Female directors, financial reporting quality and audit fees
Subject Areas :
1 - Department of Accounting, Faculty of Management and Accounting, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.
Keywords: Audit committee, audit fees, board of directors, earning management, female managers, quality of financial reporting,
Abstract :
Purpose: The main purpose of this study is to determine the impact of female managers, the quality of financial reporting on auditing fees in the Tehran Stock Exchange. Today, in order to improve the quality of financial reporting in the market and obtain a sustainable competitive advantage, survival and progress, the monitoring mechanisms in the organization must be improved to prevent stagnation and destruction. The auditor, the board of directors and their type and behavior have been taken into consideration in order to align the interests so that the main goals of any corporate governance system, which is the accountability of the internal officials, are realized. Methodology: This research was conducted for a period of 5 years in the years 2018 to 2022. Sample data of the studied companies were analyzed by analyzing their availability by classifying them using Excel software and analyzing them using Ives software. Findings: The research results showed; there is a positive relationship between the presence of women in the board of directors or the audit committee and the quality of financial reporting and this relationship is also significant. Also, the quality of financial reporting modulates the relationship between the presence of a woman on the board of directors or the audit committee and the audit fee, and the relationship is negative and significant. Originality: Although due to the characteristics of women which is always associated with conservatism, and since the criterion for the quality of financial reporting is earnings management, so there was an expectation of a negative relationship between these two variables, but perhaps due to specific characteristics in the Tehran Stock Exchange. It became positive and significant.
اسدی، مرتضی و صدری¬نیا، مصطفی. (1393). تأثیر اندازه شرکت، بتا و اهرم مالی بر عملکرد شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار (به تفکیک گروه‌های صنعتی). فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 5(19)، 149-174. http://jfm.khu.ac.ir/article-1-912-fa.html
ایمانی برندق، محمد، عبدی، مصطفی، و کاظمی علوم، مهدی. (1396). بررسی تأثیر تنوع جنسیتی در کمیتۀ حسابرسی بر حقالزحمۀ حسابرسیِ شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسیهای حسابداری و حسابرسی, 24(3)، 303-322. doi: 10.22059/acctgrev.2017.228755.1007561
برادران حسن زاده، رسول، تلخابي، فاطمه، و قجر بيگي، مهسا. (1395). مروري بر عوامل موثر بر تعيين حق الزحمه حسابرسي صورت¬هاي مالي. 32، 89-100.
پورحیدری، امید، و گل¬محمدی شورکی، مجتبی. (1394). سنجش رقابت در بازار خدمات حسابرسي از طريق بررسي چسبندگي حق¬الزحمه حسابرسي. فصلنامه علمي ـ پژوهشي مطالعات تجربي حسابداري مالي، 12(47)، 1-21. dor: 20.1001.1.28210166.1394.12.47.1.0
حساس یگانه، یحیی، برزیده، فرخ، تقوی فرد، محمدتقی، و فرهمند سیدآبادی، محمد. (1395). بررسی تأثیر گردش اجباری مؤسسههای حسابرسی بر حقالزحمۀ حسابرسی و رقابت در بازار حسابرسی. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 23(3)، 333-352. doi: 10.22059/acctgrev.2016.59779
حسینی، سیداحسان. (1391). بررسی رابطه بین تغییرات مدیریت و مدیریت سود. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی، مشهد.
رحیمیان، نظام¬الدین و توکل¬نیا، اسماعیل. (1392). اهرم مالی و ارتباط آن با درماندگی مالی و فرصت های رشد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (روابط خطی و انحنایی). حسابداری مالی، 20(5)، 108-129. http://qfaj.mobarakeh.iau.ir/article-1-124-fa.html
سپاسی، سحر، و عبدلی، لیلا. (1395). تأثیر جنسیت مدیران ارشد شرکت بر محافظهکاری شرطی. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 14(1)، 129-154. doi: 10.22051/jwsps.2016.2335
سجادی، سید حسین، رشیدی باغی، محسن، ابوبکری، عبدالرحمن، و شیرعلی زاده، محسن. (1394). رابطهی بین حقالزحمهی حسابرسی و پاداش هیئت مدیره. پژوهشهای تجربی حسابداری، 5(3)، 39-58. doi: 10.22051/jera.2015.641
صالحی، اله¬کرم، و صالحی¬، برزو. (1393). مروری بر مدل های اندازه گیری مدیریت سود: اقلام تعهدی اختیاری و درآمد اختیاری، نشریه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 4(16)، 103. https://journals.srbiau.ac.ir/article_7766.html
صالحی، مهدی، لاری دشت بیاض، محمود، و وظیفه¬دان، نجمه. (1398). تغییر مدیران و حق¬الزحمه حسابرسی. دانش حسابرسی، 19(74)، 75-53. http://danesh.dmk.ir/article-1-2159-fa.html
فلاح، رضا، و برکچی زاده، مارال. (1401). تاثیر حضور زنان در کمیته حسابرسی بر کیفیت و حق الزحمه حسابرسی (شواهد تجربی: بورس اوراق بهادار تهران). نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 6 (20)، 1761-1779. https://www.majournal.ir/index.php/ma/article/view/1371
Amihud, Y., & Mendelson, H. (1986). Liquidity and stock returns. Financial Analysts Journal, 42(3), 43-48. doi: 10.2469/faj.v42.n3.43
Asadi, M., Sadrynia, M. (2015). The Effect of Firm Size, Beta and Financial Leverage on the Performance of Selected Companies in Tehran Stock Exchange (the Breakdown of Industrial Groups). Journal of Financial Modeling, 5 (19),149-174. http://jfm.khu.ac.ir/article-1-912-fa.html [In Persian]
Bektas, E., & Kaymak, T. (2009). Governance mechanisms and ownership in an emerging market: The case of Turkish banks. Emerging Markets Finance and Trade, 45(6), 20-32. doi: 10.2753/REE1540-496X450602
Bhuiyan, M. B. U., Salma, U., Roudaki, J., & Tavite, S. (2020). Financial reporting quality, audit fees and risk committees. Asian Review of Accounting, 28(3), 423-444. doi: 10.1108/ARA-01-2019-0017
Bozec, R., & Dia, M. (2017). Monitoring function of the board and audit fees: contingent upon ownership concentration. International Journal of Accounting & Information Management, 25(1), 70-90. doi: 10.1108/IJAIM-05-2016-0054
Corbella, S., Florio, C., Gotti, G., & Mastrolia, S. A. (2015). Audit firm rotation, audit fees and audit quality: The experience of Italian public companies. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 25, 46-66. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2015.10.003
Easley, D., & O'hara, M. (2004). Information and the cost of capital. The journal of finance, 59(4), 1553-1583. doi: 10.1111/j.1540-6261.2004.00672.x
Hassani, M., & Bashir, H. S. M. (2011). Examining the Relationship between the Level of Disclosure of Accounting Information and the Fluctuation of the Price of Stock, in the Companies Accepted in Tehran’s Stock Market. Journal of Economics & Business Research, 1, (2), 75-84.
