توان از رابطه 12 بدست آورد:

 

    رابطه 12)                                        V(M1 ≥ M2,…MK) = V(M1 ≥ M2),… …, V(M1 ≥ MK)

 

    مرحله سوم:  براي به دست آوردن وزن شاخص‌ها در ماتريس مقايسه هاي زوجي به صورت رابطه 13عمل مي‌شود:

 

رابطه 13)                        W' (xi) = Min { V(Si ≥ SK) } k = 1,2,..,n                k ≠ i

 

    بنابراین بردار وزن شاخص‌ها از رابطه 14 بدست می‌آید:

    رابطه 14)                                                        W'(xi) = [ W'(c1), W'(c2),… …, W'(cn) ]T 

 

    كه همان بردار ضرايب غيرنرمال فرايند تحليل شبكه‌اي فازي است و به كمك رابطه 15 نتايج غيرنرمال به دست آمده از رابطه 14، نرمال می‌شود.

    رابطه 15)                                                                                

 

    از اين روش براي به دست آوردن وزن شاخص‌ها استفاده مي‌شود (ارجينل و سنتورک¹⁷،2011؛ سوكيل و همكاران،2012؛ اوزداگاوغلو¹⁸،2012 ؛ سقايي و خليلو، 1391 و مومني، صفري، ملكي و حسان، 1388).

    جهت حصول نتيجه نهايي و ميانگين گيري از نظرهاي خبرگان و تصميم‌گيرندگان، از روش ميانگين هندسي رابطه 16 استفاده مي‌شود (عزيزي و روغنيان، 1388).

 

    رابطه 16)                                                 

 

نمونه کاربردی ANP FUZZY برای تحلیل SWOT 

بیش‌تر تصمیم‌ها، چند معیاره اسـت از زمان جنگ جهانی دوم و بهینه کردن مسائل با توجه به یک تابع، هدف مورد توجه مدیران بـوده است. حال آنکه امروزه با در نظر گرفتن معیار به مسائل بهینه‌سازي توجه بیش‌تري شده اسـت. بـه صورتی که گاه این معیارها با هم نیز متضاد می‌باشند (مؤمنی¹⁹، 1387). در حال حاضر شرکت قطعه‌سازان شایان (سهامی خاص)، در زمینه تولید قطعات پرسی بدنه خودرو فعال می‌باشد و به دو خودرو ساز بزرگ داخل کشور ( ایران خودرو و سایپا) از راه شرکت‌های تامین قطعات ساپکو و سازه‌گستر، قطعه ارسال می‌کند، با توجه به شرایط مالی و هم‌چنین، چشم‌اندازی از آینده تصمیم گرفته شد که استراتژی شرکت مورد بررسی قرار گیرد و گزینه‌های پیش رو پس از بررسی و تحلیل توسط خبرگان و صاحب‌نظران، چهار استراتژِی که صرفا تولید قطعات پرسی دیسک و صفحه، تولید هم‌زمان قطعات پرسی بدنه و قطعات پرسی دیسک و صفحه، ادامه کار و صرفا تولید قطعات پرسی بدنه و در آخر تولید قطعات پرسی بدنه خودرو با حذف محصولاتی که دارای زیان می‌باشد در دستور کار قرار گرفت. ارائه نتایج حاصل از این پژوهش جهت تصمیم‌گیری برای انتخاب بهترین استراتژی با عملکرد مطلوب بسیار دارای اهمیت است. در سال‌هاي اخیر مدلANP براي حل مشکلات گوناگون با دیگر روش‌هـاي پـژوهش عملیـاتی ترکیـب شـده اسـت. روشی که در این پژوهش پس از تحلیل SWOT و اسـتخراج مـاتریس SWOT در نمونه مورد مطالعه براي انتخاب استراتژي استفاده می‌شود، روشANP فازي است. این نمونه کاربردی، در نه گام انجام می‌شود که در ادامه به شرح آن پرداخته شده است.

 

گام نخست

پس از بررسی و تشکیل جلسه، مطرح کردن وضعیت فعلی شرکت در توانایی رقابت اقتصادی و عملکرد مالی، شرح چشم‌اندازی از آینده و نیاز به تغییر استراتژی و تعیین بیانیه ماموریت و بررسی عوامل خارجی، مشخص‌کردن فرصت‌ها و تهدیدها، بررسی عوامل داخلی و تعیین قوت‌ها و ضعف‎های شرکت و تشکیل ماتریس SWOT بمنظور تعیین استراتژی‎های ممکن، لیست کاملی از فرصت‏ها، تهدیدها، قوت‌ها و ضعف‌ها و استراتژی‌های شرکت شناسایی و بر اساس جدول 3، مدل ANP مناسب شرکت مطابق شکل 1 تهیه شد.

