Investigating the effect of culture on the Investor's financial bias according to the role of attitude toward money

Subject Areas : Financial and Behavioral Researches in Accounting

Maryam Ghane ¹ , Zahra Sadeqi-Arani ² , Esmail Mazroui Nasrabadi ³

1 - Master's degree in MBA, financial orientation, Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of financial science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran
2 - Assistant Professor, Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of financial science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran
3 - Assistant Professor, Department of Business Administration, Faculty of Financial Science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran

Received: 2023-01-08 Accepted : 2023-02-26 Published : 2023-02-20

Keywords: Financial Bias, Attitude toward money, culture, Behavioral Finance,

Abstract :

Bias is an important issue in behavioral finance and it reduces market efficiency. Previous studies have been mainly conducted in order to investigate the presence or absence of types of bias among market investors, but the present research has investigated the relationship between the investor's individual culture, monetary attitude and financial biases. The statistical population of the study is the investors of Tehran Stock Exchange and the sample size is 384. A questionnaire was used to collect information and the obtained data were analyzed with regression analysis methods. 6 groups of hypotheses were examined. The results showed that power distance has a significant effect on conservatism and availability. Effort/ability has a (full) mediating role between the long-term orientation and conservatism and between the extremism and conservatism. Power distance with money obsession and gaining power ambiguity aversion with inadequacy, long-term orientation with money retention and effort/ability, patriarchy with money retention and inadequacy, has a direct relationship. Individualism has an inverse relationship with inadequacy and a direct relationship with effort/ability, effort/ability has a direct relationship with conservatism, and power distance has a direct relationship with conservatism and availability. There is a significant difference in regret aversion between women and men, in loss aversion between age groups, in the illusion of control between different employment situations, and in loss aversion between different amounts of monthly allocation to buy stocks. According to the findings, it is suggested to take action in the field of shareholder training and providing financial advice according to personality type.

Full-Text:



Financial and Behavioral Researches in Accounting

Vol. 2, No. 4, Ser No. (7), Winter 2023, pp. 43-63

 

 

Investigating the Effect of Culture on the Investor's Financial Bias According to the Role of Attitude toward Money

 

Maryam Ghane¹ , Zahra Sadeqi-Arani² , Esmail Mazroui Nasrabadi³

 

Research Paper

Received: 2023/01/08 Accepted: 2023/02/26

 

 

Abstract

Bias is an important issue in behavioral finance and it reduces market efficiency. Previous studies have been mainly conducted in order to investigate the presence or absence of types of bias among market investors. The present study has investigated the relationship between the investor's individual culture, monetary attitude and financial biases. The statistical population of the study is the investors of Tehran Stock Exchange and the sample size is 384 investors. A questionnaire instrument is used to collect data. The obtained data are analyzed with regression analysis methods. Six groups of hypotheses are tested. The results show that power distance has a significant effect on conservatism and availability. Effort/ability has a (full) mediating role between the long-term orientation and conservatism and between the extremism and conservatism. Power distance with money obsession and gaining power ambiguity aversion with inadequacy, long-term orientation with money retention and effort/ability, patriarchy with money retention and inadequacy, has a direct relationship. Individualism has an inverse relationship with inadequacy and a direct relationship with effort/ability, effort/ability has a direct relationship with conservatism, and power distance has a direct relationship with conservatism and availability. There is a significant difference in regret aversion between women and men, in loss aversion between age groups, in the illusion of control between different employment situations, and in loss aversion between different amounts of monthly allocation to buy stocks. According to the findings, it is suggested to take action in the field of shareholder training and providing financial advice according to personality type.

 

Keywords: Culture, Behavioral Finance, Financial Bias, Attitude toward Money.

 

JEL Classification: G4, G41

 

 

 

---

[1]  Master's degree in MBA, financial orientation, Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of financial science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran (E-mail: [e-mail])

[2]  Assistant Professor, Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of financial science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran (Corresponding Author)  (E-mail: [e-mail])

[3]  Assistant Professor, Department of Business Administration, Faculty of Financial Science, Management and Entrepreneurship, University of Kashan, Kashan, Iran (E-mail: [e-mail])

DOI: 10.30486/FBRA.2023.1976778.1173

 

پژوهش‌های مالی و رفتاری در حسابداری

دورۀ دوم، شمارۀ چهارم، پیاپی 7، زمستان 1401، صفحه 63-43

 

بررسی تأثیر فرهنگ بر سوگیری مالی سرمایه‌گذاران با توجه به نقش نگرش پولی

 

مریم قانع¹ ، زهرا صادقی آرانی² ، اسماعیل مزروعی نصرآبادی³

 

تاریخ دریافت: 18/10/1401 تاریخ پذیرش: 07/12/1401

مقاله پژوهشی

 

چکیده

سوگیری موضوعی مهم در مالی رفتاری است و باعث کاهش کارایی بازار می‌گردد. مطالعات پیشین عمدتاً در راستای بررسی وجود یا نبود انواع سوگیری میان سرمایه‌گذاران بازارهای سرمایه انجام ‌شده، اما تحقیق حاضر به بررسی روابط فیمابین فرهنگ فردی سرمایه‌گذار، نگرش پولی و سوگیری‌های مالی پرداخته است. جامعۀ آماری پژوهش، سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران و حجم نمونه ۳۸۴ است. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه استفاده و داده‌های به‌‌دست‌آمده با روش‌های تحلیل رگرسیونی تجزیه‌‌وتحلیل شد. در این تحقیق 6گروه فرضیه بررسی گشت. نتایج مطالعه نشان داد بُعد فرهنگی فاصلۀ قدرت بر سوگیری محافظه‌کاری و دستر‌س‌پذیری تأثیر معنادار دارد. از ابعاد نگرش پولی، تلاش/توانایی بین فرهنگ جهت‌گیری بلندمدت و سوگیری محافظه‌کاری و بین فرهنگ افراط‌گرایی و سوگیری محافظه‌کاری نقش میانجی (کامل) دارد.  فاصلۀ قدرت با وسواس پولی و کسب قدرت از طریق هزینه‌کردن، ابهام‌گریزی با ناکافی بودن پول، جهت‌گیری بلندمدت با نگهداری و حفظ پول و تلاش/توانایی، مردسالاری با نگهداری و حفظ پول و ناکافی بودن پول رابطۀ مستقیم دارد، فردگرایی با نگهداری و حفظ پول، افراط‌گرایی با ناکافی بودن پول رابطۀ معکوس و با تلاش/توانایی رابطۀ مستقیم دارد، تلاش/توانایی با محافظه‌کاری رابطۀ مستقیم و فاصلۀ قدرت با محافظه‌کاری و دسترس‌پذیری رابطۀ مستقیم دارد، در پشیمان‌گریزی بین زنان و مردان، در زیان‌گریزی بین گروه‌های سنی، در توهم کنترل بین وضعیت‌های اشتغال متفاوت و در زیان‌گریزی بین میزان مختلف اختصاص ماهانه به خرید سهام تفاوت معنادار وجود دارد. طبق یافته‌ها پیشنهاد می‌گردد در حوزۀ آموزش سهام‌داران و ارائۀ مشاورۀ مالی طبق تیپ شخصیتی اقدام شود.

 

کلیدواژه‌ها: فرهنگ، مالی رفتاری، سوگیری مالی، نگرش پولی

 

طبقه‌بندی موضوعی: G4، G41

 

مقدمه

سوگيري مسئله‌ای مهم در انواع تصميم‌گيري محسوب مي‌شود؛ زیرا هنگام تصمیم‌گیری در موقعيت‌هاي احتمالي، امکان انحراف افراد از پيش‌فرض تصميم‌گيري عقلايي وجود دارد و ممکن است این انحراف‌ها در بسياري از حوزه‌هاي واقعي زندگي افراد ماننـد تصميم‌گيري پزشكي، حقوقي و سرمايه‌گذاري عواقب زيان‌باری به بار آورد (برتت، 2022). مالی رفتاری نیز به‌طور کلی تأکید به تأثیر شخصیت، فرهنگ و قضاوت‌های سرمایه‌گذار بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاری دارد (دارابی و همکاران، 1395). در تصمیم‌گیری‌های حوزۀ بازارهای سرمایه ممکن است افراد به‌وفور دچار سوگیری در فرایند تصمیم‌گیری‌های مالی خود شوند (هسو، 2022) که این مسئله هم در ميان سرمايه‌گذاران بازارهاي توسعه‌یافته و هم بازارهاي نوظهور با درجات مختلف وجود دارد (جنا، 2022؛ خان و همکاران، 2022). همچنین مشخص شده است که این سوگیری‌ها با نقش میانجی ویژگی‌های فردی و عمومی سرمایه‌گذار بر تصمیم‌های مربوط به بازار سهام تأثیر معناداری دارد (اسلامی و همکاران، 1400). محققان دریافتند که سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران در 40درصد تصمیم‌های مالی خود برای خریدوفروش سهام دچار سوگیری توده‌واری شده و در 33درصد مواقع برای خریدوفروش سهام منطقی رفتار می‌کنند. همچنین می‌توان گفت حدود 22درصد رفتارهای افراد حوزۀ­ بازار سرمایۀ واکنشی و حدود 5درصد شهودی است (جهانی و همکاران، 1400). این موارد بیانگر این است که بازار سرمایۀ ایران دارای سوگیری‌های مالی است که پرداختن به آن اهمیت زیادی دارد.

فرهنگ هر جامعه، زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت‌تأثیر قرار داده و چگونگی رفتار و عملکرد آن‌ها را تعیین می‌کند (خان و همکاران، 2022). در مالی رفتاری نیز فرهنگ یکی از عواملی است که بیش از سایر عوامل بر رفتار سرمایه‌گذار تأثیر گذاشته و بر بروز سوگیری، نوع و شدت آن مؤثر است (لی و همکاران، 2022). سوگیری‌ها مستقیماً از ابعاد فرهنگی جامعه تأثیر می‌پذیرند و می‌توان نتیجه گرفت که ابعاد فرهنگی جامعه، به‌‌وسیلۀ نوع رفتار سرمایه‌گذاران در بازار بروز می‌کنند (چانگ و لین، ۲۰۱۵)؛ در نتیجه باید به نقش فرهنگ در سوگیری‌های مالی توجه ویژه‌ای داشت. از متغیرهای مهم و اثرگذار در این رابطه، نگرش پولی است که می‌تواند نقش میانجی‌گری در رابطۀ فرهنگ و سوگیری مالی داشته باشد (هنچوز و همکاران، 2019).

