نظریة ساختارگرایی یکی از مؤثرترین نظریه‌های قرن بیستم است که در همة حوزه‌های علوم انسانی حضوری فعّال داشته و در تحلیل‌ها شیوه‌ای پرطرفدار بوده‌ است. هدف غایی در این نوع نقد دست‌یافتن به جنبه‌های زبان‌شناختی اثر ادبی است؛ زیرا تحلیل زبانی متون ادبی به همراه آنچه از موسیقی درونی و بیرونی در آن به ودیعه نهاده شده است، همراه با تأثیر آن بر ساختار کلی متون، بی‌تردید مخاطب را در فهم اثر یاری می‌رساند و موسیقی نثر را هنری می‌کند. در میان آثار ادبی، نوع سنتی آن به‌‌سبب پیچیدگی‌های معنایی، بیشتر از نوشته‌های معاصر به این نوع بررسی نیاز دارد. نسخة خطی مراسلات عاشق و معشوق ستمگر یکی از آثار ادبی دورة قاجار است. در این پژوهش کوشش شده ‌است ساختار و روابط متقابل عناصر موجود در این نسخه از سه حوزة محتوا، تکنیک زبانی و شکل بررسی شود تا از این راه بتوان به لایه‌های پنهان الگوهای ذهنی نویسنده دست یافت. این پژوهش در یک مقدمه و سه گفتار، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی فراهم آمده است و ضمن معرفی نسخه و تحلیل ساختاری آن، فرم مناسب، تکنیک زبانی زیبا و محتوای پربار این اثر را می‌نمایاند. نتیجة بررسی‌های به‌عمل‌آمده بیانگر آن است که این اثر، زبانی ادبی دارد و سجع و تشبیه در کنار سایر آرایه‌های ادبی در ساختار متن پررنگ است. قالب اثر نامه‌نگاری است و به همین سبب جملات خبری با لحن عاطفی، مهم‌ترین نمودهای زبان غنایی این اثر به شمار می‌رود؛ قلم مؤلف نیز ازلحاظ شیوایی و روانی عبارات و ترکیب‌سازی‌ها توجه‌برانگیز است. Manuscript profile