 

جدول 3. فرصت ها،تهدیدها، قوت‌ها، ضعف‌ها و استراتژی‌های شرکت قطعه‌سازان شایان

	فرصت‌ها (O):	تهدیدها (T):
	1- امکان ایجاد توسعه و ظرفیت برای گروه (سودآوری) 2- عدم وجود رقیب قابل توجه در کشور ( توانایی رقابت) 3- دستیابی به بازار نسبتا کامل (توانایی رقابت) 4- کاهش میزان سرمایه گذاری (برگشت سرمایه)	1- افزایش هزینه های انرژی و مواد اولیه 2- رشد نامناسب قیمت فروش نسبت به تورم 3- افزایش مطالبات انباشته 4- افزایش رقبا و انحصار مشتری
نقاط قوت (S): 1- داشتن ارتباط بلند مدت و موثر با مشتریان (رشد درآمد) 2- داشتن تجهیزات و زیر ساخت‌های مناسب (رشد درآمدها) 3- داشتن فضای مناسب تولیدی (بهره وری عملیاتی) 4- تنوع محصولات تولیدی (بقای رقابت)	استراتژی (SO): تولید قطعات پرسی دیسک و صفحه	استراتژی (ST): حذف محصولاتی که توجیه اقتصادی ندارند
نقاط ضعف (W): 1- هزینه سربار بالا 2- عدم ارتباط موثر با تولیدکنندگان خارجی 3- نداشتن تکنولوژی به روز و راندمان پایین 4- عدم امکان جذب پرسنل متخصص	استراتژی (WO): تولید قطعات پرسی بدنه و دیسک و صفحه	استراتژی (WT): تولید قطعات پرسی بدنه

 

گام دوم

با فرض اينكه هيچ وابستگي بين گروههايS,W,O,T وجود ندارد، مقياس زوجي بين اين گروهها را بر مبناي قرار دادن هدف (انتخاب بهترين استراتژي)، با استفاده از مقايسه‌هاي زوجي و اعداد فازي (مجموعه متغيرهاي بياني) بر اساس جدول 2 انجام داده و پس از محاسبه نرخ ناسازگاری که برای تصمیم گیرنده اول انجام شد، درجه اهميت هر گروه را با استفاده از روش چانگ بدست مي‌آوريم.

 

شکل 2. درجه عضویت اعداد فازي در رتبه‌بندي گزینه‌ها

 

    توجه: محاسبه نرخ ناسازگاری ANP  فازی – روش گوگوس و بوچر برای تمامی جداول مقایسه زوجی حاصل از هر پرسش‌نامه در هر مرحله میبایست انجام شود و به علت کوتاه کردن مطالب، فقط جدول 4 را به عنوان نمونه، تشریح و محاسبه می‌کنیم و از تکرار آن در مراحل بعدی خودداری می‌شود.

 

جدول 4. مقایسه زوجی SWOT تصمیم گیرنده اول

	S	W	O	T
S	(1،1،1)	(1,2/3,2)	(1,2/3,2)	(2/3,2,2/5)
W	(2/1,3/2,1)	(1،1،1)	(2/1,3/2,1)	(1,2/3,2)
O	(2/1,3/2,1)	(1,2/3,2)	(1،1،1)	(1,2/3,2)
T	(5/2,2/1,3/2)	(2/1,3/2,1)	(2/1,3/2,1)	(1،1،1)

 

    حالا اعداد میانی (عدد میانی هر سلول) را از ماتریس فازی بالا جدا می‌کنیم و ماتریس اعداد میانی مطابق جدول زیر بدست می‌آوریم:

 

 

 

جدول 5. ماتریس اعداد میانی

	S	W	O	T
S	1	2/3	2/3	2
W	3/2	1	3/2	2/3
O	3/2	2/3	1	2/3
T	2/1	3/2	3/2	1

 

    سپس از اعداد پایینی و بالایی ( عدد اول و سوم هر سلول ) جدول مقایسه زوجی ماتریس فازی، میانگین هندسی می گیریم:

 

جدول 6. ماتریس میانگین هندسی اعداد پایینی و بالایی

	S	W	O	T
S	1	5/7	5/7	2
W	7/5	1	7/5	5/7
O	7/5	5/7	1	5/7
T	2/1	7/5	7/5	1

 

    در این مرحله محاسبه بردار وزن بر اساس روش ساعتی و محاسبه لاندا ماکس انجام می‌شود.

