Investigating the effectiveness of therapeutic theater on the moral intelligence of third grade students
Subject Areas :Shahed Peyvand 1 , Abolfazl Davodiroknabadi 2 * , Hamidreza Afshar 3 , pejman Dadkhah 4
1 - PhD student, Department of Art Research.Kish, international Branch, Islamic Azad University, Kish Island, Iran
2 -
3 - Professor, Department of Art, School of cinema And Theatre, Iran University of Arts, Tehran, Iran
4 - Assistant professor, Department of Photography, Faculty of Art, Eqbal Lahori Institute of Higher Education, Mashhad, Iran
Keywords: theater therapy, moral intelligence, students.,
Abstract :
Purpose: The purpose of this research was to investigate the effectiveness of therapeutic theater on the moral intelligence of third grade students.
Method: The current research method is semi-experimental and its design is pre-test-post-test with a control group. The statistical population included primary school children in the 4th district of Tehran, among whom 8-9 years old children were randomly selected and examined. The research tool included the standard questionnaire of children's moral intelligence, which was designed by Amini Moghadam et al. (2017). Cronbach's alpha coefficient method was used for the reliability of the tool, and its value was 0.89. Analysis of covariance was used to compare the scores before and after theater therapy and the data was analyzed by SPSS21 software.
Findings: The findings showed that the moral intelligence of students who participated in theater therapy sessions was significantly higher than other students who did not participate in the session (Sig. = 0.000, F = 77.4). In other words, the moral intelligence of the students has increased by performing the therapeutic theater method. Also, the dimensions of moral intelligence showed that students who participated in theater therapy sessions were significantly higher than other students who did not participate in the session.
Conclusion: It can be concluded that therapeutic theater can play a role in improving moral intelligence, therefore, planners can use this method to provide the moral development of children.
امیری، امیر، کدخدایی، محبوبه، درخشانی، مهدی، خیرآبادی، زهره، لواف آرانی، محمدجواد. (1401). اثربخشی تئاتر درمانی بر حساسیت اضطرابی، تنظیم هیجان و اضطراب تعامل اجتماعی بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی، رویش روان شناسی،۱۱ (۵):۱۸۲-۱۷۱.
گاطع زاده، عبدالامیر. (1396). بررسی تاثیر درمانی(سایکو دراما) بر پرخاشگری دانش‌آموزان پسر، 8(28): 69-78.
میر شجاع مینا سادات، بهنام بهناز، قانونی محسن، صباغی سجاد، حسین پور فاطمه. (1399). تأثیر تئاتر درمانی بر تنظیم شناختی و کیفیت زندگی افراد مبتلابه اسکیزوفرنی، تحقیقات علوم رفتاری، 18(3): ۴۱۶-۴۲۵.
محمدی دولت آباد، مریم، رضاپور میرصالح، یاسر، چوبفروش زاده، آزاده. (1402). اثربخشی تئاتر درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی – نقص‌توجه، روانشناسی افراد استثنایی، 13(50): 101-128.
Antonaccio, O. Tittle, CR. (2008). Morality,self-control and crime. Criminology. 46 (2): 479-510.
Arastehm, H. Azizishamami, M. Jafarirad, A. Mohammadijozani, Z. (1390). Study moral intelligence of students. Culture Strategy Quarterly. (10- 11): 201-14.
Arslan, C. (2016). Interpersonal problem solving, self-compassion and personality traits in university students. Educational Research and Reviews, 11(7), 474-481.
Arslan, C. (2016). Interpersonal problem solving, self-compassion and personality traits in university students. Educational Research and Reviews, 11(7), 474-481.
Augustine, M. E., & Stifter, C. A. (2015). Temperament, parenting, and moral development: Specificity of behavior and context. Social Development, 24(2), 285-303.
Baharudin, D. Che Amat, MA. Mohd Jailani, MR. Sumari, DF. (2011). The Concept of Forgiveness as a Tool in Counseling Intervention for Wellbeing Enhancement. PERKAMA International Convention, 64.
Farmer, G. & Geller, M. (2003). Applying Psychodrama in the Family Systems Therapy of Bowen. In Gershoni, J. (Ed) Psychodrama in 21st Century clinical and Educational Aplications. Springer Publishing Company.
Flite, CA. Harman, LB. (2013). Code of ethics: Principles for ethical leadership. 40-5
Gordon, CL. Arnette, RAM. Smith, RE. (2011). Have you thanked your spouse today? Felt and expressed gratitude among married couples. Personality & Individual Differences. 50(3): 339-43.
Guilford, JP. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw – Hill, 43-66.
Hook, JN. (2007). Forgiveness, individualism and collectivism. Master of Science, Thesis, Virginia Commonweals University, 280-8.
Hsu, Y., Chang, C. C., & Liang, C. (2015). The effects of creative personality and psychological influences on imagination. Innovations in Education and Teaching International, 52(6), 587-598.
Javed, A., Kausar, R., & Khan, N. (2014). Effect of School System and Gender on Moral Values and Forgiveness in Pakistani School Children. Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 2(4), 13-24.
Karatas, Z., & Gokcakan, Z. (2009). A Comparative Investigation of the Effects of Cognitive-Behavioral Group Practices and Psychodrama on Adolescent Aggression. Educational sciences: Theory and practice, 9(3), 1441-1452.
Karatas, Z., & Gokcakan, Z. (2009). A Comparative Investigation of the Effects of Cognitive-Behavioral Group Practices and Psychodrama on Adolescent Aggression. Educational sciences: Theory and practice, 9(3), 1441-1452.
Nursing Practice, 5(3), 14-9.
Sengsavang, S., & Krettenauer, T. (2015). Children's Moral Self-Concept: The Role of Aggression and Parent–Child Relationships. Merrill-Palmer Quarterly, 61(2), 213-235.
Pylypenko, N., Radchuk, H., Shevchenko, V., Horetska, O., Serdiuk, N., & Savytska, O. (2023). The Psychodrama Method of Group Psychotherapy. BRAIN. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 14(3), 134-149.
Sternberg, RJ. (1999). Successful Intelligence: Finding a Balance. Trends in Cognitive Sciences. 3 (11): 23-31.
Trémolière, Bastien, De Neys, Wim, & Bonnefon, Jean-François. (2012). Mortality salience and morality: Thinking about death makes people less utilitarian. Cognition, 124(3), 379-384.
فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحدگرمسار سال هجدهم، شماره 3، پاییز 1403 صص 115-96 |
بررسی اثربخشی تئاتر درمانی بر هوش اخلاقی دانش‌آموزان سوم ابتدایی
شاهد پیوند1، ابوالفضل داودی رکن آبادی2، حمیدرضا افشار3، پژمان دادخواه4
چکیده:
هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی تئاتر درمانی بر هوش اخلاقی دانش‌آموزان سوم ابتدایی بود.
