خرافات با تنوع شبکه واژگانی همسویش، از واژه‌هایی است که معانی و دلالت‌های متعددی در متون مختلف مسلمین داشته‌ است. به‌رغم توجه برخی پژوهشگران به مباحث لغوی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی خرافات، این واژه کمتر به‌صورت شبکه‌ای و در کنار واژه‌های متناظر و مشابه مطالعه شده‌ است. این مقاله با رهیافت تاریخ اجتماعی زبان دینی و با تأمل در تحولات تاریخی کاربردها و دلالت واژگان، با تمرکز بر اجزای زبانی تشکیل‌دهنده شبکه مفهومی تحقیر ‌در ادبیات اسلامی، به‌طور فشرده نمونه‌های کاربرد واژه‌های استخفاف‌آمیزی چون مزخرفات، مهملات، هذیانات، چرندیات، خزعبلات، لاطائلات، رکاکات، هرزه‌گویی، اراجیف‌سرایی و لاف‌وگزاف را در شبکه معنایی واژه خرافات در دو حیطه دینی (حوزه‌های کلامی، حدیثی و عرفانی و...) و غیردینی (حوزه‌های جغرافیا، سفرنامه‌نویسی و کاربردهای سیاسی اجتماعی) بررسی کرده و نشان داده ‌است که این واژگان در زمینه‌ای بسیار وسیع از رهیافت‌ها و در طیفی گسترده از نگرش‌ها و با مقاصد مختلف به‌کار رفته‌اند؛ با این‌حال تقریبا همگی به یک واژه‌ مرکزی یعنی خرافات وابستگی معنایی داشته‌اند و برای طرد و رد و سرکوب عقاید و باورهای ‌دیگری مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، چنان‌که پیدایش فرق و نحله‌های دینی و مذهبی و شدت گرفتن مجادلات درون دینی، از جمله عوامل عمده افزایش شدید استفاده از این واژگان در ادبیات متقدم مسلمین بوده‌ است. Manuscript profile

نخبگان فرهنگی آسیای مرکزی در اواخر قرن نوزدهم میلادی تحت تأثیر جریان‌های نوگرایی روسیه، غرب و جهان اسلام، پی به انحطاط فرهنگی و سیاسی خود برده و جنبش اصلاح‌طلبانه معارف‌پروری به رهبری احمد مخدوم دانش به راه انداخته، خواستار اصلاح نظام آموزش سنتی، زبان و ادبیات شدند. درنهایت با شکل‌گیری جنبش جدیدیه در تاتارستان روسیه، نوگرایان آسیای مرکزی در این جنبش جذب شدند. حرکت جدیدیه، خواستار اصلاح نظام آموزشی و استفاده از اصول صوتیه به جای اصول حرفیه که در مکاتب و مدارس سنتی حاکم بود، شد. این جریان از دیگر سو خواستار ورود علوم دنیوی و دانش‌های روز به مدارس آسیای مرکزی شد. یافته‌های پژوهش‌های معاصر نشان می‌دهد، جریان نوگرایی در منطقه آسیای مرکزی در واکنش به جریان روسی‌سازی و پاسخ‌گو نبودن نظام آموزش سنتی به نیازهای زمانه شکل گرفت. نگارندگان در این پژوهش بر آن‌اند به این پرسش پاسخ دهند که اهداف، فعالیت‌ها و دستاورد نوگرایی در آسیای مرکزی چه بوده‌‌است. Manuscript profile

زیست و معیشت مردم مازندران که در بازه زمانی مورد مطالعه یعنی دوره پهلوی اول (1304-1320)، محدودی جغرافیای استان های مازندران و گلستان کنونی از منتهی الیه غرب رامسر تا منتهی الیه شرق مراوه تپه را در بر می گرفت؛ در طول تاریخ به سبب تنوع شرایط اقلیمی و جغرافیای طبیعی در سه واحد جغرافیایی جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی و بر مبنای اقتصاد کشاورزی- دامپروری استوار بوده است. پیش از پهلوی اول چشم انداز جغرافیایی زیست گاه های مازندران حالت ایستایی داشت ولی با سیاست های ویژه پهلوی اول در مسیر نوسازی ایران، تحولات شگرفی در چشم انداز جغرافیایی مازندران ایجاد شد. پژوهش حاضر برآن است تا تغییرات و تحولات ایجاد شده در جغرافیای کشاورزی مازندران در دوره پهلوی اول را از منظر مکتب چشم انداز و باروش کیفی تحلیل تاریخی مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار دهد. مکتب چشم انداز، تغییرات چهره طبیعت در دوره های تاریخی در یک جغرافیای مشخص را بر اساس سیاست گذاری های اعمال شده مورد بررسی قرار می دهد. در اثر سیاست نوسازی، برنامه های اصلاحی بسیاری در بخش کشاورزی استان مازندران اجرایی شد. با مجموع اقدامات پهلوی اول به منظور مکانیزه کردن کشاورزی مازندران و تجاری سازی و صنعتی سازی محصولات کشاورزی، چشم انداز کشاورزی مازندران نیز متحول شد. دولت مدرن با تسخیر طبیعت و تسلط بر آن بوسیله خشکاندن باتلاق ها و زه کشی، ساخت سد و پل و مهار طغیان آب و تسلط بر منابع آبی، اراضی بسیاری را به مجموع اراضی کشاورزی مازندران افزود. در نتیجه چشم انداز زمین های باز گستردهکه تا پیش از آن تنها چشم انداز کشاورزی مازندران بود، در سطح وسیعی گسترش یافت. اراضی جدیدی نیز در نواحی جلگه ای و کوهپایه ای برروی دشت ها و تپه ها برای کشت و پرورش محصولات جدید اختصاص داده شد و چشم اندازهای جدید باغی و تپه ای را ایجاد کرد. Manuscript profile