 جمع سطری جدول (5) سطر اول:                                                          6 = 2+3.2+3.2+1

سطر دوم :                                                                          3.83= 3.2+2.3+1+2.3

سطر سوم :                                                                          4.67 = 3.2+1+3.2+2.3

سطر چهارم :                                                                          2.83 = 1+2.3+2.3+1.2

    حاصل جمع اعداد بالا می‌شود 17.33 که W0 می‌نامیم.

    برای نرمالیز کردن اعداد، هر عدد مربوط به ستون W0 را تقسیم بر حاصل جمع ستون W0 می‌کنیم و ستون جدید را W10 می‌نامیم:

 0.346 = 17.33 ÷ 6

 0.221 = 17.33 ÷ 3.83

 0.269 = 17.33 ÷ 4.67

 0.163 = 17.33 ÷ 2.83

    سپس ضرب ماتریسی W10 را با اعداد جدول (5) انجام و حاصل آن را ستون W11 نامگذاری می‌کنیم:

 

 

 

    برای بدست آوردن لاندا اعداد W11 را بر اعداد W10 تقسیم می‌کنیم:

4.07 = 0.346 ÷ 1.409

3.96 = 0.221 ÷ 0.877

4 = 0.269 ÷ 1.077

4.06 = 0.163 ÷ 0.663

    برای بدست آوردن لاندا m ماکزیمم میانگین حسابی لاندا ها را محاسبه می‌کنیم:

 

 

 

    که حاصل آن برابر با 4.023 = λmmax می‌باشد.

    تمام مراحل فوق را برای به دست آوردن λgmax مشابه توضیحات بالا و با استفاده از جدول 4 انجام می‌دهیم.

    محاسبه شاخص سازگاری (CI):

 

 

 

   محاسبه نرخ ناسازگاری (CR):

 

 

 

    با توجه به اینکه مقادیر CRm و CRg کم‌تر از1/0 می‌باشد، ماتریس مقایسه زوجی بالا سازگار است.

 

جدول 7. شاخص تصادفی بودن گوگوس و بوچر

n	Rm	Rg
1	0	0
2	0	0
3	4890/0	1796/0
4	7937/0	2627/0
5	0720/1	3597/0
6	1996/1	3818/0
7	2874/1	4090/0
8	3410/1	4164/0
9	3793/1	4348/0
10	4095/1	4455/0
11	4181/1	4536/0
12	4462/1	4776/0
13	455/1	4691/0
14	4913/1	4804/0
15	4986/1	4880/0

 

    در این پژوهش نرخ ناسازگاری برای تمام پرسش‌نامه‌ها در مراحل گوناگون انجام شد و مقادیر CRm و CRg کم‌تر از 1/0 بود و تمامی ماتریس های مقایسه زوجی سازگار است.

جدول 8. ماتریس مقایسه‌های زوجی استراتژی‌های شرکت قطعه‌سازان شایان

	S	W	O	T	درجه اهمیت
S	(1،1،1)	(1,2/3,2)	(1,2/3,2)	(2/3,2,2/5)	382/0
W	(2/1,3/2,1)	(1،1،1)	(2/1,3/2,1)	(1,2/3,2)	220/0
O	(2/1,3/2,1)	(1,2/3,2)	(1،1،1)	(1,2/3,2)	291/0
T	(5/2,2/1,3/2)	(2/1,3/2,1)	(2/1,3/2,1)	(1،1،1)	107/0

 

    حالا با استفاده از روش چانگ درجه اهمیت گروهها محاسبه می‌شود.