 پژوهش‌هاي مختلفی در مورد سوگيري‌هاي رفتاري انجام شده است. دسته‌ای از تحقیقات به بررسي و رتبه‌بندي سوگيري‌هاي رفتاري پرداخته‌اند و به ‌ندرت داده‌هاي معاملاتي سرمايه‌گذاران حقيقي براي بررسي سوگيري‌هاي رفتاري آنان بررسی ‌شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به تحقیق دهکلانی و همکاران(2020) اشاره کرد. دستۀ دیگری از تحقیقات به ارائۀ مدل‌های علت و معلولی پرداخته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به تحقیق شولین(2022) اشاره کرد که به بررسی تأثیر فرهنگ بر نگرش پولی پرداخته است، تحقیق خان و همکاران(2022) تأثیر فرهنگ بر سوگیری مالی را مورد مطالعه قرار داده و تحقیق کوماری و همکاران(2022) تأثیر نگرش پولی بر سوگیری مالی را بررسی کرده است. پژوهش حاضر به ‌صورت توأمان به بررسی فرهنگ، سوگیری مالی و نگرش پولی پرداخته که در هیچ‌یک از تحقیقات به آن پرداخته نشده است، در نتیجه هدف اصلی این تحقیق بررسی تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران بر سوگیری‌های مالی آن‌ها در سرمایه‌گذاری با توجه به نقش نگرش پولی آن‌ها است.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

فرهنگ

فرهنگ قوانین نانوشته یک جامعه است که مورد پذیرش مردم آن جامعه می‌باشد (سنت و کروئس، 2022). در ادامه در مورد هریک از ابعاد آن توضیحی ارائه می‌گردد. فاصلۀ قدرت: این بعد نشان‌دهندۀ درجۀ پذیرش عدم‌ تساوی در زمینه‌هایی مانند قدرت، ثروت و منزلت اجتماعی توسط افراد جامعه است و ريشه در وجود اختلاف طبقاتی و نابرابری در جامعه دارد (چن و همکاران، ۲۰22). فردگرایی در مقابل جمع‌گرایی: این بعد اولویت‌های مختلف افراد در حیطۀ اجتماعی را نمایان می‌کند و میزان زندگی جمعی افراد و شدت وابستگی آن‌ها به اجتماع را نشان می‌دهد (زولدوراتی و همکاران، ۲۰22؛ ذبیح‌زاده و همکاران، 2022). مردسالاری در مقابل زن‌سالاری: اهميت تفاوت‌های جنسيتی از لحاظ نقش‌های اجتماعی در اين بعد بررسی می‌شود و بیان‌کنندۀ این است که تمایل جامعه بیشتر نسبت به خصوصیات اخلاقی که به‌ صورت عام مردانه قلمداد می‌شود، می‌باشد یا زنانه (چانگ و لین، ۲۰۱۵). ابهام‌گریزی (اجتناب از عدم قطعیت): اين بعد بر پذيرش ابهام رفتارها در زندگی تأکيد دارد و بیان‌کنندۀ میزان پذیرش شرایط غیرقطعی و ترجیح یا عدم ترجیح وضعیت‌های ساختاردار نسبت به وضعیت‌های بی‌ساختار است (کانین، ۲۰22). جهت‌گیری بلندمدت در مقابل جهت‌گیری کوتاه‌مدت: این بعد بیان‌کنندۀ‌ چگونگی نگاه افراد به موضوعات و مسائل مختلف در جامعه است که آیا دیدی بلندمدت یا کوتاه‌مدت دارند (ذبیح زاده و همکاران، 2022). آسان‌گیری (افراط) در مقابل خویشتن‌داری (تفریط): افراط در جامعه‌ای بروز پیدا می‌کند که تمايل زيادی به خوش‌گذرانی وجود دارد (هافستد، 2010) و نیاز افراد برای سرگرمی و لذت از زندگی، نسبتاً آزاد پاسخ داده شود در مقابل، تفریط برای جامعه‌ای کاربرد دارد که خشنودی و لذت از زندگی را در سايۀ‌ هنجارهای خشک اجتماعی محدود می‌کنند (هافستد، ۲۰۱۰).

 

سوگیری مالی

هر نوع خطایی که در نتیجه تحلیل تصمیم پدید آید، به‌عنوان سوگیری تعریف می‌شود (سکیتا و همکاران، 2022). در این مطالعه هفت نوع سوگیری انتخاب شده که در ادامه با توجه به تعاریفی که صادقی آرانی و دهقان منشادی (1399) در کتاب خود آورده‌اند به تعریف هرکدام پرداخته می‌شود.

توهم کنترل: افراد فکر می‌کنند کنترل پیامدها را در دست داشته و توانایی تأثيرگذاری بر آن‌ها را دارند.

محافظه‌کاری: فرد تمایل به تصمیم‌گیری بر اساس شواهد و اطلاعات قدیمی داشته و توجهی به اطلاعاتی که به‌تازگی به‌دست آورده نداشته یا کمتر به آن‌ها عکس‌العمل نشان می‌دهد.

دسترس‌پذیری: هرچه اطلاعات دربارۀ موضوعی آسان‌تر و زودتر به ذهن فرد برسد، بر قضاوت‌های بعدی او تأثیر بیشتری دارد.

ابهام‌گریزی: فرد در مواجهه با توزیع احتمال نامعلوم (یعنی نداند حالت یک و حالت دو با چند درصد احتمال رخ می‌دهد)، تمایلی به پذیرش ریسک ندارد و در این موقعیت‌های مبهم مردد می‌شود.

زیان‌گریزی: تمایل فرد به پرهیز از زیان، از تمایل او به کسب سود بیشتر است.

پشیمان‌گریزی: چنانچه فرد احساس کند پیامد رفتارش ممکن است نوعی پشیمانی برای او داشته­ باشد، رفتار مذکور را کنار می‌گذارد.

حفظ وضع موجود: فرد تمایل به حفظ وضع موجود دارد، وضعیت فعلی موقعیت مرجع در نظر گرفته شده و هر تغییری نسبت به آن ضرر محسوب می‌شود.

 

نگرش پولی 

نگرش به‌طور کل، احساس نسبتاً پایدار به چیزی، فردی یا رویدادی است که در رفتار بروز می‌کند (صادقی آرانی و همکاران، ۱۳۹۸). در تعریف نگرش پولی، منظور این است كه نگاه و ارزیابی مردم به پول چگونه است (شولین، 2022) که در ادامه به معرفی ابعاد آن به نقل از صادقی آرانی و دهقان منشادی (1399) پرداخته می‌شود.

وسواس پولی: پول سهمی بیشتر از آنچه که باید، در ذهن فرد به خود اختصاص می‌دهد.

قدرت: فرد پول را منبع قدرت و نماد موفقیت می‌داند.

نگهداری و حفظ پول: توانایی فرد برای استفادۀ با احتیاط از پول و صرفه‌جویی در آن.

امنیت: به چه میزان پول ابزاری برای تأمین‌ امنیت قلمداد می‌شود.

ناکافی بودن پول: احساس همیشگی نداشتن پول کافی، مخصوصاً در مقایسه با دوستان.

تلاش/توانایی: فرد احساس کند پولی که به‌دست آورده ثمرۀ تلاش و توانایی اوست.

تا کنون در خصوص مبانی نظری مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق سخن به میان آورده شد. بررسی مبانی نظری در خصوص روابط بین متغیرهای مذکور نیز موارد پیش رو را بیان می‌کند:

امروزه تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی از عوامل فراوانی متأثر است که بسیاری از آن‌ها در رویکردهای عقلانی تصمیم‌گیری توجیه‌شدنی نیست. عواملی مانند نظام ارزشی، اعتقادات و پیش‌فرض‌های فرهنگی موجب بروز سوگیری در فرایند تصمیم‌گیری شده و رفتار و تصمیم­های سرمایه‌گذاران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد (باغبانی و بهبودی، ۱۳۹۶). سوگیری‌ها مستقیماً از ابعاد فرهنگی جامعه تأثیر می‌پذیرند و در واقع می‌توان چنین نتیجه گرفت که ابعاد فرهنگی جامعه، به‌وسیلۀ نوع رفتار سرمایه­گذاران در بازار بروز می‌کنند (چانگ و لین، ۲۰۱۵)؛ و همان‌طور که کالایس (۲۰۱۵)گفته، تفاوت در سوگیری‌های ابرازشده ناشی از تفاوت در ابعاد فرهنگی جوامع مختلف است. در واقع این تأثیر با نگرش‌های مختلف فرهنگی نسبت به پول یا بسترهای نهادی، قانونی، سیاسی و اجتماعی مختص هر کشور نیز در ارتباط است (هنچوز و همکاران، ۲۰۱۹) و می‌توان گفت فرهنگ به‌عنوان یک عامل کلان بر بسیاری از فاکتورهای ذهنی افراد تأثیر گذاشته و این تأثیر در رفتار افراد نمود بیرونی می‌یابد. در این میان، تأثیرات فرهنگ بر بسیاری از جنبه‌ها از جمله نگرش افراد نسبت به پول، ملموس می‌باشد. نگرش پولی نیز به‌ خودی‌ خود چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم بر رفتار افراد با پول تأثیرگذار است که این رفتارها لزوماً عقلایی نیستند و تحت عنوان سوگیری یا انحراف‌های رفتاری تعریف می‌شوند. با وجود این حقیقت آشکار که پول در زندگي افراد نقشي مهم داشته و بر نگرش‌ها و رفتار آن‌ها اثرگذار است، تحقيقات تجربي اندكي به‌منظور بررسي عوامل مؤثر بر اين نگرش‌ها صورت گرفته و روان‌شناسي پول، باورهاي پولی افراد و سبك‌هاي رفتاري آن‌ها از موضوع‌های علم روان‌شناسي و ارتباطات می‌باشد که مورد غفلت واقع شده است(صادقی آرانی و همکاران، 2019).

در ادامه به پژوهش‌های انجام‌شدل خارجی و داخلی 10سال اخیر در حوزه‌های مرتبط با پژوهش حاضر اشاره می‌شود.

کائو و همکاران (2021) در پژوهشی به بررسی عوامل رفتاری بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در وینتام پرداختند و چنین نتیجه گرفتند که عوامل متعددی از جمله رفتار گله‌ای بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیر معنادار دارد. همچنین این تأثیر بر عملکرد سرمایه‌گذاری نیز مشهود است و به‌طور کلی نتایج بر آن شد که عوامل رفتار اکتشافی، چشم‌انداز، بازار و رفتار گله‌ای بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاران و عملکرد سرمایه‎‌گذاری تأثیر معنادار دارد.

