Spatial distribution of green space use with emphasis on the satisfaction of the citizens of the 22 districts of Tehran

Subject Areas :

mehri roozbahani ¹ , Gholamreza Janbazghobadi ² , Sadruddin Motevalli ³ , Jalal Azimi Amoli ⁴

1 - Phd Student, Dep/ of Geography/ Nour Branch/ Islamic Azad University/ Nour/ Iran
2 - Assistant Professor, Dep. of Geography, Nour Branch, Islamic Azad University, Nour, Iran
3 - Associate Professor/ Faculty Member of Islamic Azad University, Noor Branch
4 - Associate Professor, Dep. of Geography, Nour Branch, Islamic Azad University, Nour, Iran

Received: 2022-05-01 Accepted : 2022-06-07 Published : 2022-06-07

Keywords: Quality, satisfaction, Tehran, green space,

Abstract :

Urban spaceis an essential element of city construction andamong urbanspaces,urbangreen space hasan important role inmaintaining the balance ofthe urbanenvironment and moderating airpollution.reducing densityandmentalandphysical development ofcitizens.Urbangreen spaceispart of the appearance of the city andthe establishment of urban parks has a positive effect on the quality of life andsatisfaction ofcitizens. andmisunderstandings inthe location and distribution ofsuch spaces limit their impact.the present study isa descriptive-analytical type and its information was collected based onlibrary resources, field visits anda researcher-made questionnaire.Cronbach's alphais0.933and the statistical sample sizeusingthe Cochran's formula is384peopleandthe geographical area ofthe research isTehran.Findings of the research show that the green cover of 22 regions is negative andregions1and22have thehighest decrease with5.2and2.37square kilometers .respectively and regions 2and19have the highest increase with0.5and 0.47square kilometers, respectively. Spatial distribution of parks with the opinion of 15 green space managers with AHP model and residential index with a score of 0.172 obtained the highest score. Examination of all indicators showed that the spatial distribution of parks was not appropriate.Also, in measuring the level of satisfaction in the criterion of garbage level index with the average equipment criterion of 07.4, in the security criterion of night lighting index with 33.4 and bus station index in the criterion of access with 28.3 obtained the highest score. Due to the fact that the average response is lower than the average, it is concluded that this situation has a negative impact on citizens' satisfaction with green space and citizens are not satisfied with urban green space. Therefore, suggestions were made to improve the situation.

Full-Text:



توزیع فضایی کاربری فضای سبز با تأکید بر رضایتمندی شهروندان مناطق 22 گانه تهران

Spatial distribution of green space use with emphasis on the satisfaction of the citizens of the 22 districts of Tehran

Abstract

 Urban space is an essential element of city construction and among urban spaces, urban green space has an important role in maintaining the balance of the urban environment and moderating air pollution, reducing density and mental and physical development of citizens. Urban green space is part of the appearance of the city and the establishment of urban parks has a positive effect on the quality of life and satisfaction of citizens, and misunderstandings in the location and distribution of such spaces limit their impact. The present study is a descriptive-analytical type and its information was collected based on library resources, field visits and a researcher-made questionnaire. Cronbach's alpha is 0.933 and the statistical sample size using the Cochran's formula is 384 people and the geographical area of the research is Tehran. Findings of the research show that the green cover of 22 regions is negative and regions 1 and 22 have the highest decrease with 5.2 and 2.37 square kilometers, respectively, and regions 2 and 19 have the highest increase with 0.5 and 0.47 square kilometers, respectively. Spatial distribution of parks with the opinion of 15 green space managers with AHP model and residential index with a score of 0.172 obtained the highest score. Examination of all indicators showed that the spatial distribution of parks was not appropriate. Also, in measuring the level of satisfaction in the criterion of garbage level index with the average equipment criterion of 07.4, in the security criterion of night lighting index with 33.4 and bus station index in the criterion of access with 28.3 obtained the highest score. Due to the fact that the average response is lower than the average, it is concluded that this situation has a negative impact on citizens' satisfaction with green space and citizens are not satisfied with urban green space. Therefore, suggestions were made to improve the situation.

 Keyword: GREEN SPACE, SATISFACTION, TEHRAN, QUALITY

چکیده

فضای شهری عنصر اساسی ساخت شهر است و از بین فضاهای شهری، فضای سبز شهری نقش مهمی در حفظ تعادل محیط‌زیست و تعدیل آلودگی هوا، کاهش تراکم و پرورش روحی و جسمی شهروندان دارد. فضای سبز شهری دربرگیرنده بخشی از سیمای شهر است و استقرار پارک‌های شهری تأثیری مثبت بر کیفیت زندگی و رضایتمندی شهروندان دارد و درک نادرست در مکان‌یابی و توزیع این‌گونه فضاها تأثیرگذاری آنها را محدود می‌کند. پژوهش حاضربا هدف بررسی توزیع مناسب پارکها و سنجش سطح رضایتمندی شهروندان ازوضعیت  پارکها با استفاده از مولفه‌های مرتبط انجام شده است. پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و اطلاعات آن بر اساس منابع کتابخانه‌ای، بازدید میدانی و پرسش‌نامه محقق ساخته است. آلفای کرونباخ 933/0و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفره و محدوده جغرافیایی پژوهش شهر تهران می‌باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد پوشش سبز مناطق 22 گانه منفی بوده و مناطق یک و 22 بیشترین کاهش و مناطق 2 و 19 بیشترین افزایش را بین مناطق داشته¬اند. بررسی شاخص‌ها با مدل (AHP) نشان داد که توزیع فضایی پارک‌ها مناسب نیست همچنین در سنجش سطح رضایتمندی شاخص سطل زباله با میانگین 07/4، شاخص روشنایی در شب با 33/4 و شاخص ایستگاه اتوبوس با 28/3 بیشترین امتیاز را کسب کردند و با توجه به اینکه میانگین پاسخ‌ها پایین‌تر از حد متوسط قرار دارد نتیجه گرفته می‌شود که این وضعیت در رضایتمندی شهروندان از فضای سبز تأثیر منفی دارد و شهروندان از فضای سبز شهری رضایت ندارند به همین منظور جهت بهبود وضعیت پیشنهاداتی ارائه گردید.