 

 

SS = ( 4.5, 6, 7.5 ) × ( 0.045, 0.058, 0.075 ) = ( 0.203, 0.346, 0.560 )

 

SW = ( 3, 3.833, 5 ) × ( 0.045, 0.058, 0.075 ) = ( 0.135, 0.221, 0.373 )

 

SO = ( 3.5, 4.667, 6 ) × ( 0.045, 0.058, 0.075 ) = ( 0.158, 0.269, 0.448 )

 

ST = ( 2.4, 2.833, 3.667 ) × ( 0.045, 0.058, 0.075 ) = ( 0.108, 0.163, 0.274 )

 

    تعیین درجه بزرگی (V) هر یک از عناصر با عناصر دیگر:

 

0.28	ST ≥ SS	0.76	SO ≥ SS	0.58	SW ≥ SS	1	SS ≥ SW
0.71	ST ≥ SW	1	SO ≥ SW	0.82	SW ≥ SO	1	SS ≥ SO
0.52	ST ≥ SO	1	SO ≥ ST	1	SW ≥ ST	1	SS ≥ ST

    محاسبه درجه بزرگی (V) هر یک از عناصر با عناصر دیگر:

 

Min V(SS ≥ SW,SO,ST) = 1 Min V(SW ≥ SS,SO,ST) = 0.576

Min V(SO ≥ SW,SS,ST) = 0.761 Min V(ST ≥ SW,SS,SO) = 0.279

 

    این اعداد وزن های غیرنرمال هستند:

W’(xi) = [ 1, 0.576, 0.761, 0.279 ]T

    وزن های نرمال:

W = ( 0.382, 0.220, 0.291, 0.107 )

    که همان بردار W1 می‌باشد:

 

 

    گام سوم: پس از بررسی و تجزیه و تحلیل وابستگی درونی میان گروههای SWOT مشخص شد که به صورت شکل 3 می‌باشد.

 

شکل 3. روابط درونی بین عوامل SWOT شرکت قطعه‌سازان شایان

 

    براساس این وابستگی‌های درونی، ماتریس مقایسه‌های زوجی تهیه می‌شود.

 

جدول 9. ماتریس مقایسه‌ای زوجی فاکتورهای SWOT با توجه به ضعف‌ها (W)

نقاط ضعف (W)	نقاط قوت (S)	تهدیدها (T)	وزن های اهمیت نسبی
نقاط قوت (S)	(1،1،1)	(2/1,1,2/3)	599/0
تهدیدها (T)	(3/2,2/1,2)	(1،1،1)	401/0

 

جدول 10. ماتریس مقایسه‌ای زوجی فاکتورهای SWOT با توجه به تهدیدها (T)

تهدیدها (T)	نقاط قوت (S)	نقاط ضعف (W)	وزن های اهمیت نسبی
نقاط قوت (S)	(1،1،1)	(1,2/3,2)	684/0
نقاط ضعف (W)	(2/1,3/2,1)	(1،1،1)	316/0

 

جدول 11. ماتریس مقایسه‌ای زوجی فاکتورهای SWOT با توجه به قوت‌ها (S)

نقاط قوت (S)	نقاط ضعف (W)	فرصت‌ها (O)	تهدیدها (T)	وزن های اهمیت نسبی
نقاط ضعف (W)	1،1،1	(5/2,2/1,3/2)	(3/2,2/1,2)	213/0
فرصتها (O)	(2/3,2,2/5)	1,1,1	(1,2/3,2)	464/0
تهدیدها (T)	(2/1,1,2/3)	(1,2/3,2)	1،1،1	323/0

 

جدول 12. ماتریس مقایسه‌ای زوجی فاکتورهای SWOT با توجه به فرصت ها (O)

فرصت‌ها (O)	نقاط قوت (S)	وزن‌های اهمیت نسبی
نقاط قوت (S)	(1،1،1)	1

 

    وزن‌های نسبی به دست آمده را در بردار W2 می‌نویسیم:

 

 

    گام چهارم: در این مرحله اولویت گروه های SWOT را با لحاظ کردن وابستگی های درونی بین آن ها از راه ضرب کردن W1 در W2 به دست می آوریم:

 

    گام پنجم: اکنون اولویت های نسبی هر یک از زیر فاکتورهایSWOT را با استفاده از مقیاس‌های زوجی انجام شده به دست می آوریم و بردار وزن آن‌ها که همان بردار W3، است به روش تحلیل توسعه چانگ محاسبه می‌کنیم.

