Manuscript ID : IJPA-2308-11142 Visit : 9 Page: -

Article Type: Original Research

Presenting the development model of biotechnology policies in the Ministry of Jihad Agriculture

Subject Areas : Public Policy In Administration

Soheil eghbali zade ¹ , sedighe Tootian ² , leila saedi ³ , Shahrazad tayaran ⁴

1 - PhD student in public administration, Islamic Azad University, Research Sciences Unit (Tehran)
2 - Associate Professor, Department of Public Administration, Islamic Azad University, Tehran West Branch, and visiting Islamic Azad University, Research Sciences Branch
3 - islamic azad university
4 - Associate Professor, Department of Industrial Management, Faculty of Management, Islamic Azad University, Tehran Electronics Unit, Tehran, Iran

Received: 2023-08-01 Accepted : 2025-05-02 Published : 2024-08-28

Keywords: Biotechnology policy, Ministry of Agricultural Jihad, content analysis,

Abstract :

Background: Biotechnology is the concept of using biological systems and organisms to develop or produce products or any technological application to produce specific products or processes.

Purpose: The purpose of the current research is to present a model for the development of biotechnology policies in the Ministry of Agricultural Jihad.

Method: This research is applied research and the research method is exploratory. The qualitative part has been done using the theme analysis method and MaxQDA software. The statistical population of this part is equal to 18 experts and senior managers of the Ministry of Agricultural Jihad, who have a specialized doctorate and at least 5 years of experience, were selected for the interview.

Findings: The findings show that the development model of biotechnology policies in the Ministry of Agricultural Jihad can be presented with 3 organizational factors, supporting, inhibiting and 8 components of a developed society, cultural, knowledge and technology, intra-organizational, extra-organizational, individual, group, organizational and 75 indicators.

Conclusion: The results of the present study can help the Ministry of Agricultural Jihad to develop and implement biotechnology policies more effectively. Focusing on improving infrastructure, training manpower, developing supporting laws, increasing international cooperation and creating appropriate financial and social platforms are among the solutions that can lead to greater success of biotechnology policies in the country's agriculture sector.

References:

Nurunnabi, A. S. M., Mozaffor, M., Tabassum, M., Saikat, T. R., Kabir, N., & Hossain, M. A. (2019). Societal Concerns with Biotechnology and Necessity of Regulations. Bangladesh Journal of Bioethics, 10(2), 7-13.
Abuin-Penas, Javier, Babiak, Katherine, Martinez- Patino, Martínez-Patiño, (2020), Athlete’s philanthropy and social responsibility communication on social media during COVID-19. Journal of Human Sport and Exercise
Adenle, A, (2017), Modern Biotechnology for Innovation of Agricultural Development in the Developing World: What Role can Japan Play?, AgBioForum, 20(1): 54-66.
Ahmadian, Abbas Ali, Seyed Sepehr, Ghazi Nouri, Fatemeh, Saghafi, Seyed Soroush, Ghazi Nouri, (2016), The future evaluation of biotechnological innovation paths based on its convergence with other technologies, Biotechnology, 9(1)
Allahyari Fard, Najaf, (2013), examining the combination of biodiversity and sustainable development of biotechnology, conference: Iran Genetics Congress
Asveld, L., Osseweijer, P., & Posada, J. A. (2020). Societal and ethical issues in industrial biotechnology. Sustainability and Life Cycle Assessment in Industrial Biotechnology, 121-141.
Beuzekom, V, Arundel, A, Brigitte, W, (2009), OECD Biotechnology, http://collections.unu.edu/
Blombach, B., Grünberger, A., Centler, F., Wierckx, N., & Schmid, J. (2022). Exploiting unconventional prokaryotic hosts for industrial biotechnology. Trends in Biotechnology, 40(4), 385-397.
Cornelissen, M., Małyska, A., Nanda, A. K., Lankhorst, R. K., Parry, M. A., Saltenis, V. R., ... & Baekelandt, A. (2021). Biotechnology for tomorrow’s world: Scenarios to guide directions for future innovation. Trends in biotechnology, 39(5), 438-444.
Dabbagh Afrooz, Rozita, Bafande Zendeh, Ali Reza, Pasbay, Mohammad, (2020), designing a strategic model of the innovation ecosystem in the field of health using foundation data theory, Health Image, 12(2)
Emami, N., Taqvai, S., Tawana, A., (2009), The Vision of Development of the Iranian Tire Industry in the Horizon 2024, Farazandish Sabz Institute, ISBN: 6-978-600-5627-17
Eslami Farooji, A., Mostafavi Mandi, A., (2014), coherent review studies in different dimensions of biotechnology, the first scientific research congress on the development and promotion of agricultural sciences, natural resources and environment in Iran
Estrada, A. C., Díaz, D. V., & Hernández, C. A. M. (2017). The role of biotechnology in agricultural production and food supply. Ciencia e investigación agraria: Revista Latinoamericana de Ciencias de la Agricultura, 44(1), 1-11.
Ghasem Sharbiani, Mitra, Radfar, Reza, Abedi, Zahra, (2018), the appropriate model of biotechnology commercialization in the field of environment in Iran, the 4th national conference of technology management in Iran.
Habibzadeh, Alireza, Rashid, Siamak, (2016), Application of Biotechnology in Agriculture, Conference on Application of New Technologies in Agriculture, Islamic Azad University of Shiraz
Hosseini Mazinani, Seyyed Mahdi (2014), Agricultural Biotechnology and Frontiers of Knowledge, 9th Congress of Horticultural Sciences
Kasaipour, A., (2016), Vision Document and Cover Analysis Approach, Vihan Publishing House, ISBN:3-46-978-600-8809
Kheradmandnia, Ali, (2014), Biotechnology from the perspective of policies, laws and regulations, communication studies and new technologies
Lacy, W. B., & Busch, L. (1991). The fourth criterion: Social and economic impacts of agricultural biotechnology. NABC.
Malboubi, Mohammad Ali, Habibpour Mehraban, Fatemeh, (2017), Agricultural Biotechnology and Food Safety, Journal of Strategic Researches in Agricultural Sciences and Natural Resources, 3(1)
Nabavi, S. (2016), Zarsav Vision Document: Operational Plan, ISBN:6000458339
Naghizadeh, Mohammad, Bamdad Sufi, Jahaniyar, Mir Afshar, Maryam, (2013), Identifying and prioritizing the risks of technology cooperation projects (biotechnology field), Master's Thesis
Nezam al-Molki, Jafar, Shobeiri Zanjani, Seyed Hassan, (2019), Analysis and Evaluation of the Ethical Bases of the Legal Approach to Open-Source Biotechnology, Master's Thesis
Safari, Hossein, Aldaghi, Amir, (2016), providing a model for valuing innovations in the field of biotechnology based on the ranking of registered patents, 8th year, number 2
Sattari Rad, A., Zamani, L., Omidinia, A. (2019), The Role of Biotechnology in Achieving Sustainable Development Goals, The 7th Scientific Research Conference on the Development and Promotion of Agricultural Sciences and Natural Resources of Iran
Seddighian, M. (2015), Kashan education development vision book (on the horizon of 1404), Maranjab Publishing House, ISBN: 8-964-6111-15-978
Shin, K., Park, G., Choi, J. Y., & Choy, M. (2017). Factors affecting the survival of SMEs: A study of biotechnology firms in South Korea. Sustainability, 9(1), 108.
Tabatabai, Seyyed Badreddin Ibrahim, (2017), The Role of Biotechnology in Agriculture and Environmental Protection, Journal of Strategic Researches in Agricultural Sciences and Natural Resources, 3(1)
Tabatabaian, Seyyed Habibullah, Tahuri, Hamidreza, Taghva, Mohammadreza, Taghavi Fard, Mohammad Taghi, (2017), Analysis of Biomedicine Innovation Ecosystem in Iran, Technology Development Management Quarterly, 5(4)
Varanda, C., Félix, M. D. R., Campos, M. D., & Materatski, P. (2021). An overview of the application of viruses to biotechnology. Viruses, 13(10), 2073.
Yadollahi, Jahangir, Amini, Zahra, (2018), Identifying institutional and environmental factors affecting technology transfer in the environmental field, master's thesis
Zamane Moghadam, N, Khosravi, H, (2021), Biotechnology from the perspective of the right to health in the light of international documents and domestic laws of countries: challenges and solutions, legal research, 25(97)

Full-Text:

ارائه مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی

سهیل اقبالی زاده¹، صدیقه طوطیان*²، لیلا سعیدی³، شهرزاد طیاران⁴

چکیده

زمینه: زیست‌فناوری کشاورزی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های نوین، نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری، کاهش وابستگی به نهاده‌های شیمیایی و توسعه پایدار بخش کشاورزی دارد. با این حال، چالش‌های مرتبط با سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌های زیست‌فناوری، مانع از پیشرفت این حوزه در ایران شده است.

