خشکسالی به عنوان یکی از بزرگ ترین بلایای طبیعی بشمار می آید، چه، تاثیر آن بر جوامع بشری بیش تر از دیگر بلایای طبیعی است. مطالعه در زمینه ی خشکسالی نقشی بسیار مهم در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت منابع آب دارد. هدف این مقاله، تحلیل و بررسی خشکسالی بر اساس داده‌های بارندگی سالانه در استان تهران با استفاده از آلگوریتم بدون فراسنج تحلیل مکانی شبکه‌های عصبی (SANN) می‌باشد. داده‌های بهنجارسازی و معیار شده ی بارندگی به درجات معینی از شدت خشکسالی (بسیار زیاد، زیاد، متوسط و بدون خشکسالی) بر اساس روش حدآستانه و استفاده از توزیع بهنجار معیار طبقه‌بندی شدند سپس احتمالات خشکسالی در هر نقطه معین در منطقه تعیین شد و براساس نمایه ی شدت خشکسالی بیزین به درجات خشکسالی معین طبقه‌بندی شدند. همچنین، نقشه‌های شدت خشکسالی در استان تهران که نشان دهنده ی تغییرات مکانی از شدت خشکسالی برای کل منطقه در یک سال بخصوص می‌باشند، رسم گردیدند. نتایج نشان می‌دهند که در طول دوره‌ی آماری 30 ساله (1387-1358) 7/16% سال‌ها دارای خشکی بسیار زیاد، 65/26% سال‌ها دارای خشکی زیاد،30% سال‌ها دارای خشکی متوسط و 65/26% سال‌های بدون خشکی بوده اند که 23 درصد خشکسالیها مربوط به دهه ی نخست و دو دهه ی دیگر به گونه ی مساوی 5/38 درصد خشکسالی ‌ها را به خود اختصاص داده‌اند   Manuscript profile

عمده‌ترین عامل مصرف منابع آبی در مناطق خشک و نیمه‌خشک تبخیر- تعرق است، لذا آگاهی از روند تغییرات و پیش‌بینی این فراسنج و سایر فراسنجهای اقلیمی موثر بر آن نقش موثری را در برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت منابع آب ایفا می‌کند. هدف اصلی این تحقیق در مرحله ی اول بررسی روند تغییرات، در مرحله ی دوم پیش‌بینی ETo سالانه با استفاده از رگرسیون چند متغیره بین فراسنجهای موثر بر تبخیر- تعرق در شش ایستگاه سینوپتیک ایران، شامل مشهد، شیراز، تبریز، کرمانشاه، خرم‌آباد و ارومیه می‌باشد. از آن جایی که روند فراسنجهای اقلیمی در اقلیم‌های مختلف متفاوت است، حتی‌الامکان از ایستگاه‌هایی استفاده شده است که همگی در اقلیم نیمه‌خشک و تا حد امکان دارای آمار طولانی ‌مدت می‌باشند. برای محاسبه ی روند از روش کمترین مربعات خطا بهره گرفته شده است. برای پیش‌بینی تبخیر- تعرق کل دوره ی آماری (L) به دو قسمت تقسیم شد: 1- دوره ی (L-5) سال ابتدایی، که از این دوره جهت واسنجی ضرایب تابع چند متغیره استفاده شد. 2- پنج سال انتهایی که برای پیش‌بینی ETo و ارزیابی معادلات رگرسیونی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج بررسی روند نشان داد که در بیشتر ایستگاه‌ها دماهای بیشینه، کمینه و تبخیر- تعرق افزایش و بارندگی و رطوبت نسبی روند کاهشی داشته‌اند. پیش‌بینی ETo سالانه با استفاده از رگرسیون چند متغیره بطور کلی نشان از توافق خوب بین ETo سالانه ی تخمین زده شده با استفاده از معادله ی پنمن- مانتیت و روش مذکور با خطای نسبی کم می‌باشد. مقادیر خطای نسبی در ایستگاه مشهد بین 1/4 –تا 4/2، شیراز بین 6/1– تا 9/0، تبریز بین 5/0 –تا 4/2، کرمانشاه بین 3/2 – تا 7/0، خرم‌آباد بین 1/0– تا 9/2 و ارومیه بین 3/2– تا 8/2 محاسبه شدند. بنابراین به آسانی می توان با استفاده از معادلات رگرسیونی تبخیر- تعرق را با دقتی مناسب پیش‌بینی کرد.   Manuscript profile