روش: روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و طرح آن پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. اجرای پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تحت شرایط یکسان و در یک زمان صورت گرفت. گروه آزمایش در این طرح در معرض متغیر مستقل (تئاتر درمانی) قرار میگیرد و گروه کنترل در معرض متغیر مستقل قرار نمیگیرد. جامعه آماری شامل کودکان دبستانی منطقه 4 تهران بودند که از میان آنها کودکان 8 تا 9 سال به صورت تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد هوش اخلاقی کودکان بود که توسط امینی مقدم و همکاران (1397) طراحی شده بود. برای پایایی ابزار نیز از روش ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد که مقدار آن 89/0 شد. برای مقایسه نمرات قبل و بعد از تئاتردرمانی از تحلیل کواریانس استفاده شد و داده‌ها توسط نرم افزار SPSS21 مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که هوش اخلاقی دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند، به طور معنی داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند( 000/0 =Sig.، 4/77= F ). به عبارتی میتوان با انجام روش تئاتر درمانی، هوش اخلاقی دانش‌آموزان افزایش یافته است. همچنین ابعاد هوش اخلاقی نیز نشان داد که دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند به طور معنی‌داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند.
نتیجهگیری: بنابراین تئاتر درمانی میتواند در بهبود هوش اخلاقی نقش داشته باشد از این رو، برنامه ریزان میتوان با استفاده از این روش زمینه رشد اخلاقی کودکان را فراهم کنند.
کلیدواژه‌ها: تئاتر درمانی، هوش اخلاقی، دانش‌آموزان.
پذیرش مقاله: 25/10/ 1403 دریافت مقاله: 28/8/1403
مقدمه
در هرجامعه سلامت کودکان و نوجوانان اهمیت ویژه‌ای دارد وتوجه به بهداشت روانی آنان کمك می‌کند تا از نظر روانی و جسمی سالم بوده و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند. در این راستا، شناخت صحیح ابعاد مختلف جسمی و روانی این گروه سنی و کوشش در راه تأمین شرایط مادی و معنوی مناسب برای رشد بدنی، عاطفی و فکری آنان واضح تر از آن است که احتیاج به تأکید داشته باشد (غریب زاده و لیروزاده، 2017). در زندگی روزمره دانش‌آموزان با مشکلات زیادی در روابطشان مواجه میشوند که میبایست به نحو مؤثری حل شوند. اینکه آیا دانش‌آموزان میتوانند این مشکلات را حل کنند و یا چگونه این مشکلات حل میشوند، اهمیت بسیاری دارد (آرسلان5، ۲۰۱۶).
ادراک کودکان از روابط بین فردی با پیامدهای تحصیلی و سازگاری‌های رفتاری مرتبط است. دانش‌آموزانی که در مدرسه روابط بین فردی ضعیفتری داشتند به تبع آن تعامل ضعیفتر با همسالان و مشکلات تحصیلی بیشتری را گزارش کردند (برگ و آبر6، ۲۰۱۵)، روابط بین فردی ضعیف در دانش‌آموزان افسردگی، احساس طرد از سوی همسالان و مشکلات رفتاری بیشتر همچون پرخاشگری و سو مصرف مواد را به همراه دارد. در مقابل داشتن روابط بین فردی مناسب در دانش‌آموزان با تعامل سازگارانه با همسالان، مشکلات سلامت روان کمتر و موفقیتهای تحصیلی بیشتر مرتبط است (برگ و آبر، 2015).
از جمله روشهایی که میتوان در زمینه درمان معضلات و مشکلات روحی و روانی به کار گرفت "سایکو درام" است. یکی از شاخههای تئاتر درمانی، بازی درمانی است که خود به شاخههای گوناگونی چون روان نمایش و نمایش درمانی تقسیم میشود. در مورد تئاتر درمانی به عنوان یك فرایند درمانی میتوان گفت عبارت است از: یك روش درمانی که به شرکت کنندگان در این فرایند کمك می‌کند مسایل اجتماعی و روان شناختیشان را در بافتی واقعی بازآفرینی کنند نه فقط در مورد آنها حرف بزنند. ازجمله مسایل و مشکلات کودکان در بدو ورود به مدرسه، مهارتهای اجتماعی ضعیف میباشد که در گفتوگوی اثربخش با مردم، تأیید و ابراز احساساتشان، ناتوان هستند و از عزت نفس پایینی برخوردارند(پیلیپنکو7 و همکاران، 2023).
از جمله درمانهای غیردارویی، آموزش مهارتهای اجتماعی و آموزش مهارتهای رفتاری است. استفاده از روشهای درمانی در کاهش مشکلات رفتاری کودکان میتواند از اهمیت بسزایی برخوردار باشد. یکی از روشهای مورد استفاده در بهبود مشکلات رفتاری کودکان، تئاتردرمانی است. تئاتر درمانی (نمایش درمانی) ازجمله روش های روان درمانی است که دارای جذابیتهایی برای متخصصان روان درمانی است. تئاتر درمانی در رشد و توسعه درمان‌گری نقش قابل توجهی دارد. همچنین در درمان گروهی خانواده درمانی و حتی درمان انفرادی نیز یکی از انواع روان درمانی های پیشرو، خلاق و مفید است. با توجه به اهمیت رفع اختلال روانی آنان و تأثیری که روش تئاتر درمانی در درمان این عوامل دارد (کارتاس و گوکاکان8، 2009).
تئاتر درمانی(تئاتردرمانی) را مجموعه‌ای از فنون میدانند که بدون ادعای هنری بودن، ناظر به این هدف اند که از طریق بداهه سازی در بازی تئاتر، استعدادهای بالقوه و مستور یا سرکوب شده حیات ذهنی و خاصه حیات عاطفی را رشد و گسترش بخشند. فرضیه ی بنیادی این شیوه ی درمانی آن است که بازیگری به فرد اجازه می‌دهد تا به بیان مشکالت خود بپردازد، هیجاناتش را عرضه کند، تعارضات عمیق خود را به سطح بکشاند و سرانجام با آنها و محیط خود مواجه شود (هولمز، 2014). این روش رویکردی بسیار سودمند در روان درمانی است که از نمایش، تخیل، تصویرسازی ذهنی، اعمال بدنی و پویایی گروه بهره می گیرد و ترکیبی از هنر، بازی، حساسیت هیجانی و تفکر روشن است. این رویکرد به شخص کمک می‌کند تا ابعاد روانشناختی مشکل خود را کشف کند؛ به این ترتیب فرد با نمایش درآوردن آنها از راه گفتو به بازنگری مشکل خود می‌پردازد. مهمترین ارزش تئاتردرمانی این است که میتواند مهارت‌هایی را که فراتر از روش حل مسئله است، آموزش دهد(کورکی، یزدخواستی، ابراهیمی و عریضی، 1390). در حقیقت، تئاتردرمانی رویکردی درمانی است که به شرکت کنندگان کمک می‌کند تا برای حلوفصل مشکالت روانشناختی و اجتماعی به جای صحبت کردن صرف، اقدام کنند (کارتاس و گوکاکان، 2009).
