التصوف بالمعنى المحدد يعني العثور على حقائق الأشياء من خلال الاکتشاف والحدس، وفي الواقع يعتمد التصوف المعرفي على الحالة الروحية وهو غير موصوف، وهو مرتبط ارتباطًا مباشرًا بالکائن المطلق ويتجلى أولاً في النفس البشرية والجوهر البشری، وثانيًا في التصرفات والسلوک البشري. کان إستخدام التمثیل والرموز للتعبير عن المفاهيم الصوفية الدقيقة والمعقدة أمر شائع بين الصوفيين والشعراء الفارسيين في الفترات المبکرة من التصوف الإسلامي علی وجه الخصوص مولانا عبدالرحمن الجامی بصفته من أواخر الشعراء العظام فی تلک الفترة. کان لمظهر "الماء" مکانة واضحة وعالیة في القصص الصوفية وحکايات هؤلاء الناس العظماء حیث تم استخدامه کرمز"للمعرفة".إن تأثير هذه القضية ملحوظ تمامًا ليس فقط على شعراء عصره ولکن أيضًا على شعراء عصرنا. نهدف في هذا البحث دراسة تأثیر وإنعکاس التفکیر هذا في فکر وقصائد الشاعر المعاصر سهراب سپهری کواحد من أکثر الشعراء الصوفيين إبداعًا. في قصيدة "رسالة الأسماک"، يعيد سهراب إنتاج کلمة "الماء"، التي هي رمز "المعرفة"، في التصوف الإسلامي بأفضل طريقة ممکنة وبشکل جميل. نظرًا لأن فکر سهراب الصوفی وبالإضافة إلى التصوف الإسلامي الإيراني يتأثر بمدارس فکرية أخرى وخاصة التصوف البوذي ،فإن هذا الاهتمام سيکون مهمًا للغاية ويستحق التفکير فيه. Manuscript profile

حدیقه‌الحقیقه سنایی غزنوی ازرویکردهای مختلف تحلیل وبررسی شده است و به سبب طرح مباحث دینی- عرفانی و همچنین اندیشه‌های حکمی و اسلامی، که گهگاه پیوندی ناگزیر با متافیزیک دارند، بستری مناسب برای بازتاب بن‌مایه‌های ماورای طبیعی به شمار می‌آید. در مقالة حاضر، ضمن استخراج مصادیق دینی وقرآنی چون تقدیر، عالم غیب وملک، در حدیقه‌الحقیقه سنایی و ارائة جنبه‌های آماری و نشان دادن بسامد هریک، به تبیین مؤلفه‌هایی ازدیدگاه سنایی پرداخته شده وبه سبب ساختار تعلیمی، کارکردهای نمادین برخی از این مضامین نیز موردتوجّه و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهدکه در دیدگاه عرفانی سنایی به تبع باورهای دینی و اسلامی ایشان نیز، مضامین قرآنی واسلامی فراوانی در ذهن و زبان وی حضور دارد. با مرور به حدیقه سنایی به وضوح می‌توان کاربرد فراوان اصطلاح و مضامین مذکور را مشاهده کرد که درمیان چهارمضمون مذکور، عالم غیب بیش‌ترین بسامد را داردوازطرف دیگر سنایی به شیوه‌های گوناگون ازاین مضامین بهرگیری می‌کند.نظرگاه عرفانی وی نشان می‌دهدکه مسلک عرفانی‌اش، عرفان صرف نیست ونگاه عرفانی- شریعت به این گونه موضوعات دارد.کلید واژه ها: Manuscript profile

شاهنامه و حدیقۀ به‌عنوان دو اثر مهم ادبی در دو موضوع متفاوت حماسی و عرفانی، واجد وجوه شباهت بسیاری‌اند. یکی از وجوه شباهت این دو، مفاهیم ماورایی دیو است که در هر دو اثر، به کار رفته است و باعث می‌شود که این دو اثر از وجهی، قرابت خاصی پیدا کنند. بن مایه ها و مضامین ماورایی و اندیشه‌های فراواقعی ریشه‌های آن را می‌توان در باورهای اساطیری، اعتقادات دینی و سنت‌های فکری زمانه و حتی اندیشه‌های عرفانی جستجو کرد. نمودهای عینی دیو بر پایۀ باورهای اساطیری است که گاه در خدمت نمادپردازی فردوسی قرار گرفته است. واژة دیو پیش از اسلام در فرهنگ ایرانی رایج بود و پس از ورود اسلام تغییر کرد و جای خود را به جن داد. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای است؛ مفهوم فرا طبیعی دیو در شاهنامۀ به‌عنوان مهم‌ترین اثر حماسی و حدیقه‌الحقیقه به‌عنوان مقدّم‌ترین اثر رسمی عرفانی با ذکر شواهد و قرائن و مقایسه بسامد آن‌ها، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این جستار نشان می‌دهد که در شاهنامه، دیو جایگاه پیشین خود را از دست داده ‌است و از اقتدار دیوان و تأثیری که در هستی داشته اند به ‌شدت کاسته شده است و به جایگاه فروتری نزدیک شده‌اند. در حالی که سنایی به صبغه‌های عرفانی آن تأکید می‌نماید؛ گاه آن را در معنای جن و گاه در معنای اهریمنِ درون به کار می‌گیرد؛ در مواردی نیز با معنای ابلیس، یکسان می‌پندارد و گاه با بهره‌برداری استعاری از آن پای تأویل و تفسیر را به این مفهوم باز می‌کند. Manuscript profile