 

                                   

 

                                      

 

    گام ششم: در این مرحله اولویت‌های نهایی (کلّی) فاکتورهای S,W,O,T با ضرب کردن اولویت‌های وابسته گروههای S,W,O,T که در گام چهارم محاسبه شد، با اولویت‌های نسبی فاکتورهای S,W,O,T که در گام پنجم محاسبه شد، بدست می‌آید. برای نمونه اولویت نسبی زیر فاکتورهای قوت‌ها (S) تصمیم گیرنده اول در جدول 13 آمده است.

 

جدول 13. اولویت کلی زیر فاکتور قوت‌ها (S)

فاکتورهای SWOT	اولویت فاکتورها	زیر فاکتورهای SWOT	اولویت زیر فاکتورها	اولویت کلی زیر فاکتورها
قوت ها (S)	8780/0	S1	362/0	318/0
		S2	225/0	197/0
		S3	284/0	250/0
		S4	129/0	113/0

 

 

 

 

 

    بردار ویژه اولویت نهایی فاکتورهای SWOT به صورت Wsub-factor (global) است.

    گام هفتم: درجه اهميت استراتژي‌هاي انتخابي را بـراي تمـام زيرفاكتورهـاي S,W,O,T بـا تشـكيل مـاتريس مقايسه‌هاي زوجي، براي مقايسه و اولويت‌بندي استراتژي‌هاي شناسـايي شـده تشـكيل داده و وزن هـر يـك را محاسـبه مي‌كنيم و در ماتريس W4 قرار مي‌دهيم ( 16 ستون یا زیر فاکتور در 4 سطر یا استراتژی).

 

         

 

    گام هشتم: در آخر اولويت نهايي گزينه‌هاي استراتژي از راه حاصل ضرب بردار ويژه اولويت‌هاي نهـايي فاكتورهـاي SWOT (Wsub-f(global) ) و ماتريس درجه اهميت استراتژي‌هاي جايگزين (W4) بدست مي‌آيد.

 

 

 

    تمامی مراحل و گام هایی که برای تصمیم گیرنده اول طی شد، برای چهار نفر دیگر نیز انجام شده و نتایج آن در جدول 14 ذکر شده است.

    گام نهم: جهت استحصال نتيجه نهايي و ميانگين‌گيري از نظرهاي خبرگان و تصميم‌گيرندگان، از روش ميانگين هندسي رابطه 16استفاده شده است و نتايج نهايي در جدول 15 آمده است.

 

یافته‌های پژوهش

در بكارگيري ماتريس SWOT، تلاش شد كه با حضور افراد متخصص، صاحب نظر و با تجربه و آگاه از داخل و یا خارج سازمان، با استفاده از روش طوفان فكري، از تطبيق عوامل داخلي و خارجي استراتژي‌هاي مفيدي حاصل شود. جامعيت و انعطاف پذيري از ويژگي‌هاي بارز اين مدل است (عبدي و آزادگان 2010 ؛ زاوادكاس، تورسكيس و تاموسايتين²⁰ 2011؛ شريفي و قاضي نوري 2012). با استفاده از این چارچوب، تحلیل داخلی و خارجی شرکت و عواملی که بر عملکرد آن تأثیر می‌گذارند، مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن یکی از استراتژی های ممکن مورد انتخاب قرار گرفت. نخستین گام برای استفاده از تحلیل SWOT این است که نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید را هر یک به صورت جداگانه و دقیق، فهرست کنیم. رابطه میان نقاط ضعف و قوت نیز به این صورت تبیین می‌شود: سازمان‌های با نقاط قوت بیش‌تر، دارای نقاط ضعف کم‌تری هستند و به همین خاطر کم‌تر با موقعیت‌های ناشی از نقاط ضعف مواجه می‌شوند (میرز²¹ و یولگن²²، 2004). پس از فهرست کردن نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، به بررسی گزینه‌های استراتژیک پیش روی آن کسب و کار و تعیین مولفه‌ها، رابطه‌ آن‌ها با یکدیگر و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر پرداخته شد. بدين منظور كميته راهبري استراتژيك كه شامل مديرعامل، معاونت مالي، معاونت طرح و توسعه و برنامه ریزی، معاونت بازرگاني، معاونت فني و مهندسی، مدير منابع انساني، مدير توليد، مدير کنترل و کیفیت، مدیر تضمین کیفیت و مدیر امور قراردادهاست، تشكيل شده و براي آگاهی و دقت در پاسخ‌های پرسش‌نامه کلیات عملکرد مالی سال‌های گذشته و چشم انداز آینده در صورت تغییر یا عدم تغییر استراتژی تشریح شد و سپس به جهت دريافت داده‌های مورد نياز در جلسه هاي كميته راهبري سازمان با افراد یاد شده مصاحبه‌هايي شده و بين آنها پرسش‌نامه‌هايی توزیع شد و در تیم‌های دو نفره این پرسش‌نامه‎ها تکمیل شد. با استفاده از روش فازی در روش ANP نتایج حاصله به دلیل رفع ابهام نظـرات تصـمیم‌گیـران و روابـط درونـی عوامـل، دقیق‌تر و واقعی تر مورد استفاده قرار گرفت و وزن معیارها را با روش توسعه چانگ²³ مطابق جدول 14 بدست آوردیم.