کلیدواژه: فضای سبز، رضایتمندی، تهران، کیفیت

1-       مقدمه

فضای شهری عنصر اساسی ساخت شهر است که به قلب و کانون راهبردهای اجتماعی مربوط می‌شود و به دو گونه فضای اجتماعی و فضای ساخته شده و مصنوع تقسیم میشود  (Kopecká et al., 2017:11) و از بین فضاهای شهری  ، فضای سبز از نظر زیست محیطی و همچنین نقش آن ها به عنوان مکان هایی که فرصتی برای توسعة شخصی و اجتماعی هستند دارای اهمیت بسیاری است (طایفه و همکاران،1398، 973). ایجاد فضاهای سبز برای بهبود کیفیت محیط زیست به دلیل تأثیرات مثبتی که بر ابعاد اجتماعی وزیست محیطی مرتبط با کیفیت زندگی دارند، یک راهبرد است و توزیع نابرابر فضای سبز در شهرهای کشورهای مختلف برکیفیت زندگی شهروندان تأثیرگذار است (دلابارا¹ و همکاران، 2018، 256) و این نابرابری میتواند نابرابری های گوناگون در محیط را تقویت کند (استیفن² و همکاران،2017، 1). آن بخش از فضای سبز که در محدوده شهر طراحی و بنا شده، فضای سبز شهری است و سطوحی را فضای سبز تعبیر می‌کنیم که توسط درختان دارای بعد و حجم شده و تبدیل به فضای مثبت گردیده‌اند. در مقابل فضای سبز سطوحی که عاری از درخت بوده و گیاهان آن منحصر به سطوح چمن و انواع گیاهان پوششی باشند سطح سبز تعریف می‌شوند (اکبری و همکاران، 1395، 9) فضای سبز شهری از دیدگاه شهرسازی دربرگیرنده بخشی از سیمای شهر است که به‌عنوان یک عامل زنده و حیاتی در کالبد بی‌جان شهر، تعیین کننده ساخت مورفولوژیک شهر است بنابراین استفاده از گیاه در منظرسازی شهری گام مؤثری در پوشاندن نماهای یکنواخت تعدیل ارتفاع ساختمان‌ها ، پوشاندن مناظر زشت و عیوب معماری و تعدیل بافت خشن مصالح ساختمانی (نصری، 1397، 14)است. مهم‌ترین اثر فضای سبز در شهرها، کارکردهای زیست‌محیطی آن‌هاست که شهرها را به‌عنوان محیط‌زیست جامعه انسانی معنی‌دار کرده و سبب افزایش کیفیت زیستی شهرها می‌شود. مهم‌ترین تأثیر فضای سبز در شهرها تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، لطافت هوا و جذب گردوغبار است. به‌طوری که بدون آن ممکن نیست شهرها پایدار باقی بمانند (سرودی و جوزی، 1395، 8). فضای سبز به‌عنوان جزئی از بافت شهرها و نیز بخشی از خدمات شهری نمی‌تواند جدا از نیازهای جامعه شهری باشد؛ ازاین‌رو، فضای سبز باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر شامل ساختمان‌ها، خیابان‌ها و جاده‌ها و نیازهای جامعه از لحاظ روانی، گذران اوقات فراغت و نیازهای بهداشتی با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر ساخته شود (آمار، 1395، 12) اثرات اکولوژیکی فضای سبز ناشی از فعالیت داخلی اکوسیستم می باشد و نتیجه آن بهبود شرایط اکولوژیک در شهر است و درواقع آنچه که انسان شهرنشین از آن بهره مند می شود، نتیجه و اثرات فرآیندهای درونی و طبیعی فضای سبز می باشد و نباید از نظر دور داشت که فضاهای سبز دارای کارکردهای روان شناختی و اجتماعی، فرهنگی از طریق ایجاد ارتباط متقابل و پیوند اجتماعی و فراهم نمودن تسهیلات وامکانات گردشگری می باشد. (محمدی دوست و همکاران، 1399، 195) و آثاري كه از طريق كاهش فضاي سبز شهري بر اكولوژي شهري به ويژه در زمينه هاي اقليم، هوا، خاك، آبهاي زيرزميني و جانوران گذاشته ميشود، آنچنان شديد است كه عناصر سازنده ي آن را در محيط شهري به كلّي دگرگون ميكند (طالبی ، 1391، 95)در این بین آنچه اهمیت دارد، موضوع پراکنش فضای سبز شهری است . وجود کاربري فضاي سبز در شهرها ، مکان یابی وتوزیع متناسب آن است که یکی از مباحث اساسی در برنامه ریز ي و مدیریت شهري تلقی می شود (ناصحی و همکاران، 1395، 157). آنچه به تشدید وضعیت فوق کمک شایانی می‌نماید، درک نادرست در مکان‌یابی و توزیع این‌گونه فضاهاست که تأثیرگذاری و استفاده از آنها را محدود می‌کند. کمبود فضاهای سبز شهری از مشکلات اساسی شهرهای مختلف ایران است و زمانی که مقایسه‌ای میان استانداردهای شهرسازی، در زمینه سطح کاربری فضاهای سبز در شهرهای مختلف ایران با وضعیت موجود سرانه فضای سبز صورت می‌گیرد مشخص می‌شود که بسیاری از شهرها با کمبودهای اساسی در این زمینه مواجه می‌باشند. همچنین پراکندگی نامناسب و عدم توزیع عادلانه آن نیز مشکلاتی را در زمینه دسترسی آسان افراد بدان به وجود آورده است  (میرشکاری و بزی، 1395، 19). یکی از موضوعات مهم در بررسی فضای سبز شهری، سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از وضعیت فضای سبز و پارکهای شهری است؛ زیرا یکی از جنبه های مهم سنجش رضایت مردم از محیط زندگیشان تعامل انسان و محیط است احساس رضایت شهروندان از محیط شهرو خدمات شهری که توسط شهرداری ارائه میشود، عمل مهمی در جهت ایجاد انگیزه در مردم برای مشارکت در توسعه شهری و بهبود کیفیت محل سکونت خویش است. (علوی و همکاران، 1395، 34) و در بيشتر مباحث به پارك ها و فضاهاي سبز شهري به عنوان راهكاري بسيار مهم براي بالابردن كیفیت زندگي اجتماعی شهری تاکید شده است (فلاحیان، 1393، 81) پارک و فضای سبز شهری از مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌دهی پایداری اجتماعی و کیفیت فضایی شهر به‌حساب می‌آیند که با گسترش و متراکم شدن بیش‌ازپیش شهرها بر اهمیت آن‌ها افزوده می‌شود و هرچه بیشتر باشد بر رضایتمندی شهروندان افزوده می‌شود. در واقع استقرار پارک‌های شهری تأثیر مثبت بر کیفیت زندگی و رضایتمندی شهروندان دارد رضایتمندی از محل سکونت، به عوامل متعددی اعم از خدمات تفریحی و رفاهی، امنیت، فضای تعاملات اجتماعی و همچنین فضای سبز بستگی دارد بنابراین یکی از موضوعات مهم در بررسی فضای سبز شهری، سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از وضعیت فضای سبز و پارک‌های شهری است؛ زیرا یکی از جنبه‌های مهم سنجش رضایت مردم از محیط زندگی تعامل انسان و محیط است. احساس رضایت شهروندان از محیط شهر اقدام مهمی در جهت ایجاد انگیزه در مردم برای مشارکت در توسعه شهری و بهبود کیفیت محل سکونت خویش است (رخشانی نسب و قاسمی، 1394، 44). وداشتن يك پارك شهري مjناسب با خواسته هاي مردم ميتواند سهم زيادي در دلخواه بودن و دلنشين بودن فضاي زندگي شهروندان داشته باشد(علیخانی و همکاران، 1396، 81)تحقیق حاضر باهدف بررسی توزیع فضایی - مکانی فضاهای سبز شهری با تاکید بر رضایتمندی شهروندان در محدوده تهران است که در فرایند آن، ضمن تلاش برای نشان دادن توزیع نامتوازن کاربری فضای سبز شهری در شهر سطح رضایتمندی شهروندان تهران ارزیابی گردید. همچنین با درنظرگرفتن ضریب اهمیت معیارهای مؤثر در مکان‌یابی پارک و فضای سبز شهری و معیارها و شاخص‌های رضایتمندی از پارک‌ها و فضای سبز نیز مورد سنجش قرار گرفته و با توجه به اولویت‌های مستخرج از تحلیل مشخص گردید که آیا پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران دارای توزیع فضایی مناسب بوده و رضایت شهروندان را به دنبال دارد یا خیر؟ 

