گیاه مفرّاح با نام علمی Nepeta crispa Willd. از تیره نعناعیان، از جمله گیاهان بومی ایران می باشد که به صورت خودرو اطراف کوه الوند استان همدان رویش دارد. از این گیاه به‌عنوان ضدنفخ، ضدالتهاب، مسکن، ضد باکتری و ضد قارچ استفاده می‌شود. هدف این تحقیق، بررسی فیتوشیمیایی ترکیبات اسانس اندام هوایی این گیاه در مرحله رویشی، کشت شده در دانشگاه تربیت مدرس تهران با ارتفاع 1283 متر از سطح دریا، و مقایسه با نمونه های برداشت شده از مناطق خودروی: ارزان فود و گشانی به‌ترتیب با ارتفاعات 3015 و 2489 متر از سطح دریا می‌باشد. نمونه گیاهان در اوایل مرداد ماه 1397 برداشت شدند. اسانس هر سه نمونه در مرحله رویشی با روش تقطیر با آب استخراج گردید و با استفاده از دستگاه‌های GC-FIDو GC-MS آنالیزگردید. درصد اسانس در نمونه های جمع آوری شده از ارزان فود، گشانی و مزرعه، به‌ترتیب 13/2، 97/1 و 55/0 درصد بود. ترکیبات اصلی شناسایی شده: 8،1- سینئول (3/40، 5/48، 9/49 درصد)، 4aα,7β,7aα- نپتالاکتون[1] (8/34، 7/3، 7/24 درصد) و بتا- پینن (2/6، 4/5، 4/5 درصد) به‌ترتیب در نمونه های مزرعه، گشانی و ارزان فود مشاهده شد. هرچند میزان درصد اسانس و ماده 1، 8-سینئول، در نمونه کشت شده در تهران کاهش یافت، با این حال میزان ترکیب نپتالاکتون در این نمونه‌ها افزایش یافت. با توجه به نتایج به‌دست آمده تغییر شرایط محیطی نقش مهمی در تغییر کمیت و کیفیت اسانس این گیاه داشته است، ولی کشت در محلی با اختلاف ارتفاع بیش از 1200 متر، پایین تر نسبت به محل رویش اصلی، نشانی امیدبخش برای پتانسیل اهلی کردن N. crispa می‌باشد. بهینه‌سازی عوامل دیگری مانند کشت در منطقه‌ای نزدیک رویشگاه اصلی و یا تیمارهای تغذیه، تنش‌های زیستی و غیر زیستی، می‌تواند کیفیت گیاه را نسبت به نمونه خودرو بهبود بخشد. Manuscript profile

وشا (Dorema ammoniacum D. Don.) گیاه دارویی چندساله از خانواده چتریان می‌باشد. پراکنش وشا در مناطق مرکزی و شرق ایران شامل استان‌های یزد، اصفهان، کرمان، سمنان و منطقه خراسان و نام‌های محلی آن وشا، کندل و کما-کندل می‌باشد. در طب سنتی ایران شواهدی از اثرات ضد تشنج و ضد التهاب صمغ ترشح شده از ریشه و ساقه آن بیان شده است. در این تحقیق ریشه، ساقه، برگ، گل و صمغ وشا در بهار سال 1398 از شهرستان بیرجند در استان خراسان جنوبی جمع‌آوری گردید و پس از خشک شدن نمونه‌ها، اسانس آن به روش تقطیر با آب استخراج گردید. جهت شناسایی ترکیبات اسانس از دستگاه‌های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. بیشترین بازده تولید اسانس برای صمغ گیاه با مقدار 1/0 درصد و کمترین آن برای ریشه با مقدار 0/2 درصد بدست آمد. در طی تجزیه و تحلیل اسانس‌ها، 73 ترکیب در اندام‌ها و صمغ شناسایی گردید. در اسانس ریشه، ساقه، برگ، گل و صمغ وشا به‌ترتیب 90/2، 96/1، 91/8، 86/1 و 88/6 درصد ترکیبات کل اسانس شناسایی شد. زد-سابینن هیدرات، 2-ای-6-ای فارنزول، الیمیسین و ان-هگزاکوزان به عنوان ترکیب‌های مشترک بین تمام اسانس‌ها شناسایی گردید. یکسری ترکیبات بیسابولنی تک‌حلقه‌ای مانند آلفا-بیسابولول، ضد-آلفا-بیسابولن، بتا-بیسابولن، ار-کورکومن و ار-دی هیدروتورمرون در اندام‌های مختلف وشا شناسایی گردید. درصد ترکیبات بیسابولنی شناسایی شده در اسانس‌های مختلف وشا به ترتیب 35/5 درصد برای ریشه، 3/4 درصد برای ساقه، 1/4 درصد برای برگ، 14/5 درصد برای گل و 8/5 درصد برای اسانس صمغ می‌باشد. بیشترین ترکیبات شناسایی شده از اسانس وشا منطقه بیرجند ترکیبات سسکوی‌ترپنی بودند. Manuscript profile

