اندلس یکی از مراکز مهم علوم اسلامی به شمار می‌رود که طی چندین قرن شاهد رشد فزایندۀ برخی علوم و ظهور دانشمندان و تألیفات فراوان بود. زمینۀ اصلی این شکوفایی علمی را انتقال مبانی این علوم از بلاد شرقی اسلامی به این سرزمین فراهم ساخت. آنچه بر اهمیت این قضیه می افزاید واقع بودن اندلس در یکی از دوردست ترین نقاط نسبت به مراکز اصلی علم و فرهنگ اسلامی است که بنا به عوامل مختلف دسترسی به آن دشوار بود. با این حال، توجه به شاخصه‌های توسعۀ علمی و فرهنگی در این سرزمین از جمله مراکز آموزشی، کتابخانه ها، شمار دانشمندان و اندیشمندان و نیز تألیفات و تصنیفات آنان از رشد سریع و چشمگیر آن در این زمینه حکایت دارد. همچنین شمار فراوان دانشمندان اندلسی و تألیفات ایشان گواه دیگری بر رشد قابل توجه علوم در این سرزمین است. در مقاله حاضر به بررسی مناسبات علمی و فرهنگی اسلامی عصر طلایی اندلس بر پایه متون فارسی و ترجمه فارسی به روش تحلیلی – توصیفی پرداخته شده است. Manuscript profile

فرقه یهودی دونمه یکی از طوایف دینی یهودی ماسونی به شمار می رود که شایسته بحث و بررسی است. اهمیت این فرقه مرهون عوامل متعددی است، که بارزترین آنها نقش بزرگ آن در اواخر دولت عثمانی، که تا دوران جانشین آن یعنی ترکیه امروزه نیز امتداد یافت. بعلاوه این فرقه در جهان اسلام ظهور کرد از این رو ضرورت دارد با این طایفه آشنایی شود و مراحل مختلف پیشرفت آن و نقشی که در جامعه عثمانی مسلمان ایفا کرد، مورد بحث و بررسی قرار گیرد.در نیمه دوم سده هفدهم میلادی، دولت عثمانی با شرایط تاریخی و سیاسی سختی روبرو شد که تاثیر زیادی در ظهور و بروز طایفه ی ماسونی موسوم به یهود دونمه شد. این طایفه توسط یک خاخام یهودی به نام ساباتای بن زفی إزمیری (1626- 1675) هنگامی که خود را مسیح موعود اعلام کرد، برپا گردید.این طایفه یهودی تظاهر به دین اسلام می کنند، در حالی که پنهانی مراسم دینی ویژه خود را برپا میدارند که به آن نام طایفه سابائی اطلاق میگردد. این طایفه یهودی ماسونی تاثیر بسزایی در اوضاع داخلی دولت عثمانی به ویژه در دوران فرمانروایی سلطان عبدالحمید دوم (حک 1876- 1909م) داشت، بنحوی که نقش مهمی در انقلاب عثمانی سال 1908 و خلع سلطان عبدالحمید دوم در سال 1909 ایفا کرد، و نیز در سیاستی که جمعیت اتحاد و ترقی هنگام مستولی شدن بر قدرت و اداره دولت عثمانی در پیش گرفت. Manuscript profile

با روی کار آمدن ایلخانان جامعه علمی و فرهنگی ایران از انفعال و ایستایی چند دهه حاکمیت مغول بیرون آمد. تساهل و مدارای مذهبی ایلخانان تأثیر ویژه‌ای بر رشد فرهنگ و آموزش در این عصر داشت. نظر به اهمیتی که مراکز علمی آذربایجان در عصر مورد نظر داشته-اند همچنین با توجه به اهتمام در امر تاسیس مدارس مقارن با قرن نهم ه.ق در منطقه آذربایجان و شمال غربی ایران و توسعه و ترقی علوم در این ناحیه پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال است که جایگاه وضعیت علمی مراکز علمی آذربایجان در قرن نهم هجری چگونه بوده و چه پیامدهای اجتماعی با تاکید بر مذهب داشته‌اند؟ روش تحقیق به‌صورت توصیفی – تحلیلی می‌باشد. نتایج حاکی از آن است که مدارس مهم‌ترین مراکز علمی قرن نهم بودند که هم ازنظر تعداد و هم میزان فعالیت‌های آموزشی بر سایر مراکز برتری داشتند. در این دوره مدارس بسیاری برای نشر و گسترش علم ساخته و یا بازسازی شدند. عمده‌ترین علومی که در این دوره در مدارس تدریس می‌شد علوم کلامی، ریاضی و فلسفه بود. از سوی دیگر به عنوان یک نتیجه قابل توجه، در فعالیت‌های علمی پس از حمله مغول، روح متعصب و خشک مذهبی که در عهد خلفا براساس جانبداری از مذاهب اهل سنت حاکم بود، در قرن نهم از میان رفت. البته نباید نقش رصدخانه‌ها و اهمیت آنان در کنار مدارس را نادیده گرفت، زیرا تأسیس رصدخانه‌‌ای همچون رصدخانه مراغه با جمعی از اندیشمندان آن زمان نقش بسیار پررنگی در رواج علم و دانش در این خطه داشته است. Manuscript profile