2-       پیشینه پژوهش

فتح اله دوست و همکاران (1397) در مقاله خود تحت عنوان «بررسی تأثیر فضای سبز بر ارتقاء کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی: پارک‌های منطقه 12 شهر تهران» ، به این نتیجه رسیدند که فضای سبز (پارک‌ها) در این منطقه موجب بروز تغییراتی در ذهنیت افراد و ایجاد تعادل اجتماعی، تغییر در احساسات و عواطف شهروندان گردیده است. وفایی نژاد و همکاران (1397) در مقاله خود تحت عنوان «بررسی مکانمند تغییرات فضای سبز شهری با رویکرد توسعه پایدار»، موقعیت مکانی فضای سبز شهری یزد را بررسی نمودند نتایج نشان داد که نواحی فاقد پوشش گیاهی رشد چشمگیری در حدود 4791 هکتار در دو بازه زمانی 2000 و 2010 مذکور داشته‌اند. خزاعی و همکاران (1397) در مقاله خود تحت عنوان «بررسی تأثیر فضای سبز بر کاهش استرس دانشجویان در خوابگاه‌های دانشجویی»، به این نتیجه رسیدند که فضای سبز به طور معناداری موجب کاهش استرس دانشجویان ساکن خوابگاه شده است. علیزاده زنوزی و همکاران (1397) در مقاله‌ای تحت عنوان «ارزیابی و تحلیل فضایی میزان دسترسی به فضای سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی»؛ فضای سبز در بین مناطق شهر زنجان بررسی کردند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد توزیع کاربری‌های فضای سبز شهری در مناطق شهر زنجان به‌صورت متعادل توزیع نشده است. روستایی و همکاران (1397)، به تحلیلی بر مکان‌گزینی بهینه کاربری فضای سبز شهری به روش منطق فازی نمونه موردی: منطقه 8 شهر تبریز پرداختند. نتایج نهایی نشان داد که با توجه به شرایط موجود نتایج مربوط به کاربری‌های نظامی و کارگاه‌های صنعتی با حساسیت و دقت بیشتری نسبت به دو حد آستانة دیگر دررابطه‌با همجواری و مکان‌گزینی فضاهای سبز شهری در این منطقه اعمال گردیده است. تقوایی و همکاران (1397)، به ارزیابی وضعیت و نحوة توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استاندارد مبنا پرداختند. نتایج یافته‌های نشان می‌دهد توسعه فضاهای سبز عمومی در دهه مورد بررسی در راستای بهبود شاخص‌های دسترسی و سرانه و در نتیجه دستیابی به اصول عدالت فضایی بوده است. آرام و همکاران (2019)در مقاله ای تحت عنوان « تأثیر خنک کننده فضای سبز شهری در شهرها» نشان دادند فضاهای سبز شهری به عنوان یک راه مناسب برای کاهش اثرات جزر و مدی گرمایی شهری و ایجاد راحتی برای ساکنین مجاور در نظر گرفته می شود. علاوه بر خنک سازی فضای واقعی، فضاهای سبز شهری نیز می توانند بر محیط اطراف نفوذ کنند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که بیشترین اثرات خنک کننده اثر و شدت خنک سازی برای پارک های بزرگ شهری با مساحت بیش از 10 هکتاراست؛ . ژانگ و همکاران (2018) در مقاله‌ای تحت عنوان «تأثیر ویژگی‌های فضایی فضای سبز شهری بر اثربخشی جزیره گرمایی در پارک صنعتی سوژو» به این نتیجه رسیدند که اثرات خنک کننده مناطق سبز به طور عمده به‌وسیله نوع گیاه، چگالی تاج پوشش و پارک‌ها تعیین می‌شود. کامرون³ و همکاران (2018) در مقاله ای تحت عنوان محیط طبیعی ارتباطات پدر و مادر را بهبود می بخشد به این نتیجه رسیدند که محیط های طبیعی تاثیر زیادی بر طیف وسیعی از رفتار انسان ها دارند، این مطالعه نشان می دهد که ارتباطات انسانی تحت تاثیر محیط های طبیعی قرار دارد و شرایط طبیعی ممکن است محیطی مناسب برای ارتباط برقرار کنند. تاپرت⁴ و همکاران (2018) در پژوهشی به بررسی موضوع فضا های سبز شهری پرداختند ، یافته ها نشان می دهد که استراتژی های رشد شهری در قالب شهرهای کوچک ، با هدف سازماندهی کارآمد و صرفه جویی در منابع فضایی شهری، به طور فزاینده ای روند تحول جاری را تسریع می کنند. مارک چری⁵ و همکاران (2018) در مقاله ای پارک های محله ای را براساس روند زندگی افراد بررسی کردند ، نتیجه پژوهش نشان میدهد وجود و استفاده از پارک های عمومی از دوران کودکی تا بزرگسالی ممکن است به کم کردن سرعت کاهش شناختی و پیری ذهنی در زندگی کمک کند. ژامبوف⁶ و همکاران (2018) در پژوهشی با عنوان فضای سبز مسکونی شهری و سلامت روان در جوانان به بررسی ارتباط فضای سبز و سلامت روان پرداختند نتایج این پژوهش نشان میدهد مدل های آماری باید به طور مناسب با توجه به وابستگی های متقابل نظری بین مکانیزم هایی که سبب ارتباط بین فضای سبز و سلامت روان می شود، به طور مناسب درنظر گرفته شود. اگر چنین روابط علی وجود داشته باشد، تخصیص واسطه ها به تنهایی یا به طورموازی می تواند منجر به اشتباهات مربوط به سهم نسبی مسیرهای خاص و در نتیجه راهبردهای مداخلات نامناسب شود. راشل مسن ⁷ (2017) در مقاله ای با عنوان آیا دسترسی به فضای سبز بر سلامت روان کودکان تأثیر می گذارد به بررسی تاثیر فضای سبز بر سلامت کودکان پرداختند .شواهد علمی نشان دهنده مزایای سلامت روان از دسترسی به طبیعت برای کودکان است که می توانند با سیاست گذاری و برنامه ریزی شهری به سوی هدف هدایت شوند . متیو و جیمز ⁸ (2017) در پژوهشی با عنوان ارزیابی تاثیر نسبی باغ ها و فضای سبز بر سلامت جمعیت به بررسی تأثیرات مثبت بین سلامت انسان و محیط زیست پرداختند یافته های پژوهش نشانگر آن است که افزایش باغ ها و پارک ها و فضاهای سبز شهری در ارتقاء سلامت جمعیت با برنامه ریزی مناسب و مدیریت برفضای سبزتاثیر بسزایی دارد، ولچا⁹ و همکاران (2014) در مقاله ای با عنوان فضای سبز شهری، سلامت عمومی و عدالت زیست محیطی  به بررسی شهر های چین انگلیس و آمریکا در مورد فضای سبزشهری ، مخصوصا پارک پرداختند وشهرهای این کشورها را با هم مقایسه کردند نتایج پژوهش نشان میدهد بسیاری از شهرها در کشورهای یاد شده برنامه های راهبردی در پی گرفته اند تا بتوانند میزان تامین فضای شهری را افزایش دهند که این موضوع میتواند موجب نوسازی و جابجایی در بسیاری از سکونت گاه ها در مکان هایی شود که برنامه های سبز فضای شهری در آن جا اجرا شده اند شود.

