معماری نمای حیاط میانی در خانه‌های تاریخی دوره قاجار، به‌عنوان یک‌لایه منحصربه‌فرد و خاص، به‌گونه‌ای شکل‌گرفته است که به‌طور متمرکز بر محور حیاطِ میانی قرار دارد. این نماها که در اطراف حیاط قرارگرفته‌اند، دارای ویژگی‌هایی هستند که کیفیت فضایی را هم در فضای باز و هم در فضای بسته تنظیم می‌کنند. این ویژگی‌ها، علاوه بر تأثیرات مستقیم خود بر زیبایی و هویت خانه، تأثیرات غیرمستقیمی نیز بر شرایط محیطی داخلی و خارجی خانه دارند. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و بررسی ویژگی‌های مؤثر در تنظیم کیفیت فضایی در این نماها و همچنین ارزیابی این ویژگی‌ها در خانه‌های تاریخی قاجاری محله آخوند شهر قزوین است. این پژوهش با استفاده از داده‌های کیفی و رویکردی توصیفی-تاریخی، سعی در درک و تحلیل عمیق‌تری از ویژگی‌های معماری نمای حیاط میانی در این خانه‌ها دارد. برای دستیابی به این هدف، پژوهشگران از اسناد کتابخانه‌ای و بازدیدهای میدانی بهره گرفته‌اند تا در قالب دسته‌بندی‌های مشخص موردبررسی قرار دهند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که نمای معماری این خانه‌ها به‌عنوان لایه‌ای نیم‌شفاف عمل می‌کند که فضای بسته داخلی را پوشش داده و آن را از محیط بیرونی جدا می‌کند. این لایه‌ها در واقع سامانه‌ای یکپارچه و هماهنگ را تشکیل می‌دهند که در آن هر ویژگی بر ویژگی دیگر تأثیر می‌گذارد و درنهایت به تنظیم بهینه کیفیت فضایی کمک می‌کند. در این پژوهش، سه سطح پیشنهادی برای بررسی و تحلیل ویژگی‌های نمای حیاط میانی ارائه‌شده است. سطح اول شامل «موضوعات مفهومی» مانند انعطاف‌پذیری، محرمیت و ارتباط با طبیعت است. سطح دوم به «تنظیم شرایط محیطی» پرداخته و به عواملی مانند فاصله از سطح زمین، تعدیل نور و تهویه مطلوب توجه دارد. سطح سوم نیز به «جزئیات» معمارانه مانند تزئینات و عناصر شکلی می‌پردازد که نقش مهمی در هویت‌بخشی به این نماها دارند؛ بنابراین، با شناخت دقیق این ویژگی‌ها می‌توان گامی مؤثر در جهت حفظ و احیای خانه‌های تاریخی قاجاری برداشت و به ارتقای کیفیت فضایی آن‌ها کمک کرد. این پژوهش نشان می‌دهد که معماری نمای حیاط میانی در خانه‌های قاجاری نه‌تنها از نظر زیبایی‌شناسی بلکه از نظر کارکردی نیز دارای ارزش‌های بسیاری است که می‌تواند الگوی مناسبی برای طراحی‌های امروزی باشد