چکیده علوم معانی، بیان، ادب، تفسیر و لغت از جمله علومی است مسلمانان از دیرباز به آنها توجه کرده‌اند و تألیفات و تصنیفات متعددی در این زمینه داشته‌اند. یکی از ادبایی که به علوم اسلامی خدمات شایانی ارزانی داشته ابو عبیده صاحب کتاب مجاز القرآن است. این مقاله در پی آن است که ضمن بیان مختصری از حیات و ادب ابوعبیده و دیدگاه ادبا حول مجاز در قرآن و سبب و انگیزه تألیف مجاز القران، سبک و شیوه ابوعبیده را در این کتاب معرفی کند. با مطالعه این مقاله خواهید دانست که مجاز مورد نظر ابی عبیده مجاز قسیم الحقیقه نیست، بلکه آن چیزی است که ما را به درک الفاظ قرآنی و مفردات آن رهنمون می کند، چرا که مجاز مورد نظر ایشان مجاز مستعمل امروزی نیست و وی راه هایی را که قرآن مجید برای بیان و تعابیر خود به کار بسته است را مجاز نامیده و معانی ثانویی الفاظ و تراکیب قرآنی را مجاز محسوب کرده است. Manuscript profile

یتناول هذا المقال عدد اللهجات العربیة ذاکرا أکثرها قیاسا واستعمالا، ثمّ یأتی بقول ابن جنّی فی الشاذّ والمطرد فی اللغة وأضربها الأربعة ویمثّل لها علی حسب ما ورد فی کتب ابن جنی وخاصة خصائصه، کما یبین أن المقصود بالقراءة الشاذّة لایعنی أنّها بلهجة شاذة، کذلک یتحدث عن محاولات ابن جنی فی عقد موازنة بین اللهجات لکی یفضّل بعضها علی بعض بدلیل کان أو بلا دلیل وأنّ هذه المقایسة قد لاتتفق، وعلی هذا تشیر هذه الدراسة إلی أننا لانتفق مع ابن جنّی فی إخضاع اللهجات للمقایسة، بل نتفق معه فی ذکر أن هذه اللهجة أسیر من تلک فی ما ورد من شعر أو نثر، أو هی التی علیها القرآن الکریم موضحة رأی علم اللغة الحدیث فی ذلک جهد المستطاع. Manuscript profile

أبوالفتح عثمان بن جنی الموصلی - وجنّی بکسر الجیم وتشدید النون وکسرها وسکون الیاء، علم رومی وهو معرب کنّی- یعتبر أحد العباقرة فی فقه اللغة والصرف والنحو الذی عاش طیلة القرن الرابع الهجری، وکان تلمیذاً لأبی علی الفارسی منذ أربعین سنة. لابن جنی إبداعات ومبتکرات فی العلوم العربیة، جاء بآراء کثیرة فی کتبه التی جاوزت الستین. یتطرق هذا المقال إلی بعض دراساته حول اختلاف اللهجات فی المعنی والإعراب مقارناً بینها وبین آراء الآخرین من النحاة، ویعالج أولاً اختلافهم فی المعنی حیث تتفق اللهجتان فی لفظ واحد ولکنّ المعنی لایکون واحداً بینهما، وقد یختلف وقد یتناقض أحیاناً. ثم یتناول اختلافهم فی الإعراب بذکر نماذج فی هذا الاختلاف محاولا التعرف علی دوافع کل لهجة لهذا الاختیار أو ذاک بحسب ما توفّر من أدلّة واطلاع. Manuscript profile