3-       روش پژوهش

تحقیق حاضر باهدف بررسی سطح رضایتمندی شهروندان از فضای سبز شهری تهران با درنظرگرفتن توزیع فضایی آن می‌باشد. قبل از سنجش رضایتمندی شهروندان بر اساس سه معیار دسترسی، امنیت و تأسیسات و خدمات. تعداد 12 شاخص در موضوع سازگاری و عدم سازگاری در انتخاب مکان و توزیع مکانی پارک‌ها اقدام گردید پژوهش حاضر، از نوع کاربردی و روش تحقیق آن از نوع توصیفی - تحلیلی است. این تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانه‌ها، و بازدید میدانی شامل مصاحبه و تکمیل پرسش‌نامه انجام شده است. محدوده جغرافیایی و مکانی تحقیق شهر تهران می‌باشد. اطلاعات پایه و اولیه موردنیاز از منابع مدون و معتبر گرفته شده است جامعه آماری تحقیق شهروندان تهران بوده‌اند که بر اساس این آمار و با کمک از فرمول کوکران به تعیین جامعه نمونه اقدام گردید که بنا به کل جامعه آماری معادل 384 پرسش‌نامه به‌دست‌آمده است. به‌منظور ارزیابی میزان رضایت شهروندان از امکانات دسترسی، خدماتی و تسهیلاتی و امنیت پارک‌ها و فضای سبز شهری تهران، از روش پرسش‌نامه استفاده شد. با توجه به سؤال تحقیق و با استفاده از روش تحقیق پیمایشی به بررسی و مطالعه در رابطه با موضوع تحقیق و سؤال طرح شده برآمدیم پایایی پرسش‌نامه محقق ساخته با آلفای کرونباخ  933/0 تأیید گردید و میزان تأثیرگذاری معیارها و زیر معیارهای رضایتمندی طبق نظر شهروندان با نرم‌افزار SPSS تحلیل و پیشنهاداتی در جهت بهبود وضعیت فضای سبز ارائه گردید.

4-       محدوده موردمطالعه 

شهر تهران، مرکز استان تهران و پایتخت ایران از لحاظ جغرافیایی در 51 درجه و 4 دقیقه تا 51 درجه و 33 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 35 دقیقه تا 35 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی واقع شده است و ۷۳۰ کیلومترمربع مساحت دارد. شهر تهران در ارتفاع حدود 900 تا 1800 متری از سطح دریا قرار دارد و از نظر اداری، به ۲۲ منطقه و ۱۲۲ ناحیة شهری تقسیم شده است و جمعیت آن در مناطق ۲۲گانه ۸۶۹۳۷۰۶ نفر است (درگاه ملی آمار, 1395). بیشترین جمعیت در منطقه 4 و کمترین جمعیت در منطقه 9 است. موقعیت جغرافیایی شهر تهران و مناطق 22گانه در شکل (1) نشان داده شده است (جعفری و همکاران، 1395، 163).

 

شکل (1): نقشه موقعیت شهر تهران (معصوم زاده و همکاران، 1395، 118)

5-       یافته‌های پژوهش

1-5- نتایج اطلاعات توصیفی

پرسش‌شوندگان با مشخصاتی مانند جنسیت، بازه سنی و سطح تحصیلات، مورد پرسش واقع گردیدند. در بخش جنسیت از بین 384 پاسخگو 15/66 درصد را مردان و 85/33 درصد از پاسخ‌دهندگان را زنان تشکیل داده‌اند؛ در بخش گروه سنی بازه‌های 21 تا 30،31 تا 40، 41 تا 50، 51 تا 60 و بالای 60 سال به ترتیب با 51/6 درصد، 63/19 درصد، 44/27 درصد، 32/31 درصد و 10/15 درصد را به خود اختصاص دادند. ازنظر سطح تحصیلات از کل نمونه 14/47 درصد زیر دیپلم و دیپلم، 33/39 درصد فوق‌دیپلم و لیسانس و 53/13درصد دارای تحصیلات تکمیلی بودند.

2-5- فضای سبز شهر تهران

می‌توان روند توسعه فضاهای سبز شهری در تهران را به سه دوره تقسیم نمود.

1- قبل از سال ۱۳۵۵: روند توسعه نسبتاً کند و بر مبنای آزمون‌وخطا؛

2- بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۷۵: روند نسبی روبه‌رشد و درک ضرورت وجود این کاربری؛

3- از سال ۱۳۷۵ تا کنون.

که با برنامه‌ریزی نسبتاً مطلوب برای بهبود کمی و کیفی فضاهای سبز شهری در تهران سرانه فضای سبز به استاندارد بین‌المللی (۱۵ مترمربع) نزدیک خواهد شد اما نکته مهم این که؛ صرف وجود سرانه بالای فضای سبز شهری دلیل بر پراکنش بهینه این کاربری در سطح شهر تهران نمی‌باشد، (شکل‌های (2) و (3)) (متین فر و جدیدی، 1397، 4).