Hassas Yeganeh, Y., Barzideh, F., Taghavifard, M. T., & Farahmand Seyed Abadi, M. (2016). Investigating the impact of Mandatory Audit Firm Rotation on Audit Fee and Audit Market Competition. Accounting and Auditing Review, 23(3), 333-352. doi: 10.22059/acctgrev.2016.59779 [In Persian]
Kim, J. B., Wang, Z., & Zhang, L. (2016). CEO overconfidence and stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 33(4), 1720-1749. doi: 10.1111/1911-3846.12217
Lai, S. M., & Liu, C. L. (2018). Management characteristics and corporate investment efficiency. Asia-Pacific Journal of Accounting & Economics, 25(3-4), 295-312. doi: 10.1080/16081625.2016.1266270
Pourheidari, O. P., & Golmohammadi Shuraki, M. (2015). Measuring the Competition in Audit services Market Through Examination of Audit Fee Stickiness. Empirical Studies in Financial Accounting, 12(47), 1-21. dor: 20.1001.1.28210166.1394.12.47.1.0 [In Persian]
Salehi, A., Salehi, B. (2016). A Review on the Measurement Models of the Earnings Management: Discretionary Accruals - based Models and Discretionary Revenues-based Model, Iranian Management Accounting Association, 4(16), 103. https://journals.srbiau.ac.ir/article_7766.html [In Persian]
Sepasi, S., & Abdoli, L. (2016). Effect of Managers’ Gender on Conditional Conservatism. Women's Studies Sociological and Psychological, 14(1), 129-154. doi: 10.22051/jwsps.2016.2335 [In
Journal of Accounting & Financial Transparency Volume 2, Issue 2, Summer 2024 pp. 67-81.
|
Female directors, financial reporting quality and audit fees
Ghasem Ghasemi1
Received: July 30, 2024 Accepted: September 21, 2024
Received: 00/00/0000 Accepted: 00/00/0000
Abstract
Purpose: The purpose of this study is to determine the impact of female managers, the quality of financial reporting on auditing fees on the Tehran Stock Exchange. Today, to improve the quality of financial reporting in the market and obtain sustainable competitive advantages, survival and progress, the monitoring mechanisms in the organization must be improved to prevent stagnation and destruction. The auditor, the board of directors and their type and behavior have been taken into consideration to align the interests so that the main goals of any corporate governance system, which is the accountability of the internal officials, are realized.
Methodology: This research was conducted for a period of 5 years in the years 2018 to 2022. Sample data of the companies studied were analyzed by analyzing their availability by classifying them using Excel and analyzing them using EViews.
Findings: The research results showed that there is a positive relationship between the presence of women in the board of directors or the audit committee and the quality of financial reporting and this relationship is also significant. Also, the quality of financial reporting modulates the relationship between the presence of a woman on the board of directors or the audit committee and the audit fee, and the relationship is negative and significant.
Originality: Although due to the characteristics of women which is always associated with conservatism, and since the criterion for the quality of financial reporting is earnings management, so there was an expectation of a negative relationship between these two variables, but perhaps due to specific characteristics in the Tehran Stock Exchange. It became positive and significant.
Keywords: Audit committee, audit fees, board of directors, earning management, female managers, quality of financial reporting.
JEL Classification: G10, G30.
[1] . Department of Accounting, Faculty of Management & Accounting, Islamic Azad University, Sabzevar Branch, Sabzevar, Iran. (Corresponding Author). (ghasem_ghasemi1981@@yahoo.com)
Cite this paper: Ghasemi, G. (2024). Female directors, financial reporting quality and audit fees. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(2), 67-81. [In Persian]
https://doi.org/00.00000/aft.0000.0000000.0000 
حسابداری و شفافیت مالی
سال دوم، تابستان 1403، شماره 2، صفحه 81-67
مدیران زن، کیفیت گزارشگری مالی و حقالزحمهی حسابرسی
قاسم قاسمی1
تاریخ دریافت: 09/05/1403 تاریخ پذیرش: 31/06/1403
تاریخ پذیرش: 00/00/0000
چکیده
هدف: هدف این پژوهش، تعیین تاثیر مدیران زن، کیفیت گزارشگری مالی بر حقالزحمهی حسابرسی در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. امروزه به منظور بالا بردن کیفیت گزارشگری مالی در بازار و کسب مزیت رقابتی پایدار، بقا و پیشرفت باید مکانیزمهای نظارتی را در سازمان بهبود بخشید تا از رکود و نابودی ممانعت شود. حسابرس، هیئتمدیره و نوع و رفتار آنها بهمنظور همجهت شدن منافع مورد توجه قرارگرفته تا اهداف اصلی هر سیستم حاکمیت شرکتی که پاسخگویی مسـئولان درونسازمانی است، تحقق یابد.
روششناسی: این پژوهش برای یک دوره 5 ساله در سالهای 1397 تا 1401 انجام شد. اطلاعات شرکت‌هاي مورد مطالعه پس از بررسي و دردسترس بودن آنها به کمک نرمافزار اکسل طبقه‌بندي و به کمک نرمافزار ایویوز مورد آناليز و تحليل واقع شدند.
یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد که بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی رابطه مثبت وجود داشته و این رابطه معنادار نیز میباشد. همچنین کیفیت گزارشگری مالی ارتباط بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند، ارتباط نیز منفی و معنادار میباشد.
دانش افزایی: هر چند که با توجه به خصوصیات زنان که همواره با محافظهکاری همراه میباشد، از آنجا که معیار کیفیت گزارشگری مالی مدیریت سود است، لذا انتظار رابطه منفی بین این دو متغیر وجود داشت ولی شاید به دلیل ویژگیهای خاص در بازار اوراق بهادار تهران این رابطه بهصورت مثبت و معنادار گردید.
کلیدواژه‌ها: حقالزحمهی حسابرسی، مدیران زن، کمیته حسابرسی، کیفیت گزارشگری مالی، مدیریت سود، هیاتمدیره.
طبقه‌بندی موضوعی: G10, G30.
[1] 1. گروه حسابداری، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. (نویسنده مسئول). (ghasem_ghasemi1981@@yahoo.com)
استناد: قاسمی، قاسم. (1403). مدیران زن، کیفیت گزارشگری مالی و حقالزحمهی حسابرسی. حسابداری و شفافیت مالی، 2(2)، 81-67.
https://doi.org/00.00000/aft.0000.0000000.0000
مقدمه
حسابرسان نقش غیر قابل انکاری در ارتقای کیفیت گزارشگری مالی به عهده دارند. وظیفه اعتبار بخشی حسابرسان در ارتقای قابلیت اعتماد و تایید اطلاعات حسابداری، وظیفهای خطیر برای انعکاس سودمندی این اطلاعات جهت تصمیمگیری و ارزیابی وظیفه مباشرت مدیران محسوب شود. این وظیفه با تشکیل جامعه حسابداران رسمی و خصوصی سازی حرفه حسابرسی اهمیت ویژهای در نظام مالی کشور به خود گرفته است. مدیران اغلب بهمنظور گمراه ساختن سهامداران نسبت به عملکرد اقتصادی واقعی شرکت، سود را مدیریت میکنند. تحقیقات اخیر نشان داده است که سود به دو شکل میتواند مدیریت شود. این امر در شیوهی اول از طریق دستکاری اقلام تعهدی حسابداری (مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی) و در شیوهی دیگر از طریق تغییر در رویدادهای اقتصادی (مدیریت سود واقعی) صورت میپذیرد.