استفاده از فعالیتهای نمایشی، نه تنها به لحاظ درمانی بلکه از حیث تربیتی و آموزشی نیز دارای اهمیت است. نمایش در فرآیند درمان زمانی محوریت مییابد که بحث از کاهش یا رفع کامل اختالالت روانی و رفتاری در میان باشد (فخری و همکاران، 1384). هنردرمانی به منزلة روشی برای، گشودن ناخودآگاه و بازسازی، بازآفرینی یا فرافکنی مسائل و مصائب درون بعد از دستاوردهای فروید، آدلر و یونگ و... به صورتی مدون و مشخص درآمد.
در مورد موضوع پژوهش برخی مطالعات انجام شده است. در پژوهشی یعقوبیان و شهبازی (1402) نتیجه گرفتند که تئاتر درمانی مانند یک ابزار درمانی کاربردی درمتفاوت ترین زمینه‌ها مانند درمان بیماران روان پریش درتشخیص مضاعف وتشریح بیماری‌ها عصبی می تواند کمک کننده باشد، علاوه براین ما از روان درام آموزشی مانند روش آموزشی درداخل موسسات و آموزشگاه‌ها صحبت می‌کنیم که تاکید باید کرد زبان نمایشی می تواند به یک ابزار آموزشی یا بهتر بگویی یک زبان خاص درآموزش تئاتر تبدیل شود که برای نیازهای کودک و نوجوان نه براساس انتظارات بزرگسالان بلکه براساس نیاز خود کودک ایجاد شود البته باید به آن توجه بیشتری شود تا فرد روشهای خلاق، بیانی ارتباطی خود را توسعه توسعه دهد. محمدی دولت آبادی و همکاران(1402) در پژوهشی نشان دادند که که میزان پرخاشگری گروه آزمایش پس از انجام مداخلهی تئاتردرمانی و همچنین بعد از گذشت یک ماه (مرحله پیگیری)، نسبت به گروه کنترل کاهش یافته بود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی موجب کاهش میزان پرخاشگری در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی– نقص توجه میشود. امیری و همکاران(1401) در پژوهشی بیان کردند که تئاتر درمانی منجر به بهبود معنادار تنظیم هیجان، اضطراب تعامل اجتماعی و حساسیت اضطرابی میشود. میرشجاع و همکاران(1399) در پژوهشی نتیجه گرفتند تفاوت در هیچ‌یک از این خرده مقیاس‌های پرسشنامه‌های کیفیت زندگی و تنظیم شناختی معنادار نبود. خدیجه آذر و عیسی ثمری(1396) در پژوهشی نتیجه گرفتند میانگین هوش اخلاقی معلمان 0/08±4/13 محاسبه گردیده و میانگین مؤلفه‌های اصلی آن شامل درستکاری 0/08±4/15، مسؤولیت‌پذیری 0/08±4/14، دلسوزی 0/09±4/14 و بخشش0/21±4/30 بود. از بین مؤلفه‌های هوش اخلاقی «بخشش اشتباهات خود» با میانگین 0/21±4/30 بیشترین و «راستگویی» با میانگین 0/09±3/90 کمترین مقادیر را داشتند. همچنین آزمون تی تفاوت معنی‌داری را در میزان هوش اخلاقی بین مردان و زنان نشان نداد.
گاطع زاده(1396) در پژوهشی نتیجه گرفت که شدت رفتارهای پرخاشگرانه در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل کاهش داشته است. خسروانی و همکاران(1394) در پژوهشی با "عنوان هوش اخلاقی و ابعاد آن در پرستاران "به این نتیجه رسیدند که هوش اخلاقی از سطح بسیار خوب برخوردار بوده و بالاترین میانگین مربوط به درستکاری و کمترین آن مربوط به دلسوزی بوده است. بهرامی و همکاران(1391) نتیجه گرفتند که اعضای هیأت علمی و کارکنان در ۳ مؤلفه درستکاری، بخشش و مسؤولیت پذیری دارای وضعیت خیلی خوب بودند. در مؤلفه دلسوزی نیز اعضای هیأت علمی و کارکنان، به ترتیب دارای وضعیت خیلی خوب و خوب بودند.
مالتی و همکارانش(2009) در بررسی همدلی، انگیزش اخلاقی و رفتارهای مطلوب اجتماعی در گروهی از کودکان نشان دادند که رفتار مطلوب اجتماعی با همدلی همبستگی مثبت دارد و با افزایش همدلی، میزان رفتارهای فرا اجتماعی نیز افزایش می یابد و انگیزش اخلاقی و همدلی به طور غیر مستقیم با رفتارهای فرااجتماعی مرتبط بودند. کاستنر9و شفر 10(۲۰۰۰) در پژوهشی به مقایسه روش های گروه درمانی با فنون عملی» و «گروه درمانی با فنون غیر عملی» در نوجوانان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد گروههای درمانی مبتنی بر فنون علمی باعث ایجاد تغییر مثبتی در جو گروه شده، درگیر شدن افراد در گروه افزایش داده و باعث کاهش اجتناب از سایر اعضای گروه می شود. نتایج پژوهش رضائیان (۱۹۹۷) با هدف تأثیر روش تئاتر درمانی در درمان افسردگی بر روی ۵۴ زن افسرده نشان داد که گروههای روان نمایشگری در کاهش افسردگی بیماران افسرده به صورت معناداری مؤثرتر از درمان روانپزشکی و همچنین بهتر از ترکیب درمان پزشکی و روان نمایشگری بود. کاربونل 11 (۱۹۹۹) در پژوهشی به بررسی تأثیر گروه های تئاتر درمانی برای پسران در سازگاری با بحران پرداخت و نتایج کاهش معناداری را در مشکلات گزارش شده (مانند رفتارهای گوشه گیری و اضطراب و افسردگی) توسط آزمودنی های شرکت کننده در گروه های تئاتر درمانی نشان داد. نتایج پژوهش لانگلین12 (۱۹۹۲) نیز که به مطالعه تأثیر تئاتر درمانی بر روی زنانی پرداخت که درگیر مشکلات ناشی از مصرف الکل بودند، حاکی از این بود که روان نمایشگری توسط ۴ نفر از اعضای گروه که از تحصیلات بالاتری برخورداری بودند، به عنوان روش مؤثرتری شناخته شده است.
