Identifying and Ranking the factors affecting the application of blockchain technology in the Iranian banking industry using the fuzzy Delphi approach
Subject Areas : Commercial Management
Maryam Yazdanirad
1
*
,
Mehran Keshtkar Haranki
2
,
محمود احمدی شریف
3
1 -
2 - Assistant Professor, Department of Strategic Knowledge Management, Faculty of Strategic Management, Higher National Defense University, Tehran, Iran
3 - معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد شهر قدس
Keywords: Technology, Blockchain Technology, Banking Industry,
Abstract :
Today's competitive environment has made it necessary to take advantage of blockchain technology, especially for service organizations. But using this technology will require identifying & analyzing the factors that affect its use. Accordingly, the purpose of this study was to identify and prioritize the factors affecting the application of blockchain technology in the Iranian banking industry. The present study is based on the applied purpose and in terms of data collection in the field of descriptive survey studies. The statistical population of this study in the qualitative part is university professors in the field of information technology, banking management & experts active in the banking industry. Using the snowball sampling method based on the theoretical saturation principle, 14 people Were determined. Data were collected using semi-structured interviews and encoded using Atlas T software. In a small part, the statistical population of the present study consisted of senior managers & experts in the banking industry. Using purposive sampling method, 50 people were selected as the research sample. Data were collected using a questionnaire based on triangular fuzzy logic based on a 5-Likert scale. Validity of the questionnaire using content validity index based on the opinions of 10 experts aware of the research topic and its reliability using Cronbach's alpha coefficient whose values are equal to %72, respectively. And %86 . The result was approved. Findings of this study, indicate that human resources, laws & regulations are the most important factors affecting the application of blockchain technology in the Iranian banking industry, respectively
Biancini, S., & Verdier, M. (2019). Bank-platform competition in the credit market. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3446694
Boreiko, D. (2019). Blockchain-based financing with initial coin offerings (ICOs): Financial industry disruption or evolution? Universitas Studiorum
. Conlon, T., & McGee, R. (2019). Betting on bitcoin: Does gambling volume on the blockchain explain bitcoin price changes? SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3430334
Gatteschi, V., Lamberti, F., Demartini, C., Pranteda, C., & Santamaría, V. (2018). Blockchain and smart contracts for insurance: Is the technology mature enough? Future Internet, 10(2), 20. https://doi.org/10.3390/fi10020020
Harris, W. L., & Wonglimpiyarat, J. (2019). Blockchain platform and future bank competition. Foresight, 21(6), 625-639. https://doi.org/10.1108/fs-12-2018-0113
Khan, M. A., & Salah, K. (2018). IoT security: Review, blockchain solutions, and open challenges. Future Generation Computer Systems, 82, 395-411. https://doi.org/10.1016/j.future.2017.11.022 Limakrisna, N. (2018). Building Customer Loyalty in Banking Industy. Modern Management Forum, 2(1), 2. https://doi.org/10.18686/mmf.v2i1.1057 Meinel, C., & Gayvoronskaya, T. (2020). Wo endet Der hype, wo beginnt die innovation Der blockchain-technologie? Blockchain, 39-79. https://doi.org/10.1007/978-3-662-61916-2_4
Mougayar, W. (2016). The business blockchain: Promise, practice, and application of the next internet technology. John Wiley & Sons. Piddubna, V. (2018). Digital transformation of marketing banking innovations in the conditions of financial instability. Socio-Economic Research Bulletin, 0(3(67)), 209-221
. Shaikh, A. A., Glavee-Geo, R., & Karjaluoto, H. (2017). Exploring the nexus between financial sector reforms and the emergence of digital banking culture – Evidences from a developing country. Research in International Business and Finance, 42, 1030-1039. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2017.07.039
Thu Nguyen, T., Thi Nguyen, H., Thi Mai, H., & Thi Minh Tran, T. (2020). Determinants of Digital Banking Services in Vietnam: Applying UTAUT2 Model. Asian Economic and Financial Review, 10(6), 680–697. https://doi.org/10.18488/journal.aefr.2020.106.680.697
Wang, R., Lin, Z., & Luo, H. (2018). Blockchain, bank credit and SME financing. Quality & Quantity, 53(3), 1127-1140. https://doi.org/10.1007/s11135-018-0806-6# Yaga, D. (2018). Blockchain technology overview. doi:10.33987/vsed.3(67).2018.209-221
Zheng, Z., Xie, S., Dai, H., Chen, X., & Wang, H. (2017). An overview of blockchain technology: Architecture, consensus, and future trends. 2017 IEEE International Congress on Big Data (BigData Congress). https://doi.org/10.1109/bigdatacongress.2017.85#
شناسایی و الویت‌بندی عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک¬چین در صنعت بانک‌داری ایران با استفاده از رویکرد دلفی فازی
مریم یزدانی راد1، مهران کشتکار هرانکی2*، محمود احمدی شریف3
چکیده | |
نوع مقاله: مقاله پژوهشي
تاریخ دریافت: 01/12/1403 تاریخ پذیرش: 24/03/1404