مطابق قانون، حسابرسان بخش مهمی از مالکیت شرکتها هستند. زیرا آنها ابزار مهمی برای حمایت از حقوق سرمایهگذاران به حساب میآیند. حسابرس، عملکرد هیئت مدیره را مورد بررسی قرار میدهد که حدود و میزان حقالزحمهی حسابرسی را تعیین میکند. در مورد ویژگیهای هیئتمدیره و حقالزحمههای حسابرسی دو استدلال وجود دارد. از یک نقطهنظر، هیئت مدیره با استقلال بیشتر و درنتیجه تمرکز مالکیت بیشتر، علاقه زیادی به تایید کارایی نقش نظارتی خودش دارد و از این رو کار حسابرسی خارجی بیشتر مورد تأیید قرار میگیرد. این باعث افزایشنقش نظارتی هیئت مدیره شده به وسیله افزایش دامنه حسابرسی میشود در نتیجه حقالزحمه حسابرسی افزایش مییابد. از نقطه نظر دیگر هیئت مدیره با استقلال بیشتر و تمرکز مالکیت بیشتر شرکت، بر کنترل محیط تأکید دارد در ارزیابی حسابرس از ریسک کنترل و همچنین وسعت روش‌های حسابرسی کاهش مییابد. بنابراین حقالزحمه حسابرسی کاهش خواهد یافت (سجادی و همکاران، 1394). از آنجا که سرمایهگذاران و اعتباردهندگان دو گروه اصلی استفاده‌کنندهی برونسازمانی از اطلاعات حسابداری بهشمار میآیند، یکی از رسالتهای اصلی گزارشگری مدیریت و سیستمهای حسابداری، تهیه و ارائهی اطلاعات مربوط، جهت فراهم کردن مبنایی برای تصمیمگیری منطقی سرمایهگذاران و اعتبار دهندگان میباشد. بنابراین توجه ویژه به نیازهای اطلاعاتی این افراد برای ارائه دهندگان اطلاعات حائز اهمیت است. در فرهنگ حسابداری، کیفیت اطلاعات یک واژهی فراگیر بوده که تمامی فرآیندهای با اهمیت مالی را در برگرفته و بر کلیهی جوانب مالی مؤثر میباشد. سهامداران جزء به عنوان افرادی که از اطلاعات درون شرکت آگاهی کافی ندارند، هر ساله توجه خود را به کیفیت اطلاعات افشا شده توسط شرکتها به عنوان چشماندازی برای آینده جلب میکنند. استفادهکنندگان با توجه به موارد کیفیت اطلاعات افشا شده در مورد سرمایهگذاری خود تصمیمگیری مینمایند. بر اساس نظر هیأت تدوین کننده استانداردهای حسابداری مالی1، تصمیم‌های اعتباردهندگان و سرمایهگذاران و استفاده آنها از اطلاعات، دارای گستردگی بیشتری نسبت به سایر گروهها میباشد. به همین دلیل تصمیمات اتخاذ شده توسط آنها بر اساس کیفیت اطلاعات افشا شده دارای تأثیری عمدهای در تخصیص منابع اقتصادی یک کشور میباشد. میتوان گفت که افشای کامل، به موقع و با کیفیت عاملی است که باعث سالم سازی بازار سرمایه گشته و از معاملههای افرادی که به نحوی به اطلاعات منتشر شده دسترسی دارند جلوگیری مینماید. همچنین باعث آشکار شدن گزینههای جدید و یا حذف گزینههای ضعیف میشود و سرانجام افراد را تحت تأثیر قرار داده و آنان را به سمت اتخاذ تصمیم صحیح سوق میدهد (حسنی و بشیرحسینی، 2011).
با توجه به پيچيدگي مسئلهی مدیریت زنان، تاكنون بررسيهاي گوناگوني در زمينهی مدیریت و جنسيت انجام شده است و صاحبنظران تلاش نمودهاند تا این مقوله را از جنبههاي مدیریتي، فرهنگي، سازماني و مانند اینها تجزیه و تحليل كنند ؛ بنابراین، در این بخش از پژوهش تلاش شده است تا مسئلهی مدیریت زنان از دیدگاه صاحب نظران بررسي شود. مساله اساسی این پژوهش بررسی جنسیت در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی و انتظار کاهش بر رفتارهای فرصتطلبانه مدیران و به تبع آن افزایش حقالزحمهی حسابرسی به دلیل دقت بیشتر حسابرسان و صرف بیشتر زمان حسابرسی میباشد و انتظار میرود که حضور زن به دلیل خاصیت محافظهکاری در آنها باعث بهبود فرآیند گزارشگری مالی گردد. در ادامه این مقاله به مبانی نظری و پیشینه پژوهش، فرضیههای پژوهش، روششناسی پژوهش، یافتهها و بحث و نتیجه‌گیری پرداخته خواهد شد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
پیدا کردن روش اثربخش برای کنترل کیفیت حسابرسی با در نظر گرفتن اهمیت خدمات حسابرسی بهعنوان راهکاری کارآمد برای محدود کردن اختیارات مدیران در روابط قراردادی و عدم امکان مشاهده مستقیم کیفیت حسابرسی، امری ضروری است .حقالزحمه حسابرسی شرط ضروری برای اطمینان نسبت به کیفیت حسابرسی است. اگرچه حقالزحمه بیشتر خدمات حسابرسی همیشه بیانگر هزینهی حسابرسی باکیفیت بالاتر نیست، اما علاوه بر داشتن کیفیت حسابرسی مناسب، موسسات حسابرسی هزینهی استانداردی را برای انجام کار خود در نظر میگیرند که بهطور طبیعی حقالزحمه دریافتی آنها بیشتر از هزینهها است (برادران حسنزاده و همکاران، 1395).
وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل اتکا که محصول یک سیستم گزارشگری جامع و مناسب میباشد، از ارکان ارزیابی وضعیت و عملکرد یک شرکت و تصمیمگیری در مورد سرمایهگذاری در شرکت به حساب میآید. در هر رویداد اقتصادی، سرمایهگذاران برای تصمیمگیری نیازمند اطلاعات قابل اتکا هستند. از دیدگاه سرمایهگذاران، اطلاعاتی قابل اتکا تلقی میشود که یک سازمان مستقل بر فرآیند گزارشگری شرکتها و مرکز ثقل این فرآیند یعنی صورتهای مالی، نظارت نمایند. نمونهای از اینگونه سازمانها مستقل، موسسات حسابرسی میباشند. برای صورتهای مالی گزارش شده ارزش افزوده فراهم میکنند ، زیرا نتایج بررسی مربوط بودن و قابلیت اتکا محتوای صورتهای مالی را گزارش میدهد. با توجه به جایگاه و نقش موسسات حسابرسی در تصمیمات استفادهکنندگان، کیفیت حسابرسی به عنوان عامل کلیدی در تهیه گزارشهای حسابرسی، مورد توجه استفادهکنندگان قرار میگیرد. قابلیت اتکا صورتهای مالی گزارش شده می تواند در برآورد بازده مورد انتظار سهامداران موثر است. از طرف دیگر، قابلیت اتکا صورتهای مالی با انجام حسابرسی امکان پذیر خواهد بود (بهویان2 و همکاران، 2020).