 

جدول 14. نتايج وزن استراتژي‌ها و رتبه استراتژي‌ها به تفكيك هر تصميم‌گيرنده

		SO		WO		ST		WT
تصمیم گیرنده 1	وزن		74/0		45/0		57/0		25/0
	رتبه		1		3		2		4
تصمیم گیرنده 2	وزن		63/0		45/0		54/0		38/0
	رتبه		1		3		2		4
تصمیم گیرنده 3	وزن		79/0		44/0		54/0		24/0
	رتبه		1		3		2		4
تصمیم گیرنده 4	وزن		77/0		36/0		62/0		25/0
	رتبه		1		3		2		4
تصمیم گیرنده 5	وزن		62/0		37/0		55/0		46/0
	رتبه		1		4		2		3

 

    که مطابق جدول 15 اولویت‌بندی استراتژی‌ها در این پژوهش به ترتیب «تولید قطعات پرسی دیسک و صفحه» SO به عنوان بهترین استراتژی و پس از آن استراتژی ST «حذف محصولاتی که توجیه اقتصادی ندارند»، WO «تولید قطعات پرسی بدنه و دیسک و صفحه» و در آخر WT «تولید قطعات پرسی بدنه» قرار دارند.

 

جدول 15. نتايج نهایی رتبه بندی استراتژی شرکت قطعه‌سازان شایان

		SO	WO	ST	WT
میانگین هندسی تصمیم گیرندگان	وزن	1732/0	0117/0	0557/0	0027/0
	رتبه	1	3	2	4

 