مطالعات انجام شده در فرهنگ‌های مختلف نشان داده است. درصد قابل توجهی از کودکان سنین مدرسه و قبل از مدرسه دچار مشکلات رفتاری هستند. یکی از متغیرهای مورد بحث در حوزه روانشناسی، هوش اخلاقی است. هوش اخلاقی ظرفیت و توانایی درك درست از غلط، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنها است. در حقیقت هوش اخلاقی به مثابه یک راهنما برای رفتار عمل می‌کند و کمک می‌کند تا ما اعمال هوشمندانه و بهینه ای داشته باشیم وقتی مردم درباره رشد اخلاقی صحبت می‌کنند، آنها به رفتار و نگرش خودشان نسبت به سایر مردم در جامعه اشاره دارند، به عبارتی آنها به پیروی ما از هنجارهای اجتماعی، مقررات و قوانین، عرف و آداب و رسوم توجه می‌کنند.
کودکان به عنوان یکی از مهمترین اعضای جامعه خود را ملزم به رعایت قوانین اخلاقی میدانند تا از این طریق از پریشانی عاطفی اجتناب کنند؛ زیرا ادراک تخلف، اضطراب و افسردگی را در کودکان به دنبال خواهد داشت. بنابراین، تحول اخلاقی با فرایند خودتنظیمی همراه خواهد بود که به کودکان اجازه می‌دهد برخی پاسخ‌ها را بازداری کنند و مطابق با انتظارات بیرونی رفتار کنند (آگوستاین و استیفر، 2015) .
درک کودکان از قواعد و هنجارهای اخلاقی از طریق تعاملات اجتماعی – فرهنگی، مذاکرات روزمره با والدین، اعضای خانواده و همسالان تسهیل میشود (رایت، سدالک، وست، سالپائو و هاپکینز ، 2016). تحوّل اخلاقی یکی از مهمترین مسائل دوران کودکی و یکی از مهمترین مسئولیتهای خانواده‌ها و جوامع است. تحوّل اخلاقی، به توانایی تشخیص درست و نادرست بودن امور اطلاق میشود که رفتار را هدایت می‌کند. در طول چهار دهه گذشته، تحوّل اخلاقی با مراحل استدلال اخلاقی که از پاسخ افراد به مجموعه‌ای از مسائل اخلاقی منعکس میشود(تیکی، جانسون، جانسون روزت،2010) . در دین اسلام، اخلاق تا آن حد ارزشمند است که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) هدف از بعثت خود را »اتمام مکارم اخلاق« میداند. با اندك تأملی در مفاهیم متعالی اسلامی میتوان به ارتباط تنگاتنگ اخلاق و دین پی برد. از آنجا که دین و مذهب، بر اهمیت توجه به مسائل انسانی و ارزشی از جمله عدالت، صداقت و نوع دوستی تأکید دارد و از طرفی این مفاهیم اساساً وظیفه اخلاقی را در اجتماع برای ما به عنوان موجودی اجتماعی نمایان میسازد.برخی از نظریه پردازان معتقدند که نمایش تنها مکانی است که در آن ارتباط بین بخش هشیار و ناهشیار، تغییر بینش، شناخت خود، شکستن مقاومت ها و در نتیجه بهبود حاصل می شود. استفاده از تکالیف ساده و تعاملی در نمایش درمانی، موفقیت دانش‌آموزان در اجرای این تکالیف در مقابل دانش‌آموزان دیگر، ارائه تشویق از سوی درمانگر به دانش آموز متناسب با سطح مشارکت یا موفقیت وی در انجام یک تکلیف خاص، از مواردی است که در طی جلسات نمایش درمانی موجب کاهش اضطراب و حواس پرتی دانش‌آموزان می شود و متعاقب آن فضای مشوقی را برای موفقیت آنها فراهم می کند)بیاتی و همکاران، 1391).
سوال تحقیق
آیا تئاتر درمانی میتواند بر مؤلفه‌های هوش اخلاقی از جمله، خویشتن داری، همدلی، وجدان، بردباری، احترام، عدالت، دانش‌آموزان پسر مؤثر باشد؟
روش تحقیق
روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی و طرح آن پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. این طرح از دو گروه آزمودنی (گروه آزمایش و گروه کنترل) تشکیل شده است و هر گروه یکبار در مرحله پیش آزمون و یکبار در مرحله پس آزمون مورد اندازهگیری قرار میگیرد. اجرای پیش آزمون و پس آزمون در هر دو گروه تحت شرایط یکسان و در یک زمان صورت میگیرد. گروه آزمایش در این طرح در معرض متغیر مستقل (تئاتر درمانی) قرار میگیرد و گروه کنترل در معرض متغیر مستقل قرار نمیگیرد. انجام پژوهش در یک جامعه آماری به صورت مشخص و موردی، شامل کودکان دبستانی منطقه 4 تهران می باشد که از میان کودکان 8 تا 9 سال به صورت تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه ی استاندارد هوش اخلاقی کودکان توسط امینی مقدم و همکاران (1397) بود. این پرسشنامه دارای 33 سوال و شش مولفه خویشتن داری، همدلی، وجدان، بردباری، احترام و عدالت می باشد و بر اساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت با سوالاتی مانند (زود عصبانی میشود و به سختی آرام می شود.) به سنجش هوش اخلاقی کودکان می پردازد. در این تحقیق منظور از هوش اخلاقی کودکان نمره ای است که پاسخ دهندگان به سوالات 33 گویه ای پرسشنامه هوش اخلاقی کودکان می دهند. ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه شده در پژوهش امینی مقدم و همکاران (1397) براي این پرسشنامه بالای 7/0 برآورد شد. برای مقایسه ی نمرات قبل و بعد از تئاتر درمانی از تحلیل کواریانس استفاده شد و داده ها توسط نرم افزار SPSS21 مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها
در جدول(1)،آمار توصیفی متغیر هوش خلاقی و ابعاد آن را در دو مقطع پیش آزمون و پس آزمون برای گروه کنترل و آزمایش ارائه شده است.