امروزه صاحبنظران به سازمانها از زوایاي مختلفي مينگرند. با توجه به نگرش آنان به سازمانها نقش زنان نيز در سازمانها متفاوت خواهد بود. برخي از صاحبنظران به سازمان همچون نظامي طبيعي مينگرند كه در آن روابط غیررسمی و قدرت و سياست اهميت بالایی دارد؛ برخي دیگر از صاحبنظران سازمان را نظامي عقلائی ميدانند كه در پي رسميت سازماني و داراي اهدافي مشخص است و براي دستيابي به این اهداف فعاليت ميكند. وقتي سازمانها را نظامي عقلائی بدانيم، انسانهاي شاغل در آن نيز انسانهایي اقتصادي و‌عقلائي خواهند بود؛ ولي اگر سازمانها را نظامي طبيعي بدانيم، انسانهاي شاغل در آن انسانهایي سياسي خواهند بود و سازمان نيز عرصه اي سياسي دانست ميشود. همواره مسئلهی مدیریت زنان توجه روان‌شناسان، جامعه شناسان و صاحبنظران مدیریت را به خود جلب نموده است. با اینكه زنان و مردان از لحاظ مدیریت و‌رهبري با یکدیگر متفاوت‌اند، اما دلایل و شواهدي اندک براي این دیدگاه وجود دارد كه هر یک از آنها به صرف جنسيت، مدیران برتري باشند. بنابراین، بهتر است گفت شود كه شيوه‌هاي مدیریتي بسيار خوب،متوسط‌و ضعيف را ميتوان هم در ميان زنان و هم در ميان مردان یافت و نميتوان دربارهی این‌موضوع كلي و قاطعانه داوري كرد (سپاسی و عبدلی، 1395).
حسابرسان نقش غیر قابل انکاری در ارتقای کیفیت گزارشگری مالی به عهده دارند. وظیفه اعتبار بخشی حسابرسان در ارتقای قابلیت اعتماد و تایید اطلاعات حسابداری، وظیفهای خطیر برای انعکاس سودمندی این اطلاعات جهت تصمیمگیری و ارزیابی وظیفه مباشرت مدیران محسوب شود. این وظیفه با تشکیل جامعه حسابداران رسمی و خصوصی سازی حرفه حسابرسی اهمیت ویژهای در نظام مالی کشور به خود گرفته است. اندازهی موسسههای حسابرسي كننده، قدمت و نام تجاري این موسسهها نمونه‌اي از معيارهاي متمايزكننده كيفيت موسسات حسابرسي و شهرت آنها ميباشد. يعني موسسات بزرگتر و همچنين موسساتي كه داراي نام تجاري مشهورتري نسبت به موسسات ديگر هستند داراي كيفيت كاري بالاتري هستند. یکی از مهمترين عوامل اندازه‌گيري کيفيت حسابرسی اندازهی شرکت حسابرسی است که اين دو با هم رابطه مستقيم دارند، به طوري که هر چه اندازهی شرکت حسابرسی بزرگتر باشد، کيفيت حسابرسي هم بالاتر خواهد بود. منظور از اندازهی حسابرس، حسن شهرت حسابرس (نام تجاري) است. به دلیل حسن شهرت حسابرس، اعتبار اطلاعات صورتهاي مالي افزايش يافته و لذا کيفيت حسابرسي بالاتر خواهد بود (بهویان و همکاران، 2020).
پژوهشها در حوزهی روانشناسی اجتماعی و مدیریت با توجه به تفاوت تعامل و ارتباط زنان با زیردستان خود نسبت به مردان نشان میدهد زنان و مردان دارای سبک مدیریتی متفاوتی هستند، زنان غالبا افرادی کمتر جسور، کمتر تهاجمی، کمتر خودرای، مضطربتر، ریسک گریزتر و اخلاقیتر شرح داده میشوند که اینها همه خصوصیاتی هستند که یک گرایش محافظهکارانه و تمایل کمتر به ارتکاب تقلب را نشان میدهد. با اینكه زنان و مردان از لحاظ مدیریت و‌رهبري با یکدیگر متفاوت‌اند، اما دلایل و شواهدي اندک براي این دیدگاه وجود دارد كه هر یک از آنها به صرف جنسيت، مدیران برتري باشند. بنابراین، بهتر است گفت شود كه شيوه‌هاي مدیریتي بسيار خوب، متوسط‌و ضعيف را ميتوان هم در ميان زنان و هم در ميان مردان یافت و نميتوان دربارهی این‌موضوع كلي و قاطعانه داوري كرد (سپاسی و عبدلی، 1395). ویژگیهای شخصیتی مدیریت میتوانند چگونگی مدیریت شرکت را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، با توجه به چارچوب یکپارچهی کنترل داخلی، فلسفه و ارزشهای اخلاقی مدیریت بر محیط کنترل تاثیر میگذارد. بر این اساس، گرایش محافظهکار و نوع رهبری مدیران زن میتواند به یک محیط کنترلی داخلی بهتر با تاکید بیشتری بر گزارشگری مالی محافظهکارانهتر کمک کنند. این موضوع بر ریسک کنترلی حسابرسی و ریسک کلی حسابرسی اثرگذار خواهد بود که میتواند بر حقالزحمهی حسابرسی و انتخاب حسابرس اثرگذار باشد (بهویان و همکاران، 2020). در سال‌هاي اخير مطالعات بسيار زيادي در زمينه‌ي بررسي كيفيت گزارشگري مالي يا سطوح افشاء در گزارش‌هاي سالانه انجام شده است. مباني نظري حسابداري مالي به عنوان يك منشور، اهداف و مقاصد گزارشگري مالي، ويژگي‌هاي كيفي اطلاعات مالي و معيارهاي شناخت و اندازه‌گيري در گزارش‌هاي مالي را تعيين مي‌کند و به عنوان راهنماي تدوين استانداردهاي حسابداري و گزارشگري مالي محسوب ميشود زيرا تدوين استانداردهاي حسابداري بدون بهره‌مندی از مباني نظري، در محيط پيچيده و چالش برانگيز امروز، بي‌محتوا، سليقه‌اي، متناقض و غيرقابل دفاع خواهد بود. از زمان تدوين مباني نظري گزارشگري مالي و استانداردهاي حسابداري، پژوهش‌هاي متعددي دربارهی كيفيت اطلاعات مالي گزارش‌شده از طريق سيستم حسابداري انجام شده است. نتايج پژوهش‌هاي انجام شده توسط اميهود و مندلسون3 (1986) و وايسلي و اوهارا4 (2004) نشان ميدهد كه افزايش كيفيت اطلاعات مالي به كاهش عدم تقارن اطلاعاتي و در نتيجه، كاهش هزينه‌ي حقالزحمهی حسابرسی منجر ميشود، همچنین با توجه به اینکه زنان ریزبینتر هستند، لذا عموماً انتظار میرود که کیفیت حسابرسی و دقت حسابرسی برای آنها از اهمیت بیشتری برخوردار باشد و در نتیجه میتواند باعث افزایش حقالزحمهی حسابرسی نیز گردد. حال سئوال اصلی این پژوهش آن است، که آیا کیفیت گزارشگری مالی رابطه بین حضور زن با حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند؟
فلاح و برکچیزاده (1401) در مطالعهای تحت عنوان "تاثیر حضور زنان در کمیته حسابرسی بر کیفیت و حق الزحمه حسابرسی"، به بررسی این موضوع پرداختند. يافته هاي حاصل از تجزيه و تحليل داده هاي پژوهش نشان مي دهد كه حضور زنان در کمیته حسابرسی شرکت موجب کاهش اقلام تعهدی اختیاری و افزایش حق الزحمه حسابرسی میشود. صالحی و همکاران (1398) در مطالعهای تحت عنوان " تغییر مدیران و حقالزحمه حسابرسی"، به بررسی این موضوع پرداختند. در آزمون فرضیه اول پژوهش رابطه معناداری بین تغییر مدیرعامل شــرکت و حقالزحمه حسابرسی مشــاهده نشد. در ادامه و با آزمون فرضیه دوم پژوهش رابطه منفی و معناداری بین تغییر رئیس هیئتمدیره و حقالزحمه حسابرســی مشــاهده گردید. ایمانی برندق و همکاران (1396) در مطالعهای تحت عنوان "بررسی تأثیر تنوع جنسیتی در کمیته ی حسابرسی بر حق الزحمه ی حسابرسی"، به بررسی این موضوع پرداختند. یافتهها حاکی از آن است, حضور حداقل یک نمایندهی زن در کمیته ی حسابرسی میتواند حقالزحمهی حسابرسی را کاهش دهد که مطابق با دیدگاه عرضه در این زمینه است.