| فضای رقابتی عصر حاضر بهره¬گیری از فناوری بلاک‌چین را بویژه برای سازمان¬های خدماتی ضروری ساخته است، اما بهره-گیری از این فناوری نیازمند شناسایی و تحلیل عواملی خواهد بود که بر کاربست آن تاثیر دارند. بر این اساس هدف از انجام این مطالعه، شناسایی و الویت‌بندی عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک¬چین در صنعت بانک‌داری ایران بوده است. این مطالعه بر اساس هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده¬ها در حوزه مطالعات توصیفی از نوع پیمایشی قرار دارد. جامعه آماری این مطالعه در بخش کیفی را اساتید دانشگاهی در حوزه فناوری اطلاعات، مدیریت بانک‌داری و خبرگان فعال در صنعت بانک‌داری تشکیل داده¬اند که با استفاده از روش نمونه¬گیری گلوله¬برفی بر پایه اصل اشباع نظری، تعداد 14 نفر به عنوان نمونه تعیین شدند. داده¬ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و به کمک نرم¬افزار اتلس تی کدگذاری شد. در بخش کمی، جامعه¬آماری این پژوهش را مدیران ارشد و خبرگان در صنعت بانک‌داری تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه¬گیری هدفمند، تعداد 50 نفر به عنوان نمونه پژوهش تعیین شدند. داده¬ها با استفاده از پرسش‌نامه طراحی¬شده بر پایه منطق فازی مثلثی بر اساس طیف پنج گزینه¬ای لیکرت گردآوری شد. روایی پرسش‌نامه با استفاده از شاخص روایی محتوا بر پایه نظرات 10 نفر از خبرگان آگاه و مطلع به موضوع پژوهش و پایایی آن به کمک ضریب آلفای کرونباخ که مقدار آن¬ها به ترتیب برابر با 72/. و 86/. حاصل شده، مورد تایید واقع شد. یافته¬های این مطالعه ضمن شناسایی 14 مقوله به عنوان عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری بیان می¬دارد که منابع انسانی، قوانین و رگولاتوری به ترتیب مهم¬ترین عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری ایران هستند. |
کلیدواژهها | فناوری، فناوری بلاک¬چین، صنعت بانک‌داری |
ناشر: دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرقدس
* نویسنده مسئول: مهران کشتکار هرانکی ایمیل: mkhkmphd90@gmail.com
1. دانش آموخته مقطع دکتری، گروه مدیریت بازاریابی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2. دانشیار، گروه مدیریت راهبردی دانش، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3. استادیار، گروه مدیریت بازاریابی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مقدمه
تقاضای فزاینده برای تجربه بانک‌داری دیجیتال، روش عملکرد کل صنعت بانک‌داری را دگرگون کرده است. تمایل روزافزون مصرف‌کنندگان برای دسترسی به خدمات مالی از کانال های دیجیتال منجر به افزایش فناوریهای نوین بانکی شده است که در حال بازسازی دوباره صنعت بانک‌داری میباشند (پیدوبنا1 2018). اساساً از فناوری اطلاعات در دو روش گوناگون در بانک‌داری استفاده شده است. ابتدا در ارتباطات و اتصال و سپس مهندسی مجدد فرآیند کسب و کار (تنگوین و همکاران2 2020). فناوری اطلاعات امکان توسعه محصول پیچیده، زیرساخت‌های بهتر بازار، اجرای روش‌های قابل اعتماد برای کنترل خطرات را فراهم می‌کند و به واسطه‌های مالی کمک می‌کند تا از نظر جغرافیایی به بازارهای متنوع و دور دست برسند. با توجه به این، فناوری خطوط سه عملکرد عمده انجام شده توسط بانک‌ها را تغییر داده است، یعنی دسترسی به نقدینگی، تبدیل دارایی‌ها و نظارت بر خطرات. بعلاوه، فناوری اطلاعات و سیستم‌های شبکه ارتباطی تأثیری مهم در کارایی بازارهای پول، سرمایه و ارز دارند (لیماکریسنا3 2018). دیجیتال سازی در حال تغییر نحوه تعامل و تجارت روزمره مردم است و پیشرفت در فناوری بانکی همچنان بر آینده خدمات مالی در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد. از بانک‌داری سیار تا استارت آپ‌ها، فناوری ظاهراً در همه جنبههای صنعت بانک‌داری نقش دارد و نفوذ فناوری برای راه اندازی بانک‌داری در آینده دیجیتالی ادامه خواهد یافت (شیخ و همکاران4 2017). فناوری بلاک‌چین ازفناوری‌های نوظهور و کاربردی در این حوزه بشمار می‌آید. بلاک‌چین متشکل از بلوک‌های جداگانه ای از داده است که شامل یک سری از معاملات است که به ترتیب خاصی با هم مرتبط هستند. همه طرف‌های درگیر می‌توانند دفترچه دیجیتال را در سراسر شبکه رایانه‌ای بدون نیاز به مرجع متمرکز یا واسطه به اشتراک بگذارند. به همین دلیل، پردازش معاملات از راه بلاک‌چین سریع‌تر است. سرعت فقط یکی از مزایای بالقوه بلاک‌چین برای بانک‌داری است. این موضوع نه تنها در مورد کارایی بیش‌تر بلکه در سطح تازه‌ای از شفافیت و امنیت ذکر میشود (یاگا5 2018). یک بلاک‌چین عمومی می‌تواند یک ابزار مشترک عالی باشد زیرا نامتمرکز است و هیچ نهاد واحدی نمی‌تواند مالک آن باشد. به همین دلیل، بلاک‌چین چیزی فراتر از فناوری اساسی ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین یا اتریوم است. افزون بر این با استفاده از بلاک‌چین، بانک ها قادر به کاهش نیاز به تأیید از اشخاص ثالث و تسریع در زمان پردازش نقل و انتقالات بانکی سنتی هستند (وانگ و همکاران6 2018). برای استفاده بیش‌تر از بلاک‌چین، بانک ها ابتدا باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای کار با شبکه جهانی را با استفاده از راه‌حل‌های منطبق توسعه دهند. فقط پذیرش گسترده بلاک‌چین باعث میشود این فناوری بخش بانکی را مختل کند، اما این سرمایه‌گذاری با بازدهی قابل‌توجهی همراه خواهد بود. پس از تصویب کامل، بلاک‌چین انتظار می‌رود موسسات بانکی بتواند پردازش سریع‌تر و دقیق‌تر پرداخت‌ها را انجام دهد، در حالی که هزینه‌های پردازش معاملات را کاهش میدهد. در مجموع، برنامه های بانکی با قابلیت بلاک‌چین تجربه بهتری از مشتری را ارائه می‌دهند و به موسسات سنتی بانکی کمک می‌کنند (بیانسینی و واردیر7 2018). ضرورت این پژوهش وجود عدم تعریف الزامات بهرهگیری از بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری ایران می‌باشد. بر این اساس تعریف گسترده از جنبههای گوناگون همچون مدیریت سرمایه و حمایت از مشتری به عنوان سیاست‌های پولی آسان نیست و سیاستها باید به گونه ای تدوین و طراحی شوند که مانع استفاده از بلاک‌چین در زمینه‌های غیر قانونی مانند پولشویی، حمایت از تروریسم و حتی کنترل سرمایه باشد. ماهیت فناوری بلاک‌چین برای بسیاری از ذینفعان، حتی سیاست‌گذاران، مسئولان و مدیران، به‌صورت شفاف تبیین نشده است. به بیانی دیگر، اهداف و کارکردهای صنعت بلاک‌چین شناخته‌شده نیست؛به‌واسطه عدم شناخت از فناوری بلاک‌چین، هیچ جایگاه و حتی ردپایی در برنامه‌های کلان کشور و صنعت بانک‌داری در ایران وجود ندارد؛ ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها و در مقابل چالش‌ها و تهدیدهای صنعت بانک‌داری کشور در کاربست فناوری بلاک‌چین مشخص نیست؛ باقی ماندن در فضای رقابتی دشوار، کاهش هزینه، امکان فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌تر، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، امکان دسترسی آسان‌تر و درعین‌حال با سرعت، امنیت و هم‌چنین، سهولت بالاتر ارائه خدمات را می‌توان مزایایی دانست که بلاک‌چین برای بانک‌ها به ارمغان خواهد آورد. ازاین‌رو، ایجاد علاقه‌مندی در مدیران بانکی و انفورماتیکی به دانستن این موضوع که چه عواملی باعث افزایش استفاده از بلاک‌چین ، میشود قابل‌توجه است و شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پذیرش و استفاده از این خدمت بانک‌داری الکترونیک، امکان برنامه‌ریزی مناسب‌تر جهت تسریع افزایش کاربران و بهره‌مندی سریع‌تر از مزایای این پدیده جذاب را برای بانک‌ها و نیز کاربران این خدمت بانک‌داری، فراهم می‌آورد. با توجه به مطالب گفته شده و با توجه به اینکه پژوهش قابل اعتنایی در حوزه کاربست فناوری بلاک‌چین در نظام بانک‌داری ایران انجام نشده است، این پژوهش به دنبال شناسایی و الویت بندی عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری ایران است.