جدول1. آمار توصیفی متغیر هوش اخلاقی و ابعاد آن
متغیرها |
| میانگین | انحراف استاندارد | |||||||||
تعداد | کنترل | آزمایش | کنترل | آزمایش | ||||||||
هوش اخلاقی | پیش آزمون | 15 | 99.6 | 100.3 | 6.28 | 5.75 | ||||||
پس آزمون | 15 | 99.5 | 118.2 | 6.1 | 10.3 | |||||||
خویشتنداری | پیش آزمون | 15 | 21.1 | 20.07 | 3.6 | 2.89 | ||||||
پس آزمون | 15 | 21 | 24.5 | 3.6 | 4.1 | |||||||
همدلی | پیش آزمون | 15 | 20.8 | 21.4 | 3.8 | 3.8 | ||||||
پس آزمون | 15 | 20.8 | 25.1 | 3.6 | 4.2 | |||||||
وجدان | پیش آزمون | 15 | 16.3 | 15.7 | 2.9 | 3.4 | ||||||
پس آزمون | 15 | 16.3 | 17.7 | 2.9 | 2.9 | |||||||
بردباری | پیش آزمون | 15 | 16 | 14.9 | 1.7 | 3.1 | ||||||
پس آزمون | 15 | 19.5 | 22.3 | 2.4 | 2.9 | |||||||
احترام | پیش آزمون | 15 | 13.9 | 11.3 | 3.01 | 2.6 | ||||||
پس آزمون | 15 | 15.8 | 19.9 | 2.8 | 2.2 | |||||||
عدالت | پیش آزمون | 15 | 11.3 | 12.4 | 2.7 | 2.2 | ||||||
پس آزمون | 15 | 11.3 | 12.5 | 2.8 | 2.2 | |||||||
مطابق جدول1، آمار توصیفی متغیر هوش اخلاقی و ابعاد آن در گروه کنترل در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تغییر محسوسی نداشته است در حالی که در گروه آزمایش پس از انجام روش تئاتر درمانی میانگین نمره متغیر هوش اخلاقی و ابعاد آن افزایش محسوسی داشته است.
به منظور بررسی پیش فرض پیروی داده ها از توزیع نرمال از آزمون شاپیرو- ویلک استفاده شد. جدول2، نتایج این آزمون را نشان می‌دهد.
جدول2. آزمون شاپیرو- ویلک جهت بررسی فرض نرمال بودن
متغیر / بعد | مقطع زمانی | آماره | درجه آزادی | معنی داری | ||
هوش اخلاقی | پیش آزمون | 967/0 | 15 | 813/0 | ||
پس آزمون | 949/0 | 15 | 513/0 | |||
خویشتنداری | پیش آزمون | 967/0 | 15 | 803/0 | ||
پس آزمون | 955/0 | 15 | 614/0 | |||
همدلی | پیش آزمون | 957/0 | 15 | 637/0 | ||
پس آزمون | 960/0 | 15 | 687/0 | |||
وجدان | پیش آزمون | 913/0 | 15 | 150/0 | ||
پس آزمون | 964/0 | 15 | 754/0 | |||
بردباری | پیش آزمون | 927/0 | 15 | 243/0 | ||
پس آزمون | 881/0 | 15 | 050/0 | |||
احترام | پیش آزمون | 908/0 | 15 | 124/0 | ||
پس آزمون | 960/0 | 15 | 699/0 | |||
عدالت | پیش آزمون | 983/0 | 15 | 987/0 | ||
پس آزمون | 986/0 | 15 | 994/0 | |||
با توجه به جدول2، سطح معنی‌داری همه متغیرها بزرگتر از 05/0 است و این بدین معنی است که با 95% اطمینان داده‌ها از توزیع نرمال پیروی می کنند و پیش فرض نرمال بودن داده‌ها مورد تایید است. همچنین، پیش فرض آزمون لون نیز در جدول3، ارائه شده است.
جدول3. آزمون لون جهت بررسی فرض همگنی واریانس خطاها
متغیر وابسته | آماره F | درجه آزادی 1 | درجه آزادی 2 | معنی داری
|
هوش اخلاقی پس آزمون | 097/2 | 1 | 28 | 124/0 |
خویشتنداری پس آزمون | 152/2 | 1 | 28 | 129/0 |
همدلی پس آزمون | 012/2 | 1 | 28 | 125/0 |
وجدان پس آزمون | 2.17 | 1 | 28 | 0.131 |
بردباری پس آزمون | 3.12 | 1 | 28 | 0.142 |
احترام پس آزمون | 3.01 | 1 | 28 | 0.139 |
عدالت پس آزمون | 2.98 | 1 | 28 | 0.140 |
با توجه به سطح معنی داری هر سه متغیر جدول بالا که بزرگتر از 05/0 است نتیجه گرفته شد که فرض همگنی واریانس خطاها با 95% اطمینان بر قرار است. در ارادمه نتایج فرضیات پژوهش نشان داده شده است.
هوش اخلاقی دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند به طور معنی داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند می باشد. نتایج این فرضیه در جدول(4) نشان داده شده است.
جدول4. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره هوش اخلاقی جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 2388.6 | 1 | 2388.6 | 77.4 | 0.000 | 0.741 |
هوش اخلاقی پیش آزمون |
| 1166.6 | 1 | 1166.6 | 37.8 | 0.000 | 0.583 |
خطا |
| 833.5 | 27 | 30.8 |
|
|
|
مطابق نتایج جدول(4)، بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات هوش اخلاقی از 5/99 در مقطع پیش آزمون به 2/118 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است، در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود میتوان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایش هوش اخلاقی دانش‌آموزان شده است.
ابعاد هوش اخلاقی دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند به طور معنی داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند می باشد.
- بعد خویشتنداری
جدول5. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره خویشتنداری جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 153.4 | 1 | 153.4 | 44.7 | 0.000 | 0.624 |
خویشتنداری پیش آزمون |
| 331.1 | 1 | 331.1 | 96.5 | 0.000 | 0.624 |
خطا |
| 92.6 | 27 | 3.43 |
|
|
|
مطابق نتایج، سطح معنی داری متغیر گروه در جدول 4-8 که برابر 000/0 و کمتر از 01/0 است. فرض صفر آزمون با 99% اطمینان رد شد یعنی بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات خویشتنداری از 5/99 در مقطع پیش آزمون به 2/118 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود می توان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایش خویشتنداری دانش‌آموزان شده است.
- بعد همدلی:
جدول6. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره همدلی جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 107.5 | 1 | 107.5 | 19.9 | 0.000 | 0.425 |
همدلی پیش آزمون |
| 229.3 | 1 | 229.3 | 42.5 | 0.000 | 0.612 |
خطا |
| 145.4 | 27 | 5.4 |
|
|
|
مطابق نتایج جدول(6)، سطح معنی داری متغیر گروه در جدول 4-9 که برابر 000/0 و کمتر از 01/0 است. فرض صفر آزمون با 99% اطمینان رد شد یعنی بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات همدلی از 5/20 در مقطع پیش آزمون به 1/25 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود می توان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایش همدلی دانش‌آموزان شده است.