حساس یگانه و همکاران (1395) در مطالعهای تحت عنوان "تأثیر گردش اجباری مؤسسههای حسابرسی بر حقالزحمه حسابرسی و رقابت در بازار حسابرسی"، به بررسی این موضوع پرداختند. نتایج پژوهش نشان میدهد حقالزحمه حسابرسی مستقل، به موجب گردش اجباری افزایش مییابد و این افزایش بیش از افزایش معمول در گردش اختیاری حسابرسان است و به شرکتها هزینهی اضافی تحمیل میکند. پورحیدری و گلمحمدی شورکی (1394) در مطالعهای با تحت عنوان "سنجش رقابت در بازار خدمات حسابرسي از طريق بررسي چسبندگي حقالزحمهی حسابرسي" به بررسی این موضوع پرداختند. شواهد تحقيق نشان ميدهد كه حقالزحمههاي حسابرسي داراي چسبندگي است. به عبارتي با تغيير شرايط، تغيير قابل ملاحظه و سريع در مبلغ حقالزحمه صورت نميگيرد. به علاوه، تغييرات مثبت در حقالزحمه، بيشتر از تغييرات منفي رخ ميدهد و اين يعني واكنش صاحبكاران نسبت به افزايش در مبلغ حقالزحمه، كمتر است. اين نتايج حاكي از اين موضوع است كه بازار حقالزحمه حسابرسي در ايران غيررقابتي است و تعيين مبلغ آن بر مبناي تمام اطلاعات موجود انجام نميشود.
بهویان و همکاران (2020) در پژوهشی با عنوان" مدیران زن، کیفیت گزارشگری مالی و حقالزحمهی حسابرسی" پرداختند. نتایج حاصل از آزمون فرضیهها نشان داد؛ بین مدیران زن( البته در این پژوهش مدیران زنی که قبلا در شرکتهایی حضور داشتهاند که منجر به ورشکستگی مالی شده است مورد بررسی قرار گرفت) و مدیریت سود رابطهی مثبت و معناداری وجود دارد، همچنین وجود مدیران زن باعث مطالبهی حقالزحمهی حسابرسی بیشتری گردید. مدیریت سود نیز رابطهی بین مدیران زن و حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند. لای و لیو5 (2017) در پژوهشی با عنوان "تنوع در هیات مدیره، حق الزحمهی حسابرسی و انتخاب حسابرس" پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که بین وجود عضو زن در هیات مدیره و کمیتهی حسابرسی با کیفیت حسابرسی و انتخاب حسابرس با کیفیتتر رابطهی مستقم و معناداری وجود دارد، از طرفی دیگر وجود عضو زن در ترکیب هیات مدیره و کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی رابطهی منفی و معناداری وجود دارد. كوربلا6 و همکاران (2015) در مطالعه ای با عنوان "ارتباط ميان گردش اجباري مؤسسههاي حسابرسي با حقالزحمه حسابرسي و كيفيت حسابرسي روي شركتهای ايتاليايي" به بررسي این موضوع پرداختند. نتايج پژوهش نشان داد كيفيت حسابرسي پس از گردش اجباري از مؤسسههاي كوچك به مؤسسههاي بزرگ، ارتقا يافته است. بر اساس نتيجه ديگر اين پژوهش، حقالزحمه حسابرسي پس از گردش اجباري از مؤسسههاي بزرگ به كوچك كاهش مييابد، اما از مؤسسه هاي كوچك به بزرگ تغييري نميكند. کاسای7 (2013)، در مطالعهای تحت عنوان "ساختار مالکیت، حقالزحمه حسابرسی، و کیفیت حسابرسی در ژاپن"، شواهدی را مبنی بر اینکه چگونه رابطه میان اقلام تعهدی حسابداری (توسط کیفیت اقلام تعهدی سنجیده میشود) و حقالزحمههای غیر‌عادی حسابرسی توسط ساختار مالکیت تعدیل میشود. نتایج نشان میدهد که حقالزحمه بالای حسابرسی، استقلال حسابرسان را به خطر می‌اندازد و در نتیجه منجر به کیفیت پایین حسابرسی میگردد. این نتایج نشان میدهد که وجود میزان بالای سهامداران نهادی، منجر به افزایش کیفیت اقلام تعهدی میشود. بعلاوه، در مورد رابطه میان کیفیت حسابرسی و حقالزحمه حسابرسی دریافتند که این رابطه بوسیله سهامداران نهادی تعدیل شده است. مدل مفهومی پژوهش به شرح شکل 1 است:
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
فرضیههای پژوهش
فرضیههای پژوهش به شرح زیر قابل تبیین است:
فرضیه اول: بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی رابطهی معنیداری وجود دارد.
فرضیه دوم: کیفیت گزارشگری مالی رابطهی بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند.
روششناسی پژوهش
پژوهش حاضر ازلحاظ هدفپژوهش، کاربردی، ازلحاظ استنتاج، توصيفی تحليلی (استقرايی) و از لحاظ طرح پژوهش، پس رویدادی است. برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات موردنیاز، ابتدا از روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی استفاده‌شده است. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده خواهد شد. در بخش آمار توصیفی به ویژگیهای کلی نمونه آماری ازجمله میانگین، میانه، بیشترین، کمترین، انحراف استاندارد، کشیدگی و چولگی پرداخته میشود و در بخش آمار استنباطی ابتدا ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرها بررسی میشود و پس‌ازآن به مانایی متغیرها و ناهمسانی مدل پرداخته خواهد شد. همچنین بهمنظور تشخیص نوع داده‌های ترکیبی مدل از آزمونهای F لیمر و هاسمن استفاده خواهد شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرمافزار آماری ایویوز انجام خواهد شد و تکنیک استفاده‌ای داده‌های پانل خواهد بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش داده‌های ترکيبي در 153 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران برآورد شده است.
مدل آزمون فرضیههای پژوهش به شرح زیر است:
الگوی شماره (1):
𝐿𝑁𝐴𝑈𝐷𝐼𝑇𝑖𝑡 = μ0 + μ1𝐹𝐸𝑀𝑇𝐷 + μ2𝑅𝐸𝑀 + μ3𝑅𝐸𝑀 ∗ 𝐹𝐸𝑀𝑇𝐷 + μ4𝑆𝐼𝑍𝐸 + μ5 𝐿𝐸𝑉 +μ6 𝐺𝑅𝑂𝑊𝑇𝐻 + μ7 𝑅𝑂𝐴 + ε0
𝐿𝑁𝐴𝑈𝐷𝐼𝑇؛ حقالزحمهی حسابرسی
𝑅𝐸𝑀؛ کیفیت گزارشگری مالی (مدیریت سود)
𝐹𝐸𝑀𝑇𝐷؛ مدیران زن
𝑆𝐼𝑍𝐸؛ اندازه شرکت
𝐿𝐸𝑉؛ اهرم مالی
𝐺𝑅𝑂𝑊𝑇𝐻؛ رشد شرکت
𝑅𝑂𝐴؛ نرخ بازده دارایی
ε؛ جزء خطاء
متغیر وابسته: در این پژوهش حقالزحمهی حسابرسی (LAF) به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است که برابر با لگاریتم طبیعی حقالزحمه حسابرسی شرکت در سال مورد نظر میباشد (بهویان و همکارن، 2020).