مبانی نظری پژوهش
فناوری بلاک‌چین
بلاک‌چین فناوری پیشرفته نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به‌صورت الکترونیکی است و به کاربران اجازه میدهد تا معاملات اقتصادی و تجاری و ثبت تراکنش‌های خود را در یک لحظه با اطمینان و امنیت انجام دهند (بوریکو8 2019). تراکنش‌ها در شبکه بلاک‌چین بصورت همتا به همتا بوده و تمامی اطلاعات بصورت خودکارو بدون نیاز به سازمان سوم برای تایید صحت برروی بلوک ها ثبت و نگهداری میشوند؛ هم‌چنین، تمامی افراد اجازه انجام تراکنش وتایید را دارند. این فناوری شاخصهای کلیدی همچون نامتمرکز بودن، پایداری، ناشناس ماندن و قابلیت پاسخگویی دارد و می‌تواند در یک محیط نامتمرکز که با ادغام چندین فناوری اصلی مانند هش رمزنگاری، امضای دیجیتال و مکانیسم اجماع توزیع شده کار کند (ژنگ خی و همکاران9 2017). طرح راهبردی حاصل طرح‌ریزی راهبردی برای مدیریت راهبردی است که در آن موضوعات و مؤلفه‌های متعددی تعریف، تبیین و تجویز میشود. بخش مهمی از طرح‌ریزی، تبیین یا تعیین مواردی مانند اصول، مبانی، دکترین، ارزشها، سیاستها، اهداف و مأموریت است که به آنها ارکان جهت‌ساز گفته میشود. در بررسی یا شناخت محیط، باید متناسب با موضوع موردنظر، عوامل و شاخصهای مرتبط با آن انتخاب و سپس شناسایی و اندازه‌گیری شود. هم‌چنین، توجه به افق زمانی و شرایط آن زمان، مهم است. بیش‌تر افراد برای انجام یک تراکنش مالی از یک واسطه نظیر بانک استفاده می‌کنند، اما بلاک‌چین این امکان را به خریداران و فروشندگان، ارسال کنندگان و دریافت کنندگان پول مجازی میدهد که به صورت مستقیم باهم در ارتباط باشند و نیاز به یک شخص ثالث به عنوان واسطه از بین برود. این شکل از تراکنش را "همتا به همتا"می‌نامند. بلاک‌چین از رمزنگاری به منظور ایجاد امنیت در تبادلات استفاده می‌کند (مینل و گایروسکای10 2020). برخلاف سیستم‌های بانکی که در یک موقعیت مشخص مستقر هستند و در اصطلاح متمرکز عمل می‌کنند، مرکز دادهای که بلاک‌چین‌ها در آن قرار دارند کاملاً نامتمرکز بوده و در سراسر جهان پخش هستند. محل نگهداری بلاک‌چین‌ها رادر اصطلاح "دفتر کل توزیع شده"می‌نامند. این دفتر کل به گونه‌ای است که هرکسی در شبکه می‌تواند جزییات آن را مشاهده کند. این شبکه در واقع، زنجیره‌ای از رایانه هایی است که درستی تراکنش‌های صورت گرفته بین شما و طرف مقابل‌تان را تایید می‌کنند و پس از تایید، آن را نیز به بلاک‌چین اضافه کند.هر تراکنش یک کد هشت کاراکتری تولید می‌کند که این کد با کد هشت قبلی ترکیب شده تا یک بلاک جدید ایجاد کند. هر بلاک با استفاده از بلاکه‌ای تازه، یک ترتیب خطی، زمانی و رشته کاراکترهای یکبارمصرف تولید می‌کند به همین خاطر دست‌کاری و ایجاد اطلاعات نادرست و غیرقابل ردیابی تقریباً ناممکن است (هریس و ونگلیمپا11 2019). استفاده از فناوری بلاک‌چین در حوزه خدمات مالی به شدت مورد توجه واقع شده است. این فناوری به عنوان دومین موج بزرگ در تغییر کسب وکار بعد از اینترنت مطرح است. بلاک‌چین برای تبدیل ارزش است. هم‌چنین، بلاک‌چین پروتکلی است که امکان تصدیق و اعتباردهی تراکنش‌ها را به صورت نامتمرکز در شبکه فراهم می‌آورد. بلاک‌چین امکان پردازش و ثبت شفاف اطلاعات استقرار وضعیت اطمینان بدون حضور واسطه مشارکت در سراسر شبکه و هم‌چنین، اطمینان از یکپارچگی اطلاعات را فراهم می‌کند. در حال حاضر مهمترین کاربرد بلاک‌چین در بحث‌های مالی، استفاده در پول‌های مجازی و رمز ارزها و هم‌چنین، تدوین قراردادهای هوشمند است، اما توانایی‌هایی دارد تا در آینده ای نزدیک به سرعت بخشیدن به فرآیندهای تسویه بین بانکی، کاهش هزینه ها و کاربردهای دیگر استفاده شود (خان و صلاح12 2018).