بحث و نتیجه‌گیری

در این پژوهش برای شناسایی و رتبه بندی و پاسخ به سوال اول پژوهش یعنی مشخص کردن استراتژی‌های شرکت از ابزار و تحلیل کمی SWOT و در نظر گرفتن نقاط قوت، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها استفاده شد که در جدول 3 آمده است و برای پاسخ به پرسش دوم، با در نظر گرفتن وابستگی‌های ممکن میان عوامل، از روش ترکیب فرآیند تحلیل شبکه‌ای ANP و تئوری فازی استفاده شد و مشخص شد وابستگی‌های ممکن میان عوامل SWOT، وزن‌های عوامل استراتژیک، وزن‌های عوامل فرعی و اولویت‌های استراتژی‌های جایگزین را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مشخص شد که بهترین استراتژی مطابق جدول 15، استراتژی تهاجمی است و ضعیف‌ترین آن، استراتژی اجتاب می‌باشد، اما مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در برتر شدن استراتژی تهاجمی، این است که شرکت با توجه به قوت داخلی که دارد (عضوی از گروه صنعتی شایان و ماشین آلات و فضای مناسب و تجربه کاری و دانش مهندسی و ...) به دنبال استفاده از فرصت‌های خارجی رفته است. این استراتژی به عنوان قوی‌ترین استراتژی مورد تایید کارآفرینان و صاحبان سهام و مدیران اجرایی می‌باشد. پژوهش‌های انجام شده توسط کسائی و همکاران (1392) و یوکسلی و دویرن (2007) نشان می‌دهد که ترکیب روش‌های SWOT و ANP می‌تواند به شناسایی و اولویت‌بندی موثر استراتژی‌ها کمک کند. یافته‌های این پژوهش نیز به تأثیر مثبت این ترکیب بر شناسایی نقاط قوت و ضعف و اولویت‌بندی استراتژی‌ها اشاره دارد. در مطالعات داخلی مانند پژوهش لعیا الفت و همکاران (1398) و علی محقر و همکاران (1400)، تغییر استراتژی تولید به عنوان عاملی کلیدی در بهبود عملکرد مالی و توانایی رقابتی شناخته شده است. این نتایج با یافته‌های این پژوهش که نشان می‌دهد استراتژی تهاجمی به دلیل نقاط قوت داخلی و بهره‌گیری از فرصت‌های خارجی، به تأثیر مثبت بر عملکرد مالی مطلوب منجر می‌شود، همخوانی دارد. مطابق با مدل پورتر (1985)، استراتژی‌های متفاوت می‌توانند منجر به کسب مزیت رقابتی شوند. پژوهش‌های دیگر نیز مانند پژوهش زاوادکاس و همکاران (2011) نشان می‌دهند که انتخاب استراتژی مناسب بر اساس تحلیل SWOT و ANP می‌تواند به بهبود مزیت رقابتی کمک کند. یافته‌های پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که مدل‌های مفهومی متعددی برای بررسی تأثیر استراتژی‌های تولید بر مزیت رقابتی توسعه یافته‌اند (علی محقر و همکاران، 1400). این پژوهش نیز با ارائه الگوریتم توسعه یافته، به بررسی وابستگی‌های درونی میان عوامل SWOT پرداخته و پیشنهادهایی برای بررسی روابط متقابل در آینده ارائه می‌دهد. روی هم رفته، نتایج این پژوهش نشان‌دهنده هم‌راستایی با یافته‌های پژوهش‌های پیشین است و تأکید می‌کند که تغییر استراتژی تولید می‌تواند بهبود قابل توجهی در عملکرد مالی و توانایی رقابتی شرکت‌ها ایجاد کند. در الگوريتم توسعه داده شده در اين پژوهش، فقط وابستگي‌هاي دروني ميان گروههايSWOT در نظر گرفته شده است. تلاش‌هاي آتي در اين زمينه مي‌تواند به بررسي وابستگي‌ها و روابط متقابل ميان فاكتورهاي درون هر گروه بپردازد. هم‌چنین، پیشنهاد استفاده از روش‌های تصميم‌گيري (روش‌هاي MCDM²⁴) و نتـایج آن را بـا روش ANP فازی مقایسـه شود چرا که مقايسه نتايج آن با نتايج بدست آمده از پژوهش فعلي به دقيق‌تر شدن پژوهش منجر خواهد شد.

 

منابع

عالمی نيسي، مسعود. (1393). نقدی بر شیوه بهره‌گیری از ماتریس SWOT در تحقیقات راهبردی توسعه در ایران. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی, 3(10)، 52-40.

مؤمنی، منصور.، صفری، محمد.، ملکی، محمد حسن.، و حسان، مصطفی. (1388). تدوین استراتژی‌های سازمانی با به کارگیری مدل‌های ANP و SWOT. در چهارمین کنفرانس مدیریت استراتژیک (تهران، گروه ناب، گروه پرتوبینا).

قویدل، صالح.، صوفی مجیدپور، مسعود.، و شعبانی، انوش. (1395). تاثیر واردات خودرو بر اشتغال در صنعت خودرو ایران و سایر بخش‌های اقتصادی. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان, 4(13)، 134-116.

پهلوانیان، حسین. (1385). تجربه‌ای موفق از کاربرد مدیریت راهبردی. یزد: انتشارات نیکو روش.

غفاریان، وفا.، و کیانی، غلامرضا. (1380). استراتژی اثر بخش. تهران: نشر فردا.

الفت، لعیا.، قاضی نوری، سید سروش.، و قاسمی، مهدی. (1398). ارتباط تصمیمات استراتژیک تولید با اولویت‌های رقابتی و تأثیرآن برعملکرد شرکت‌ها در صنعت قطعه‌سازی خودرو در ایران. مدیریت تولید و عملیات، 10(2)،17-35.

عالم تبریزی، اکبر.، و باقرزاده آذر، محمد. (1388). تلفیق ANP فازی و TOPSIS تعدیل شده برای گزینش تأمین‌کننده راهبردی. پژوهش‌های مدیریت، 2(3)، 149-181.

غضنفری، مهدی.، رضایی، محمود. (1389). مقدمه‌ای بر نظریه مجموعه‌های فازی. (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.

 

Hassanpour, M. (2019). Evaluation of Iranian Automotive Industries. International Journal of Research in Industrial Engineering.

Porter, M. (1985). The competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: Free Press.

