محمّد تقی شوریده شیرازی(۱۲۷۶- ۱۳۴۵ ق) ملقّب به فصیح المُلک از شعرای قرن سیزدهم و نیمۀ اوّل قرن چهاردهم هجری قمری یعنی دورۀ بیداری است که به هنجارگریزی از زبان گذشته دست زده و زبان شعر را به زبان کوچه و بازار و مردم نزدیک کرده است. وی زبان عامۀ مردم را برگزید تا با صمیمیّت خاص مورد توجه مردم نیز قرار گیرد و توانست در کنار واژه های فصیح و دیرینۀ فارسی بویژه واژه‌های خراسانی و عراقی، از زبان گفتار روزگار خویش، واژه‌های عامیانه و مصطلحات محلّی و شیرازی را به امانت گرفته و در اشعار خود با مهارت تمام ذکر کند. واژه های پیش پا افتاده و معمول کوچه و بازار که حتّی شعرای هم زمان وی امکان ورود آن اصطلاحات به شعر را نادرست می دانستند در شعر شوریده ممزوج و هم‌نشین واژه های رسمی شده است. این جُستار در پی آن است تا با بررسی مصطلحات شیرازی، فرهنگ و بازی‌های عامیانه، کنایات محلّی و گاه واژه های لُری و ترکی منطقۀ فارس در شعر شوریده این نتیجه را تایید کند که یکی از علل مقبولیّت شوریده در نزد عموم، همین نزدیکی زبان این شاعر به زبان تودۀ جامعه است. Manuscript profile

شعر لری استان کهگیلویه و بویراحمد از گذشته در قالب‌های یاریار، دی‌بلال، سِرو و شَروه نمود داشته است. موضوع این اشعار، عمدتاً عشق به زادگاه و زن، ستایش طبیعت، نعمت‌های خدادادی، شرح حماسه و جنگ‌های محلی بوده است. یکی از درون‌مایه‌هایی که در شعری لری این خطه بسامد زیادی داشته، نوستالژی است. به موازات توسعۀ منطقه، تعداد عشایر به حداقّل ممکن رسیده و فضای روستاها دچار تغییرات اساسی شده است و هر روز تمایل به شهرنشینی بیشتر می‌شود. در این میان، شعر دست‌مایه‌ای شده است تا انسان امروزی به کمک آن به بیان دلتنگی‌ها و حسرت بازگشت به گذشته و تکرار تجربۀ زیست عشایری، روستایی و یادآوری سنت‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها بپردازد. شعر لری امروز استان، عرصۀ تداعی خاطرات شیرین زندگی در جوار کوه، دشت، چشمه و آبشارهاست. این نوع میل به یادآوری گذشته و آرزوی تکرار تجارب دیرین؛ یعنی نوستالژی، به دو گونۀ اجتماعی و فردی تقسیم می‌شود. در پژوهش حاضر که به صورت میدانی و کتابخانه‌ای انجام شده، عوامل و وجوه مختلف نوستالژی اجتماعی در شعر لری استان بررسی و با ارائۀ نمونه‌هایی از اشعار شاعران استان از جمله: حسن بهرامی، رسول سنایی، شاهرخ موسویان و فریدون داوری تحلیل شده است. یادآوری آواها و رایحه‌ها، آداب، رسوم عامیانه و سنت‌ها، دلتنگی برای شب‌نشینی‌ها و به دست گرفتن تفنگ، برپا کردن خیمۀ عشایری، شکایت از شهرنشینی و تغییر محیط زندگی روستایی از جملۀ این عوامل‌اند. Manuscript profile