علی‌رغم کثرت مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته پیرامون قزوین، هم چنان ناگفته‌های بسیاری در مورد این شهر به‌ویژه در موضوع تحولات فکری و فرهنگی و گرایش مردم این شهر به تشیع با توجه به دار السنه بودن قزوین وجود دارد. ازاین‌رو، پرداختن به مسئله مذهب و روشن شدن چگونگی گسترش تشیع در قزوین و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی این شهر مسئله اصلی این مقاله است. قزوین از ابتدای ورود اسلام به دار السنه معروف بوده است و تشیع از همان ابتدا هرچند محدود؛ در قزوین حضور داشته است و شیعیان همیشه به‌صورت یک اقلیت در تحولات سیاسی و اجتماعی شرکت داشته‌اند. بررسی اوضاع سیاسی،اجتماعی و فرهنگی قزوین در قرون نخستین اسلامی نشان می‌دهد که گرایش و دوستی به خاندان اهل‌البیت(ع) از همان زمان فتوحات در بین اقلیتی از مردم قزوین وجود داشته است. این علاقه و محبت در ابتدا در سایه ورود سادات و امامزادگان علوی که عموماً زیدی مذهب بوده و متأثر از فضای طبرستان بوده و سپس خاندان‌های شیعی منجر به شناخت دقیق از مکتب تشیع و گرایش اعتقادی بدان گردید. در پژوهش حاضر، به بررسی نقش علما و دانشمندان شیعه در تحولات فرهنگی و اجتماعی قزوین در گسترش تشیع قزوین پرداخته شده است. Manuscript profile

چکیده: تاریخنگاری در عصر ممالیک بسیار رشد و رونق پیدا کرد به شکلی که این دوره را باید اوج تاریخنگاری اسلامی دانست. نگارش صدها کتاب با مجلدات فراوان و حجیم در انواع تاریخنگاری و به ویژه در زمینه های تاریخ های عمومی ، محلّی ، دودمانی بیانگر این موضوع است.در هیچ دوره ای، تاریخ اسلام شاهد این همه آثار در زمینه تاریخی نیست .سوال اساسی این پژوهش این است که : چرا در دوره سلاطین مملوکی ( 648-923 ق) تاریخنگاری این همه مورد توجه قرار گرفت ؟ یافته های این تحقیق حاکی ازجنگهای طولانی صلیبی و همچنین مغولان با ممالیک در این زمینه بسیار تاثیر گذار بوده است. مورخان مسلمان قصد داشتند با نوشتن کتابهای خود پیروزی های بزرگ و درخشان سلاطین مملوکی را در برابر دشمنان شرقی و غربی اسلام برای آینده گان به یادگار بگذارند. تشویق و ترغیب سلاطین و امرای مملوکی در امر تاریخ نگاری و بعضی دیگر از عوامل که موضوع این مقاله است نیز در این زمینه بسیار موثر بوده است.روش مطالعه مورد استفاده در این تحقیق ، توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر و نیز نگاه به نوشته های مطالعاتی و تحقیقات و با مراجعه به کتابخانه و منابع دیجیتال است. Manuscript profile

علی‌رغم کثرت مطالعات و پژوهش‌های تاریخی صورت گرفته درباره قزوین، هم چنان ناگفته‌های بسیاری درباره دگرگونی‌های فکری و فرهنگی و گرایش مردم این شهر به تشیع در قرون نخستین اسلامی با توجه به دارالسنه بودن قزوین وجود دارد.سوال محوری پژوهش حاضر این است که سادات چه نقشی در گسترش تشیع در قزوین در قرون نخستین اسلامی داشته اند؟. مطابق یافته این پژوهش، تشیع در این شهر در ابتدا به سبب حضور بعضی از صحابه و تابعین که به ائمه و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) علاقه وافری داشتند وارد شهر قزوین گردید و مردم قزوین از این طریق با تشیع آشنا شدند و در ادامه نوع حکومت امویان و طرز برخورد آنان با مردم ایران و حضور سادات و علویان در شهرهای مختلف ایران به خصوص در قزوین رفته رفته باعث علاقمندی بیش از پیش مردم ایران و قزوین به تشیع گردید. در این میان سادات جعفری نقش کلیدی در گسترش تشیع در قزوین داشته اند. Manuscript profile