اوون و اعظم (2020) به بررسی تأثیر نگرش و هنجارهای ذهنی بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاری در لیبی پرداختند. داده‌های جمع‌آوری‌شده در این تحقیق با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم‌افزار پی‌ال‌اس تجزیه‌وتحلیل شد و نتایج نشان داد که هر دو متغیر نگرش افراد و هنجارهای ذهنی آن‌ها بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار می‌گذارد.

چندانی و همکاران (2020) در پژوهشی تحت عنوان تجزیه‌وتحلیل جنبه‌های رفتاری افراد در تصمیم‌های مالی فردی در هند، با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی نتیجه گرفتند که عوامل کلیدی از جمله زیان‌گریزی، پشیمان‌گریزی و حسابداری ذهنی بر نحوۀ تصمیم‌گیری مالی افراد تأثیرگذار است و چگونگی عملکرد افراد در بازار سرمایه را دستخوش تغییر می‌نماید.

سپتیانتو و همکاران (2018) به بررسی عوامل نگرش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتار در سرمایه‌گذاری بازار سرمایۀ اندونزی پرداختند. جامعۀ آماری پژوهش را سرمایه‌گذاران مسلمان در بورس اوراق بهادار اندونزی تشکیل می‌دادند و از ابزار پرسش‌نامه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. محققان در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که نگرش افراد، هنجارهای ذهنی و دین‌داری بر رفتار سرمایه‌گذاری تأثیرگذار می‌باشد.

پراساد و همکاران (۲۰۱۷) به بررسی وجود اعتماد بیش از حد در بازار سهام هند از طریق روش پیمایشی طی سال‌های 2006-2013 پرداخته و به این نتیجه رسیدند که فرااعتمادی در سرمايه‌گذاران هندي به‌وفور دیده می‌شود. در این تحقیق از رگرسیون دومتغیره و سه‌متغیره استفاده شده است. این مطالعه این واقعیت را تأیید می‌کند که مانند سایر بازارهای در حال توسعه، بازارهای هند با توجه به اعتماد بیش از حد و اثر تمایل چندان کارآمد نیستند. این مقاله یکی از معدود مقالاتی است که شواهد تجربی برای مسائل رفتاری (به‌عنوان مثال اعتماد بیش از حد و اثر تمایل) در سطح بازار ارائه می‌کند.

چانگ و لین (۲۰۱۵) در تحقیق خود، با واکاوی عوامل تأثیرگذار بر پدید آمدن سوگیری‌های رفتاری در سرمایه‌گذاران بازارهای سهام، ریشۀ این معضلات را بر عوامل فرهنگی منتسب دانستند. آن‌ها در این مطالعه، توده‌واری رفتار افراد فعال در بازارهای بین‌المللی ۴۰کشور را به روش تحلیل رگرسیون و با بررسی حجم معاملات بازار در بازۀ زمانی ۲۰ساله انجام دادند. نتایج نشانگر رابطۀ مثبت بین ابعاد فرهنگ ملی و رفتار توده‌وار بود.

راجوپلان و گاراسمی (۲۰۱۵) در راستای تشخیص علت تورش‌های رفتاری افراد فعال در بازار سرمایه، تحقیقی را با استفاده از معادلات ساختاری به انجام رساندند. در تحقیقات خود به این نکته اشاره می‌کنند که وجود سوگیری و رفتار غیرعقلایی زیربنای ناکارآمدی بازار سرمایه را فراهم می‌کند و نتایج حاکی از آن است که ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، ابعاد شخصیتی افراد و عدم سواد مالی از علل بروز انحراف‌های رفتاری می‌باشند.

استاتمن (۲۰۱۴) در تحقیق خود که در حوزۀ سرمایه‌گذاری افراد انجام داده و عوامل موجود در این حیطه را بررسی کرد، با روش‌های سری زمانی نشان داد که فرایند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران از عوامل متعددی متأثر می‌باشد که از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به سوگیری‌های رخ داده همچون حسابداری ذهنی اشاره کرد. همچنین در مورد نگرش افراد در مورد سرمایه‌گذاری، نتایج مشابهی گرفت که نشان از تأثیر نوع نگرش بر کیفیت فرایند تصمیم‌گیری داشت.

ژانگ (۲۰۱۳) در تحقیق خود که در راستای بررسی روابط بین فرهنگ و سوگیری انجام شد، با استفاده از روش رگرسیون چنین نتیجه گرفت که جوامعی که فردگرایی از ابعاد قوی فرهنگی آن‌ها به شمار می‌رود، کمتر شاهد بروز سوگیری‌های رفتاری در میان افراد فعال در بازار سهامشان هستند. در مقابل در جوامعی با درجۀ بیشتر جمع‌گرایی، رفتار توده‌وار مشاهده می‌شود.

در مطالعات داخلی نیز اسلامی و همکاران (1400) به بررسی تأثیر ویژگی‌های مالی رفتاری بر تصمیم‌های مالی پرداختند و با استفاده از روش معادلات ساختاری به این نتیجه رسیدند که انحراف‌های رفتاری سرمایه‌گذاران با نقش میانجی ویژگی‌های فردی و عمومی آن‌ها بر تصمیم‌های مالی‌شان تأثیر معناداری دارد.

سلیمی و همکاران (1400) به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تمایل به رفتار توده‌وار در سرمایه‌گذاران پرداختند. داده‌ها با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی و تحلیل استنباطی تجزیه‌وتحلیل شد و نتایج حاکی از وجود ارتباط معنی‌دار بین ویژگی‌های شخصیتی با رفتار توده‌وار بود و همچنین نشان داده شد که سرمایه‌گذاران با تیپ شخصیتی سازگار یا مطیع بیشتر تحت‌تأثیر رفتار توده‌وار قرار می‌گیرند.

پورکریم و همکاران (1399) در پژوهش خود که در زمینۀ تأثیر خطاهای شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران انجام دادند به این نتیجه رسیدند که خطاهای شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیر معنادار می‌گذارد. آن‌ها در این تحقیق اثر میانجی افشای اختیاری را نیز بررسی کردند و نتایج حاکی از اثرگذاری این متغیر میانجی در روابط مذکور نیز بود.

باباجانی محمدی (۱۳۹۶) دو بعد فرهنگ ملی (جهت‌گیری بلندمدت و ابهام‌گریزی) را به‌عنوان متغیر مستقل، پنج نوع سوگیری‌های شناختی فرااعتمادی، خود اسنادی، محافظه‌کاری، ابهام‌گریزی و رویدادهای اخیر را به‌عنوان متغیر میانجی و چهار نوع از رفتارهای غیرعقلایی توده‌واری، قماربازی، قانون اعداد کوچک و سوگیری خانگی را متغیر وابسته در نظر گرفته و با استفاده از فراتحلیل به بررسی روابط میان این متغیرها در نمونه ۴۲۴نفری از افراد فعال در بازار سرمایۀ ایران پرداخت. نتایج مطالعه نشانگر آن بود که رابطۀ معنی‌داری بین جهت‌گیری بلندمدت با انواع سوگیری شناختی و رفتار غیرعقلایی وجود دارد، اما چنین رابطه‌ای بین ابهام‌گریزی با رفتارهای غیرعقلایی و سوگیری‌های شناختی یافت نشد.

باباجانی محمدی و همکاران (1396) در تحقیقی دیگر، با بررسي پایگاه‌های معتبر داخلی و خارجی از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶، شصت مقاله كه در مورد سوگيري‌هاي سرمايه‌گذاران در بازار سرمایه از روش تحليل آماري يكسان استفاده كرده بودند، استخراج کرده و با استفاده از نرم‌افزارCMA2⁴، عمده‌ترین سوگیری‌های شناختي و عاطفي سرمايه‌گذاران را به دست آوردند. سوگيري‌هاي شناختي شامل فرااعتمادی، نماگری، اتكا و تعديل، خوداسنادی، محافظه‌كاري، رويدادهاي اخير، ابهام‌گریزی، حساب‌انگاری، شكل‌گرایی، اثر وضعي و خودكنترلي و سوگيري‌هاي عاطفي شامل خوش‌بيني، زيان‌گريزي و پشیمان‌گریزی بودند.

جلیلوند و همکاران (۱۳۹۵) در راستای دستیابی به مهمترین عوامل از میان عوامل رفتاری، عقلایی و سایر عوامل دخیل در شکل‌گیری رفتار سرمایه‌گذاران مطالعه‌ای را انجام دادند. آن‌ها فرهنگ، جنسیت، عواطف و سن را برای عوامل رفتاری، سودآوری و نقدینگی را برای عوامل عقلایی و دانش سرمایه‌گذاری، نام تجاری و بازاریابی را برای سایر عوامل در نظر گرفتند و از طریق روش تحلیل عاملی اکتشافی به این نتیجه رسیدند که نسبت مردانی که سرمایه‌گذاری می‌کنند از زنان بیشتر است، همچنین عواطف و بازاریابی بیشترین نقش و دانش سرمایه‌گذاری کمترین نقش را در شکل‌گیری رفتار سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند.

سیف‌اللهی و همکاران (۱۳۹۴) در تحقیقی که با هدف بررسی تأثیر عوامل رفتاری بر سرمایه‌گذاری افراد در بازار سرمایه انجام دادند، با استفاده از رویکردهای کمی (آزمون دوجمله‌ای⁵ و فریدمن⁶)چنین نتیجه گرفتند که به‌جز فرااعتمادی، سایر سوگیری‌ها روی سرمایه‌گذاری افراد در بازار سرمایه تأثیرگذار بوده و رتبه‌بندی آن‌ها از حیث مقدار اثرگذاری این‌چنین است: سوگیری‌های اتکا و تعدیل، محافظه‌کاری، نمایندگی، داشته بیش‌نگری و پشیمان‌گریزی.

رهنمای رودپشتی و ریاحی (۱۳۹۳) در پژوهش خود که در راستای روابط بین انحراف‌های رفتاری و شرایط بازار سرمایه انجام شد، با هدف کشف مؤثرترین انحرافها بر رکود بازار، ابتدا لیستی از انواع ۲۰گانه انحرا‌ف‌ها ارائه کردند و پس از آن، با استفاده از مدل‌سازی تفسیری-ساختاری⁷ (ISM) نتیجه گرفتند که علت اصلی رکود بازار از چهار سوگیری ابهام‌گریزی، پشیمان‌گریزی، دگرگون‌گریزی و زیان‌گریزی نشئت می‌گیرد.