پیشینه تجربی پژوهش
آشکارسازی جنبههای مفهومی که در این مطالعه مورد بررسی قرار میگیرد، نیازمند این است تا برخی از مطالعات تجربی انجامگرفته در این حوزه را مورد بررسی قرار داده و هم‌چنین، نتایج مطالعات مرتبط با این حوزه را بررسی کرده تا بتواند معیاری مناسب برای جهتگیری پژوهشی باشد. بر این اساس، در این بخش تلاش میشود تا برخی از مهمترین و مرتبطترین این مطالعات ارائه شود.
کاربردهای بلاک‌چین در خدمات مالی | نویسندگان |
قرارداد هوشمند مدیریت سهام پرداخت بین المللی شرطبندی آنلاین | Gatteschi et al (2018) |
پیاده سازی پروتکل KYC پرداخت بین المللی بررسی صحیح شرکتهای وام گیرنده ارزیابی ریسک وام مدیریت تامین کنندگان | Kumar , & Mallick (2018) |
شبکه های تصفیه حساب انتقالهای بین المللی مهندسی مجدد فرایندها مالکیت دارایی رسیدهای دیجیتال بیمه هویت دیجیتال کیف پول فروش اوراق قرضه اوراق بهادار و ابزارها | Mougayar (2016) |
ساده سازی عملیات افزایش بهره وری قانونگذار کاهش ریسک طرفین معاملات کاهش زمان تسویه حساب بهبود نقدینگی و سرمایه کمینه کردن امکان تقلب | Conlon & McGee (2019) |
در بررسی‌های صورت گرفته از ادبیات و پیشینه پژوهش جنبههای کاربردی مالی و بانکی بلاک‌چین مورد تاکید قرار گرفته که نوآوری‌های فراوانی در این حوزه به همراه داشته است. از سوی دیگر، ایجاد چهارچوب مبنایی برای استفاده از بلاک‌چین در حوزه بانکی و مشتری مداری نیز قابل تامل است. با این وجود، گسترش تئوریک و عملی این فناوری در ایران نیازمند شناسایی دقیق سیستم بومی و الزامات پیاده سازی این فناوری می‌باشد.
روش‌شناسی پژوهش
این مطالعه بر اساس هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها در حوزه مطالعات توصیفی از نوع پیمایشی قرار دارد. این مطالعه بر پایه روش آمیخته کیفی و کمی انجام شده است.
جامعه آماری این مطالعه در بخش کیفی را اساتید دانشگاهی در حوزه فناوری اطلاعات، مدیریت بانک‌داری و خبرگان فعال در صنعت بانک‌داری تشکیل دادهاند که با استفاده از روش نمونهگیری گلولهبرفی بر پایه اصل اشباع نظری، تعداد 14 نفر به عنوان نمونه تعیین شدند. دادهها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و به کمک نرمافزار اتلس تی کدگذاری شد. روایی این مصاحبه با استفاده از نظرات کارشناسی اساتید و خبرگان و پایایی آن با استفاده از شاخص کاپای کوهن با مقدار 742/. تایید شد.
در بخش کمی، جامعهآماری این پژوهش را مدیران ارشد و خبرگان در صنعت بانک‌داری تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند، تعداد 50 نفر به عنوان نمونه پژوهش تعیین شدند. دادهها با استفاده از پرسش‌نامه طراحیشده بر پایه منطق فازی مثلثی بر اساس طیف 5 گزینهای لیکرت گردآوری شد. روایی پرسش‌نامه با استفاده از شاخص روایی محتوا بر پایه نظرات 10 نفر از خبرگان آگاه و مطلع به موضوع پژوهش و پایایی آن به کمک ضریب آلفای کرونباخ که مقدار آنها به ترتیب برابر با 72/. و 86/. حاصل شده، موردتایید واقع شد. تحلیل دادههای گردآوریشده با استفاده از روش دلفی فازی مثلثی انجام گرفت.
یافتههای پژوهش
همان‌گونه در که در بخش قبلی این مطالعه اشاره شد، حجم نمونه انتخابی در بخش کیفی و کمی مطالعه به ترتیب 14 و 50 نفر بوده است. یافتههای جمعیتشناختی در بخش کیفی نشان میدهد 10 نفر از مصاحبهشوندگان مرد و 4 نفر مابقی زن بودهاند که در این بین، 8 نفر دارای سابقه کاری بین 10 تا 15 سال، 4 نفر دارای سابقه کاری بیش از 15 سال و 2 نفر هم دارای سابقه کاری کم‌تر از 10 سال بودهاند. شرح شاخصهای جمعیتشناختی در بخش کمی نشان داده است که 34 نفر از نمونه تعیینشده مرد و 16 نفر زن میباشند. هم‌چنین، از بین 50 نفر مورد بررسی، 30 نفر دارای مدرک کارشناسیارشد، 8 نفر دارای مدرک کارشناسی و 12 نفر دارای مدرک دکتری بودهاند.
یافتههای بخش کیفی
دادههای حاصل از مصاحبه با استفاده از نرم افزار اتلس تی کدگذاری شدند. نتیجه بدست آمده به شرح شکل 1 می‌باشد.
شکل 1. کدگذاری دادههای مصاحبه با اتلس تی
یافتههای بخش کمی
تعريف متغيرهاي زباني
پس از مصاحبه با اعضای نمونه، عوامل موثر بر کاربست بلاک‌چین در قالب پرسش‌نامه با هدف كسب نظر خبرگان درباره ميزان موافقت آنها با عوامل طراحي میشود، خبرگان از راه متغيرهاي كلامي خيلي کم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد، ميزان موافقت خود را ابراز می‌کنند. از آنجا كه خصوصيات متفاوت افراد بر تعابير ذهني آنها نسبت به متغيرهاي كيفي اثرگذار است، با تعريف دامنه متغيرهاي كيفي، خبرگان با ذهنيت يكسان به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند. اين متغيرها با توجه به شكل 2 و جدول 1 به شكل اعداد فازي مثلثي تعريف شده اند.