متغیر مستقل: در این پژوهش یک متغیر مستقل تحت عنوان مدیران زن وجود دارد. بهطوری که اگر در هیات مدیره یا کمیتهی حسابرسی تنها یک عضو زن وجود داشته باشد، یک و در غیر اینصورت صفر خواهد گرفت (لای و لیو، 2017).
متغیر تعدیلگر: در این پژوهش یک متغیرتعدیلگر تحت عنوان کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد، که برای اندازهگیری آن از مدیریت سود استفاده خواهد شد. در پژوهش حاضر مانند تحقیقات رویچاودري (2006) جهت اندازهگیری سطح دستکاری فعالیتهای واقعی از معیار جریان نقدي عملیاتی غیر عادی8 استفاده میشود. براي اندازهگیری آن از مدل رگرسیون زیر به شرح الگوی شماره 2 استفاده میشود که در آن جزء باقیمانده معادله رگرسیون 
نشان دهندهی سطح غیرعادي متغیر برآورد شده میباشد (بهویان و همکارن، 2020).
الگوی شماره (2):
: جریان نقدی عملیاتی در دورهی t
: جمع داراییها در ابتدای دورهی مالی
: تغییرات فروش در دورهی t
: جزء باقیماندهی الگو و نشاندهندهی مدیریت سود واقعی
متغیرهای کنترلی: در این پژوهش 4 متغیر کنترلی به شرح زیر وجود دارد:
اندازه شرکت: اندازهی شرکت در این تحقیق از طریق لگاریتم طبیعی ارزش دفتری داراییها محاسبه میگردد (بهویان و همکارن، 2020).
اهرم مالی: نسبت کل بدهیها به کل داراییهای شرکت بهعنوان نماینده اهرم در نظر گرفته‌شده است (رحیمیان و توکل نیا، 1392).
رشد شرکت: که از طریق تغییر در داراییهای شرکت قابل تعیین میباشد، بهطوری که دارایی انتهای دوره به کسر دارایی ابتدای دوره گردیده و بر دارایی ابتدای دوره تقسیم میگردد (هاگا و همکاران، 2018).
بازده داراییها: از طریق تقسیم سود خالص بر جمع کل داراییها قابل محاسبه میباشد (اسدی و صدرینیا، 1393).
یافته‌های پژوهش
نتایج پژوهش در دو بخش شامل آمار توصیفی و آمار استنباطی قابل بیان میباشد: مفاهیم آمار توصیفی متغیرها شامل میانگین، میانه، حداقل، حداکثر مشاهده‌ها بهعنوان شاخصهای مرکزی و انحراف معیار بهعنوان شاخص پراکندگی و ضریب کشیدگی، ضریب چولگی بهعنوان شاخصهای توزیعی ارائه‌شده است. اصلی‌ترین شاخص مرکزی، میانگین است که بیانگر نقطه‌ی تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌ها است. برای مثال مقدار میانگین متغیر حقالزحمهی حسابرسی شرکت برابر با 227/5 است که نشان میدهد بیشتر داده‌ها حول این نقطه تمرکز یافته‌اند. میانه یکی دیگر از شاخصهای مرکزی است که وضعیت جامعه را نشان میدهد. همان‌طور که نتایج نشان میدهد میانهی متغیر حقالزحمهی حسابرسی شرکت برابر با 940/6 است که بیانگر این است که نیمی از داده‌ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند. انحراف معیار یکی از مهمترین پارامترهای پراکندگی است و معیاری برای میزان پراکندگی مشاهدات از میانگین است؛ مقدار این پارامتر برای متغیر حقالزحمهی حسابرسی شرکت برابر با 428/3 است.
جدول 1. آماره‌های توصیفی متغیرها | |||||||
کشیدگی | چولگی | انحراف معیار | کمترین | بیشترین | میانه | میانگین | متغیر |
803/1 | 779/0- | 428/3 | 000/0 | 105/10 | 940/6 | 227/5 | حقالزحمهی حسابرسی |
661/12 | 288/3 | 275/0 | 000/0 | 000/1 | 000/0 | 079/0 | مدیران زن |
481/6 | 965/0 | 149/0 | 484/0- | 936/0 | 021/0 | 036/0 | گزارشگری مالی |
809/3 | 674/0 | 132/0 | 289/0- | 603/0 | 096/0 | 120/0 | بازده داراییها |
452/26 | 576/3 | 336/0 | 297/0- | 654/3 | 138/0 | 223/0 | رشد شرکت |
625/4 | 928/0 | 485/1 | 197/11 | 183/20 | 471/14 | 663/14 | اندازه شرکت |
595/2 | 309/0- | 190/0 | 013/0 | 986/0 | 555/0 | 542/0 | اهرم مالی |
در این بخش آمار استنباطی مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به جدول 2، p-value کوچک‌تر از 05/0 است، بنابراین آمیخته یا ترکیبی بودن داده‌ها رد میشود و با توجه به آزمون لیمر، داده‌ها پانل بوده و از این رو آزمون هاسمن9 انجام میشود.
مقدار آماره | درجه آزادی | p-value | نوع مدل | نوع آزمون | مدل |
F= 450/20 | 718/144 | 000/0 | پانل | آزمون F لیمر | مدل اول |
طبق نتایج حاصل از آزمون هاسمن برای مدل پژوهش، با توجه به اینکه در سطح اطمینان 5 درصد ارزش احتمال کمتر از 05/0 است، لذا فرضیهی صفر رد میشود. رد فرضیهی صفر نشان میدهد که روش اثرات تصادفی ناسازگار است و بایستی از روش اثرات ثابت استفاده شود.
مقدار آماره | درجه آزادی | p-value | نوع مدل | نوع آزمون | مدل |
| 7 | 000/0 | اثرات ثابت | آزمون هاسمن | مدل اول |
جدول 4. نتايج آزمون ناهمساني واريانس مدل پژوهش (بروش پاگان – کوک و ویسبرگ) | |||
مدل پژوهش | آماره | احتمال آماره | نتيجه |
مدل اول | 870/87 | 000/0 | ناهمساني واريانس |
در جدول 5 با توجه به اينکه p-value مندرج در جدول برای مدل بیشتر از سطح معنی‌دار %5 است، مدل دارای خودهمبستگي نمی‌باشد.
مدل پژوهش | آماره | احتمال آماره | نتيجه |
مدل اول | 094/106 | 291/0 | عدم خودهمبستگي در مدل پژوهش |
قبل از آزمون فرضیه پژوهش بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، باید از صحت نتایج اطمینان حاصل نمود. بدین منظور براي بررسی معناداري کل مدل از آزمون F استفاده گردید. با توجه به احتمال آماره F محاسبه‌شده (000/0)، میتوان ادعا نمود که مدل رگرسیونی برازش شده معنادار است. آمارهی دوربینواتسون نیز بین 1.5 تا 2.5 یعنی515/1 میباشد که نشان از استقلال خطاها دارد و از طرفی ضریب تعیین تعدیل شده 684/0 میباشد که نشان از آن دارد که حدود 68 درصد از تغییرات در متغیر وابسته مدل (کیفیت گزارشگری مالی)، توسط سایر متغیرهای مدل توضیح داده میشود.
