< p>در پژوهش حاضر، با هدف شناخت و معرفی منظومه پیر و جوان میرزا نصیر اصفهانی، برجستگی‌های زیبایی‌شناسی آن براساس نظریه نقش‌های زبانی یاکوبسن تحلیل شده است. یاکوبسن در به کارگیری نظریه ارتباط در ادبیات، قائل به شش مؤلفه ارتباطی:1ـ پیام(نقش ادبی) 2ـ فرستنده پیام(نویسنده یا شاعر) 3ـ گیرنده پیام(مخاطب) 4ـ رمز(قواعد و هنجار زبان) 5ـ زمینه تماس(موقعیت اجتماعی و فرهنگی) 6ـ مجرای ارتباطی تماس(کلمات یا اصوات) است. منظومه پیر و جوان در قرن 12 هجری در دوره زندیه نوشته شده و موضوع آن گفتگوی پیر و جوانی در موضوع غم و عشق است، بررسی آن با نظریه یاکوبسن نشان می‌دهد، محور اصلی فرآیند ارتباط با توجه به مناظره‌ای بودن منظومه از نوع ارتباط گوینده محور و فرستندمدار است، از میان نقش‌های ششگانه، نقش ادبی زبان به دلیل دارا بودن انواع صورخیال به ویژه در بخش اول منظومه (بهاریه) از نقش‌های اصلی است که به صورت رمزگان(نقش فرازبانی و نقش ادبی) در دیگر نقش‌های زبانی تأثیر گذاشته است و باعث زیبایی‌شناسی شده است به گونه‌ای که باید گفت منظومه در هر نقش با یک آرایه ادبی همراه است که همین امر باعث تشخص و برجستگی آن شده است. Manuscript profile

معرّفی و انتشار متون برجستۀ ادب فارسی، موجب رونق و غنای پیشینۀ علمی، ادبی و تاریخی کشور می‌شود. بسیاری از نسخ در کتابخانه‌های داخل و خارج کشور باقی است که به منظور شناسایی ضرورت دارد تصحیح، معرّفی و مورد ارزیابی قرار گیرند. از حسنعلی‌خان امیرنظام گروسی دو اثر ارزندۀ ادبی به صورت مکتوب به نام‌های منشآت و پند‌نامۀ یحیویه به جای مانده است که تا به حال معرّفی و مورد تحلیل و بررسی واقع نشده است. منشآت گروسی؛ اثری در نامه نگاری و مکاتیب دیوانی فارسی است که در قرن سیزدهم به سبک قائم مقام فراهانی به نثری ساده و بینابین نگاشته شده است و از نظر انعکاس اوضاع تاریخی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دیوانی و... حائز اهمیّت می باشد، لذا بازنگری و معرّفی و شناسایی این اثر در باز‌آفرینی گذشتۀ فرهنگی ایران، می‌تواند مؤثّر باشد. در این مقاله سعی بر این است ضمن معرّفی امیر نظام گروسی و نقش وی در ترّقی و اصلاح جامعه و توجۀ به علوم ادبی و ادبیان، نسخه‌های اساس و کمکی منشأت وی، نیز معرّفی شده و به بیان مهّم‌ترین ویژگی‌های این اثر، پرداخته شود. Manuscript profile

یکی از رویکردهای تحلیل متون ادبی، نشانه‌شناسی است. متون ادب فارسی از جنبه های مختلف نشانه‌شناسی مثل زیبایی‌شناسی، روابط بینامتنی، فرم و نشانه های بومی _ محلّی، قابلیت بررسی دارند. شعرا و نویسندگان از محیط پیرامون خود تأثیر می پذیرند و نشانه های این اثرپذیری در آثار ایشان انعکاس می یابد. هوشنگ جعفری از شعرای آذری‌زبان زنجان است که با توصیف عناصر اقلیمی، تأثیر این عناصر را در ذهن و زبان خود با نشانه های بومی _ محلّی بازتاب داده است. به خاطر گستردگی دامنۀ نشانه شناسی، هدف این تحقیق، تحلیل نشانه های خالق اثر، نشانه های طبیعت و محیط بومی و نشانه های اجتماعی و فرهنگی، در اشعار ترکی هوشنگ جعفری است. فرض بر این است که این شاعر، مایه های محتوایی اشعار خود را از صبغۀ بومی _ محلّی کسب کرده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اشعار هوشنگ جعفری ، گنجینه ای از عناصر اقلیمی در قالب طبیعت بومی، باورها، اعتقادات، آداب و سنن، ضرب المثل ها و کنایات است. در این مقاله به روش توصیفی _ تحلیلی، به واکاوی نشانه های بومی _ محلّی در اشعار وی پرداخته شده است. Manuscript profile