به‌طور کلی نیز در خصوص تحقیقات انجام‌شده در این حوزه می‌توان چنین گفت که دسته‌ای از تحقیقات به بررسي و رتبه‌بندي سوگيری‌هاي رفتاري پرداخته‌اند و به‌ندرت داده‌هاي معاملاتي سرمايه‌گذاران حقيقي براي بررسي سوگیری‌های رفتاري آنان بررسی ‌شده است که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به تحقیق دهکلانی و همکاران(2020) اشاره کرد. دستۀ دیگری از تحقیقات به ارائۀ مدل‌های علت و معلولی پرداخته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به تحقیق شولین(2022) اشاره کرد که به بررسی تأثیر فرهنگ بر نگرش پولی پرداخته است، تحقیق خان و همکاران(2022) که تأثیر فرهنگ بر سوگیری مالی را مورد مطالعه قرار داده و تحقیق کوماری و همکاران(2022) که تأثیر نگرش پولی بر سوگیری مالی را بررسی کرده ‌است. پژوهش حاضر به‌صورت توأمان به بررسی فرهنگ، سوگیری مالی و نگرش پولی پرداخته که در هیچ‌یک از تحقیقات به آن پرداخته نشده بود، در نتیجه هدف اصلی این تحقیق بررسی تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران بر سوگیری‌های مالی آن‌ها در سرمایه‌گذاری با توجه به نقش نگرش پولی آن‌هاست.

 

فرضیه‌های پژوهش

تحقیق حاضر به ‌منظور بررسی فرضیه‌های زیر انجام می‌گیرد:

فرضیۀ اول: فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی وی در سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

فرضیۀ دوم: فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر نگرش پولی وی تأثیر معناداری دارد.

فرضیۀ سوم: نگرش پولی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی وی در سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

فرضیۀ چهارم: فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی وی در سرمایه‌گذاری با توجه به نقش میانجی نگرش پولی او تأثیر معناداری دارد.

فرضیۀ پنجم: ویژگی‌های جمعیت‌شناختی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی وی در سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

 

روش‌شناسی پژوهش

تحقیق حاضر از نظر چهارچوب، جزء تحقیقات اثبات‌گرایی و از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی است و با رویکرد قیاسی به دنبال بررسی فرضیه‌های تحقیق می‌باشد. در این تحقیق، جامعۀ آماری، سرمایه‌گذاران بازار اوراق بهادار تهران است، شیوۀ نمونه‌گیری به علت مشخص نبودن آمار سرمایه‌گذاران در بازار اوراق بهادار تهران و عدم دسترسی محقق به این اطلاعات به اجبار نمونه‌گیری در دسترس و حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی مورگان ۳۸۴ نفر است. روش گردآوری داده‌ها میدانی بوده و ابزار آن پرسش‌نامۀ استاندارد ­است. مدل مفهومی تحقیق در شکل1 آورده شده است:

 

 

 

شکل(1) مدل مفهومی اولیه تحقیق

مدل مفهومی تحقیق حاضر مشتمل بر چهار نوع رابطه می‌باشد. رابطۀ فرهنگ فردی سرمایه‌گذار با سوگیری‌های مالی برگرفته از مطالعات پیشین از جمله مطالعات خان و همکاران(2022)، لی و همکاران(2022) و چانگ و لین(2015) می‌باشد. رابطۀ فرهنگ فردی سرمایه‌گذار با نگرش پولی وی که از مطالعات شولین(2022) و هنچوز و همکاران(2019) اقتباس شده است. رابطۀ نگرش پولی و سوگیری‌های مالی نیز از مطالعاتی از جمله تحقیق کوماری و همکاران(2022) برگرفته شده است. اما از آن‌جا که پژوهش حاضر به‌صورت توأمان به بررسی فرهنگ، سوگیری مالی و نگرش پولی پرداخته، که نوع چهارم روابط را در برمی‌گیرد و در هیچ‌یک از تحقیقات به آن پرداخته نشده بود، در نتیجه مدل مفهومی تحقیق حاضر محقق ساخته می‌باشد.

به منظور بررسی متغیرهای تحقیق از پرسش‌نامۀ استاندارد به شرح جدول 1 استفاده شده است:

 

جدول(1) پرسش‌نامه‌های تحقیق 

متغیر	پرسش‌نامه	ابعاد	تعداد سؤال
سوگیری مالی	صادقی‌آرانی و دهقان منشادی (1399)	توهم کنترل	1
		محافظه‌کاری	1
		دسترس‌پذیری	1
		ابهام‌گریزی	1
		زیان‌گریزی	1
		پشیمان‌گریزی	1
		حفظ وضع موجود	1
فرهنگ سرمایه‌گذار	یو و همکارانش (۲۰۱۱)	فاصلۀ قدرت	5
		ابهام‌گریزی	5
		فردگرایی	6
		جهت‌گیری بلندمدت	6
		مردسالاری	4
		افراط‌گرایی	5
نگرش پولی	باورهاي پولي و سبک‌هاي رفتاری فرونهام	وسواس پولی	10
		قدرت	10
		نگهداری و حفظ پول	10
		امنیت	10
		ناکافی بودن پول	10
		تلاش/توانایی	10

 

برای اعتبارسنجی پرسش‌نامه باید اشاره کرد که سؤالات سوگیری‌های مالی از پرسش‌نامۀ صادقی‌آرانی و دهقان منشادی(1399) برگرفته شده که پیش ازین آن را اعتبارسنجی کرده‌اند و در تحقیقات دیگر توسط محققان دیگری نیز مورد استفاده قرار گرفته است. جهت اندازه‌گیری ابعاد فرهنگی هافستد از سنجۀ CVSCALE که یو و همکارانش (۲۰۱۱)در سطح فرد آن را توسعه داده و اعتبارسنجی کرده‌اند، استفاده شده که محققان دیگر در زمان‌‌ها و در کشورهای مختلف بر جوامع انسانی گوناگونی اعتبارسنجی کرده‌اند (یو و شین، ۲۰۱7). برای بررسی نگرش پولي نیز پرسش‌نامۀ باورهاي پولي و سبک‌هاي رفتاری فرونهام مورد استفاده قرار گرفته که یکی از مقبول‌ترین روش‌های اندازه‌گیری نگرش و باور افراد در خصوص پول می‌باشد (صادقی‌آرانی و دهقان منشادی، 1399). به زبان دیگر می‌توان چنین گفت که روایی پرسش‌نامۀ روایی صوری و بر اساس تأیید خبرگان می‌باشد. در راستای بررسی پایایی پرسش‌نامه برای قسمت فرهنگ سرمایه‌گذار و نگرش پولی وی از رابطۀ آلفای کرونباخ و برای قسمت سوگیری‌های مالی از روش کودرریچاردسون (با توجه به دو وضعیتی بودن آن) استفاده شده است. از میان پرسش‌نامه‌های توزیع‌شده ۳۱۰ پرسش‌نامه کامل و قابل‌تحلیل گردآوری‌ شد که به منظور تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها برای واکاوی تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر نگرش پولی از رگرسیون خطی و جهت بررسی تأثیر نگرش پولی و فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید.

 

یافته‌های پژوهش

برای بررسی داده‌ها بعد از آمار توصیفی، از آزمون‌های رگرسیونی بهره گرفته شد. آمار توصیفی بیانگر آن است که 55درصد از نمونۀ زنان، 42درصد بین 30 تا 40سال، 50درصد شاغل تمام‌وقت، 60درصد دارای شغل غیرآزاد، 57درصد متأهل و 48درصد کارشناسی هستند و 89درصد ماهانه مبلغی کمتر از 2میلیون تومان را به خرید سهم اختصاص داده‌اند.

جدول(2) آمار توصیفی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران

پرسش	گروه	فراوانی	درصد	پرسش	گروه	فراوانی	درصد
جنسیت	زن	۱۷۰	۵۵	وضعیت اشتغال	شاغلِ تمام‌وقت	۱۵۶	۵۰
	مرد	۱۴۰	۴۵		شاغلِ پاره‌وقت	۸۶	۲۸
سن	کمتر از ۲۰سال	۳۱	۱۰		بیکار	۴۶	۱۵
	۲۰ تا ۳۰سال	۱۱۸	۳۸		دانشجو	۲۲	۷
	۳۰ تا ۴۰سال	۱۳۰	۴۲	شغل آزاد	بله	۱۲۸	۴۰
	۴۰سال و بیشتر	۳۱	۱۰		خیر	۱۸۶	۶۰
وضعیت تأهل	مجرد	۱۳۲	۴۳	متوسط اختصاص ماهانه به خرید سهام	کمتر از 2میلیون	۲۵۹	۸۳
	متأهل	۱۷۸	۵۷		۲ تا 4میلیون	۲۴	۸
تحصیلات	دیپلم و کمتر	۳۲	۱۰		۴ تا 6میلیون	۵	۲
	کارشناسی	۱۴۸	۴۸		بیش از 6میلیون	۲۲	۷
	کارشناسی‌ارشد و بالاتر	۱۲۹	۴۲

 

برای بررسی متغیرهای تحقیق ابتدا از آزمونT یک‌نمونه‌ای و دوجمله‌ای به‌منظور ارزیابی وضعیت آن‌ها استفاده گردید. در بررسی متغیرهای نگرش پولی و فرهنگ نتایج نشان داد میان ابعاد نگرش پولی، امنیت و تلاش/ توانایی در سطح بالا، نگهداری و حفظ پول و ناکافی بودن پول در سطح متوسط و سایر ابعاد در سطح پایین قرار دارند. در مورد ابعاد فرهنگ فردی سرمایه‌گذار نیز ابهام‌گریزی، فردگرایی، جهت‌گیری بلندمدت و افراط‌گرایی در سطح بالا، مردسالاری در سطح متوسط و بقیه در سطح پایین قرار دارند.