 

 

شکل (2): نقشه های طبقه‌بندی‌شده منطقه 1 و 4، 18 و 22 شهر تهران (سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران، 1397)

 

 

شکل (3): نقشه های طبقه‌بندی شده منطقه 2 و 5 و 19 و 21 شهر تهران (سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران، 1397)

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در برسی اسناد و مدارک موجود در سازمان فضای سبز شهرداری از دوره اول میزان فضای سبز در منطقه یک کاهش پیدا کرده و این روند به طور سالانه بیشتر نیز شده است به طوری که از دهه 60 تاکنون حدود 45 درصد از باغات منطقه از بین رفته است. تغییرات فضای سبز منطقه دو با درنظرگرفتن فضای سبز ساخته شده مثبت بوده است. تغییرات در فضای سبز منطقه سه به‌مانند منطقه چهار دارای کاهش بوده است به همین ترتیب روند تغییرات در فضای سبز در مناطق سیزده، چهارده، هجده، بیست و بیست و دو دارای کاهش است. این روند در مناطق پنج، شش، هفت، هشت، نه، ده، یازده، دوازده، پانزده، شانزده، هفده، هجده، نوزده و بیست و یک مثبت بوده است. 

در برخی مناطق مانند منطقه هشت و ده علی‌رغم افزایش فضای سبز کماکان با میزان سرانه فضای سبز فاصله دارد و به ترتیب با دارابودن سرانه1/4 و 8/1  مترمربع دارای پایین‌ترین میزان سرانه فضای سبز می‌باشند. در تعدادی از مناطق که دارای افزایش میزان فضای سبز بوده و به سرانه فضای سبز نیز نزدیک شده‌اند توزیع فضای سبز به نحو مناسبی انجام نشده است. این در حالی است که در برخی مناطق تهران مثل منطقه 3، 12، 16  به دلیل گستردگی منطقه و جمعیت کم آن سرانة فضای سبز آن بالاست. در منطقه بیست روند تغییرات نشان می‌دهد که پوشش سبز دارای کاهش بوده و تقریباً هرسال میزان این کاهش، بیشتر نیز شده است. لیکن منطقه 20 علی‌رغم فاصله زیاد با میزان سرانه با سرانة  1/6 مترمربع دارای بیشترین سرانة فضای سبزی است بنابراین نتیجه نهایی بررسی اسناد، تغییرات در مناطق 22گانه را منفی نشان داده و مناطق یک و 22 به ترتیب با 2/5 و 37/2 کیلومترمربع بیشترین میزان کاهش و مناطق 2 و 19 نیز به ترتیب با 5/0 و 47/0 کیلومترمربع بیشترین افزایش در پوشش سبز شهری را در بین مناطق داشته­اند (شکل 4).

 

شکل (4): نقشه طبقه‌بندی شده فضای سبز شهر تهران (سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران، 1397)

6-       تعیین بردار وزن معیارها

برای بیان اهمیت نسبی معیارها لازم است وزن نسبی آن‌ها تعیین شود بدین منظور، از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) برای تعیین وزن معیارها استفاده شد. این مدل یکی از ابزارهای مؤثر در تصمیم‌سازی به‌ویژه در زمانی است که هدف موجود و مشخص باشد و می‌توان از آن برای حل مشکلات خاص به‌عنوان ملاک‌های تصمیم‌گیری استفاده کرد که مقیاس دودویی در این روش به‌وسیلة مکانیسم پیشنهادی از ساعتی (1980) برای محاسبۀ اهمیت و وزن معیارها به کار گرفته می‌شود. این مقیاس برای تعیین ارجحیت لایه‌ها نسبت به یکدیگر که طی پرسش‌نامه‌ای در قالب ماتریس مقایسۀ زوجی به تعداد 15 نفر از کارشناسان سازمان پارک‌ها و فضای سبز اخذ شد، وزن نهایی هر لایه با ضریب ناپایداری00173/0 به دست آمد. چنانچه ضریب ناپایداری معادل یا کمتر از 1/0 باشد وزن‌دهی آن صحیح است بنابراین وزن‌های به دست دارای ضریب پایداری است.

جدول (1): وزن‌دهی به معیارها

شاخص	امتیاز	شاخص	امتیاز	شاخص	امتیاز
میدان‌های اصلی	084/0	بهداشتی و درمانی	056/0	تراکم جمعیتی	137/0
راه‌های اصلی	046/0	آتش‌نشانی	030/0	اماکن مسکونی	172/0
راه‌های فرعی	044/0	پمپ‌بنزین	025/0	سطوح آبی	051/0
تأسیسات شهری	032/0	کاربری‌های ورزشی	065/0	مراکز نظامی	028/0
مراکز اداری	034/0	پارک‌های موجود	095/0	مراکز آموزشی	109/0

                                                                                 (مأخذ: نگارنده)

7-       مکان پارک‌ها و فضای سبز

در بررسی به‌عمل‌آمده از 15 نفر از مدیران فضای سبز شهر تهران هرکدام از شاخص‌ها امتیازاتی کسب کردند که در این بین اماکن مسکونی، تراکم جمعیتی و مراکز آموزشی به ترتیب با امتیاز 172/0، 137/0و 109/0 دارای بیشترین امتیاز برای انتخاب مکان پارک‌ها بوده و اماکن نظامی و پمپ‌بنزین به ترتیب با کسب امتیاز 028/0و 025/0دارای کمترین امتیاز در اولویت‌بندی برای مکان‌یابی پارک‌ها قرار گرفته‌اند نتایج نشان می‌دهد که توزیع فضایی پارک‌ها و فضای سبز شهری تهران با امتیازاتی که شاخص‌ها کسب کرده‌اند ، مناسب نیست.

8-       سنجش رضایت شهروندان از پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران

   در ادامه به ارزیابی کیفی میزان رضایتمندی شهروندان از پارک‌های شهری در نهران پرداخته شده است. ابتدا 384 پرسش‌نامه محقق ساخته در بین شهروندان توزیع شده و داده‌ها وارد SPSS و سپس روی این داده‌ها پردازش‌های موردنظر انجام گرفت. در تحلیل نتایج حاصل از پرسش‌نامه‌ها و نظرات شهروندان، امنیت پارک‌ها، میزان رضایت از تأسیسات و تجهیزات پارک‌ها و همچنین معیار دسترسی به پارک‌ها در قالب 36 پرسش مورد آزمون قرار گرفته است که این موارد می‌تواند تأثیر زیادی بر رضایتمندی و ایجاد سرزندگی در مردم داشته باشد. نتایج به‌صورت زیر است:

فرضیه اول: به نظر می‌رسد تأسیسات و وضعیت خدمات رفاهی پارک‌های تهران نتوانسته است رضایت شهروندان را جلب کند.