شکل 2. تعریف متغیر زبانی
در جدول 1 نیز روش تبدیل متغیرهای کلامی به عدد فازی مثلثی و عدد فازی قطعی شده نشان داده شده است.
جدول 1. جدول اعداد فازی مثلثی
متغیرهای کلامی | عدد فازی مثلثی | عدد فازی قطعی شده |
خيلي زياد | (1، 1، 75/0) | 75/0 |
زياد | (1، 75/0، 5/0) | 5625/0 |
متوسط | (75/0، 5/0، 25/0) | 3125/0 |
كم | (5/0، 25/0، 0) | 0625/0 |
خيلي کم | (25/0، 0، 0) | 0625/0 |
اعداد فازی قطعی شده در جدول 1 با استفاده از رابطه مينكووسكي به شکل رابطه یک محاسبه شده اند( 
حد بالای عدد فازی مثلثی، 
حد وسط عدد فازی مثلثی، 
حد پایین عدد فازی مثلثی).
رابطه 1 : 
با توجه به آنچه پیش‌تر گفته شد، پرسش‌نامه در مرحله نخست در اختیار خبرگان تعیینشده قرار گرفت و فراوانی پاسخهای خبرگان بر اساس شدت اهمیت هر یک از عوامل بر اساس طیف پنج گزینهای لیکرت محاسبه شد. پس از برآورد فراوانی پاسخها، میانگین فازی مثلثی و میانگین فازیزدایی برای هر یک از عوامل با استفاده از فرمول مینکووسکی محاسبه میشود. نتیجه محاسبات صورتگرفته در جدول زیر مشاهده میشود.
در این رابطه Ai بیانگر دیدگاه خبره iام و Aave بیانگر میانگین دیدگاه های خبرگان است. پس از گردآوری پرسش‌نامه‌ها، تعداد پاسخهای داده شده به هر مولفه مورد شمارش و تحلیل قرار گرفت که در نظر سنجی مرحله نخست نتایج شمارش پاسخهای داده شده به شرح جدول 2 است.
جدول 2. جدول نتايج ميانگين فازي مثلثي و فازي زدايي – مرحله نخست
عامل | میانگین فازی مثلثی (m, α, β) | میانگین فازی زدایی | عامل | میانگین فازی مثلثی (m, α, β) | میانگین فازی زدایی |
|---|---|---|---|---|---|
فنی | (51/., 76/., 925/.) | 551/. | منابع انسانی | (45/., 625/., 89/.) | 516/. |
بازار | (615/., 865/., 96/.) | 638/. | مالی | (55/., 775/., 89/.) | 578/. |
قوانین | (615/., 865/., 97/.) | 641/. | بهرهوری | (535/., 78/., 935/.) | 573/. |
آموزش | (304/., 73/., 865/.) | 337/. | قدرت سیاسی | (63/., 63/., 92/.) | 702/. |
رگولاتوری | (675/., 925/., 985/.) | 69/. | فرهنگ سازمانی | (525/., 765/., 885/.) | 555/. |
اعتماد | (465/., 775/., 885/.) | 492/. | سبک رهبری سازمان | (435/., 665/., 835/.) | 475/. |
آگاهی | (55/., 89/., 94/.) | 562/. | سیاستها و خطمشی | (67/., 94/., 985/.) | 681/. |
نظرسنجی مرحله دوم
همانند مرحله نخست، پس از برآورد فراوانی پاسخهای خبرگان، میانگین فازی مثلثی و میانگین فازیزدایی برای هر یک از عوامل با استفاده از فرمول مینکووسکی برای دیدگاههای خبرگان حاصل از مرحله دوم محاسبه میشود. نتیجه محاسبات صورتگرفته در جدول 3 مشاهده میشود.
جدول 3. جدول نتايج ميانگين فازي مثلثي و فازي زدايي – مرحله دوم
عامل | میانگین فازی مثلثی (m, α, β) | میانگین فازی زدایی | عامل | میانگین فازی مثلثی (m, α, β) | میانگین فازی زدایی |
|---|---|---|---|---|---|
فنی | (54/., 79/., 91/.) | 57/. | منابع انسانی | (45/., 625/., 89/.) | 516/. |
بازار | (63/., 88/., 97/.) | 652/. | مالی | (565/., 81/., 91/.) | 59/. |
قوانین | (605/., 65/., 97/.) | 685/. | بهرهوری | (54/., 79/., 94/.) | 577/. |
آموزش | (304/., 73/., 865/.) | 337/. | قدرت سیاسی | (62/., 87/., 97/.) | 645/. |
رگولاتوری | (65/., 9/., 97/.) | 667/. | فرهنگ سازمانی | (505/., 74/., 875/.) | 538/. |
اعتماد | (49/., 73/., 885/.) | 528/. | سبک رهبری سازمان | (48/., 715/., 87/.) | 518/. |
آگاهی | (54/., 7/., 93/.) | 597/. | سیاستها و خطمشی | (63/., 88/., 955/.) | 648/. |
پس از اینکه هر محاسبات مرتبط در دو مرحله نظرسنجی از خبرگان انجام گرفت، لازم است تفاوت میان میانگین فازیزداییشده عوامل موثر بر خودکاوی کارکنان بررسی شود. بر این اساس، نتیجه تفاوت میان میانگین فازیزداییشده در مرحله نخست و دوم به شرح جدول 4 است.