در اواخر قرن سوم هجری، در شرایطی که اوضاع نابسامان اندلس خبر از زوال حاکمیت اسلامی در این سرزمین می‌داد، با روی کارآمدن الناصر و حکم المستنصر فصلی جدید به‌نام عصر طلایی در تاریخ ثبت شد که پیامد آن بازگشت آرامش و وحدت به اندلس بود. وضعیت اقتصادی اندلس در این دوره‌، مقولۀ مهمی است که در سایه تحولات سیاسی و نظامی کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این پژوهش برآنیم به روش توصیفی-تحلیلی، از لابه‌لای منابع تاریخی حیات اقتصادی اندلس را ترسیم کرده و به این سوال پاسخ دهیم که مهمترین پیامدهای اقتصادی در عصر حاکمیت عبدالرحمن الناصر و حکم المستنصر چه بوده است؟ نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از این است که اقدامات و تدابیر اقتصادی الناصر و پسرش در راستای اعمال قوانین مالیاتی بر اساس عقائد دینی، اجرای شیوه‌های نوین در کشاورزی، رشد صنعت نساجی و پیوند بازار تجاری اندلس با بازارهای مدیترانه وشرق، تاثیر شگرفی در تحولات اقتصادی عصر طلایی داشته و تاییدی بر حاکمیتی باتدبیر، دراین برهه زمانی است که با توجه به‌آن می‌توان به الگویی مناسب برای پیشرفت جوامع اسلامی دست یافت. Manuscript profile

در ایران انتقال فرهنگ و تمدن بر عهده نهادهای آموزشی بود که درگذر زمان دستخوش تغییرات بوده است. تبریز در قرن نهم به لحاظ وجود مراکز علمی و آموزشی شایان توجه بود. هدف از نگارش این مقاله برسی تاثیر اجتماعی-فرهنگی نهادهای آموزشی قرن نهم تبریز در دوران قره قویونلوها و آق قویونلوهاست. روش تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی می-باشد. نتایج حاکیست مدارس مهمترین مراکز علمی قرن نهم بودند. در این دوره علوم کلامی، ریاضی، فلسفه و علوم دینی تدریس می شد. در فعالیت‌های علمی پس از حمله مغول روح متعصب جانبداری از مذاهب اهل سنت از بین رفت و علوم فلسفی و شیعی مجال رونق یافت و زمینه تبادل آرا و برخورد افکار فراهم شد. مدارس و نهادهای آموزشی تبریز در سده نهم هجری موجب رشد و تعالی شعور فرهنگی و اجتماعی در میان مردم آن عصر گردید و در گذر جامعه ی متعصب و متحجر که حاصل حکومت چندین ساله قوم وحشی مغول بر ایران بودبه سمت تعالی و رشد اجتماعی و فرهنگی نقش مهمی ایفا کرد. Manuscript profile

کیده :وقف یکی از سنتهای فرهنگی و اجتماعی دیرینه ایرانیان است که در طول تاریخ تحت تأثیر عوامل متعدد،فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ به این سؤال بود که توسعهو بازسازی سنت وقف در دوره خاصی از حاکمیت مغولان (از 626تا 694هجری) چه ارتباطی با باورهایمذهبی مردم آن روزگار داشته است. روش پژوهش، کیفی و جمعآوری اطلاعات اسنادی است. نتایج نشانداد که حاکمان مغول در ابتدای تهاجم در راستای اعتقادات خود به ایجاد بتخانه، معبد و یا کلیسا میپرداختند اما بهتدریج تحت تأثیر اعتقادات شیعی مردم ایران به گسترش و توسعه موقوفات مذهبی در ایرانپرداختند. علاوه بر آن دو شخصیت اسلامی در دربار آنان به نامهای خواجهنصیرالدین طوسی و شمسالدینجوینی علیرغم مغایر بودن باورهایشان با حاکمان، در توسعه و بازسازی فرهنگی سنت وقف نقش مهمی ایفانمودند Manuscript profile