 

جدول(3) بررسی توصیفی متغیرهای نگرش پولی و فرهنگ فردی سرمایه‌گذار

متغیر اصلی	مؤلفه	آمارۀ تی	سطح معنا‌داری	نتیجۀ ارزیابی	متغیر اصلی	مؤلفه	آمارۀ تی	سطح معناداری	نتیجۀ ارزیابی
نگرش پولی	وسواس پولی	۶٫۱۸۴-	۰	پایین	فرهنگ فردی سرمایه‌گذار	فاصلل قدرت	۱۱٫۷۶۴-	۰	پایین
	قدرت	۶٫۶-	۰	پایین		ابهام‌گریزی	۲۲٫۴۴۶	۰	بالا
	نگهداری و حفظ پول	۰٫۸۷۵	۰٫۳۸۴	متوسط		فردگرایی	۱۰٫۶۱۵	۰	بالا
	امنیت	۷٫۲۸۴	۰	بالا		جهت‌گیری بلندمدت	۲۰٫۱۱۶	۰	بالا
	ناکافی بودن پول	۱٫۵۸۳	۰٫۱۱۶	متوسط		مردسالاری	۰٫۱۸۸	۰٫۸۵۲	متوسط
	تلاش/ توانایی	۷٫۴۵۶	۰	بالا		افراط‌گرایی	۱۸٫۲۹۱	۰	بالا

 

در بررسی متغیر سوگیری‌های مالی مشاهده می‌شود که افراد نمونه غالباً دچار سوگیری ابهام‌گریزی هستند و پس از آن سوگیری زیان‌گریزی و حفظ وضع موجود در آن‌ها مشاهده می‌گردد.

 

 

 

 

 

جدول(4) بررسی توصیفی متغیر سوگیری مالی

متغیر اصلی	مؤلفه	مد	فراوانی	درصد فراوانی	آمارۀ کای-دو	سطح معنا‌داری
سوگیری مالی	توهم کنترل	0	79	6/25	769/27	0
	محافظه‌کاری	0	64	5/20	692/40	0
	دسترس‌پذیری	0	95	8/30	308/17	0
	ابهام‌گریزی	1	233	2/75	752/29	0
	زیان‌گریزی	1	204	8/65	701/11	001/0
	پشیمان‌گریزی	1	156	4/50	009/0	926/0
	حفظ وضع موجود	1	204	8/65	701/11	001/0

در بخش اول از تحلیل‌ها به واکاوی تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر نگرش پولی پرداخته می‌شود که فرضیۀ‌­ کلی آن به صورت ذیل تعریف شده است.

بُعدX فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر نگرشY، تأثیر معنادار دارد.

جدول(5) تأثیر فرهنگX  بر نگرش پولی Y

متغیر مستقل	متغیر وابسته	آمارۀ تی	ضریب مسیر	سطح معناداری	وضعیت فرضیه	متغیر مستقل	متغیر وابسته	آمارۀ تی	ضریب مسیر	سطح معناداری	وضعیت فرضیه
فاصلۀ قدرت	وسواس پولی	349/2	225/0	021/0	تأیید	فاصلۀ قدرت	ناکافی بودن پول	715/1	156/0	089/0	رد
ابهام‌گریزی	318/0-	032/0-	751/0	رد	ابهام‌گریزی	562/2	245/0	012/0	تأیید
فردگرایی	243/1-	128/0-	216/0	رد	فردگرایی	691/0-	068/0-	491/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	919/1	197/0	058/0	رد	جهت‌گیری بلندمدت	107/1	108/0	270/0	رد
مردسالاری	760/1	169/0	081/0	رد	مردسالاری	836/2	259/0	005/0	تأیید
افراط‌گرایی	344/0-	032/0-	731/0	رد	افراط‌گرایی	338/2-	210/0-	021/0	تأیید
فاصلۀ قدرت	نگهداری و حفظ پول	636/0	058/0	526/0	رد	فاصلۀ قدرت	امنیت	338/0-	033/0-	736/0	رد
ابهام‌گریزی	100/1	106/0	274/0	رد	ابهام‌گریزی	573/0	059/0	568/0	رد
فردگرایی	148/2-	211/0-	034/0	تأیید	فردگرایی	856/1-	196/0-	066/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	089/3	303/0	003/0	تأیید	جهت‌گیری بلندمدت	789/0	083/0	432/0	رد
مردسالاری	240/3	297/0	002/0	تأیید	مردسالاری	645/1	162/0	103/0	رد
افراط‌گرایی	140/0-	013/0-	889/0	رد	افراط‌گرایی	892/1	183/0	061/0	رد
فاصلۀ قدرت	کسب قدرت	741/4	428/0	0	تأیید	فاصلۀ قدرت	تلاش/توانایی	324/0	031/0	746/0	رد
ابهام‌گریزی	744/0-	070/0-	458/0	رد	ابهام‌گریزی	549/0-	055/0-	584/0	رد
فردگرایی	195/0-	019/0-	845/0	رد	فردگرایی	183/0-	019/0-	855/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	280/0	027/0	780/0	رد	جهت‌گیری بلندمدت	306/2	237/0	023/0	تأیید
مردسالاری	414/1	128/0	160/0	رد	مردسالاری	015/1	097/0	312/0	رد
افراط‌گرایی	037/0-	003/0-	970/0	رد	افراط‌گرایی	249/2	217/0	024/0	تأیید

با توجه به یافته‌های جدول 5 می‌توان گفت: فاصلۀ قدرت باعث افزایش نگرش وسواس پولی و کسب قدرت از طریق هزینه‌کردن می‌شود، فردگرایی باعث کاهش نگرش نگهداری و حفظ پول و جهت‌گیری بلندمدت و مردسالاری باعث افزایش نگرش مذکور می‌گردد، ابهام‌گریزی و مردسالاری باعث افزایش نگرش ناکافی بودن پول و افراط‌گرایی باعث کاهش این نگرش می‌شود و جهت‌گیری بلندمدت و افراط‌گرایی باعث افزایش نگرش تلاش/توانایی می‌گردد.

در بخش بعدی تحلیل‌ها به بررسی تأثیر نگرش پولی بر سوگیری مالی پرداخته شده ‌است و فرضیۀ­ کلی آن به صورت زیر تعریف می‌شود:

نگرش پولیX بر سوگیریY، تأثیر معنادار دارد.

جدول(6) تأثیر نگرش پولی X بر سوگیری Y

 

متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	سطح معناداری	وضعیت فرضیه	متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	سطح معناداری	وضعیت فرضیه
وسواس پولی	توهم کنترل	006/0-	909/0	رد	وسواس پولی	زیان‌گریزی	035/0-	473/0	رد
نگهداری و حفظ پول	012/0-	814/0	رد	نگهداری و حفظ پول	059/0	243/0	رد
کسب قدرت	035/0-	514/0	رد	کسب قدرت	073/0-	143/0	رد
ناکافی بودن پول	053/0-	215/0	رد	ناکافی بودن پول	051/0	192/0	رد
امنیت	094/0	118/0	رد	امنیت	008/0	871/0	رد
تلاش/توانایی	025/0	642/0	رد	تلاش/توانایی	004/0	937/0	رد
وسواس پولی	محافظه‌کاری	071/0-	193/0	رد	وسواس پولی	پشیمان‌گریزی	013/0	770/0	رد
نگهداری و حفظ پول	012/0	829/0	رد	نگهداری و حفظ پول	012/0-	791/0	رد
کسب قدرت	095/0	098/0	رد	کسب قدرت	027/0-	546/0	رد
ناکافی بودن پول	040/0	397/0	رد	ناکافی بودن پول	057/0	123/0	رد
امنیت	049/0-	410/0	رد	امنیت	042/0-	392/0	رد
تلاش/توانایی	134/0	034/0	تأیید	تلاش/توانایی	022/0	646/0	رد
وسواس پولی	دستر‌س‌پذیری	052/0	280/0	رد	وسواس پولی	حفظ وضع موجود	017/0-	717/0	رد
نگهداری و حفظ پول	010/0-	845/0	رد	نگهداری و حفظ پول	066/0	179/0	رد
کسب قدرت	040/0	409/0	رد	کسب قدرت	002/0	968/0	رد
ناکافی بودن پول	035/0	372/0	رد	ناکافی بودن پول	010/0	791/0	رد
امنیت	052/0	356/0	رد	امنیت	010/0-	849/0	رد
تلاش/توانایی	077/0-	150/0	رد	تلاش/توانایی	080/0-	122/0	رد
وسواس پولی	ابهام‌گریزی	037/0	467/0	رد
نگهداری و حفظ پول	067/0	216/0	رد
کسب قدرت	039/0-	455/0	رد
ناکافی بودن پول	006/0-	892/0	رد
امنیت	035/0-	545/0	رد
تلاش/توانایی	030/0-	584/0	رد

 

با توجه به نتایج جدول 6 مشاهده می‌شود که نگرش تلاش/توانایی باعث افزایش سوگیری محافظه‌کاری می‌گردد.

در بخش بعدی تحلیل‌ها به بررسی تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی پرداخته شده است و فرضیۀ کلی آن به صورت زیر تعریف می‌شود:

جدول(7) تأثیر بُعد X فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری Y

بُعدX فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیریY، تأثیر معنادار دارد.

متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	سطح معناداری		وضعیت فرضیه	متغیر مستقل	متغیر وابسته	ضریب مسیر	سطح معناداری	وضعیت فرضیه
فاصلۀ قدرت	توهم کنترل	023/0-	718/0		رد	فاصلۀ قدرت	زیان‌گریزی	033/0	581/0	رد
ابهام‌گریزی	085/0-	374/0		رد	ابهام‌گریزی	031/0	721/0	رد
فردگرایی	008/0-	903/0		رد	فردگرایی	049/0-	410/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	104/0	202/0		رد	جهت‌گیری بلندمدت	007/0	923/0	رد
مردسالاری	009/0	891/0		رد	مردسالاری	055/0	354/0	رد
افراط‌گرایی	065/0-	442/0		رد	افراط‌گرایی	006/0	934/0	رد
فاصلۀ قدرت	محافظه‌کاری	198/0	006/0		تأیید	فاصلۀ قدرت	پشیمان‌گریزی	048/0-	394/0	رد
ابهام‌گریزی	127/0	248/0		رد	ابهام‌گریزی	064/0	438/0	رد
فردگرایی	087/0	213/0		رد	فردگرایی	056/0-	319/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	029/0	745/0		رد	جهت‌گیری بلندمدت	033/0	626/0	رد
مردسالاری	101/0-	163/0		رد	مردسالاری	036/0	527/0	رد
افراط‌گرایی	025/0-	798/0		رد	افراط‌گرایی	011/0	875/0	رد
فاصلۀ قدرت	دستر‌س‌پذیری	168/0	008/0		تأیید	فاصلۀ قدرت	حفظ وضع موجود	027/0-	640/0	رد
ابهام‌گریزی	109/0	249/0		رد	ابهام‌گریزی	047/0	584/0	رد
فردگرایی	064/0-	302/0		رد	فردگرایی	017/0	773/0	رد
جهت‌گیری بلندمدت	010/0	898/0		رد	جهت‌گیری بلندمدت	001/0	985/0	رد
مردسالاری	071/0-	276/0		رد	مردسالاری	031/0-	609/0	رد
افراط‌گرایی	012/0-	886/0		رد	افراط‌گرایی	024/0-	761/0	رد
فاصلۀ قدرت	ابهام‌گریزی	079/0-	210/0		رد
ابهام‌گریزی	104/0	276/0		رد
فردگرایی	065/0-	306/0		رد
جهت‌گیری بلندمدت	021/0	799/0		رد
مردسالاری	051/0	450/0		رد
افراط‌گرایی	031/0-	722/0		رد

 

با توجه به نتایج جدول7 مشاهده می‌شود که فاصلۀ قدرت به ترتیب باعث افزایش سوگیری محافظه‌کاری و دسترس‌پذیری می‌گردد.

