مطالعه تکوین جنین و نمو آندوسپرم در گونه‌های مختلف گیاهی از دیدگاه فیلوژنتیکی و سیستماتیکی حائز اهمیت است. هدف تحقیق حاضر، بررسی بافت‌شناختی مراحل تکوین دانه در خارخسک (Tribulus terrestris L.) توسط مطالعات میکروسکوپی می‌باشد. نمونه‌ها در مراحل مختلف تکوینی پس از تثبیت، با روش‌های مختلف بافت-شناختی مطالعه شدند. نتایج نشان داد که تخمک‌ها از نوع واژگون، دو پوششی و دارای تمکن محوری هستند. بر اساس بررسی‌های بافت‌شناختی، آندوسپرم در مراحل اولیه از نوع هسته‌ای مشاهده شد که در طی تکوین جنین به نوع سلولی تغییر یافت. در مرحله جنین بالغ، بقایایی از آندوسپرم به صورت ساختار تور مانند در پیرامون لپه‌ها مشاهده شد. با توجه به مطالعات بافت‌شناختی تقسیمات در سلول قاعده‌ای حاصل از سلول تخم، سریع‌تر از سلول راسی اتفاق افتاد. سوسپانسور در مرحله جنین اژدری شکل کاملا از بین رفت. با توجه به مطالعات سیتوشیمیایی، تجمع دانه‌های نشاسته در پوسته دانه در مراحل اولیه تکوین جنین مشاهده شد. همچنین در جنین بالغ ماده ذخیره‌ای سلول‌ها حاوی اجسام پروتئینی و ترکیبات لیپیدی بودند. پوسته دانه از سطح صاف و دو لایه سلول تشکیل شده است که لایه بیرونی واجد بلورهای اگزالات کلسیم می‌باشد. مطالعات میکروسکوپ فلوروسنت نشان داد که در دانه تجمعی از موم‌ها با ماهیت لیپیدی مشاهده شد. به نظر می‌رسد که با توجه به تفاوت ساختاری میان گونه‌های این خانواده، مطالعه ویژگی‌هایی مانند الگوی شکل‌گیری اندام‌ها در گیاه خارخاسک می‌تواند در درک ناهمگنی بین جنس‌های خانواده اسپندیان موثر باشد. Manuscript profile