جدول 4. مقايسه تفاوت ميانگين فازي زدايي شده در دو مرحله
عوامل | میانگین فازی زدایی مرحله نخست | میانگین فازی زدایی مرحله دوم | تفاوت میانگین فازیزداییشده نظرسنجی مرحله نخست و دوم |
|---|---|---|---|
فنی | 551/. | 57/. | 019/. |
بازار | 638/. | 652/. | 014/. |
قوانین | 641/. | 685/. | 044/. |
آموزش | 337/. | 337/. | 000/. |
رگولاتوری | 69/. | 667/. | 023/. |
اعتماد | 492/. | 528/. | 036/. |
آگاهی | 562/. | 597/. | 035/. |
منابع انسانی | 693/. | 693/. | 000/. |
مالی | 5/. | 517/. | 017/. |
بهرهوری | 648/. | 611/. | 037/. |
قدرت سیاسی | 648/. | 65/. | 002/. |
فرهنگ سازمانی | 628/. | 637/. | 009/. |
سبک رهبری سازمان | 516/. | 516/. | 000/. |
سیاستها و خطمشی | 578/. | 59/. | 012/. |
با توجه به نتایج نظرسنجی مرحله نخست و انطباق آن با نتایج مرحله دوم، در صورتی که تفاوت میانگین فازیزداییشده در دو مرحله از 1/. کم‌تر شود، فرایند نظرسنجی به پایان میرسد. با توجه به اینکه تفاوت میانگین فازیزداییشده دیدگاههای خبرگان در دو مرحله از 1/. کم‌تر است، خبرگان در مورد عوامل موثر بر خودکاوی کارکنان به اجماع رسیدهاند و نظرسنجی از خبرگان در مرحله دوم متوقف میشود؛ این بدان معنی است که خبرگان نسبتا درک یکسانی از عوامل اثرگذار بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری دارند. رتبهبندی عوامل موردبررسی به شرح شکل 2 است.
شکل 2. رتبه بندی عوامل موثر بر کاربست بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری
بحث و نتیجهگیری
این مطالعه با هدف شناسایی و اولویتبندی عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری انجام شد. یافتههای این مطالعه منجر به شناسایی 14 عامل فنی، بازار، قوانین، آموزش، رگولاتوری، اعتماد، آگاهی، منابع انسانی، مالی، بهرهوری، قدرت سیاسی، فرهنگ سازمانی، سبک رهبری سازمان و سیاستها و خطمشی به عنوان عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین شد. نتایج تحلیل این عوامل بر پایه نظرات خبرگان منجر به تایید نقش اثرگذار تمامی 14 عامل شناساییشده بر کاربست فناوری بلاک‌چین شد.
یافتههای این مطالعه در بخش کمی نشان داد که به ترتیب منابع انسانی، قوانین، رگولاتوری، بازار، قدرت سیاسی، فرهنگ سازمانی، بهرهوری، آگاهی، سیاست و خط مشی، فنی، اعتماد، مالی، سبک رهبری سازمان و آموزش مهمترین عوامل اثرگذار بر کاربست فناوری بلاک‌چین هستند.
یافتههای این پژوهش، با مطالعه یزدانی و همکاران (1402)، با عنوان مدلسازی ساختاری تفسیری عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری ایران مطابقت دارد. بر اساس نتایج این مطالعه، سیاستها و خطمشی، آگاهی و رگولاتوری اثرگذارترین و بهرهوری اثرپذیرترین عامل در کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری است. هم‌چنین، یافتههای این پژوهش، با مطالعه زارعی و همکاران (1403) با عنوان عوامل موثر بر استفاده از فناوری بلاک‌چین در مدیریت خدمات بانک‌داری الکترونیک که مورد مطالعه بانک ملت است همخوانی دارد. از نظر ایشان، تخصص و دانش فنی، توسعه زیرساخت‌ها، نیروی انسانی متخصص، پشتیبانی و حمایت و منابع مالی با رتبه نخست تا پنجم مهمترین عوامل موثر بر استفاده از فناوری بلاک‌چین در مدیریت خدمات بانک‌داری الکترونیک شناسایی شدند. عین الهی و همکاران (1404)، نیز در مطالعه ای با عنوان ارائه الگوی فناوری بالک چین در قراردادهای هوشمند برای صنعت بانک‌داری، دریافتند امنیت و ایمن امنیت و ایمن بودن، دقت و وضوح، بالا رفتن کارایی مبادلات، دسترسی آزاد و سرعت در معاملات از نتایج کاربست بلاک‌چین در بانک‌داری است. هم‌چنین، یافتههای این پژوهش با مطالعه رنگریز و همکاران (1402) با عنوان طراحی الگوی فرهنگ سازمانی دیجیتال در صنعت بانک‌داری ایران همراستایی دارد. از نظر آنها، پدیدۀ محوری در کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری، فرهنگ سازمانی دیجیتال است. لذا راهبرد تحول دیجیتال شامل دیجیتالی شدن و دیجیتالی‌سازی، و طراحی و نهادینه‌سازی سامانه اطلاعات فرهنگ سازمانی بایستی مورد توجه قرار گیرد. عوامل رگولاتوری، مالی، سیاستها و قوانین و مواردی از این دست، از جمله عواملی هستند که در مطالعه احمدی و همکاران (1402) با عنوان ارائه چارچوبی برای شناسایی پیشران‌های موثر روی آینده بازاریابی نوآورانه در صنعت بانک‌داری با تمرکز بر فناوری بلاک‌چین آمده است. محبی آشتیانی و همکاران (1404) نیز در ارائه چارچوبی برای شناسایی و تحلیل پیشران‌های موثر بر آینده قراردادهای هوشمند در صنعت بانک‌داری، به نقش سیاست‌های رگولاتوری تاکید داشته‌اند.
بر اساس گزارشی که مجمع جهانی اقتصاد اخیرا انجام داده است، اکثریت مدیران اجرایی در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشبینی می‌کنند که تا سال ۲۰۲۵ حداقل ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی روی پلتفرم‌های بلاک‌چین ذخیره شوند. هرچند مجمع جهانی اقتصاد تا سال ۲۰۲۷ انتظار نقطه اوجی برای فناوری بلاک‌چین ندارد، پیشبینی میشود که به‌واسطه ظهور کاربردهای گوناگون در بخش‌های گوناگون، پذیرش و استفاده از این فناوری با سرعت بیش‌تری رخ دهد.