جدول 6. آزمون مدل و فرضیه پژوهش | |||||
وابسته (حقالزحمهی حسابرسی شرکت) | ضرایب | انحراف معیار | آماره t | سطح معناداری | نتایج |
C (عرض از مبدأ) | 411/11- | 048/4 | 818/2- | 005/0 |
|
مدیران زن | 004/0 | 001/0 | 776/2 | 005/0 | تایید فرضیه اول |
کیفیت گزارشگری مالی (مدیریت سود) | 029/0- | 084/0 | 347/0- | 728/0 |
|
کیفیت گزارشگری مالی (مدیریت سود)*مدیران زن | 925/0- | 348/0 | 659/2- | 008/0 | تایید فرضیه دوم |
اندازه شرکت | 140/1 | 274/0 | 152/4 | 000/0 |
|
اهرم مالی | 068/0 | 124/0 | 548/0 | 583/0 |
|
رشد شرکت | 552/0- | 098/0 | 620/5- | 000/0 |
|
نرخ بازده دارایی | 023/0 | 143/0 | 161/0 | 871/0 |
|
آماره F فیشر (سطح معنیداری) | 229/298 (000/0) | آماره دوربین واتسن | 515/1 | ||
ضریب تعیین | 787/0 | ضریب تعیین تعدیل شده | 684/0 | ||
ضریب برآوردی متغیر مدیران زن نمایهی بالا نشاندهندهی رابطهی معنادار میان مدیران زن و حقالزحمهی حسابرسی شرکت در سطح خطای 05/0 است؛ زیرا میزان p-value محاسبه‌شده برای ضریب این متغیر پژوهش، کمتر از 05/0 به‌دست‌آمده است؛ بنابراین میتوان گفت که ارتباط معنادار بین مدیران زن و حقالزحمهی حسابرسی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد؛ بنابراین فرضیه اول پژوهش تایید میشود. همچنین ضریب برآوردی متغیر کیفیت گزارشگری مالی جدول بالا نشاندهندهی رابطهی معنادار میان کیفیت گزارشگری مالی و حقالزحمهی حسابرسی شرکت در سطح خطای 05/0 نیست؛ زیرا میزان p-value محاسبه‌شده برای ضریب این متغیر پژوهش، بیشتر از 05/0 به‌دست‌آمده است؛ بنابراین میتوان گفت که ارتباط معنادار بین کیفیت گزارشگری مالی و حقالزحمهی حسابرسی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد. از طرفی بررسی مقدار آماره t، متغیر کیفیت گزارشگری مالی (مدیریت سود)*مدیران زن نشان میدهد در سطح خطای 5 درصد دارای رابطه معنیداری با حقالزحمهی حسابرسی شرکت میباشد؛ بنابراین میتوان بیان کرد فرضیه در سطح اطمینان بالاتر از 95 درصد پذیرفته میگردد. از اینرو با توجه به نتایج بدست آمده میتوان بیان کرد کیفیت گزارشگری مالی رابطهی بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند؛ از این رو فرضیه دوم پژوهش پذیرفته میشود.
با توجه به آنکه ضریب اندازهی شرکت مثبت است و از طرفی مقدار احتمال آن کمتر از 5% میباشد، بنابراین رابطهی معنیداری بین این متغیر کنترلی و کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد. به طوریکه با یک واحد افزایش در متغیر اندازهی شرکت، کیفیت گزارشگری مالی 140/1 افزایش مییابد از طرفی با توجه به آنکه ضریب رشد شرکت منفی است و از طرفی مقدار احتمال آن کمتر از 5% میباشد، بنابراین رابطهی معنیداری بین این متغیر کنترلی و کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد. به طوریکه با یک واحد افزایش در متغیر رشد شرکت، کیفیت گزارشگری مالی 552/0 کاهش مییابد. بین دو متغیر اهرم مالی و نرخ بازده داراییها نیز با کیفیت گزارشگری مالی در این پژوهش رابطهای یافت نشد.
بحث و نتیجه‌گیری
از آنجاییکه بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی و حقالزحمهی حسابرسی رابطهی مثبت وجود داشته و این رابطه معنادار نیز میباشد. هر چند که با توجه به خصوصیات زنان که همواره با محافظهکاری همراه میباشد، از آنجایی که حضور زنان در هیات مدیره باعث میگردد که خدمات بیشتری از حسابرس خواسته شود و نیاز باشد با وسواس بیشتری حسابرسی انجام گردد، لذا این موضوع بر حق الزحمهی حسابرسی تاثیری مثبت دارد، این نتیجه با پژوهش بهویان و همکاران (2020) موافق میباشد. از این جهت به تصمیمگیرندگان توصیه میشود که هر چند شرکتها حقالزحمهی بیشتری به حسابرس پرداخت میکنند ولی انتظار دریافت خدمات بیشتر، بهتر و با کیفیت بالاتری میشود. همچنین از آنجاییکه کیفیت گزارشگری مالی ارتباط بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با حقالزحمهی حسابرسی را تعدیل میکند، و ارتباط نیز منفی و معنادار میباشد. این نتیجه با پژوهش بهویان و همکاران (2020) و لای و لیو (2017) موافق و همسو میباشد. لذا توصیه میشود به کیفیت گزارشگری مالی توجه ویژه گردد و چون در این پژوهش معیار مدیریت سود میباشد و اعتقاد بر آن است که مدیریت سود باعث کاهش کیفیت گزارشگری مالی میگردد. پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی به شرح زیر است:
1. پیشنهاد میشود رابطهی بین حضور زن در هیاتمدیره یا کمیتهی حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی در صنایع مختلف بهطور جداگانه مورد آزمون قرار گیرد.
2. پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی سایر ویژگیهای هیاتمدیره نیز با موضوع کیفیت گزارشگری مالی مورد بررسی قرار گیرد.
3. از آنجا که معیارهاي و مدلهای متعـددي بـراي انـدازهگیری کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد، پیشنهاد مـیگردد پـژوهش حاضـر بـا اسـتفاده از سـایر شاخصهای اندازهگیری نیز مورد بررسی قرار گیرد و با پژوهش حاضر نیز مقایسه گردد.
4. در این پژوهش فقط کیفیت گزارشگری مالی به عنوان تعدیلگر استفاده شده است، پیشنهاد میشود سایر متغیرها بنیادی حسابداری نیز مورد بررسی قرار گیرد.
مطالعات علمی و پژوهشی غالباً با محدودیتهایی مواجه هستند. با این حال، تلاش محقق باید در این راستا باشد که ضمن ارزش علمی مطالعه به دنبال رفع یا مقابله با محدودیتها باشد. مهمترین محدودیت پژوهش حاضر، ویژگی خاص پژوهش در حوضهی علوم اجتماعی است. به بیانی دیگر تأثیر متغیرهای دیگری که کنترل آنها خارج از دسترس پژوهشگر است و امکان تأثیرگذاری آنها بر نتایج پژوهش دور از ذهن نیست. برخی از این محدودیتها عبارتاند از:
1. این پژوهش با توجه به اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران انجام شده است، لذا نتایج آن تحت تأثیر مستقیم درستی و قابل اطمینان بودن آن اطلاعات میباشد.
2. در این تحقیق سعی شده است که متغیر کنترل و مداخلهگر که به واسطهی پژوهشها و مطالعههای انجام گرفته شناسایی شدهاند در مدل رگرسیون مورد استفاده قرار گیرند. اما با توجه به وجود عوامل مداخلهگر دیگر، از جمله عوامل رفتاری سهامداران، عامل تورم و سایر عوامل اقتصادی خرد و کلان در سطح شرکتها و جامعه، که دلیل عدم دسترسی به اطلاعات مورد بررسی قرار نگرفته است، میتوان این عوامل را جزء محدودیتهای این پژوهش دانست.
