رئالیسم به معنای واقع گرایی اصطلاحی است که در فلسفه، هنر و ادبیات با معانی مختلف، مورد توجه و بحث و گفتگو قرار گرفته است. رئالیسم ادبی به عنوان یک مکتب با نگاهی واقع گرایانه و به دور از جانبداری و پیش داوری، به توصیف واقعیات جامعه به قصد انتقاد و اصلاح می پردازد. در آثار غالب داستان نویسان ایرانی، خصوصاً نویسسندگان نسل اول مانند جلال آل احمد، محمدعلی جمال زاده و بزرگ علوی، بسیاری از ویژگی های مکتب رئالیسم را می توان دید. سیمین دانشور نیز به عنوان یکی از نویسندگان صاحب نام این نسل، از این ویژگی مستثنی نیست. دومین رمان دانشور با عنوان جزیره ی سرگردانی اولین مجلد از مجموعه ای سه جلدی است و اثری واقعگرا در حوزه ی رئالیسم اجتماعی به شمار می رود. اگرچه استفاده ی نویسنده از نمادها در طرح مسائل سیاسی، اجتماعی گاه اثر را به رئالیسم سمبلیک نزدیک کرده است. در مقاله ی حاضر جنبه های رئالیستی جزیره ی سرگردانی در دو حوزه ی محتوا و فرم و ساختار بررسی شده است. در بخش محتوا به مسائل سیاسی- اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی، هم چنین بازتاب زندگی شخصی نویسنده پرداخته شده است. در حوزه ی فرم تأثیر ساختار رئالیستی اثر بر عناصری چون شخصیت پردازی، زبان و لحن، صحنه پردازی و شیوه ی روایت مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. Manuscript profile

ادبیات تعلیمی بخشی گسترده از ادبیات کهن فارسی را شامل می شود. اگر چه شاهنامه اثری حماسی به شمار می‌رود اما فردوسی در جای جای این اثر ارزشمند، از هر فرصتی برای بیان آموزه‌های تعلیمی استفاده کرده است، به ویژه در صحنه‌های حساس و در پایان داستان‌ها حضور آشکار فردوسی و بیان آموزه‌های اخلاقی قابل توجه است. توصیه‌های فردوسی به خردورزی، نام خواهی،‌ دوری از‌ آز، دادگری، رعایت اعتدال و... در حوزه زندگی شخصی و اجتماع، بیانگر توجه فردوسی به ادب تعلیمی است. دو قرن بعد سعدی به عنوان یک مصلح اجتماعی، بوستان را درحوزه ادبیات عرفانی و تعلیمی سرود. سعدی با توجه به مقتضیات جامعه ایرانی و به ویژه اوضاع زمانه خود در بوستان به مسائلی چون احسان، تواضع، دادگری، رعایت اعتدال، نام خواهی، اغتنام فرصت، نفی آز و... پرداخته است. مقایسه آموزه‌های تعلیمی فردوسی با سعدی بیانگر شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در نگاه این دو شاعراست. تفاوت‌ها غالباً برخاسته از شرایط زمانی و اوضاع ایران در آن روزگار است که ازآن جمله می‌توان به تأثیر قرن‌ها تسلط بیگانگان، رواج عرفان و تفکر اشعری وکم رنگ شدن روحیه حماسی در روزگار سعدی اشاره کرد. در این مقاله به مقایسه آموزه‌های تعلیمی در شاهنامه فردوسی با بوستان سعدی پرداخته‌ایم و شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود میان آموزه‌های تعلیمی‌ این دو شاعر فرزانه را مورد بررسی قرارداده‌ا‌یم. Manuscript profile