در طرح‌های آبیاری تحت فشار اغلب از سامانه‌ی صافی کردن شامل هیدروسیکلون، مخزن شن و صافی‌های میکرونی برای جلوگیری از گرفتگی فیزیکی استفاده می‌گردد. در این پژوهش به بررسی عملکرد صافی‌های توری و مدور به‌صورت مجموعه(از یک دستگاه بیشتر) و مقایسه‌ی آنها در بده‌های گوناگون پرداخته شده و همچنین کوشش شده تا محل استفاده این دو نوع صافی با توجه به بده‌ی طرح روزنهخص گردد. به این منظور، با نصب صافی‌های توری و مدور در مزرعه‌ی معاونت آب و خاک و صنایع جهاد کشاورزی(کرج) و با بررسی افت برای یک دستگاه در بده‌های گوناگون، کاربرد مجموعه‌های نصب شده از این نوع صافی‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی‌ها، موضوع افت فشار از یک سو و مسایل اقتصادی و هزینه‌های نصب و راه‌اندازی هرکدام از این صافی‌ها از سوی دیگر، سبب شد تا در کارگذاری مجموعه صافی‌ها بتوان یکی را جایگزین دیگری معرفی کرد. نتایج به‌دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از صافی‌های توری برای حالتی که بده‌ی شبکه بیشینه تا 6 لیتر در ثانیه است، به دلیل هزینه‌ی کمتر مناسب‌تر باشد. با توجه به اینکه در اغلب طرح‌های آبیاری قطره‌ای هیدرومدول حدود 5/0 تا 6/0 لیتر بر ثانیه است، لذا می‌توان گفت که در طرح‌های آبیاری قطره‌ای کوچکتر از ده هکتار استفاده از صافی‌های توری مناسب‌تر است. برای حالتی که بده‌ی شبکه از 6 لیتر در ثانیه بیشتر باشد، کاربرد صافی‌های مدور توصیه می‌شود زیرا چنین صافی‌های مدوری در این صورت دارای افت کم‌تری می‌باشند.
  Manuscript profile

در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند کشور ما، عمده‌ترین عامل مصرف منابع آب تبخیر-تعرق می‌باشد. لذا، آگاهی از تغییرات آن و سایر فراسنج های اقلیمی نقشی موثر در برنامه ریزی، توسعه و مدیریت منابع آب ایفا می‌کند. در این پژوهش، روند تغییرات درازمدت تبخیر- تعرق گیاه مرجع، میانگین دما و بارندگی در مقیاس ماهانه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، ابتدا کلیه ی ایستگاههای سینوپتیک ایران با استفاده از روش اقلیم دومارتن اقلیم‌بندی شدند. این پژوهش در اقلیم نیمه‌خشک ایران انجام گرفته است که در آن 14 ایستگاه سینوپتیک با دوره ی آماربرداری دست کم 30 ساله با کاربرد سه روش کم ترین مربعات خطا، من-کندال و والد-ولفویتز مورد بررسی قرار گرفته اند. تبخیر و تعرق گیاه مرجع با کاربرد روش فائو- پنمن- مونتیث محاسبه شده است. نتایج بررسی در کل دوره ی آماری نشان دادند که به طور میانگین برای فراسنج تبخیر- تعرق 24 درصد ایستگاهها روند مثبت، 29 درصد منفی و 47 درصد بدون روند می‌باشند. به‌ گونه ی مشابه، برای فراسنج دما 22 درصد ایستگاهها روند مثبت، 14 درصد روند منفی و64 درصد فاقد روند هستند. نتایج روند بارندگی نشان داد که بارندگی در بیش تر ایستگاهها فاقد روندی معنی‌دار است. نتایج کاربرد روش من-کندال با روش کم ترین مربعات خطا، بیش تر مطابقت دارد. با توجه به نتایج بدست آمده می توان اذعان کرد که برخی مناطق در سال‌های آینده با افزایش دما و تبخیر-تعرق روبه رو خواهند شد.
  Manuscript profile