بلاک‌چین زمانی بیش‌ترین ارزش را برای سازمان‌ها خلق می‌کند که با یکدیگر روی حوزه‌های مشکل و فرصت مشترک کار کنند، به‌خصوص مسائلی که مخصوص هر بخش صنعت هستند. یکی از این موارد منابع انسانی است. بی‌گمان پیادهسازی و اجرای هر پلتفرمی نیازمند بهرهگیری از منابع انسانی بمنظور مشارکت در پیادهسازی آن است. بدون استفاده مطلوب از منابع انسانی نمی‌توان هیچ استراتژی را در هیچ سازمانی اجرا کرد چرا که هر فناوری نوین ابتدا میبایست توسط افرادی که مجری آن هستن پذیرفته شده و سپس به مرحله اجرا درآید. افزون بر منابع انسانی، قوانین و مقررات و خطمشیهای سازمانی نیز میبایست حامی اصلی پیادهسازی فناوری بلاک‌چین باشد تا تمامی موارد موردنیاز با رعایت قوانین و مقررات طی شود. در این بین اگر قوانین و مقرراتی که بر پایه خط مشیهای اصلی سازمان تدوین و اجرایی میشوند موانعی را در سر راه این فناوری ایجاد کنند، کاربست این فناوری با دشواری روبهرو میشود. مقررات تنظیمی تقریبا هیچ‌وقت نتوانسته‌اند با پیشرفت‌های فناوری هم‌راستا باشند. در واقع، برخی فناوری‌ها مثل بلاک‌چین بیت‌کوین به‌طور کامل مقررات تنظیمی را دور می‌زنند و عدم بهره‌وری‌های موجود در شبکه‌های پرداخت متعارف را رفع می‌کنند. یکی دیگر از چالش‌های رویکرد بلاک‌چین که یکی از انگیزه‌های ابتدایی آن نیز بوده است، کاهش نظارت است. بلاک‌چین منجر به فاصله گرفتن از روش‌های قدیمی انجام کارها میشود، حتی برای صنایعی که پیش از این به‌واسطه فناوریهای دیجیتال شاهد تحول قابل ملاحظه‌ای بودهاند. بلاک‌چین اعتماد و قدرت را به‌جای یک نهاد مرکزی قدرتمند به یک شبکه توزیع‌شده واگذار می‌کند و برای بسیاری از افراد، این از دست دادن کنترل می‌تواند بسیار آشفته‌کننده باشد. این مطالعه نشان داده است که یک چالش اصلی پیش روی بلاک‌چین فقدان آگاهی از این فناوری، بویژه در بخش‌های غیر بانک‌داری و دانش عمومی پایین در مورد روش کارکرد آن است. این موضوع مانعی در مقابل سرمایه‌گذاری و کاوش ایده‌ها ایجاد کرده است. جورج هاوارد، مقاله‌نویس در بخش سرگرمی و رسانه مجله فوربس در مورد صنعت موسیقی می‌گوید: هنرمندان تجسمی یا موسیقی‌دان‌ها باید آگاهی خود را در مورد این فناوریهای نوظهور افزایش دهند یا در غیر این صورت مورد سوء‌استفاده افرادی قرار می‌گیرند که دانش بالایی در این حوزه دارند. این پیام باید به گوش سازمان‌ها نیز برسد.
یافتههای این پژوهش با پژوهش‌های گاتچی13 2018 و کومار و میلک14 2018 مطابقت دارد. گاتچی بیان می‌کند که قراردادهای هوشمند به طور خودکار و بدون نیاز به واسطه، شرایط و توافقات یک قرارداد را اجرا می‌کنند. این قراردادها معمولاً روی بلاک‌چین‌ها پیادهسازی میشوند و به دلیل ویژگی‌هایی مانند شفافیت، امنیت و عدم تغییرپذیری، در بسیاری از صنایع از جمله بانک‌داری و مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هم‌چنین، کومار و میلک بیان داشتند پیادهسازی پروتکل (Know Your Customer) KYCو هم‌چنین، فرآیندهای مربوط به پرداخت‌های بین‌المللی، بررسی صحیح شرکتهای وام‌گیرنده، ارزیابی ریسک وام و مدیریت تأمین‌کنندگان در بانک‌داری با استفاده از بلاک‌چین می‌تواند به بهبود کارایی و امنیت در این حوزه‌ها کمک کند. پیادهسازی این فرآیندها با استفاده از بلاک‌چین می‌تواند به افزایش کارایی، امنیت و شفافیت در صنعت بانک‌داری کمک کند. با این حال، لازم است که مقررات قانونی و چارچوب‌های لازم برای استفاده از این فناوری به طور کامل توسعه یابند تا از چالش‌ها و ریسک‌های احتمالی جلوگیری شود.
بر پایه یافتههای این مطالعه پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه میشود:
· برگزاری دوره‌های آموزشی برای منابع انسانی سازمان بمنظور آشنایی هر چه بیش‌تر با فناوری بلاک‌چین
· تعدیل در قوانین و مقررات تنظیمی به نحوی که حامی کاربست بلاک‌چین باشد.
· ایجاد و توسعه ارزشها و هنجارهایی که حامی پیادهسازی فناوریهای نوین باشد.
· فراهمکردن امکانات و تجهیزات مناسب به منظور اطمینان از زیرساخت مطلوب کاربست فناوری بلاک‌چین
· آگاهی بخشی به عناصر اصلی نظام بانک‌داری در ارتباط با مزایای حاصل از کاربست فناوری بلاک‌چین
محدودیت های پژوهش
در این پژوهش، پژوهشگران با محدوديت‌هايي مواجه بودند؛ از جمله كمبود اطلاعات پايه و سوابق پژوهشی پيرامون موضوع که این مقاله می‌تواند در توسعه ادبیات مورد بحث و کمک به پژوهشگران موثر باشد، احتمال برداشت متفاوت پاسخ دهندگان از پرسش‌ها به دليل عواملي از قبيل تعصب فردي و سطح تحصيلات. هم‌چنین، با استفاده از روش‌هایی نظیر مدلسازی ساختاری تفسیری می‌توان مدل بومی برای پدیده مورد نظر طراحی کرد که شایسته بررسی در پژوهش‌های آتی می‌باشد.
منابع
زارعی، عظیم. (1403). عوامل موثر بر استفاده از فناوری بلاک‌چین در مدیریت خدمات بانک‌داری الکترونیک (مورد مطالعه: بانک ملت)، فصلنامه توسعه فناوری صنعتی، ...
عین الهی، نادر. (1404). ارائه الگوی فناوری بالک چین در قراردادهای هوشمند برای صنعت بانک‌داری....