- بعد وجدان:
جدول7. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره وجدان جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 26.4 | 1 | 26.4 | 13.8 | 0.001 | 0.338 |
وجدان پیش آزمون |
| 186.5 | 1 | 186.5 | 97.3 | 0.000 | 0.783 |
خطا |
| 51.7 | 27 | 1.96 |
|
|
|
مطابق نتایج، سطح معنی برابر 001/0 و کمتر از 01/0 است. لذا، فرض صفر آزمون با 99% اطمینان رد شد یعنی بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات وجدان از 3/16 در مقطع پیش آزمون به 7/17 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود میتوان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایشوجدان دانش‌آموزان شده است.
- بعد بردباری:
جدول7. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره بردباری جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 79.7 | 1 | 79.7 | 14.7 | 0.001 | 0.353 |
بردباری پیش آزمون |
| 56.3 | 1 | 56.3 | 10.4 | 0.003 | 0.278 |
خطا |
| 146.3 | 27 | 5.4 |
|
|
|
سطح معنی داری 001/0 و کمتر از 01/0 است. لذا، فرض صفر آزمون با 99% اطمینان رد شد یعنی بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات بردباری از 5/19 در مقطع پیش آزمون به 3/22 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود می توان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایشبردباری دانش‌آموزان شده است.
- بعد احترام:
جدول 7. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره احترام جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 134.9 | 1 | 134.9 | 73.1 | 0.000 | 0.730 |
احترام پیش آزمون |
| 134.8 | 1 | 134.8 | 73.1 | 0.000 | 0.730 |
خطا |
| 49.8 | 27 | 1.8 |
|
|
|
مطابق نتایج جدول(7)، بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود دارد و با توجه به نتایج جدول یافته‌های توصیفی که مقدار میانگین نمرات احترام از 9/13 در مقطع پیش آزمون به 9/19 در مقطع پس آزمون افزایش یافته است در حالی که بین میانگین گروه کنترل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنی‌داری دیده نمی‌شود می توان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی باعث افزایش احترام دانش‌آموزان شده است.
- بعد عدالت:
جدول8. نتایج آزمون آنالیز کوواریانس تک متغیره عدالت جهت بررسی اثر بخشی تئاتر درمانی
منبع |
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F
| معنی داری | اندازه اثر |
گروه
|
| 0.0001 | 1 | 0.0001 | 0.004 | 0.952 | 0.0001 |
عدالت پیش آزمون |
| 174.9 | 1 | 174.9 | 2365.5 | 0.000 | 0.989 |
خطا |
| 1.99 | 27 | 0.074 |
|
|
|
مطابق نتایج پژوهش، بین اثر گروه کنترل و گروه آزمایش تفاوت معنی داری وجود ندارد و می توان نتیجه گرفت که تئاتر درمانی اثر معنی داری بر روی بعد عدالت دانش‌آموزان نداشته است.
بحث و نتیجهگیری
هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی تئاتر درمانی بر بازی بر هوش اخلاقی دانش‌آموزان سوم ابتدایی بود. در این پژوهش، تئاتر درمانی یا تئاتر درمانی بر روی هوش اخلاقی کودکان پسر سوم دبستان مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق شامل کودکان منطقه 4 تهران در سال 1400 بود که از این مقدارتعداد نمونه 30 کودک در دو گروه 15 نفری کنترل و آزمایش به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته‌های پژوهش نشان داد که هوش اخلاقی دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند به طور معنی داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند( 000/0 =Sig.، 4/77= F ). به عبارتی میتوان با انجام روش تئاتر درمانی، هوش اخلاقی دانش‌آموزان افزایش یافته است. همچنین ابعاد هوش اخلاقی نیز نشان داد که دانش‌آموزانی که در جلسات تئاتر درمانی شرکت کرده‌اند به طور معنی داری بالاتر از دیگر دانش‌آموزانی که در جلسه شرکت نداشته‌اند.
مطابق تحقیقات انجام گرفته در پژوهش حاضر می توان گفت که اثر روش تئاتر درمانی یا تئاتر درمانی بر روی هوش اخلاقی دانش‌آموزان و تمامی ابعاد آن به غیر از بعد عدالت در این پژوهش موردی معنی دار است و به کمک این روش می توان هوش اخلاقی دانش‌آموزان را بهبود بخشید.بنابراین روش تئاتر درمانی را می توان به عنوان یک روش درمانی مفید در نظر گرفت که فواید بسیاری دارد و می تواند به کمک روانشناسان و آموزگاران آمده تا نقلط ضعف هوش اخلاقی دانش‌آموزان را بهبود بخشد.
نتایج پژوهش حاضر را باید همسو با پژوهش کاربونل (1999) دانست که در آن به بررسی تأثیر گروه های تئاتر درمانی برای پسران در سازگاری با بحران پرداخته شده است و نتایج کاهش معناداری را در مشکلات گزارش شده ( مانند رفتارهای گوشه گیری و اضطراب و افسردگی) توسط آزمودنی های شرکت کننده در گروه های تئاتر درمانی نشان می دهد به عبارتی در پژوهش حاضر روش تئاتر درمانی باعث بهبود هوش اخلاقی شده و باعث میشود تا دانش‌آموزان مطالب درست و غلط را شناخته و بهتر در امور خود تصمیم گیری نمایند و به دنبال آن رفتار مناسبتری داشته باشند. همچنین نتایج پژوهشی زابلی (۱۳۸۴) سودمندی روان نمایشگری را در بهبود مهارت های رفع تعارض دختران با مادران در دانش‌آموزان سال اول دبیرستان نشان داد. از آنجائیکه تمایزیافتگی، نقش مهم و اساسی در کاهش اضطراب مزمن فرد و برخورداری از یک زندگی سالم را دارد و از طرفی با توجه به اینکه سطوح پائین تمایزیافتگی در راستای ارتباطات فرد با سایرین به ویژه اعضای خانواده اصلی شکل می گیرد، لذا برای درمان افرادی که با این مشکل مواجهند بهتر است از شیوه ای استفاده کرد که تمرکز اصلی آن بر حوزه روابط پویای بین انسانها باشد و همچنین امکان پرداختن به مسائل عمیق گذشته و یا حال افراد را داشته باشد. تئاتر درمانی با توجه به ویژگی های منحصر به فرد آن از جمله کمک به تخلیه عاطفی، احساس همدردی و آموزش نحوه رویارویی با مشکلات از طریق پتانسیل های موجود، می تواند تغییرات چشمگیری را در مراجع برای ایجاد روابط سالم با اعضای خانواده و اطرافیانش ایجادکند بنابراین این پژوهش را همسو با پژوهش حاضر دانست. پژوهش رضائیان (۱۹۹۷) نیز نشان داده بود که گروه های روان نمایشگری در کاهش افسردگی بیماران افسرده به صورت معناداری مؤثرتر از درمان روانپزشکی و همچنین بهتر از ترکیب درمان پزشکی و روان نمایشگری بودند.