جدول (2): وضعیت زیر شاخص‌های وضعیت تأسیسات و تجهیزات در پارک‌های شهر تهران

شاخص	میانگین	انحراف معیار	کای اسکایر	درجه آزادی	معناداری
کتابخانه	30/2	184/1	802/104	4	00/0
رستوران	8/2	304/1	828/24	4	00/0
کیوسک غذا	77/2	326/1	875/22	4	00/0
زمین‌بازی و ورزش	73/2	393/1	438/14	4	00/0
جایگاه آب آشامیدنی	69/3	159/1	792/110	4	00/0
سرویس بهداشتی	01/4	971/0	250/247	4	00/0
سطل زباله	07/4	978/0	313/261	4	00/0
تابلوهای راهنما	64/3	293/1	047/94	4	00/0
وسایل بازی و ورزش	66/2	378/1	240/23	4	00/0
نمازخانه	21/2	263/1	354/127	4	00/0
پارکینگ	26/2	220/1	354/117	4	00/0
استراحت گاه برای نشستن	07/3	463/1	938/76	4	00/0

                                                                        (مأخذ: نگارنده)

 

 

نمودار (1): مقایسه میانگین‌های زیر شاخص‌های تأسیسات و تجهیزات پارک‌های شهر تهران (مأخذ: نگارنده) 

در معیار اول شاخص‌هایی به‌عنوان زیر معیار تأسیسات و وضعیت خدمات رفاهی با 12 عنوان در پرسش‌نامه به آن‌ها اشاره شده و شهروندان با توجه به آن نظر خود را اعلام نموده‌اند (جدول شماره یک) که به ترتیب از خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد رتبه‌بندی شده است. نتایج این فرضیه به‌صورت جدول (2) آمده است. در این معیار شاخص سطل زباله با1/95 درصد از متوسط تا خیلی کم و شاخص کتابخانه با 2/85 از متوسط تا خیلی کم به‌عنوان شاخص‌های دارای بالاترین و کمترین امتیاز از منظر شهروندان انتخاب شدند و با توجه به جدول (2) و نمودار شماره (1) فرضیه اول تحقیق مورد تأیید قرار می‌گیرد. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که میزان تأسیسات و امکانات پارک‌های تهران از منظر فیزیکی و خدمات نتوانسته است رضایت شهروندان را جلب کند؛ بنابراین کمبودهای اساسی در بخش تأسیسات مرتبط به پارک‌های شهری تهران وجود دارد که باید رفع شود.

فرضیه دوم: میزان رضایتمندی شهروندان از امنیت پارک‌های شهری در تهران با توجه به مؤلفه‌های مربوط به ایمنی در پارک‌ها مناسب است.

جدول (3):وضعیت زیر شاخص‌های معیار امنیت در پارک‌های شهر تهران

شاخص	میانگین	انحراف معیار	کای اسکایر	درجه آزادی	معناداری
روشنایی در شب	33/4	041/1	557/480	4	00/0
دید در شبانه‌روز	61/3	260/1	375/100	4	00/0
احساس خطر	89/3	141/1	057/173	4	00/0
خدمات اضطراری یا آمبولانس	81/2	389/1	813/8	4	00/0
افراد شرور و ولگرد	67/2	380/1	953/27	4	00/0
وجود هرج‌ومرج	84/1	891/0	719/282	4	00/0
وجود مکان‌های با امنیت کم	85/2	464/1	333/14	4	00/0
حصار و دیوار	53/2	338/1	422/48	4	00/0
نگهبانی	64/3	298/1	786/98	4	00/0
سرقت	51/2	293/1	292/63	4	00/0
مواد مخدر	65/2	223/1	547/61	4	00/0
خدمات نیروی انتظامی	59/3	298/1	005/83	4	00/0

(مأخذ: نگارنده)

 

نمودار (2): مقایسه میانگین‌های زیر شاخص‌های امنیت پارک‌های شهر تهران (مأخذ: نگارنده)

آنچه که در پرسش‌نامه به‌عنوان مؤلفه‌های مربوط به امنیت با 12 شاخص بر اساس جدول شماره دو مورد تحلیل واقع شدند بر اساس طیف لیکرت با (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) در پرسش‌نامه رتبه‌بندی گردید در این بررسی شاخص روشنایی در شب با 1/95 درصد از متوسط تا خیلی زیاد دارای بیشترین درصد در بین مؤلفه‌های امنیت در تحلیل رضایتمندی شهروندان بوده و شاخص وجود هرج‌ومرج در پارک‌ها با 2/93 درصد از متوسط تا خیلی کم دارای کمترین امتیاز در بین مؤلفه‌های امنیت قرار گرفته است بنابراین با توجه به جدول (3) و نمودار (2) علی‌رغم اینکه فرضیه دوم تحقیق مورد تأیید قرار می‌گیرد ولی مشاهده می‌گردد میزان رضایتمندی شهروندان از خدمات مربوط به امنیت در پارک‌های شهر تهران بینابین بوده و با سیر به‌سوی مناسب بودن، از مطلوبیت نسبی برخوردار است لیکن باید وضعیت آن بهبود یابد.

فرضیه سوم: به نظر می‌رسد پارک‌ها و فضای سبز با توجه به دسترسی به اماکن خدماتی رضایت شهروندان را در پی دارد.

جدول (4): وضعیت زیر شاخص‌های عدم احساس امنیت در پارک‌های شهر تهران

شاخص	میانگین	انحراف معیار	کای اسکایر	درجه آزادی	معناداری
داروخانه	85/2	328/1	792/20	4	00/0
بیمارستان	77/2	375/1	797/17	4	00/0
درمانگاه	07/3	372/1	167/10	4	00/0
مترو	56/2	252/1	656/58	4	00/0
ایستگاه اتوبوس	28/3	319/1	516/34	4	00/0
پمپ‌بنزین	46/2	298/1	760/63	4	00/0
مدارس	17/3	357/1	354/12	4	00/0
فاصله از میدان‌ها	76/2	350/1	802/24	4	00/0
فاصله از راه‌های اصلی	39/3	359/1	135/43	4	00/0
مراکز فرهنگی	67/2	345/1	490/29	4	00/0
مراکز ورزشی	88/2	343/1	656/18	4	00/0
اماکن مذهبی	41/2	280/1	260/71	4	00/0

(مأخذ: نگارنده)

 

نمودار (3): مقایسه میانگین‌های زیر شاخص‌های دسترسی به پارک‌های شهر تهران (مأخذ: نگارنده)

در معیار سوم تعداد 12 شاخص‌هایی به‌عنوان زیر معیار دسترسی در پرسش‌نامه به آن‌ها اشاره شد و شهروندان نظر خود را اعلام نمودند که به ترتیب از خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد رتبه‌بندی گردید در این بررسی شاخص‌های مترو و پمپ‌بنزین از بین 12 شاخص مورد سنجش به ترتیب با 7/78 و 2/79 درصد از متوسط به خیلی کم دارای کمترین امتیاز و شاخص فاصله از راه‌های اصلی و ایستگاه اتوبوس به ترتیب با امتیاز 2/73 و7/73 از متوسط تا خیلی زیاد دارای بیشترین امتیاز برای سنجش سطح رضایتمندی شهروندان بوده‌اند بنابراین با توجه به جدول (4) و نمودار (3) فرضیه سوم تحقیق مورد تأیید قرار نمی‌گیرد. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که میزان رضایتمندی از دسترسی به اماکن متفاوت در پارک‌های تهران، نه‌تنها نتوانسته است رضایت شهروندان را جلب کند. بلکه با درنظرگرفتن معیار دسترسی و 12 شاخص زیرمجموعه آن می‌توان نتیجه گرفته می‌شود که توزیع فضایی پارک‌های شهر تهران نیز مناسب نمی‌باشد.