هدف : هدف پژوهش، ارائه مدل توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی بود.

روش‌شناسی: پژوهش حاضر ترکیبی (کیفی-کمی) بود که در بخش کیفی با فراترکیب و تحلیل مضمون (۱۸ مصاحبه با خبرگان) و در بخش کمی به روش پیمایشی (پرسشنامه) انجام شد. روایی و پایایی داده ها با دلفی و آلفای کرونباخ تأیید و تحلیل داده ها با نرم افزار Smart- PLS صورت گرفت.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی تحت تأثیر سه مضمون اصلی (سازمانی، حمایتی و بازدارنده) قرار دارد. این عوامل شامل هشت مضامین فرعی شامل جامعه توسعه‌یافته، فرهنگ، دانش و فناوری، درون‌سازمانی، برون‌سازمانی، فردی-گروهی و سازمانی هستند که در مجموع ۷۵ شاخص برای توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری شناسایی شده است. این مدل، یک چارچوب جامع برای بهبود سیاست‌گذاری در این حوزه ارائه می‌دهد.

نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد موفقیت سیاست‌های زیست‌فناوری وابسته به تقویت زیرساخت‌ها، تحقیقات، قوانین و همکاری‌هاست. مدل ارائه‌شده می‌تواند راهبردهای مؤثری برای وزارت جهاد کشاورزی ایجاد کند و به پیشرفت این حوزه بینجامد.

واژگان کلیدی: زیست فناوری، سیاستگذاری، توسعه پایدار، چارچوب راهبردی، عوامل سازمانی و حمایتی،وزرات جهاد کشاورزی.

[1] گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[2] گروه مدیریت دولتی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) -Tootian.sedighe@wtiau.ac.ir

[3] گروه مدیریت دولتی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[4] گروه مدیریت دولتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

1- مقدمه

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

زیستفناوری رشتهای نوظهور میباشد که میتواند از طریق پیشرفتهای علمی باعث توسعه اقتصادی شود. در نتیجه دولتها در سراسر جهان آن را جدی گرفته و همانطور که از شواهد بر میآید میلیاردها دلار صرف سرمایهگذاری استراتژیهایی برای بهبود توسعه و تجاریسازی تحقیقات زیست فناوری کردهاند(طبیبزاده و همکاران، 1403). بنابراین زیست‌فناوری کشاورزی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های زیست‌فناوری است که تأثیر قابل توجهی بر افزایش بهره‌وری محصولات، کاهش وابستگی به نهاده‌های شیمیایی، بهبود مقاومت گیاهان به تنش‌های محیطی، و توسعه کشاورزی پایدار دارد. پیشرفت‌های اخیر در حوزه زیست‌فناوری، امکان تولید گیاهان تراریخته و محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی را فراهم کرده است که می‌توانند بازده تولید را افزایش داده و نیاز به مصرف سموم و کودهای شیمیایی را کاهش دهند. با وجود این دستاوردها، سیاست‌گذاری و حکمرانی زیست‌فناوری در کشورها نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان موفقیت این فناوری دارد (بروکز و اسمیت، 2024).

