به‌منظور بررسی اثر قارچ مایکوریزا بر رشد و عملکرد نخود پاییزه تحت شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394 در ایلام انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل آبیاری تکمیلی با سه سطح شاهد یا دیم، یک‌بار آبیاری (زمان گلدهی)، دوبار آبیاری (زمان گلدهی و ده روز بعد از گلدهی) در کرت‌های اصلی و کود با چهار سطح شاهد، مایکوریزا، کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر) و مایکوریزا با کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر) در کرت‌های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر برهمکنش کود و آبیاری تکمیلی بر صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، نیتروژن اندام هوایی و ریشه معنی‌دار شد. میانگین عملکرد دانه در تیمار کود مایکوریزا و دوبار آبیاری نسبت به تیمار کود شیمیایی (نیتروژن و فسفر) و شرایط دیم در حدود 59 درصد افزایش نشان داد. به‌طور کلی، نتایج نشان داد که دوبار آبیاری تکمیلی به همراه مصرف کود شیمیایی و مایکوریزا باعث افزایش رشد زایشی گیاه می‌شود. این افزایش به دلیل افزایش فتوسنتز و در نتیجه افزایش مواد فتوسنتزی بیشتری است که سبب افزایش اجزای عملکرد و بهبود عملکرد نخود می‌شود، بنابراین استفاده از این شیوه مدیریتی جهت حصول تولید مطلوب پیشنهاد می‌گردد. Manuscript profile