در تبیین نتایج باید گفت روان نمایشگری از جمله روش هایي است كه در بین انـواع تكنیك هاي توانبخشي، كاردرماني و روانشناسـي بـه لحـاظ تربیتـي و آموزشـي- درمـاني ارزش زیـادي دارد و به عنوان یك ابزار خلاق مي تواند در توسعه مهارت‌هاي وسیعي از جمله مهارت های اجتماعی و کاهش آسیب هایی از جمله آسیب های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. این درمان یکی از بهترین شیوه هاي درماني از سوي متخصصان بهداشت روان اعم از روانشناسان، روان پزشكان و روان درمانگران پذیرفته شـده و در بیمارســتان هــاي روانــي، كلینیــك هــا، مــدارس، مهدكودك ها، پرورشگاه ها، مراكز اصلاح و تربیت، زندان‌هـا با دو هدف درمان و آموزش، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به تأثیرگذاری تئاتر درمانی در اصلاح ناسازگاری اجتماعی، رفتارهای ضداجتماعی و اختلال کمبود توجه کودکان ، کارگاه های تئاتر درمانی با وسایل و ابزارهای استاندارد آن در مدارس ابتدایی به صورت جدّی تری فراهم شود و کتابهای آموزشی بیشتری در این زمینه با توجه به پژوهشهای انجام شده در ایران برای مشاوران و معلمان ، متناسب با فرهنگ کشورمان تألیف و در اختیار مدارس و مهدکودک‌ها قرار گیرد.
در هرجامعه سلامت کودکان اهمیت ویژه ای دارد وتوجه به بهداشت روانی آنان کمك می کند تا از نظر روانی وجسمی سالم بوده و نقش اجتماعی خود را بهتر ایفا کنند از طرفی در زندگی روزمره کودکان با مشکلات زیادی در روابطشان مواجه می شوند که می بایست به نحو مؤثری حل شوند. ازجمله مسایل و مشکلات کودکان در بدو ورود به مدرسه، مهارتهای اجتماعی ضعیف می باشد که در گفت وگوی اثربخش با مردم، تأیید و ابراز احساساتشان، ناتوان هستند و از عزت نفس پایینی برخوردارند. به عبارتی پایین بودن هوش اخلاقی کودکان می تواند برای آنها در مراحل بعدی زندگی نقش مهمی داشته باشد. از جمله درمانهای غیردارویی، آموزش مهارتهای اجتماعی و آموزش مهارتهای رفتاری است و استفاده از روشهای درمانی در کاهش مشکلات رفتاری کودکان می تواند از اهمیت بسزایی برخوردار باشد. یکی از روش های مورد استفاده در بهبود مشکلات رفتاری کودکان، تئاتردرمانی است. سایکودرام (نمایش درمانی) ازجمله روش های روان درمانی است که دارای جذابیت هایی برای متخصصان روان درمانی است و می تواند بر روی هوش اخلاقی کودکان اثر بخش باشد.
یکی از ابعاد رشد و تحول که از دوران کودکی تا سال‌های بزرگسالی، در کنار دیگر ابعاد رشد شکل می گیرد، رشد اخلاقی کودکان است. بنابراین پرداختن به مؤلفه های هوش اخلاقی در سطوح مختلف زندگی فردی و اجتماعی ضرورتی انکارناپذیر است و کیفیت ابعاد هوش اخلاقی میتواند به عنوان سازه اساسی و تأثیرگذار در تقویت جامعه سالم و اخلاقی مد نظر واقع شود اخیراً در حوزه هوش ابعاد جدیدی شناخته شده است. امروزه یکی از مهمترین ابعاد هوش که در حوزه پژوهش جدید بوده و در ایران نیز چندان بدان پرداخته نشده است هوش اخلاقی است. هوش اخلاقی ظرفیت و توانایی درك درست از غلط، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آنها است. از طرفی در دین اسلام، اخلاق تا آن حد ارزشمند است که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) هدف از بعثت خود را اتمام مکارم اخلاق می داند. اگر هوش را ظرفيت سازگاري با موقعيت جديد قلمداد كنيم، آنگاه اخلاق ظرفيت سازماندهي ارزشي به اين موقعيت را پوشش خواهد داد.بنابراین ضرورت پرداختن به این موضوع در واقع ضرورت آموزش اخلاق و بالا بردن هوش اخلاقی در کودکان در بدو ورود به دبستان و اولین محیط اجتماعی و گروهی آنهاست که توسط نمایش درمانی و بازی گروهی و نمایشی به ساده ترین و بهترین و موثرترین شکل در تربیت و شخصیت کودکان میتواند نهادینه شود.
انجام هر پژوهشی به نوبه خود با موانع و مشکلاتی مواجه است. پژوهش حاضر نیز از این امر مستثنا نیست در ادامه به تعدادی از محدودیت ها و موانعی که محقق در طی انجام مراحل پژوهش با آن مواجه گشته اشاره شده است. فقدان پژوهش کاربردی و کافی در زمینه عوامل مهارت های بازاریابی و عملکرد بازاریابی و شناسایی ابعاد آن در داخل کشور و خصوصا در زمینه هوش اخلاقی و روش درمانی تئاتر درمانی موردی است که این پژوهش را با محدودیت مواجه کرده بود که این امر امکان مقایسه نتایج این پژوهش با دیگر پژوهش های مشابه را با مشکل رو به رو ساخت. دیگر این که بی‌انگیزی معلمان دبستان‌ها در همکاری و دانش‌آموزان در پاسخ دادن به سؤالات این پژوهش به دلیل این که متاسفانه نتایج تحقیقات بسیار کمتر از آن چه مورد انتظار است از سویمسئولین محترم آموزش و پرورش مورد توجه و بهره برداری قرار میگیرد از دیگر عوامل محدودیت این پژوهش بود. وجود فقر دانش معلمان و دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها و فقر فرهنگی در زمینه تحقیق در زمینه مسائلی نظیر مهارتهای بازاریابی، شدت رقابتی، پاسخ گویی به بازار و ... از دیگر موانع این پژوهش بود.
منابع
امیری، امیر، کدخدایی، محبوبه، درخشانی، مهدی، خیرآبادی، زهره، لواف آرانی، محمدجواد. (1401). اثربخشی تئاتر درمانی بر حساسیت اضطرابی، تنظیم هیجان و اضطراب تعامل اجتماعی بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی، رویش روان شناسی،۱۱ (۵):۱۸۲-۱۷۱.
گاطع زاده، عبدالامیر. (1396). بررسی تاثیر درمانی(سایکو دراما) بر پرخاشگری دانش‌آموزان پسر، 8(28): 69-78.