9-       نتیجه‌گیری

با توجه به نتایج تحقیقات مشابه در زمینه فضای سبز شهری ، عمده پژوهش ها در این زمینه معیار هایی را جهت توزیع فضایی مناسب پارک ها مهم  دانسته اند که در برخی از آنها تعدادی از معیار ها به شکل گروهی از شاخص ها در توزیع فضایی عمل نموده و پارکها در شهر ها ومناطق مورد پژوهش با استفاده از گروه معیار ها مورد سنجش واقع گردیدند؛ لیکن در تعدادی از پژوهش ها توزیع فضایی پارک ها ، منحصر به یک معیار و شاخص بوده که از آن به عنوان مولفه ای برای انتخاب مکان مناسب پارک ها برای بهره برداری حداکثری مردم استفاده نموده اند.در این پژوهش نیز نتایج در دو بخش از یافته‌های حاصل از دیدگاه مدیران و همچنین شهروندان ساکن تهران تنظیم و تحلیل شده است. اگرچه بین دو گروه یاد شده و همچنین پژوهش مربوط به هر گروه تفاوت بسیاری وجود دارد و به نظر می‌رسد که این تفاوت به شکلی عمیق و گسترده باشد لیکن در نهایت این دو گروه در نقطه دستیابی به اینکه با توزیع فضایی مناسب پارکها میزان رضایتمندی افزیش می یابد به یک اشتراک دست پیدا میکنند؛ در این پژوهش سعی شد که فضای سبز شهر تهران از نظر کمی و کیفی مورد سنجش قرار گیرد. برای این منظور با استفاده از داده‌های موجود در شهرداری و سازمان فضای سبز مشخص گردید که در برخی مناطق باغات و فضای سبز دارای کاهش بوده و برخی مناطق افزایش داشته‌اند لیکن این افزایش به معنای رسیدن به حد سرانه نبوده است. در مناطق هشت و ده علی‌رغم افزایش فضای سبز کماکان با میزان سرانه فضای سبز فاصله دارد و به ترتیب با دارابودن سرانه 1/4 و 8/1 مترمربع دارای پایین‌ترین میزان سرانه فضای سبز می‌باشند. در برخی مناطق تهران مثل منطقه 3، 12، 16  به دلیل گستردگی منطقه و جمعیت کم آن سرانة فضای سبز آن بالاست. نتیجه نهایی بررسی اسناد تغییرات در پوشش سبز مناطق 22 گانه را کاهنده نشان داده و مناطق یک و 22 به ترتیب با 2/5 و 37/2 کیلومترمربع بیشترین میزان کاهش را در بین مناطق داشته‌اند و مناطق 2 و 19 نیز به ترتیب با 5/0 و 47/0 کیلومترمربع بیشترین افزایش در پوشش سبز شهری را در بین مناطق داشته­اند. در گام بعدی با استفاده از نظرات 15 نفر از مدیران فضای سبز اقدام به بررسی وضعیت مکانی و توزیع پارک‌ها گردید و مشخص گردید شاخص اماکن مسکونی با امتیاز 172/0 دارای بیشترین امتیاز و شاخص پمپ‌بنزین با025/0 امتیاز کمترین نمره را در تعیین مکان و توزیع مناسب پارک‌ها کسب نموده‌اند. همچنین در برداشت‌های میدانی با استفاده از پرسش‌نامه محقق ساخته اقدام به سنجش وضعیت کمی و کیفی پارک‌های شهری و میزان رضایتمندی شهروندان از وضعیت ایمنی، تأسیسات و تجهیزات پارک‌ها و دسترسی پارک‌های شهر تهران گردید. در بررسی معیارهای رضایتمندی در موضوع تجهیزات شاخص سطل زباله با1/95 درصد از متوسط تا خیلی زیاد و شاخص کتابخانه با 2/85 از متوسط تا خیلی کم به‌عنوان شاخص‌های دارای بالاترین و کمترین امتیاز از منظر شهروندان انتخاب شدند. در معیار امنیت شاخص روشنایی در شب با 1/95 درصد و شاخص وجود هرج‌ومرج در پارک‌ها و فضای سبز با 2/93 درصد دارای بیشترین درصد و کمترین امتیاز بودند و شاخص‌های مترو و پمپ‌بنزین به ترتیب با 7/78 و 2/79 درصد از متوسط به خیلی کم و شاخص فاصله از راه‌های اصلی و ایستگاه اتوبوس در معیار دسترسی به ترتیب با امتیاز 2/73 و7/73 درصد از متوسط تا خیلی زیاد دارای بیشترین درصد برای سنجش سطح رضایتمندی شهروندان بوده‌اند بنابراین وضعیت به‌گونه‌ای است که میزان رضایت شهروندان از امنیت و همچنین امکانات و تأسیسات پارک‌های شهری و میزان خدمات رفاهی و دسترسی‌ها در آنها پایین و نامطلوب است بنابراین پیشنهاد می‌گردد در انتخاب مکان و توزیع فضایی پارک‌ها و فضاهای سبز شهری باید به عوامل پایداری شهری و ایجاد سرزندگی توجه داشت، تا مردم با میل و رغبت بیشتری ترغیب به استفاده از این فضاها شوند. همچنین می‌توان برای بهبود تجهیز پارک‌ها شهربازی، باغ پرندگان، آبشار مصنوعی، محل اسکیت و غیره احداث و برای کمبودهای کالبدی جشنواره و نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی و همایش‌های ورزشی و خانوادگی برگزار نمود. ضمن اینکه بافرهنگ سازی نگرش شهروندان و مسئولین را نسبت به کاربری فضای سبز تغییر داد و با احداث پارک‌های جدید و کاربری‌های فضای سبز، افزایش سطح سرانه‌ها را افزایش داده و از پتانسیل‌های اجتماعی و مشارکت مردم محلی در افزایش کیفیت پارک‌ها استفاده نموده و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مبلمان پارک به‌عنوان نقطه جاذب جمعیت و در فاصله مکانی و دید مناسب قرار گیرند تا امکان برقراری روابط اجتماعی را بیشتر نمایند. همچنین با حفظ آسایش شهروندان فضای موجود را به سمت جذابیت سمعی و بصری با اجرای برنامه‌های شاد سوق داد و با توزیع مناسب وسایل حمل‌ونقل عمومی شرایط دسترسی به پارک‌ها فراهم شود و در بخش امنیت نظارت شهروندان بر گوشه‌های غیر قابل دید پارک‌ها افزایش‌یافته و از هشدارهای نمادین جهت تحت کنترل بودن فضا استفاده شود وبا افزایش دسترسی به امداد و نورپردازی و تجهیز برخی دستگاه‌ها به کلید امداد فوری قابلیت‌های طراحی را افزایش داده تا ضمن کاهش احساس ناامنی وضعیت فضای سبز و پارک‌های شهری در تهران رضایتمندی را برای شهروندان در پی داشته و به سمت توسعه پایدار گام بردارد.