حال با توجه به نتایج سه قسمت گذشته، نقش میانجی نگرش پولی در رابطۀ بین فرهنگ فردی سرمایه‌گذار و سوگیری مالی در جدول 8 مشخص می‌شود.

 

جدول(8) نقش میانجی نگرش پولی در رابطۀ بین فرهنگ فردی سرمایه‌گذار و سوگیری مالی

رابطۀ ۱		رابطۀ ۲		رابطۀ ۳		میانجی‌گری
فاصلۀ قدرتßوسواس پولی	ü	وسواس پولیßمحافظه‌کاری	û	فاصلۀ قدرتßمحافظه‌کاری	ü	ندارد
فاصلۀ قدرتßوسواس پولی	ü	وسواس پولیßدسترس‌پذیری	û	فاصلۀ قدرتßدسترس‌پذیری	ü	ندارد
فاصلۀ قدرتßکسب قدرت	ü	کسب قدرتßمحافظه‌کاری	û	فاصلۀ قدرتßمحافظه‌کاری	ü	ندارد
فاصلۀ قدرتßکسب قدرت	ü	کسب قدرتßدسترس‌پذیری	û	فاصلۀ قدرتßدسترس‌پذیری	ü	ندارد
فاصلۀ قدرتßناکافی بودن پول	ü	ناکافی بودن پولßمحافظه‌کاری	û	فاصلۀ قدرتßمحافظه‌کاری	ü	ندارد
فاصلۀ قدرتßناکافی بودن پول	ü	ناکافی ­=بودن ­پولßدسترس‌پذیری	û	فاصلۀ قدرتßدسترس‌پذیری	ü	ندارد
ابهام‌‌‌گریزیßناکافی بودن پول	ü	ناکافی بودن پولßسوگیری‌ها	û	ابهام‌گریزیßسوگیری‌ها	û	ندارد
فردگراییßنگهداری و حفظ پول	ü	نگهداری و حفظ پولßسوگیری‌ها	û	فردگراییßسوگیری‌ها	û	ندارد
جهت‌گیری بلندمدتßنگهداری و حفظ پول	ü	نگهداری و حفظ پولßسوگیری‌ها	û	جهت‌گیری بلندمدت ßسوگیری‌ها	û	ندارد
جهت‌گیری بلندمدتßتلاش/توانایی	ü	تلاش/توانایی ßمحافظه‌کاری	ü	جهت‌گیری بلندمدتßمحافظه‌کاری	û	دارد (کامل)
مردسالاریßنگهداری و حفظ پول	ü	نگهداری و حفظ پولßسوگیری‌ها	û	مردسالاریßسوگیری‌ها	û	ندارد
مردسالاریßناکافی بودن پول	ü	ناکافی بودن پولßسوگیری‌ها	û	مردسالاریßسوگیری‌ها	û	ندارد
افراط‌گراییßناکافی بودن پول	ü	ناکافی بودن پولßسوگیری‌ها	û	افراط‌گراییßسوگیری‌ها	û	ندارد
افراط‌گراییßامنیت	ü	امنیتßسوگیری‌ها	û	افراط‌گراییßسوگیری‌ها	û	ندارد
افراط‌گراییßتلاش/توانایی	ü	تلاش/توانایی ßمحافظه‌کاری	ü	افراط‌گرایی ßمحافظه‌کاری	û	دارد (کامل)

 

با توجه به نتایج جدول 8 می‌توان نتیجه گرفت که از میان ابعاد نگرش پولی، تنها نگرش تلاش/توانایی نقش میانجی‌گری کاملی را در رابطۀ بین فرهنگ جهت‌گیری بلندمدت و افراط‌گرایی و سوگیری محافظه‌کاری ایفا می‌کند.

به منظور تحلیل سوگیری‌ها از منظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، فرضیۀ کلی زیر مطرح گردید:

در سوگیریY بین افراد با ویژگی جمعیت‌شناختیX، تفاوت معناداری وجود دارد.

 

جدول(9) رابطۀ بین ویژگی جمعیت‌شناختیX افراد و سوگیریY

متغیر مستقل	متغیر وابسته	آمارۀ فی یا تاوگودمن و کروسکال	سطح معناداری	وضعیت فرضیه	متغیر مستقل	متغیر وابسته	آمارۀ فی یا تاوگودمن و کروسکال	سطح معناداری	وضعیت فرضیه
جنسیت	توهم کنترل	016/0	861/0	رد	وضعیت اشتغال	توهم کنترل	268/0	038/0	تأیید
	محافظه‌کاری	048/0	604/0	رد		محافظه‌کاری	122/0	627/0	رد
	دسترس‌پذیری	086/0	353/0	رد		دسترس‌پذیری	169/0	343/0	رد
	ابهام‌گریزی	045/0	625/0	رد		ابهام‌گریزی	101/0	756/0	رد
	زیان‌گریزی	104/0	259/0	رد		زیان‌گریزی	181/0	280/0	رد
	پشیمان‌گریزی	231/0	012/0	تأیید		پشیمان‌گریزی	202/0	187/0	رد
	حفظ وضع موجود	104/0	259/0	رد		حفظ وضع موجود	179/0	290/0	رد
سن	توهم کنترل	016/0	610/0	رد	شغل آزاد یا غیرآزاد	توهم کنترل	152/0	100/0	رد
	محافظه‌کاری	052/0	110/0	رد		محافظه‌کاری	024/0	791/0	رد
	دسترس‌پذیری	018/0	558/0	رد		دسترس‌پذیری	082/0	377/0	رد
	ابهام‌گریزی	021/0	481/0	رد		ابهام‌گریزی	024/0	793/0	رد
	زیان‌گریزی	088/0	017/0	تأیید		زیان‌گریزی	158/0	088/0	رد
	پشیمان‌گریزی	042/0	179/0	رد		پشیمان‌گریزی	112/0	226/0	رد
	حفظ وضع موجود	031/0	302/0	رد		حفظ وضع موجود	027/0	772/0	رد
وضعیت تأهل	توهم کنترل	032/0	725/0	رد	میزان متوسط اختصاص ماهانه به خرید سهام	توهم کنترل	014/0	656/0	رد
	محافظه‌کاری	011/0	906/0	رد		محافظه‌کاری	035/0	258/0	رد
	دسترس‌پذیری	023/0	803/0	رد		دسترس‌پذیری	031/0	313/0	رد
	ابهام‌گریزی	064/0	487/0	رد		ابهام‌گریزی	022/0	459/0	رد
	زیان‌گریزی	040/0	666/0	رد		زیان‌گریزی	080/0	026/0	تأیید
	پشیمان‌گریزی	042/0	650/0	رد		پشیمان‌گریزی	035/0	250/0	رد
	حفظ وضع موجود	113/0	223/0	رد		حفظ وضع موجود	002/0	965/0	رد
میزان تحصیلات	توهم کنترل	004/0	774/0	رد
	محافظه‌کاری	012/0	506/0	رد
	دسترس‌پذیری	030/0	178/0	رد
	ابهام‌گریزی	002/0	877/0	رد
	زیان‌گریزی	015/0	430/0	رد
	پشیمان‌گریزی	002/0	885/0	رد
	حفظ وضع موجود	019/0	332/0	رد

 

با توجه به نتایج جدول 9 مشاهده می‌شود که در سوگیری پشیمان‌گریزی بین زنان و مردان تفاوت معناداری وجود دارد و زنان به‌طور چشمگیری بیش از مردان دچار سوگیری پشیمان‌گریزی می‌شوند، در سوگیری زیان‌گریزی بین افراد گروه‌های سنی متفاوت و همچنین بین افراد با میزان متفاوت اختصاص ماهانه به خرید سهام تفاوت معناداری وجود دارد؛ از نظر سنی، افراد ردۀ سنی 20 تا 30سال بیش از سایرین دچار سوگیری زیان‌گریزی هستند و از نظر میزان اختصاص ماهانه به خرید سهام نیز افرادی که به‌طور متوسط در ماه کمتر از 2میلیون تومان به خرید سهام اختصاص می‌دهند به‌طور چشمگیری بیش از سایرین دچار سوگیری زیان‌گریزی هستند و در سوگیری توهم کنترل بین افراد با وضعیت اشتغال متفاوت، تفاوت معناداری وجود دارد و افراد شاغل تمام‌وقت بیش از سایرین دچار سوگیری توهم کنترل می‌شوند.

 

بحث و نتیجه‌گیری

تحقیق حاضر برای اولین‌بار به بررسی توأمان فرهنگ، سوگیری مالی و نگرش پولی پرداخت و تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران بر سوگیری‌های مالی آن‌ها در سرمایه‌گذاری با توجه به نقش نگرش پولی آن‌ها را مورد مطالعه قرار داد. در این تحقیق به‌طور کلی 6 گروه اصلی فرضیه سنجیده شد.

در دستۀ فرضیه‌های مربوط به تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر نگرش پولی مشخص شد که: فاصلۀ قدرت با وسواس پولی، کسب قدرت از طریق هزینه‌کردن، ابهام‌گریزی با ناکافی بودن پول، جهت‌گیری بلندمدت با نگهداری و حفظ پول و تلاش/توانایی، مردسالاری با نگهداری و حفظ پول و ناکافی بودن پول رابطۀ مستقیم دارند و فردگرایی با نگهداری و حفظ پول، افراط‌گرایی با ناکافی بودن پول رابطۀ معکوس و با تلاش/توانایی رابطۀ مستقیم دارد، که در مقایسه با مطالعات پیشین می‌توان چنین بیان کرد که در گذشته نیز هافستد (۲۰۱۱) اشاره‌ای جزئی به مبحث نگرش پولی و ارتباط آن با ابعاد فرهنگی داشته ‌است.