میر شجاع مینا سادات، بهنام بهناز، قانونی محسن، صباغی سجاد، حسین پور فاطمه. (1399). تأثیر تئاتر درمانی بر تنظیم شناختی و کیفیت زندگی افراد مبتلابه اسکیزوفرنی، تحقیقات علوم رفتاری، 18(3): ۴۱۶-۴۲۵.
محمدی دولت آباد، مریم، رضاپور میرصالح، یاسر، چوبفروش زاده، آزاده. (1402). اثربخشی تئاتر درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی – نقص‌توجه، روانشناسی افراد استثنایی، 13(50): 101-128.
Antonaccio, O. Tittle, CR. (2008). Morality,self-control and crime. Criminology. 46 (2): 479-510.
Arastehm, H. Azizishamami, M. Jafarirad, A. Mohammadijozani, Z. (1390). Study moral intelligence of students. Culture Strategy Quarterly. (10- 11): 201-14.
Arslan, C. (2016). Interpersonal problem solving, self-compassion and personality traits in university students. Educational Research and Reviews, 11(7), 474-481.
Arslan, C. (2016). Interpersonal problem solving, self-compassion and personality traits in university students. Educational Research and Reviews, 11(7), 474-481.
Augustine, M. E., & Stifter, C. A. (2015). Temperament, parenting, and moral development: Specificity of behavior and context. Social Development, 24(2), 285-303.
Baharudin, D. Che Amat, MA. Mohd Jailani, MR. Sumari, DF. (2011). The Concept of Forgiveness as a Tool in Counseling Intervention for Wellbeing Enhancement. PERKAMA International Convention, 64.
Farmer, G. & Geller, M. (2003). Applying Psychodrama in the Family Systems Therapy of Bowen. In Gershoni, J. (Ed) Psychodrama in 21st Century clinical and Educational Aplications. Springer Publishing Company.
Flite, CA. Harman, LB. (2013). Code of ethics: Principles for ethical leadership. 40-5
Gordon, CL. Arnette, RAM. Smith, RE. (2011). Have you thanked your spouse today? Felt and expressed gratitude among married couples. Personality & Individual Differences. 50(3): 339-43.
Guilford, JP. (1967). The nature of human intelligence. New York: McGraw – Hill, 43-66.
Hook, JN. (2007). Forgiveness, individualism and collectivism. Master of Science, Thesis, Virginia Commonweals University, 280-8.
Hsu, Y., Chang, C. C., & Liang, C. (2015). The effects of creative personality and psychological influences on imagination. Innovations in Education and Teaching International, 52(6), 587-598.
Javed, A., Kausar, R., & Khan, N. (2014). Effect of School System and Gender on Moral Values and Forgiveness in Pakistani School Children. Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 2(4), 13-24.
Karatas, Z., & Gokcakan, Z. (2009). A Comparative Investigation of the Effects of Cognitive-Behavioral Group Practices and Psychodrama on Adolescent Aggression. Educational sciences: Theory and practice, 9(3), 1441-1452.
Karatas, Z., & Gokcakan, Z. (2009). A Comparative Investigation of the Effects of Cognitive-Behavioral Group Practices and Psychodrama on Adolescent Aggression. Educational sciences: Theory and practice, 9(3), 1441-1452.
Nursing Practice, 5(3), 14-9.
Sengsavang, S., & Krettenauer, T. (2015). Children's Moral Self-Concept: The Role of Aggression and Parent–Child Relationships. Merrill-Palmer Quarterly, 61(2), 213-235.
Pylypenko, N., Radchuk, H., Shevchenko, V., Horetska, O., Serdiuk, N., & Savytska, O. (2023). The Psychodrama Method of Group Psychotherapy. BRAIN. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 14(3), 134-149.
Sternberg, RJ. (1999). Successful Intelligence: Finding a Balance. Trends in Cognitive Sciences. 3 (11): 23-31.
Trémolière, Bastien, De Neys, Wim, & Bonnefon, Jean-François. (2012). Mortality salience and morality: Thinking about death makes people less utilitarian. Cognition, 124(3), 379-384.
[1] - دانشجوی دکتری، گروه پژوهش هنر، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامي، جزیره کیش، ايران. shahedpeyvand@yahoo.com
[2] - استاد، گروه طراحی پارچه و لباس، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامي، یزد، ايران(نویسنده مسئول). Davodi@iauyazd.ac.ir
[3] - استاد، گروه هنر، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر ایران، تهران، ايران. h.r.afshar@art.ac.ir
[4] - استادیار، گروه عکاسی، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی اقبال لاهوری، مشهد، ايران. P.dadkhah@eqbal.ac.ir
[5] -Arslan
[6] -Berg & Aber
[7] -Pylypenko
[8] - Karatas & Gokcakan
[9] - kastner
[10] -Sheffer
[11] - carbonell
[12] -longhlin
Investigating the effectiveness of therapeutic theater on the moral intelligence of third grade students
Shahed Peyvand1, Abolfazl Davodiroknabadi2, Hamidreza Afshar3, Pejman Dadkhah4
Abstract:
Purpose: The purpose of this research was to investigate the effectiveness of therapeutic theater on the moral intelligence of third grade students.
Method: The current research method is semi-experimental and its design is pre-test-post-test with a control group. The statistical population included primary school children in the 4th district of Tehran, among whom 8-9 years old children were randomly selected and examined. The research tool included the standard questionnaire of children's moral intelligence, which was designed by Amini Moghadam et al. (2017). Cronbach's alpha coefficient method was used for the reliability of the tool, and its value was 0.89. Analysis of covariance was used to compare the scores before and after theater therapy and the data was analyzed by SPSS21 software.
Findings: The findings showed that the moral intelligence of students who participated in theater therapy sessions was significantly higher than other students who did not participate in the session (Sig. = 0.000, F = 77.4). In other words, the moral intelligence of the students has increased by performing the therapeutic theater method. Also, the dimensions of moral intelligence showed that students who participated in theater therapy sessions were significantly higher than other students who did not participate in the session.
Conclusion: It can be concluded that therapeutic theater can play a role in improving moral intelligence, therefore, planners can use this method to provide the moral development of children.
Keywords: theater therapy, moral intelligence, students.
[1] - PhD student, Department of Art Research. Kish, international Branch, Islamic Azad University, Kish Island, Iran.
[2] -Professor, Department of design & clothing, Yazd branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran.
[3] -Professor, Department of Art, School of cinema And Theatre, Iran University of Arts, Tehran, Iran.
[4] -Assistant professor, Department of Photography, Faculty of Art, Eqbal Lahori Institute of Higher Education, Mashhad, Iran.