منابع

1.       اکبری، ن؛ شهرکی نادر، ملیحه؛ نورایی، م و دری، م (۱۳۹۵) بررسی مهم‌ترین و شاخص‌ترین آفات گیاهی فضای سبز شهر زاهدان، همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، 41-56

2.       جعفری، غ. ح؛ وثوقی راد، ل؛ الحی میشانی، ح (1395) ارزیابی فضای سبز شهری جهت مکان‌یابی پارک‌های محله‌ای (مطالعه موردی منطقه ۷ شهر تهران)، فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات جغرافیایی؛ جلد ۳۱، شماره ۳، صفحات ۱۵۷-۱۹۷.   

3.       رخشانی نسب، ح. ر؛ قاسمی، ع (1394) تحلیل میزان رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری فرخ شهر در ایجاد فضای سبز مطلوب، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره هفتم، شماره 26، 43-65.

4.       سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران (1397)

5.       سرودی، م؛ جوزی، س.ع؛ (1395) بررسی تغییرات کیفی فضای سبز شهر تهران از سال 1369 تا 1385 (مطالعه موردی: منطقه 5 شهرداری تهران)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست 18، 335-344.

6.       طالبی، ک (1391). اصول طراحی در فضای سبز و پارک ها، انشتارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، چاپ اول

7.       طایفه، ا؛ اکبرخانی، ع؛ لحمیان، ر؛ احمدی، ح (1398) بررسی محله های همگن اقتصادی-اجتماعی شهر با رویکرد و برخورداری فضای سبز از منظر عدالت اجتماعی، پژوهش های جغرافیای انسانی دوره 51، شماره 4 ،969-988

8.       علوی، س.ع؛ گروسی، ع.ر؛ شاهرخی فر، ز و نصیری مجد، س (1395) تحلیلی از وضعیت کمی و کیفی فضای سبز شهری با تأکید بر سنجش رضایتمندی ساکنین شهر نظرآباد، معماری شهر پایدار، سال چهارم، شماره دوم، پاییز و زمستان، 31-42

9.       علیخانی، م؛ فرهادی، ر؛ گلچین، پ (1396) راههای طراحی پارک های شهری، ناشر انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران، چاپ اول

10.       فلاحیان، ا (1393) طراحی فضای سبز، ناشر جهاد دانشگاهی واحد مشهد، چاپ دوم

11.       متین فر، ح. ر؛ جدیدی، س (۱۳۹۷) بررسی تأثیر کاربری/ پوشش اراضی بر جزایر حرارتی شهر تهران مطالعه موردی مناطق 22-15-12، اولین همایش ملی سنجش از دور زمین‌شناختی ایران، کرمان، 1-9

12.       محمدی دوست، س؛ خانی زاده، م؛ کشاورز، م (1399) بررسی عوامل موثربر تحقق پذیری کاربری فضای سبز با رویکرد راهبرد توسعه شهری درکلانشهر شیراز (مطالعه موردی شهرداری منطقه یک) انسان و محیط زیست مقاله 8، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 52، بهار 1399، 91-109

13.       مرکز آمار ایران (1395) نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اطلاعات جمعیتی مناطق 22 گانه تهران.

14.       معصوم زاده، ج؛ رحمانی، م و جعفری، ع (1395) مدیریت هزینه فضای سبز شهری (مطالعه موردی: شهر تهران). نشریه اقتصاد و مدیریت شهری. تابستان، دوره 4، شماره 3 (پیاپی 15) ،  125-112

15.       میرشکاری، م.ع و بزی، خ (۱۳۹۵) ارائه راهبردها و استراتژی‌ها برای زیباسازی محیط و منظر پارک ملت زاهدان، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دانشگاه شهید بهشتی ، 17-33.

16.       ناصحی، س. امیری، م؛ شادکام، س (1395) ارزیابی توان اکولوژیکی توسعه فضاي سبز با هدف توزیع بهینه پارك هاي شهري (مطالعه موردي شهر تهران) فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس،153-167

17.       نصری، ک (۱۳۹۷) آسیب‌شناسی پیاده‌روسازی‌های دهه اخیر و نقش آن در تخریب فضای سبز شهری، سومین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و طراحی شهری، تبریز، 11-23

 

18.        De La. Barreraa , Francisco., S., Reyes, P., Jordan, H., and Daniela, B. (2016). People’s Perception Influences on the Use of Green Spaces in Socio-Economically Differentiated Neighborhoods, Urban Forestry and Urban Greening, PP. 254–264.

19.       Andreas Steffen, S., Katharina, M. A., Gabriel, G. B. (2017). Relationship Between Neighbourhood Socioeconomic Position and Neighbourhood Public Green Space Availability: An Environmental Inequality Analysis in a Large German City Applying Generalized Linear Models, International Journal of Hygiene and Environmental Health, PP. 1-9.

20.       Dzhambov Angel, Hartig Terry, Markevych Iana, Tilov Boris, Donka Dimitrova., (2018). Environmental Research, Volume 160, January, Pages 47-59

21.       Wolcha Jennifer R., Byrneb Jason, Newellc Joshua P. (2014). Landscape and Urban Planning 125

22.       Kopecká, M., Szatmári, D., Rosina, K.J.L. (2017). Analysis of urban green spaces based on Sentinel-2A: Case studies from Slovakia. 6, 25.

23.       Cherrie Mark P.C., Shortt Niamh K., Mitchell Richard J., Adele M. Taylor, Paul Redmond, Catharine Ward Thompson, John M. Starr, Ian J. Deary, Jamie R. Pearce. (2018). Social Science & Medicine - Volume 196, January, Pages 56-65

24.       Matthew Dr., Philip James. (2017). Landscape and Urban Planning - Volume 157, January, Pages 343-351

25.       MSN Rachel. (2017). Journal of Pediatric Nursing - Volume 37, NovemberâDecember , Pages 3-7

26.       Tappert Simone, Klöti Tanja, Drilling Matthias. (2018). Landscape and Urban Planning - Volume 170, February, Pages 69-78

27.       Cameron-Faulkner Thea, Melville Joanna, Gattis Merideth. (2018). Journal of Environmental Psychology - Volume 59, October, Pages 9-15 

---

[1] . De La. Barreraa

[2] . Steffen

[3] . Cameron

[4] . Tappert

[5] . Cherrie

[6] . Dzhambov

[7] . MSN Rachel

[8] . Matthew & James

[9] . Wolcha

---