Saghaei, A., & Khalilo, A. (2012). Application of Network Analysis Process and Fuzzy Theory in SWOT Analysis. Management Quarterly, 9(26), 1-14. (in Persian)

Zavadskas, E., Turskis, Z., & Tamosaitiene, J. (2011). Selection of construction enterprises management strategy based on SWOT and multi-criteria analysis. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 11(4), 1063-1082.

Vahdati, H., Saedi, A., & Shariatnejad, A. (2017). The survey of the effect of strategic intelligence on human capital, structural capital, and relational capital in the insurance industry. Journal of Organizational Culture Management, 15(3), 667-686.

Dincer, O. (2004). Strategy management and organization policy. Istanbul: Beta Publication.

Jharkharia, S., & Shankar, R. (2007). Selection of logistics service provider: An analytic network process (ANP) approach. Omega, 35, 274–289.

Hill, T., & Westbrook, R. (1997). SWOT analysis: It’s time for a product recall. Long Range Planning, 30, 46–52.

Houben, G., Lenie, K., & Vanhoof, K. (1999). A knowledge-based SWOT analysis system as an instrument for strategic planning in small and medium-sized enterprises. Decision Support Systems, 26, 125–135.

Yuksel, E., & Dagdeviren, M. (2007). Using the analytic network process in a SWOT analysis: A case study for a textile firm. Information Science, 177, 3364-3382

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Miltenburg

[2] . Zavadskas et al

[3] . Yuksel & Dagdeviren

[4] . Weihrich

[5] . Kurttila, Pesonen, Kangas, & Kajanus

[6] . Stewart, Mohamed, & Daet

[7] . Kajanus, Kangas, & Kurttila

[8] . Chen & Yang 

[9] . Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats

[10] . Arslan & Daha

[11] . Analytical Network Process

[12] . Analytical Hierarchy Process

[13] . Saaty

[14] . Super Decision

[15] . Expert Choice

[16] . Chang's Extension Analysis

[17] . Ergine & Şentürk

[18] . Özdağoğlu

[19] . Momeni

[20] . Zavadskas,Turskis & Tamosaitiene

[21] . Mirze

[22] . Ulgen

[23] . Chang, D.-Y.," Extent Analysis and Synthetic Decision",

[24] . Multiple Criteria Decision Making

 

Prioritizing production strategies by combining the SWOT model and the fuzzy network analysis process in the automotive parts industry (case study of Shayan Parts Company)

 

Mohammad Kashani1, Mohsen Amini Khouzani2*, Syed Farzad Hashemi3

 

Abstract	Article Info
In this research, prioritization of production strategies was carried out by combining the SWOT model and the fuzzy network analysis process in the automotive parts manufacturing industry at Shayan Parts Manufacturing Company. The strategy was examined, determined, and prioritized using the SWOT matrix. In order to prioritize strategies among the sub factors of S, W, and O T, and to create flexibility and input data such as knowledge, experience, and human judgment, and to receive completely practical and accurate answers, the fuzzy group network analysis process method was used, and the Gauss and Boucher method was used to calculate the inconsistency rate of the questionnaires. This model consists of four levels: the goal (best strategy) at the first level, SWOT factors (four main criteria), SWOT sub-criteria (sixteen sub-criteria), and at the last level, four possible strategies. The weight of the criteria was calculated based on the Chang development method, and the best strategy: production of pressed disc and plate parts, and then, elimination of products that do not have economic justification, production of pressed body and disc and plate parts, and finally production of pressed body parts were prioritized. Analysis and combination of the SWOT matrix using the network analysis process resulted in the assumption of dependence between factors, sub-factors, and options in a hierarchical structure, and the use of fuzzy theory logic led to the elimination of the defect of using inaccurate views of decision makers. The results of this study showed that the aggressive strategy is the best strategy, followed by the diversification and revision strategies, and the weakest strategy is the avoidance strategy.	Article type: Research Article
production strategy, SWOT matrix, fuzzy network analysis, car parts manufacturing	Keywords

 

 

Publisher: Islamic Azad University Qods Branch

Corresponding Author: Mohsen Amini Khouzani

Email: [e-mail]

 

1. Department of Financial Management, Quds City Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2. Assistant Professor, Department of Financial Engineering, Quds City Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author)

3. Assistant Professor, Department of Financial Engineering, Quds City Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---