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، سیاست‌گذاری زیست‌فناوری کشاورزی بر اساس چارچوب‌های تنظیم‌گری علمی و مبتنی بر ارزیابی ریسک صورت می‌گیرد. در این کشورها، مدل‌های حمایتی شامل تدوین مقررات شفاف، تسهیل فرآیندهای صدور مجوز، ارائه مشوق‌های مالی، و توسعه شبکه‌های تحقیقاتی نقش مهمی در تسریع روند پذیرش این فناوری داشته‌اند (فهام و رنجبر، 1401). به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با استفاده از رویکردهای نظارتی سخت‌گیرانه، بر ایمنی زیست‌محیطی و سلامت مصرف‌کنندگان تأکید دارد، در حالی که ایالات متحده از مدل سیاست‌گذاری مبتنی بر مزایای اقتصادی و علمی فناوری‌های زیستی پیروی می‌کند (بروکز و اسمیت، 2024). این تفاوت‌های سیاست‌گذاری نشان می‌دهد که یک چارچوب نظارتی متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی هر کشور ضروری است (زمانیان و همکاران، 1403). در ایران، توسعه زیست‌فناوری کشاورزی همچنان با چالش‌های متعددی مواجه است. اگرچه سند ملی زیست‌فناوری به عنوان یک برنامه راهبردی برای توسعه این فناوری تدوین شده است، اما در عمل، نبود هماهنگی میان نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی، ضعف در تأمین مالی پروژه‌های تحقیقاتی، و عدم تعریف یک چارچوب مشخص برای ارزیابی ریسک، مانع از پیشرفت سریع این حوزه شده است (فهام و رنجبر، 1401). علاوه بر این، مقررات‌گذاری سخت‌گیرانه و عدم وجود یک رویکرد مشخص در خصوص محصولات زیست‌فناوری، منجر به تأخیر در ورود این محصولات به بازار شده است. این در حالی است که کشورهای پیشرو با تنظیم سیاست‌های تسهیل‌گر، موفق به توسعه تجاری این فناوری‌ها شده‌اند (بروکز و اسمیت، 2024؛ دوناتو¹ و همکاران، 2023). در کشاورزی، تکنیکهای زیستفناوری منجر به تولید محصولات مقاوم به آفات و بیماریها، افزایش بازدهی و بهبود کیفیت محصولات غذایی شده است. به طور مثال، در سال 2019 بیش از 190 میلیون هکتار زمین کشاورزی در جهان با محصولات تراریخته کشت شد که این رقم نشاندهنده پذیرش گسترده این فناوری در سطح جهانی است. همینطور در صنایع غذایی، استفاده از زیست فناوری میتواند به بهبود فرآیندهای تولید، افزایش ایمنی و ارزش غذایی محصولات منجر شود. بر پایه گزارشها، بازار جهانی آنزیمهای صنعتی نقش بااهمیتی در بهبود فرآیندهای تولید صنایع غذایی دارند، تا سال 2026 به حدود 10 میلیارد دلار خواهد رسید. بنابراین توسعه و کارآمدی در این حوزه نه تنها به پیشرفت علم و فناوری کمک میکند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی، توسعه پایدار جامعه و مقابله با چالشهای جهانی مانند تغییرات اقلیمی و امنیت غذایی یاری میرساند. پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که برای تحقق توسعه پایدار زیست‌فناوری کشاورزی، وجود مدل‌های سیاست‌گذاری کارآمد، حمایت‌های مالی و تنظیم‌گری شفاف ضروری است (زمانیان و همکاران، 1403). کشورهایی که دارای چارچوب‌های نظارتی منسجم، قوانین حمایتی و سیاست‌های تشویقی بوده‌اند، توانسته‌اند در مدت‌زمان کوتاهی فناوری‌های نوین زیستی را در بخش کشاورزی توسعه دهند. از سوی دیگر، کشورهایی که فاقد ساختارهای سیاست‌گذاری مناسب بوده‌اند، با چالش‌هایی همچون مقاومت‌های اجتماعی، موانع اجرایی، و کمبود حمایت از نوآوری‌های زیستی مواجه شده‌اند (بروکز و اسمیت، 2024). این تجربیات نشان می‌دهد که ایران نیز برای توسعه زیست‌فناوری کشاورزی، نیازمند یک مدل سیاست‌گذاری جامع و متناسب با شرایط بومی است. زیرا زیست‌فناوری به عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور، نقش کلیدی در توسعه پایدار کشاورزی، افزایش بهره‌وری، بهبود امنیت غذایی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی ایفا می‌کند. در بسیاری از کشورها، توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری به عنوان یکی از اولویت‌های اساسی در بخش کشاورزی مدنظر قرار گرفته است. با این حال، در ایران، علی‌رغم پیشرفت‌های علمی و پژوهشی در حوزه زیست‌فناوری، چالش‌های متعددی در مسیر تدوین و اجرای سیاست‌های کارآمد در وزارت جهاد کشاورزی وجود دارد. از جمله چالش‌های اصلی می‌توان به عدم هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، کمبود زیرساخت‌های لازم برای تجاری‌سازی محصولات زیست‌فناوری، محدودیت‌های قانونی و مقرراتی، و همچنین نگرانی‌های عمومی در خصوص ایمنی زیستی اشاره کرد. علاوه بر این، ضعف در تأمین مالی پروژه‌های تحقیقاتی و عدم ارتباط مؤثر بین مراکز علمی و نهادهای اجرایی نیز از موانع توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری به شمار می‌روند. بنابراین، این پژوهش به بررسی موانع و فرصت‌های توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی پرداخته و پیشنهاداتی برای بهبود و تسریع روند اجرای این سیاست‌ها ارائه خواهد