التزام یکی از شگردهای ادبی است که به اعتقاد منتقدان هم می¬تواند زیبایی بیافریند و هم باعث تفنّن و تصنّع افراطی گردد. التزام مورد نظر در این پژوهش تکرار یک یا دو کلمه در هر بیت یا مصراع است که شاعر از آغاز تا پایان غزل، قصیده یا قطعه، خود را ملزم به ذکر آن کند. محقّقین پیشین نوشته¬اند "شتر حجره"، نام قصیده¬ای از کاتبی ترشیزی که در هر بیت دو کلمۀ مستبعد "حجره" و "شتر" را التزام کرده است و بسیاری از شعرا او را تقلید و تتبع نموده¬اند، امّا واقعیت آن است که پیش از کاتبی نیز این نوع طبع¬آزمایی شاعرانه، با دو واژۀ ناسازگار با یکدیگر مانند "شتر" و "حجره" سابقه داشته و شعرای بسیاری تا عهد قاجار و پهلوی ذوق خود را تحت شکنجۀ التزام-های دشواری مانند این قرار داده¬اند. در پژوهش حاضر که به صورت کتابخانه¬ای انجام شده، این پژوهشگر با این پرسش روبرو شد که در این التزام¬های دشوار کدامین شعرا تتبّع کرده¬اند و چه کلمات دیگری تا عهد قاجار و پهلوی به آن افزوده شده است؟ Manuscript profile

تاریخ ادبیات، تاریخ بینامتنیت یا همان سلسله¬ای از تأثیرپذیری¬ها و تأثیرگذاری¬هاست‌‌. در این میان، تأثیرگذاری آثار برجسته بر هنرمندان پس از خود، بیشتر و جدی¬تر است‌‌. به همین ترتیب، تأثیری است که نظامی گنجوی بر شاعران پس از خویش داشته¬ است. یکی از اینان، شاعر بزرگ معاصر، احمد شاملوست‌‌. شاملو با شگردِ «احضار و بازآفرینیِ شخصیت»، «ماهانِ کوشیار» را از هفت¬پیکرِ نظامی فراخوانده، به آن لباسی نو پوشانده و با خلاقیت به بازی گرفته¬ است. شگرد احضار و بازآفرینیِ شخصیت که نخستین بار در این مقاله مفهوم¬پردازی و نام¬گذاری می¬شود، عبارت از اخذ چهره¬ای از آثار دیگران و بازیابی و بازآفرینی آن در پیکر شخصیتی پویا، فعال و معناساز در متنی نو است‌‌. ماهانِ نو در واقع، همان احمد شاملوست و اینک علاوه بر سرگردانی و فریب¬خواریِ سابق در هفت¬پیکر، دچار تنهایی وجودی، احساس بن¬بست تاریخی قومی، یأس و ملال فلسفی و نوعی سرگردانی شبه¬نیست¬انگارانه نیز شده¬ است. برای شاملو، مسئلۀ ماهان، به تصریح خودش، مسئلۀ اساسی قرن ماست. Manuscript profile

ادبیات داستانی زننوشت، سهم عمدهای در ادبیات معاصر جهان دارد و با بررسی این آثار، می‌توان به دغدغه‌ها، اندیشه‌ها و نگرش‌های زنان پی برد. شهرنوش پارسی‌پور از جمله نویسندگانی است که در دهۀ پنجاه و شصت خورشیدی، با آفرینش آثار داستانی متعدد سعی در بازتعریف عناصر زندگی زنان دارد. یکی از مختصات سبکی او، خرق عادات توسط شخصیت‌های داستان است. از آنجایی که زنان، در مرکز داستان‌های وی قرار دارند، اکثر این اتفاقات غریب و محیرالعقول توسط زنان یا در ارتباط با زنان است. پارسی‌پور با ایجاد خرق عادت، ادبیات خود را به رئالیسم جادویی نزدیک می‌کند و به مدد همین شگرد، زنان را موجوداتی شگفت‌انگیز و دارای قدرت‌های ویژه معرفی می‌کند. هرچند در خلال داستان‌ها متوجه می‌شویم که هر زنی نمی‌تواند در خود یا دیگران تحول و دگرگونی ایجاد کند، بلکه این امر تنها توسط زنانی امکان‌پذیر است که از مناسبات جنسیتی و قوانین زن‌ستیزانه دوری می‌جویند و در پی کشف حقیقت برمی‌آیند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و به این نتیجه دست یافته است که جلوه‌های خرق عادات در داستان‌های پارسی‌پور، شامل پیکرگردانی انسان به عناصر طبیعت مانند درخت و دانه، خاک، نور و جانوران (مانند پروانه)، قدرت حیات مجدد پس از مرگ و سفر معنوی در خط زمان هستند. مدت زمان چندسالۀ بارداری، بدون سر دیدن مردان و غیره از دیگر نمودهای خرق عادات در این آثار است.

Manuscript profile