فهرست منابع
اسدی، مرتضی و صدرینیا، مصطفی. (1393). تأثیر اندازه شرکت، بتا و اهرم مالی بر عملکرد شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار (به تفکیک گروه‌های صنعتی). فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 5(19)، 149-174. http://jfm.khu.ac.ir/article-1-912-fa.html
ایمانی برندق، محمد، عبدی، مصطفی، و کاظمی علوم، مهدی. (1396). بررسی تأثیر تنوع جنسیتی در کمیتۀ حسابرسی بر حقالزحمۀ حسابرسیِ شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسیهای حسابداری و حسابرسی, 24(3)، 303-322. doi: 10.22059/acctgrev.2017.228755.1007561
برادران حسن زاده، رسول، تلخابي، فاطمه، و قجر بيگي، مهسا. (1395). مروري بر عوامل موثر بر تعيين حق الزحمه حسابرسي صورتهاي مالي. 32، 89-100.
پورحیدری، امید، و گلمحمدی شورکی، مجتبی. (1394). سنجش رقابت در بازار خدمات حسابرسي از طريق بررسي چسبندگي حقالزحمه حسابرسي. فصلنامه علمي ـ پژوهشي مطالعات تجربي حسابداري مالي، 12(47)، 1-21. dor: 20.1001.1.28210166.1394.12.47.1.0
حساس یگانه، یحیی، برزیده، فرخ، تقوی فرد، محمدتقی، و فرهمند سیدآبادی، محمد. (1395). بررسی تأثیر گردش اجباری مؤسسههای حسابرسی بر حقالزحمۀ حسابرسی و رقابت در بازار حسابرسی. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 23(3)، 333-352. doi: 10.22059/acctgrev.2016.59779
حسینی، سیداحسان. (1391). بررسی رابطه بین تغییرات مدیریت و مدیریت سود. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی، مشهد.
رحیمیان، نظامالدین و توکلنیا، اسماعیل. (1392). اهرم مالی و ارتباط آن با درماندگی مالی و فرصت های رشد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (روابط خطی و انحنایی). حسابداری مالی، 20(5)، 108-129. http://qfaj.mobarakeh.iau.ir/article-1-124-fa.html
سپاسی، سحر، و عبدلی، لیلا. (1395). تأثیر جنسیت مدیران ارشد شرکت بر محافظهکاری شرطی. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 14(1)، 129-154. doi: 10.22051/jwsps.2016.2335
سجادی، سید حسین، رشیدی باغی، محسن، ابوبکری، عبدالرحمن، و شیرعلی زاده، محسن. (1394). رابطهی بین حقالزحمهی حسابرسی و پاداش هیئت مدیره. پژوهشهای تجربی حسابداری، 5(3)، 39-58. doi: 10.22051/jera.2015.641
صالحی، الهکرم، و صالحی، برزو. (1393). مروری بر مدل های اندازه گیری مدیریت سود: اقلام تعهدی اختیاری و درآمد اختیاری، نشریه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 4(16)، 103. https://journals.srbiau.ac.ir/article_7766.html
صالحی، مهدی، لاری دشت بیاض، محمود، و وظیفهدان، نجمه. (1398). تغییر مدیران و حقالزحمه حسابرسی. دانش حسابرسی، 19(74)، 75-53. http://danesh.dmk.ir/article-1-2159-fa.html
فلاح، رضا، و برکچی زاده، مارال. (1401). تاثیر حضور زنان در کمیته حسابرسی بر کیفیت و حق الزحمه حسابرسی (شواهد تجربی: بورس اوراق بهادار تهران). نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 6 (20)، 1761-1779. https://www.majournal.ir/index.php/ma/article/view/1371
Amihud, Y., & Mendelson, H. (1986). Liquidity and stock returns. Financial Analysts Journal, 42(3), 43-48. doi: 10.2469/faj.v42.n3.43
Asadi, M., Sadrynia, M. (2015). The Effect of Firm Size, Beta and Financial Leverage on the Performance of Selected Companies in Tehran Stock Exchange (the Breakdown of Industrial Groups). Journal of Financial Modeling, 5 (19),149-174. http://jfm.khu.ac.ir/article-1-912-fa.html [In Persian]
Bektas, E., & Kaymak, T. (2009). Governance mechanisms and ownership in an emerging market: The case of Turkish banks. Emerging Markets Finance and Trade, 45(6), 20-32. doi: 10.2753/REE1540-496X450602
Bhuiyan, M. B. U., Salma, U., Roudaki, J., & Tavite, S. (2020). Financial reporting quality, audit fees and risk committees. Asian Review of Accounting, 28(3), 423-444. doi: 10.1108/ARA-01-2019-0017
Bozec, R., & Dia, M. (2017). Monitoring function of the board and audit fees: contingent upon ownership concentration. International Journal of Accounting & Information Management, 25(1), 70-90. doi: 10.1108/IJAIM-05-2016-0054
Corbella, S., Florio, C., Gotti, G., & Mastrolia, S. A. (2015). Audit firm rotation, audit fees and audit quality: The experience of Italian public companies. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 25, 46-66. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2015.10.003
Easley, D., & O'hara, M. (2004). Information and the cost of capital. The journal of finance, 59(4), 1553-1583. doi: 10.1111/j.1540-6261.2004.00672.x
Hassani, M., & Bashir, H. S. M. (2011). Examining the Relationship between the Level of Disclosure of Accounting Information and the Fluctuation of the Price of Stock, in the Companies Accepted in Tehran’s Stock Market. Journal of Economics & Business Research, 1, (2), 75-84.
Hassas Yeganeh, Y., Barzideh, F., Taghavifard, M. T., & Farahmand Seyed Abadi, M. (2016). Investigating the impact of Mandatory Audit Firm Rotation on Audit Fee and Audit Market Competition. Accounting and Auditing Review, 23(3), 333-352. doi: 10.22059/acctgrev.2016.59779 [In Persian]
Kim, J. B., Wang, Z., & Zhang, L. (2016). CEO overconfidence and stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 33(4), 1720-1749. doi: 10.1111/1911-3846.12217
Lai, S. M., & Liu, C. L. (2018). Management characteristics and corporate investment efficiency. Asia-Pacific Journal of Accounting & Economics, 25(3-4), 295-312. doi: 10.1080/16081625.2016.1266270
Pourheidari, O. P., & Golmohammadi Shuraki, M. (2015). Measuring the Competition in Audit services Market Through Examination of Audit Fee Stickiness. Empirical Studies in Financial Accounting, 12(47), 1-21. dor: 20.1001.1.28210166.1394.12.47.1.0 [In Persian]
Salehi, A., Salehi, B. (2016). A Review on the Measurement Models of the Earnings Management: Discretionary Accruals - based Models and Discretionary Revenues-based Model, Iranian Management Accounting Association, 4(16), 103. https://journals.srbiau.ac.ir/article_7766.html [In Persian]
Sepasi, S., & Abdoli, L. (2016). Effect of Managers’ Gender on Conditional Conservatism. Women's Studies Sociological and Psychological, 14(1), 129-154. doi: 10.22051/jwsps.2016.2335 [In Persian]
[1] . Financial Accounting standards Board (FASB)
[2] . Bhuiyan
[3] 1. Amihud & Mendelson
[4] 2. Easley & O’Hara
[5] . Lai & Liu
[6] 2. Corbella
[7] 3. Kasai
[8] 1.Operating cash flow
[9] . Hausman