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

کرد.لذا با توجه به مباحث مطرح شده سوال اصلی پژوهش این است: ارائه مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی چگونه میباشد؟

2- پیشینه تحقیق

زمانیان و همکاران (1403) تأکید می‌کنند که نبود یک چارچوب سیاست‌گذاری یکپارچه و ضعف در تعامل میان نهادهای اجرایی و نظارتی، موجب کند شدن روند توسعه زیست‌فناوری در حوزه‌های کشاورزی، پزشکی و محیط زیست شده است. آن‌ها همچنین اشاره دارند که ساختار حکمرانی موجود نیازمند بازنگری و به‌کارگیری مدل‌های سیاست‌گذاری هماهنگ و کارآمدتر است. بر این اساس، اصلاح نظام حکمرانی زیست‌فناوری می‌تواند به تسهیل توسعه و اجرای سیاست‌های مؤثر در این حوزه کمک کند. فهام و رنجبر (1401) در پژوهش خود به بررسی سیاست‌های کشورهای مختلف در حمایت از فناوری‌های کشاورزی پرداخته و تأکید کرده‌اند که نبود یک چارچوب تنظیم‌گری مشخص، یکی از موانع اصلی توسعه این حوزه در ایران است. آن‌ها نشان داده‌اند که ترکیب سیاست‌های مقررات‌گذاری، تأمین مالی و آموزش می‌تواند نقش مهمی در تسهیل پذیرش فناوری‌های نوین کشاورزی ایفا کند. این یافته‌ها اهمیت تدوین مدل‌های سیاستی کارآمد در حوزه زیست‌فناوری کشاورزی را برجسته می‌سازند. دباغ افروز و همکاران (1400) به طراحی الگوی راهبردی زیست بوم نوآوری در حوزه سلامت با استفاده از نظریه داده بنیاد پرداختند. اساس نتایج تحقیق عوامل علی (دولت، سرمایه مالی)، مقوله محوری (دانشگاه و مؤسسات تحقیقاتی)، راهبردها (تأسیس دانشگاه و مؤسسات پژوهش محور، کوتاه کردن روند اخذ مجوزهای لازم، حمایت دولت از تحقیق و توسعه، مشوق‌های مادی و معنوی و افزایش سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر)، پیامدها (توسعه و رشد اقتصادی) و عوامل زمینه‌ای (جذابیت محل، خدمات بانکی، حقوق مالکیت معنوی) شرایط مداخله‌گر (فرهنگ) شناسایی شد. نظام الملکی و همکاران (1399) به تحلیل و ارزیابی مبانی اخلاقی رویکرد حقوقی زیست فناوری متن باز پرداختند. اصول چهارگانه اخلاق زیستی با لحاظ برخی تغییرات با اصول و مبانی اسلامی سازگار بوده و در نظام حقوقی ایران قابل اعمال است. مقدمه اساسی اصل خودمختاری یا استقلال، علم و آگاهی کامل است. تسهیل اطلاع‌رسانی و دسترسی و تبادل آسان و راحت اطلاعات، مواد زیستی و ابزارهای مورد نیاز در نوآوری از مهم‎ترین عناصر و مؤلفه‌ها در رویکرد زیست‌فناوری متن‌‌باز است؛ این موارد به همراه رویه به اشتراک‌گذاری در رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز در نهایت رویه‌ای مؤثر و کارآمد را برای کسب آگاهی مخاطبین در قلمرو مورد نظر در بیشترین حد ممکن فراهم می‌سازد، به علاوه رویکرد حقوقی مذکور با رفع موانع و محدودیت‌های زمینه‌ساز تبعیض در دسترسی اشخاص به مواد زیستی و اطلاعات نوآورانه و همچنین تجهیزات مورد نیاز در نوآوری یکی از موانع مهم تحقق اصل استقلال یا خودمختاری را از بین می‎برد. در راستای اعمال اصل خیررسانی و زیان نرساندن، بهترین روش برای ارزیابی خطرات و