چکیدهاین مقاله با موضوع تبیین قانونمندانۀ هویّت انسان به عنوان متغیّر اجتماعی به تفاوت نگاه به قوای انسان در تمدّن اسلامی در مقایسه با تمدّن مادی با رویکرد توصیفی، تحلیلی و مبتنی بر روش کتابخانه ای ـ اسنادی، می‌پردازد. توجه به جایگاه انسان در تمدّن اسلامی، با در نظر گرفتن قوای پنج گانۀ حس، خیال، وهم، عقل و فوق عقل و کمالاتی متناسب با این قوا شامل: کمالات جمادی، نباتی، حیوانی، عقلانی و فوق عقلانی که انسان، می‌تواند به آن ها دست یابد، تفاوت عملکرد بسیار بین دو تمدّن اسلامی و مادّی را توجیه می‌نماید. نتیجۀ بررسی تحقیق آن است که خداوند به انسان مقامات خلافت، اختیار، کرامت، عقل و امانت، به همراه فطرتی مجهّز به روح الهی و استعداد صیرورت و تغییر و تحول عطا کرد؛ که مجموع آن‌ها در مخلوقات دیگر موجود نیست؛ تا با علم و عمل بتواند به هدف خلقت که عبادت پروردگار است، رسیده و شایستۀ دریافت پاداش شود. استعداد تغییر در انسان به گونه ای است که با قوای دیگری که در انسان به ودیعت گذاشته شده، می تواند احوالات خود و جامعه را تغییر دهد Manuscript profile