در مورد فرضیه‌های مربوط به تأثیر نگرش پولی بر سوگیری مالی چنین نتیجه شد که: که نگرش تلاش/توانایی با محافظه‌کاری رابطۀ مستقیم دارد که در مطالعات گذشته نیز در مطالعۀ هادورن (۲۰۱۴) چنین یافت می‌شود که به‌طور کلی احساسات و نگرش افراد بر رفتار آن‌ها اثرگذار است.

در راستای بررسی فرضیه‌ها مربوط به تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر سوگیری مالی نیز مشخص شد که فاصلۀ قدرت با محافظه‌کاری و دسترس‌پذیری رابطۀ­ مستقیم دارد. نتایج تحقیق حاضر در راستای تأثیر فرهنگ فردی سرمایه‌گذار بر بروز سوگیری مالی در وی با نتایج پژوهش‌های چانگ و لین (۲۰۱۵) هم‌راستا است. اما در مورد بعد مردسالاری از ابعاد فرهنگی، نتایج تحقیق حاضر با نتایج هیچ‌یک از مطالعات انجام‌شده هم‌راستایی ندارد و به‌طور مشخص مطالعۀ بودایی (۲۰۱۱)، جنسیت (بعد فرهنگی مردسالاری) را از جمله علت‌های اصلی پدیدار گشتن سوگیری و بروز رفتارهای غیرعقلایی بیان می‌کند. نبود رابطۀ معنادار بین مردسالاری و سوگیری‌های مالی را چنین می‌توان تبیین کرد: به دلیل اینکه به‌طور کلی مردان بیش از زنان دچار انواع سوگیری می‌شوند(هافستد، 2011) و با توجه به اینکه پاسخ‌گویان در این مطالعه بیش‌تر زنان بوده‌اند، در نتیجه بر نتایج کلی تأثیرگذار بوده و مردسالاری در جامعۀ موردمطالعه کم‌رنگ بوده و نبود رابطۀ بین مردسالاری و انواع سوگیری‌ها توجیه می‌گردد.

در راستای بررسی تأثیر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی بر سوگیری‌های مالی نیز نتیجه بدین گونه شد: در سوگیری پشیمان‌گریزی بین زنان و مردان، در سوگیری زیان‌گریزی بین افراد گروه‌های سنی متفاوت، در سوگیری توهم کنترل بین افراد با وضعیت اشتغال متفاوت و در سوگیری زیان‌گریزی بین افراد با میزان مختلف اختصاص ماهانه به خرید سهام تفاوت معناداری وجود دارد.

با توجه به نتایج تحقیق در حوزۀ تأثیر نگرش پولی بر بروز سوگیری‌های مالی، از میان ابعاد نگرش پولی، تأثیر نگرش تلاش/توانایی بر سوگیری محافظه‌کاری تأیید شد و از آن‌جا که از سایر نتایج می‌توان تأثیر جهت‌گیری بلندمدت و افراط‌گرایی بر بعد تلاش/توانایی را مشاهده کرد، به دلیل مثبت بودن این رابطه پیشنهاد می‌شود که:

-با در نظر گرفتن شخصیت افراد و معامله‌گر یا سرمایه‌گذار بودن آن‌ها، می‌توان با آموزش‌های متناسب و فرهنگ‌سازی در راستای کاهش درجۀ بلندمدت بودن جهت‌گیری در تصمیم‌گیری و کاهش افراط‌گرایی آن‌ها در انتها انتظار کاهش سوگیری محافظه‌کاری را داشت.

با توجه به نتایج تحقیق در حوزۀ تأثیر فرهنگ بر بروز سوگیری مالی پیشنهاد می‌گردد که:

- با توجه به اینکه یکی از ابعاد فرهنگ که تأثیر آن بر سوگیری‌ها در تحقیق حاضر تأیید شده، فاصلۀ قدرت است و طبق نظریۀ بلوغ آرگریس شرکت‌هاي بورسی، سازمان‌هاي نابالغی قلمداد می‌شوند که به‌واسطۀ فاصلۀ قدرت زیاد، به‌شیوۀ دیوان‌سالاری اداره می‌شوند و این فرهنگ سازمانی ناسالم همراه با سایر عوامل منجر به سوگیری در تصمیم‌گیری‌ها می‌شود، مدیران کشور باید در راستای یکسان‌سازی افراد با برنامه‌های عملی و فرهنگی قدم برداشته تا با کاهش فاصلۀ قدرت بین افراد، سوگیری‌هایی را که امکان مبتلا شدن به آن‌ها وجود دارد، کاهش داده و از این طریق به پویایی بازارهای مالی و اقتصاد کشور نیز کمک کنند.

- سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان در حوزۀ سرمایه‌گذاری و بازار سرمایه با تمركز بر فرهنگ‌سازي و آموزش مفاهيم مالي، باعث افزایش سـواد مـالي و به دنبال آن افزایش رفتارهـاي منطقي در بازار سرمايه شوند. باید توجه داشت که فرهنگ هر سازمان شبکه‌ای پیچیده از روابط است و چون روابط مذکور با گذر زمان تغییر می‌کند، وظایف باید از سوی مدیران و کارکنان منابع انسانی هماهنگ شود تا هرگونه تغییر مثبت در سازمان حفظ شده و در راستای مسیر سازندگی ادامه‌دار گردد.

- سرمایه‌گذاران بازار سرمایه با بررسی دلایل و احساسات خود در زمان تصمیم‌های سرمایه‌گذاری و افزایش مطالعه و بالا بردن سطح دانش خود یا با استفاده از کمک مشاوران این حوزه به شناسایی خلاءهای موجود بپردازند. منشأ این خلاءها معمولاً دلایل فرهنگی و ممکن است موجب تصمیم‌های ناصحیح در زمینۀ سرمایه‌گذاری شود و لازم است سرمایه‌گذاران با آن‌ها آشنا شوند و درصدد رفع این عیوب برآیند.

- افرادی که در واحدهاي مشاوره سرمايه‌گذاري به‌عنوان کارشناس به ارائۀ خدمات می‌پردازند علاوه بر تسلط بر علوم مالی، در زمینۀ علوم رفتاری نیز تسلط کافی داشته باشند تا بتوانند مشاوره‌ای متناسب با هر یک از سرمایه‌گذاران به آن‌ها بدهند. ارائۀ خدمات مذکور سبب می‌شود تا اتکای محض سرمایه‌گذاران به شنيده‌ها، شايعات و مطالب غیرعلمی و غیرموثق کاهش یافته و درست تصمیم‌ بگیرند. 

- به مشاوران مالی پیشنهاد می‌شود قبل از ارائۀ هر نوع مشورت و راهنمایی به مراجعان، آن‌ها را از لحاظ نمونۀ شخصیتی و میزان مستعد بودن به خطاهای ادراکی و سوگیری‌ها سنجیده و طبق نتایج به‌دست‌آمده به تنظیم سبد سهام آن‌ها یا ارائۀ مشاوره بپردازند.

- با توجه به نتایج مربوط به رابطۀ ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و سوگیری‌ها مشاهده می‌شود که در مورد سوگیری پشیمان‌گریزی، زنان بیش از مردان دچار این سوگیری می‌شوند که با ایجاد بستر مناسب برای این قشر از جامعه با فراهم کردن بستر مشارکت اقتصادی زنان و بهینه‌سازی اوقات فراغت خانواده‌ها با آموزش‌های صحیح می‌توان این سوگیری را از آن‌ها زدود. افراد بازۀ سنی 20تا30سال بیش از دیگران دچار سوگیری زیان‌گریزی می‌شوند که با توجه به جوان بودن این قشر و تازه‌وارد بودن در بازار سرمایه می‌توان با ایجاد قوانینی از جمله گذراندن واحدهای آموزشی اجباری قبل از ورود به بازار، از سوگیری‌های آینده که افراد امکان دچار شدن به آن‌ها را دارند جلوگیری کرد یا آن‌ها را تا حد زیادی کاهش داد. در مورد میزان اختصاص ماهانۀ افراد به خرید سهام نیز مشاهده می‌شود افرادی که زیر 2میلیون تومان به صورت ماهانه به خرید سهام اختصاص می‌دهند بیش از سایرین دچار سوگیری زیان‌گریزی می‌شوند که دلیل آن را می‌توان به دعوت یکبارۀ مردم به سمت سرمایه‌گذاری در بورس و به تبع آن هجوم عموم مردم (آشنا و ناآشنا) به بورس نسبت داد که این مهم با تغییر سیاست‌گذاری‌های کلان در اقتصاد برای پیشبرد اقتصادی کشور از سایر طرق و در نتیجه نیاز کمتر به دعوت‌های عمومی و ایجاد جو در میان مردم تحقق می‌یابد.

پیشنهادها برای تحقیقات آتی:

- پایه و اساس تغییر واقعی فرهنگ سازمان برقراری اعتماد می‌باشد. با توجه به اینکه این مبحث یکی از بنیادی‌ترین وجوه روابط انسانی است، پیشنهاد می‌گردد در تحقیقات آتی سنجیده شده و نتیجل نهایی آن بر بروز سوگیری بررسی گردد.

- در این تحقیق متغیر نگرش پولی به‌عنوان متغیر میانجی در نظر گرفته و نقش آن سنجیده شد. بی‌شک متغیرهای دیگری نیز وجود دارند که ممکن است نقش تعدیل‌گر یا میانجی بین رابطۀ فرهنگ و انواع سوگیری‌ها ایفا کنند. به محققان پیشنهاد می‌گردد تا عواملی را همچون سواد مالی، هوش مالی، شخصیت، محل زندگی و ... که امکان تأثیر بر این رابطه را دارند بررسی کنند.

- در تحقیق حاضر به دلایلی همچون محدودیت‌های زمانی فقط به بررسی تأثیر فرهنگ بر سوگیری پرداخته شد، اما با توجه به اینکه برخی تحقیقات خارجی تأثیر عواملی همچون میزان مالیات، سود بانکی، تورم و ... را نیز بر بروز سوگیری در افراد مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند، محققان می‌توانند در تحقیقات آتی دربارۀ عوامل یادشده در بازار سرمایۀ ایران نیز مطالعه و پژوهش نمایند.

 

References

Awn, A. M., & Azam, S. F. (2020). The influence of attitude and subjective norm on intention to invest in Islamic bonds [bonds (Sukuk)]: a study of Libyan investors. International Journal of Business Society, 4(4), 27-33.