یزدانی راد، مریم.، کشتکار هرانکی، مهران.، احمدی شریف، محمود.، و آسایش، فرزاد. (1402). مدلسازی ساختاری تفسیری عوامل موثر بر کاربست فناوری بلاک‌چین در صنعت بانک‌داری ایران، مدیریت کسب و کار، مقاله 12، دوره 15، شماره 59، مهر 1402، صفحه 231-250
محبی آشتیانی، سعید.، عادلی، امید علی.، پورفخاران، محمد رضا.، و ملکی، محمد حسن. (1404). ارائه چارچوبی برای شناسایی و تحلیل پیشران های موثر بر آینده قراردادهای هوشمند در صنعت بانک‌داری
Biancini, S., & Verdier, M. (2019). Bank-platform competition in the credit market. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3446694
Boreiko, D. (2019). Blockchain-based financing with initial coin offerings (ICOs): Financial industry disruption or evolution? Universitas Studiorum.
Conlon, T., & McGee, R. (2019). Betting on bitcoin: Does gambling volume on the blockchain explain bitcoin price changes? SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3430334
Gatteschi, V., Lamberti, F., Demartini, C., Pranteda, C., & Santamaría, V. (2018). Blockchain and smart contracts for insurance: Is the technology mature enough? Future Internet, 10(2), 20. https://doi.org/10.3390/fi10020020
Harris, W. L., & Wonglimpiyarat, J. (2019). Blockchain platform and future bank competition. Foresight, 21(6), 625-639. https://doi.org/10.1108/fs-12-2018-0113
Khan, M. A., & Salah, K. (2018). IoT security: Review, blockchain solutions, and open challenges. Future Generation Computer Systems, 82, 395-411. https://doi.org/10.1016/j.future.2017.11.022
Limakrisna, N. (2018). Building Customer Loyalty in Banking Industy. Modern Management Forum, 2(1), 2. https://doi.org/10.18686/mmf.v2i1.1057
Meinel, C., & Gayvoronskaya, T. (2020). Wo endet Der hype, wo beginnt die innovation Der blockchain-technologie? Blockchain, 39-79. https://doi.org/10.1007/978-3-662-61916-2_4
Mougayar, W. (2016). The business blockchain: Promise, practice, and application of the next internet technology. John Wiley & Sons.
Piddubna, V. (2018). Digital transformation of marketing banking innovations in the conditions of financial instability. Socio-Economic Research Bulletin, 0(3(67)), 209-221.
Shaikh, A. A., Glavee-Geo, R., & Karjaluoto, H. (2017). Exploring the nexus between financial sector reforms and the emergence of digital banking culture – Evidences from a developing country. Research in International Business and Finance, 42, 1030-1039. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2017.07.039
Thu Nguyen, T., Thi Nguyen, H., Thi Mai, H., & Thi Minh Tran, T. (2020). Determinants of Digital Banking Services in Vietnam: Applying UTAUT2 Model. Asian Economic and Financial Review, 10(6), 680–697. https://doi.org/10.18488/journal.aefr.2020.106.680.697
Wang, R., Lin, Z., & Luo, H. (2018). Blockchain, bank credit and SME financing. Quality & Quantity, 53(3), 1127-1140. https://doi.org/10.1007/s11135-018-0806-6
Yaga, D. (2018). Blockchain technology overview. doi:10.33987/vsed.3(67).2018.209-221
Zheng, Z., Xie, S., Dai, H., Chen, X., & Wang, H. (2017). An overview of blockchain technology: Architecture, consensus, and future trends. 2017 IEEE International Congress on Big Data (BigData Congress). https://doi.org/10.1109/bigdatacongress.2017.85
[1] . Piddubna
[2] . Thu Nguyen & et al
[3] . Limakrisna
[4] . Shaikh & et al
[5] . Yaga
[6] . Wang & et al
[7] . Biancini, & Verdier
[8] . Boreiko
[9] . Zheng, Xie
[10] . Meinel, & Gayvoronskaya
[11] . Harris., & Wonglimpiyarat
[12] . Khan, & Salah
[13] . Gatteschi
[14] . Kumar , & Mallick
Identifying and Ranking the Factors Affecting the Application of Blockchain Technology in the Iranian Banking Industry Using the Fuzzy Delphi Approach
Maryam Yazdani Rad1, Mehran Keshtkar Haranaki2*, Mahmoud Ahmadi Sharif3
Abstract | Article Info |
Today's competitive environment has made it necessary to take advantage of blockchain technology, especially for service organizations. But using this technology will require identifying and analyzing the factors that affect its use. Accordingly, the purpose of this study was to identify and prioritize the factors affecting the application of blockchain technology in the Iranian banking industry. The present study is based on the applied purpose and in terms of data collection in the field of descriptive survey studies. The statistical population of this study in the qualitative part is university professors in the field of information technology, banking management and experts active in the banking industry. Using the snowball sampling method based on the theoretical saturation principle, 14 people Were determined. Data were collected using semi-structured interviews and encoded using Atlas T software. In a small part, the statistical population of the present study consisted of senior managers and experts in the banking industry. Using purposive sampling method, 50 people were selected as the research sample. Data were collected using a questionnaire based on triangular fuzzy logic based on a 5-Likert scale. Validity of the questionnaire using content validity index based on the opinions of 10 experts aware of the research topic and its reliability using Cronbach's alpha coefficient whose values are equal to / 72, respectively. And 86 /. The result was approved. Findings of this study, while identifying 14 categories as factors affecting the application of blockchain technology in the banking industry, indicate that human resources, laws and regulations are the most important factors affecting the application of blockchain technology in the Iranian banking industry, respectively. | Article type: Research Article
|
Technology, Blockchain Technology, Banking Industry | Keywords |
Publisher: Islamic Azad University Qods Branch
Corresponding Author: Mehran Keshtkar Haranaki
Email: Mkhkmphd90@gmail.com
1. Ph.D. Graduate, Marketing Management Department, Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2. Associate Professor, Strategic Knowledge Management Department, Suprem National Defense University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
3. Assistant Professor, Marketing Management Department, Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
دانش بازاریابی و علم اطلاعات/ دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرقدس/ سال دوم / شماره چهارم/ زمستان ۱۴۰2