چکیده به طورکلّی، داستان نویسان معاصر زن ایرانی، دو مسأله را همواره در رمان های اجتماعی خود مدّ نظر قرار داده‌اند: نخست مسأله چالش‌های هویّتی و بحران‌هایی که فرد در یک جامعه سنّتی رو به گذار در حال طی کردن آن‌ها است و دوم استفاده از تکنیک‌ها و ادبیّات و فرم‌های جدید روایت برای خلق اثری به غایت پیچیده و کاملاً ادبی. از زمان انتشار رمانِ سووشونِ سیمین دانشور، رمان نویسان معاصر زن ایرانی، با خلق قهرمانان زن و حتّی گاه یک ضدّ قهرمان در رمان، تمام بحران‌های سنّتی رمان ایران را به چالش کشیدند. بحران‌هایی که معمولاً خبر از جامعۀ آشوب زدۀ نویسنده می‌دهد. در این میان، از جمله نویسندگانی که از سویی به بحران‌های اجتماعی و از سوی دیگر به شیوۀ رئالیسم جادویی توجّه دارند می‌توان شهرنوش پارسی پور را نام برد که با وجود این که بیشتر آثارش غیرقابل انتشار در ایران هستند، امّا خوانندگان خود را به خوبی در میان قشر کتابخوان طبقة متوسّطه پیدا کرده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است تا با محور قرار دادن شورش علیه بحران‌ها و خلأهای اجتماعی، نکات جامعه شناسی در این رمان بررسی و مورد تحلیل قرار گیرد. Manuscript profile

سبک هر شاعری آیینة تمام‎نمای ذهن و زبان اوست، به طوری که از طریق بررسی و تحلیل مختصّات و تمایزات زبانی و فکری هر شاعری، می‌توان جایگاه فکر، زبان و بیان خاص او را در مقایسه با شاعران و سبک‌های مختلف دیگر مکشوف گردانید. بر این اساس، مقاله حاضر قصد دارد با بررسی و تحلیل لایه‌های نهان و آشکار زبان و بیان سلمان هراتی، از شاعران ادب پایداری و انقلابی شعر حاضر، تمایزات خاص سبکی او را از نظر آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک (فکری) تبیین نماید تا جایگاه او را در حیطۀ آفرینش سبک خاصی در ادب پایداری و یا سهم او را در تکمیل سبک‌های ادبی موجود در این عرصه، نشان دهد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که اشعار هراتی در بعد آوایی و واژگانی شامل هنرهایی چون واج آرایی، تناسب، تکرار، کاربرد واژگان عینی، ذهنی و نشان‌دار و ترکیب و تلفیق آنهاست که همگی در تقویت غنای موسیقایی شعر و بالا بردن تأثیر سخن وایجاد سهولت در جایگیری و انتقال اندیشۀ اشعار او نقش بسزایی دارند. ازنظر نحوی، هراتی با توسل به کیفیّت همنشینی واژگان در جمله و چینش و انتخاب واژگان و ایجاد روابط همپایگی و وابستگی بین جملات ،اقدام به تبیین کیفیات روحی وذهنی خود در قالب اندیشه برجسته نموده است. هراتی با استفاده از کاربرد جملات بلند و کوتاه، آنهم به تناسب فضای حاکم بر شعر، باعث ایجاد آهنگ و سبکی آرام و قابل تأمل و زمانی هم تند و با شتاب، موجب جلب نظر و تفکّر و تأمل خواننده می‌گردد. در بعد بلاغی هم، او با استعانت از شگردهای مختلف بلاغی از قبیل استعاره، تشبیه، تشخیص، حس‌آمیزی آنهم با سبکی اندیشه‌مدار که بیشتر به منظور برجسته‌سازی و انتقال اندیشه حاکم بر شعر، مورد استفاده قرار می‌گیرند، اقدام به پردازش ادبیّات شعرش می‌کند که خود از مهم‌ّترین عوامل سبک ساز در شعر اوست، و در بعد ایدئولوژیک هم، همانطوری که در مباحث قبلی هم به اندیشه مداری شعر سلمان اشاره کردیم، او تحت تأثیر تمام سطوح سبکی مذکور، اعتقاد و اندیشه درونی خود را با مهارت خاصی در تاروپود کلام خود می‌تند و ارتباطی استوار میان روساخت شعر و ژرف ساخت آن ایجاد می‌کند. به گونه‌ای که با بررسی و تحلیل واژگان، آواها و همۀ عناصر شعری می‌توان به سهولت به ایدئولوژی و اندیشۀ او و یا از طریق تفکّر و تعقّل در اندیشۀ شعری و اعتقاد درونی و مقدر در شعر او، به سادگی به کلمات و جملات و ارتباط نحوی و بلاغی آنها دست یافت. Manuscript profile