Bababjani Mohammadi, S., Mortazavi, S., Maharati, Y., & Tehrani, R. (2017). The Mediating Role of Psychological Bias Between Relationship of National Culture Dementias and Irrational Behaviors. Journal of Executive Management, 9(17), 81-103. (In Persian)

Berthet, V. (2022). The impact of cognitive biases on professionals’ decision-making: A review of four occupational areas. Frontiers in Psychology, 12, 802439.

Boudaoui, A. (2011). A study of behavioral finance: background, theories and application (Doctoral dissertation).

CAO, M. M., NGUYEN, N. T., & TRAN, T. T. (2021). Behavioral factors on individual investors' decision making and investment performance: A survey from the Vietnam Stock Market. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(3), 845-853.

Chandani, A., Ratnalikar, V. A., Bhatia, A., & Mehta, M. (2020). An empirical study to analyze the human behavioral aspects on individual financial decisions based on Indian context. Materials Today: Proceedings.

Chang, C. H., & Lin, S. J. (2015). The effects of national culture and behavioral pitfalls on investors' decision-making: Herding behavior in international stock markets. International Review of Economics & Finance, 37, 380-392.

Chen, C. J., Guo, R. S., Wang, S. H., & Lin, Y. H. (2022). Power distance diversification, ownership structure, and business group performance. Journal of Business Research, 151, 70-85.

Darabi, R., Valikhani, M. J., & Chenari Boket, H. (2016). Aspects and approaches of behavioral finance theories. Accounting and Auditing Studies, 5(17), 78-95.

Eslami Mofid Abadi, H., Fooladi, A., & Tootian Esfahani, S. (2022). The Impact of Behavioral Financial Characteristics on Investment Decisions by Emphasizing the Mediating Role of Individual and General Characteristics of Investors in Tehran Stock Exchange. Financial and Behavioral Researches in Accounting, 1(3), 89-114. (In Persian)

 Mohseni Dehkalani, N., Rahnamay Roodposhti, F., Kordlouie, H., Khanmohammadi, M. H., & Shahverdiani, S. (2021). The Effect of Managers’ Perception Bias Model on Earnings Management. International Journal of Finance & Managerial Accounting, 6(21), 185-205.

Fooladi, A., Esfahani, S. T., & Abadi, H. E. M. (2022). The Impact of Behavioral Financial Characteristics on Investment Decisions by Emphasizing the Mediating Role of Individual and General Characteristics of Investors in Tehran Stock Exchange.

Ghayour Baghbani, S. M., & Behboodi, O. (2017). Factors affecting the behavior of investors regarding phenomenographical approach. Journal of Asset Management and Financing, 5(3), 57-76. (In Persian)

Henchoz, C., Coste, T., & Wernli, B. (2019). Culture, money attitudes and economic outcomes. Swiss journal of economics and statistics, 155(1), 1-13.

Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing Cultures: T he Hofstede Model in Context. Online readings in psychology and culture, 2(1), 2307-0919.

Hofstede, G., Garibaldi de Hilal, A. V., Malvezzi, S., Tanure, B., & Vinken, H. (2010). Comparing regional cultures within a country: Lessons from Brazil. Journal of Cross-Cultural Psychology, 41(3), 336-352.

Hsu, Y. L. (2022). Financial advice seeking and behavioral bias. Finance Research Letters, 46, 102505.

Jahani, A., Shourvarzi, M. R., Masih Abadi, A., & Mehrazin, A. (2022). A Model for Explaining Investors' Financial Behaviors Based in Environmental Activities Based on Perceptions of Stock Portfolio Returns and Psychological Mechanisms in Tehran Stock Exchange. Agricultural Economics Research, 14(1), 1-18. (In Persian)

Jalilvand, A., Rostami Noroozabad, M., & Rahmani, S. (2016). Recent Evidence on Investors’ Behavior in the Tehran Stock Exchange: Preliminary Evidence and Future Insights. Financial Research Journal, 18(1), 95-125. (In Persian)

Jamshidi, N., & Ghalibaf Asl, H. (2020). Analysis on trading behavior of individual and institutional investors in Tehran Stock Exchange From the perspective of behavioral bias and factors affecting it. Financial Knowledge of Securities Analysis, 13(46), 159-178. (In Persian)

Jena, L. P. (2022). Cognitive Biases of Trained Finance Professionals in India: An Exploratory Analysis Labanya Prakash Jena. Management Dynamics, 22(1), 43-51.

Kalaycı, K. (2015). Price complexity and buyer confusion in markets. Journal of Economic Behavior & Organization, 111, 154-168.

Kanin, A. (2022). The Impacts of Financial Literacy on Financial decisions and biases (Doctoral dissertation, Mahidol University).

Khan, M. A., Gu, L., Khan, M. A., & Meyer, N. (2022). The effects of national culture on financial sector development: Evidence from emerging and developing economies. Borsa Istanbul Review, 22(1), 103-112.

Kordlouie, H., Dashti, N., & Seifollahi, R. (2015). A comparative survey on behavioral factors on financial assets investment. Journal of Investment Knowledge, 4(1)33-52. (In Persian)

Kumari, A., Goyal, R., & Kumar, S. (2022). Review on Behavioral Factors and Individual Investors Psychology Towards Investment Decision Making. ECS Transactions, 107(1), 8009.

Li, H., Wang, T., Cao, Y., Song, L., Hou, Y., & Wang, Y. (2022). Culture, thinking styles and investment decision. Psychological Reports, 125(3), 1528-1555.

Nayebmohseni, S., Khalifehsultani, S. A., & Hejazi, R. (2022). Developing a Behavioral Model of Individual Investors’ Decision-making in the Iranian Capital Market. Financial Research Journal, 23(4), 625-652. (In Persian)

Osoolian, M., Hasannejad, M., Sadeghi Sharif, S. J., & Hamzenejadi, Y. (2021). Intuitive Thinking, Behavioral Biases and Performance of Professional Investors in Tehran Stock Exchange. Financial Research Journal, 23(1), 17-39. (In Persian)

 Pourkarim, Y., Jabbarzadeh Kangarlouei, S., Bahri Sales, J., & Galavandi, H. (2020). The Effect of Metacognition and Cognitive Failures on Investors Judgment and Decision Making: The Role of Voluntary Disclosure. Financial Knowledge of Securities Analysis, 13(46), 79-95. (In Persian)

Prosad, J. M., Kapoor, S., Sengupta, J., & Roychoudhary, S. (2017). Overconfidence and disposition effect in Indian equity market: an empirical evidence. Global Business Review, 19(5), 1303-1321.

Rahnama Roodposhti, F., & Tajmir Riahi, H. (2016). Modeling the effect of behavioral baises on capital market depression based on interpretive-structural model (ISM). Financial Engineering and Portfolio Management, 5(19), 111-130. (In Persian)

Rajagopalan, P., & Gurusamy, S. (2015). Behavioural biases and perception of retail investors in stock market-an empirical approach. Sumedha Journal of Management, 4(1), 113-140.

Sadeqi Arani, Z., Dehghan Manshadi, S. (2020). Irrational behaviors in financial decisions (an introduction to money psychology, behavioral finance and financial therapy). Yazd. Publications of the Academic Jihad Organization of Yazd Province. (In Persian)

Sadeqi Arani, Z., Mazroui Nasrabadi, E., & Moslehi Vadeghani, M. (2019). Analysis of Women’s Attitudes and Beliefs towards Money under the influence of Employment and Personality (Case: Employed and Unemployed Women in Kashan). Woman in Development & Politics, 17(4), 513-538. (In Persian)

salimi, M., ebrahimi shaghaghi, M., & mashayekhi fard, S. (2021). Investigating the effect of personality traits and individual motivation on the tendency of investors' herd behavior with the moderating role of experience and financial knowledge in Tehran Stock Exchange. Financial and Behavioral Researches in Accounting, 1(2), 1-20. (In Persian)

Sekita, S., Kakkar, V., & Ogaki, M. (2022). Wealth, financial literacy and behavioral biases in Japan: the effects of various types of financial literacy. Journal of the Japanese and International Economies, 64, 101190.

Sent, E. M., & Kroese, A. L. (2022). Commemorating Geert Hofstede, a pioneer in the study of culture and institutions. Journal of Institutional Economics, 18(1), 15-27.

Septyanto, D., Basri, Y. Z., & Mariyanti, T. (2018). Determination of Muslim investor behavior in investing in indonesian capital markets through investor intention. American Research Journal of Business and Management, 4(1), 1-17.

Sholin, T. (2022). The impact of culture on money attitudes: Understanding honor, face, and dignity and their relation to money scripts (Doctoral dissertation, Kansas State University).

Statman, M. (2014). Behavioral Finance: Peter Bernstein and The Journal of Portfolio Management. The Journal of Portfolio Management, 40(5), 24-37.

Yoo, B., & Shin, G. C. (2017). Invariant effect of individual cultural orientations: An application of CVSCALE. International Marketing Review.

Yoo, B., Donthu, N., & Lenartowicz, T. (2011). Measuring Hofstede's five dimensions of cultural values at the individual level: Development and validation of CVSCALE. Journal of international consumer marketing, 23(3-4), 193-210.

Zabihzadeh, A., Mazaheri, M. A., Hatami, J., Richman, M. J., & Tavakoli, M. (2022). Culture as an effective frame of reference in clinical decision-making: A comparison of Iranian, American, and Canadian psychotherapists. Asian Journal of Psychiatry, 67, 102928.

Zhang, Q. (2013). Study on the Impact of Incentive Mechanisms and Internal Control Systems on Risk Management in Commercial Banks. I-Business, 5(3B), 154.

Zolduoarrati, E., Licorish, S. A., & Stanger, N. (2022). Impact of individualism and collectivism cultural profiles on the behaviour of software developers: A study of stack overflow. Journal of Systems and Software, 192, 111427.

 

 

---

[1]  کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار گرایش مالی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران (E-mail: [e-mail])

[2]  استادیار گروه مدیریت و کارآفرینی، دانشکده علوم مالی، مدیریت و کارآفرینی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران (نویسندۀ مسئول)

 (E-mail: [e-mail]) 

[3]  استادیار گروه مدیریت کسب‌وکار، دانشکده علوم مالی، مدیریت و کارآفرینی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

 (E-mail: [e-mail])

 

DOI: 10.30486/FBRA.2023.1976778.1173

 

[4]   Comprehensive Meta Analysis 2

[5]  Binomial test

[6]  Friedman test

[7]  Interpretive structural modelling

---