در این مطالعه اندام هوایی گونه Eryngium noeanum Boiss. با نام فارسی ” زول بیابانی“، از چهار رویشگاه مختلف الموت (AL) (استان قزوین)، گردنه آهوان (AH) (سمنان)، رازقان (RZ) (مرکزی) و گردنه بشم (BA) (سمنان) و گونه Eryngium iranicum Mozaff. از اطراف روستای نیک پی (NP) (زنجان) به ترتیب با ارتفاع 1600، 1980، 2450، 2150 و 1400 متر ازسطح دریا در تیر ماه سال 1397 جمع آوری گردید. نمونه های گیاهی خشک شده در سایه، با روش تقطیر با آب توسط کلونجر اسانس‌گیری شد. آنالیز کیفی و کمی اسانس به ترتیب توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) و دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC-FID) انجام شد. محتوای اسانس به‌ترتیب، 0/3، 0/4، 0/55، 0/2 و 0/1 درصد (وزنی/وزنی) برای AL، AH، RZ، BA و NP بود. مهمترین ترکیبات نمونه اسانس ها شامل: آمورفا-11،4-داین (14/0، 17/6، 9/0 و 13/6 درصد)، گاما-سلینن (21/5، 40/5، 23/1 و 35/7 درصد)، اسپاتولنول (4/6، 0/7، 6/4 و 5/5 درصد)، اودیسم-7(11)-اِن-4-اُل (3/4، 0/5، 6/7 و 4/4 درصد) و سیس-فالکارینول (20/3، 1/0، 20/0 و 15/2 درصد) به ترتیب برای نمونه های AL، AH، RZ و BA بود. همچنین در نمونه NP مهمترین ترکیبات نمونه اسانس شامل: اِن-اُکتانال (12/8 درصد)، میرتنول (12/5 درصد) و سیس-فالکارینول (13/5 درصد) بود. عمده ترکیبات موجود در اسانس گونه E. noeanum در جمعیت های مختلف را سزکوئی ترپن ها (حدود 90-70 درصد) و عمده ترکیبات اسانس E. iranicum را ترکیبات غیرترپنی (56 درصد) تشکیل می دهد. زول بیابانی از دسته گیاهان دارویی مرتعی و بومی ایران، که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. علیرغم ظاهری تیغ دار، دارای پیکره رویشی بزرگ، درصد اسانس قابل قبول و همچنین ترکیبات سزکوئی ترپنی و پلی استیلنی ارزشمندی است که می تواند در میان اسانس های تجاری دنیا قرار بگیرد. همچنین پایه تحقیقات متعدد دیگر در حوزه های مختلف باشد. مطالعات بیولوژیک بر ترکیبات اسانس این گیاه، می‌تواند به تعیین معیار کیفیت و استاندارد سازی آن کمک بسیار زیادی کند. Manuscript profile

Pistacia atlantica Desf.is one of the main wild species of Pistacia in Iran and one of its products is an oleo-gum-resin briefly called Saqez gum. The effect of Ethrel injection (EI) on Saqez gum production was studied during summer 2018 at three habitats (Kuh-e Birk, Goharkuh and Mirabad) inSistan and Baluchestan province, Iran. Four treatments, 0 (distilled water), 10, 20 and 30% concentration of Ethrel, were administered by injection into the tree trunk. The investigation was carried out in a randomized complete block design and 36 trees were injected. Saqez gum essential oil (EO) was extracted by Clevenger apparatus and identification and quantification of EO components were performed by GC-MS and GC-FID, respectively. The results showed that applying the EI treatment increased the gum yield of trees by an average of 4.4 times. The highest gum yield (29.33 g/tree) was obtained with EI at 10% in the Kuh-e Birk habitat, while the lowest yield (3.33 g/tree) was observed in the control treatment of the Mirabad habitat. In total, 39 compounds were identified in the EOs and α–pinene was found to be the predominant compound in all samples (66 to 91.8%). Other compounds such as β–pinene, camphene, sabinene, cis-limonene oxide, neo-iso-verbanol, ρ–cymene and ρ–cymenene were identified in the EOs. EI treatments did not have a significant effect on EO components and the amount of α–pinene and β–pinene in EI 30% treatment increased slightly. Due to the desired quantity and quality of gum in the EI 10%, this method of exploitation can replace the traditional method. Manuscript profile