چکیده ولادیمیر پراپ، فولکلور شناس روسی، برای تجزیه و تحلیل قصّه‌های پریان الگویی را پیشنهاد کرده است. وی معتقد است می‌توان این الگو را در مورد سایر قصّه‌های عامیانه هند و اروپایی نیز به کار برد. نویسندة این مقاله بر آن شد تا منظومة سلیم و سلمی را بر اساس نظریة ریخت شناسی پراپ، که مشتمل بر سی و یک کارکرد است، تحلیل کند. ضمن برشمردن این کارکردها و مؤلّفه‌ها مشخّص شده است که چه کارکردهایی وجود دارد و چه کارکردهایی قابل انطباق با کارکردهای پراپ نیست. برای دست‌یابی به نتایج دقیق از این پژوهش، داستان را به شیوة پراپ تا حدّ ممکن به وسیلة جداول و نمودارها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم و خویشکاری‌ها و عناصر پیوند دهندة استخراج شده و نمودار افقی، عمودی، و نمودار حرکتی قصّه، در قالب فرمولی ارائه ودر نهایت شخصیّت‌های قصّه وساختار کلّی داستان بیان شده است. Manuscript profile

چکیده نورمن فرکلاف از اندیشمندانی است که با هدف نقد جامعه سرمایه داری و شناسایی تغییر و تحوّلات فرهنگی و اجتماعی جامعه در متون ادبی بویژه ادبیّات داستانی، نظریة گفتمان انتقادی را مطرح کرد. در چارچوب این گفتمان با تأکید بر وضعیّت رابطۀ قدرت و ایدئولوژی در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی متون پرداخت. در این مقاله داستان آبشوران از علی درویشیان، با روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی ـ تحلیلی، براساس نظریة فرکلاف بررسی شده است، درویشیان در این داستان وضعیّت نابه‌سامان حاصل از فقر را در محلّة فقیرنشین آبشوران روایت کرده است. نتایج بررسی نشان می دهد: در سطح توصیف با کاربرد زبان ادبی و عاطفی، زبان عامیانه و بومی، طنز، کاربرد واژگان به صورت شمول معنایی، دش واژه و جمله های معلوم و خبری کوتاه، ایدئولوژی خود را بازگو کرده است. در سطح تفسیر، با ایجاد پیش فرض در موقعیّت مشابه و بافت بینامتنی و طنز موقعیّت، گفتمان طیف‌های مختلف قابل تفسیر است. در سطح تبیین، مهم ّترین مسأله پدیده فقر، خشونت، جهل، بی سوادی، دورغ و بزهکاری و تضییع حقوق کودکان است که در کنار آن بحران های عاطفی، تقابل فقر و سرمایه داری، مبارزه و تسلیم با فقر، دینداری و خرافه پرستی، فضای داستان را در وضعیت اندوه بار قرار داده است. Manuscript profile