آثار ناشی از نوآوری اتخاذ ابزارهای تبادل اطلاعات یا همان شبکه‌های به اشتراک‌گذاری اطلاعات نوآورانه می‌باشد که یکی از ابزارهای رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز است. بر مبنای اهداف و اصول رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز باید رویکرد مذکور را در راستای تحقق اصل عدالت در اخلاق زیستی دانست. همچنین در مطالعات خارجی پژوهش بروکز و اسمیت (2024) تأکید می‌کنند که سیاست‌های سخت‌گیرانه و نامتناسب می‌توانند مانع نوآوری شوند و سرمایه‌گذاری در زیست‌فناوری را کاهش دهند. آن‌ها همچنین نشان داده‌اند که کشورهایی که مقررات انعطاف‌پذیرتری برای ویرایش ژن اتخاذ کرده‌اند، شاهد پیشرفت بیشتری در به‌کارگیری این فناوری‌ها بوده‌اند. بر این اساس، ایجاد چارچوب‌های نظارتی علمی و مبتنی بر شواهد می‌تواند مسیر توسعه پایدار زیست‌فناوری را هموار کند. هالرمن و همکاران (2024) نشان داده‌اند که کشورهای دارای چارچوب‌های نظارتی شفاف و انعطاف‌پذیر، پذیرش بیشتری نسبت به فناوری‌های زیستی دارند، در حالی که مقررات سخت‌گیرانه می‌تواند نوآوری را کاهش دهد. همچنین، یافته‌های آن‌ها بیانگر این است که یکپارچه‌سازی سیاست‌های زیست‌فناوری با راهبردهای توسعه پایدار، منجر به افزایش کارآمدی این فناوری در کشاورزی و محیط زیست می‌شود. بر این اساس، اصلاح سیاست‌های اجرایی برای رفع موانع قانونی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد. نتایج پژوهش لیمبو ²(2023) به پیشرفت بیوتکنولوژی و تأثیر آن بر جامعه پرداخت. نتایج نشان می‎دهد با افزایش اطلاعات فناورانه، پایگاه داده‎های دانش علمی رشد فوق‌العاده‌ای داشته است. پیشرفت در فناوری منجر به افزایش دانش و اطلاعات بیشتر می‎شود که فناوری بهتری ایجاد می‎کند. پژوهش دیگری توسط دسیلوا و همکاران ³(2022) به بیوتکنولوژی و کشورهای در حال توسعه پرداختند. نتایج نشان می‎دهد بیوتکنولوژی که با فرهنگ و ارزش‌های اخلاقی-اجتماعی عجین شده است، به حل مشکلاتی مانند ناامنی آب و غذا کمک می‎کند که مانع توسعه ملی شده و صلح را در کشورهای در حال توسعه تهدید می‎کند. فقدان امکانات و مهارت‎های حرفه‎ای در بیوتکنولوژی، ابتکارات تحقیق و توسعه را در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته محدود می‎کند و مشارکت کامل آن‎ها را در فعالیت‎های برخاستن در

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

سرمایه گذاری‎های منطقه‎ای ملی و متکی به خود در توسعه پایدار محدود می‎کند. ابوکمار و همکاران⁴ (2021) به آگاهی آموزشی از مسائل بیوتکنولوژی در بین دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه امارات متحده عربی پرداختند. نتایج نشان داد که آگاهی آموزشی در زمینه سواد بیوتکنولوژی و محیط زیست با توجه به دانشکده ثبت نام شده و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز تفاوت معناداری دارد. به طور کلی، عملکرد کلی ضعیفی از درک دانش‌آموزان ما نتیجه‌گیری شد. گروه‎های آگاه به احتمال زیاد اطلاعات دقیق بیوتکنولوژی ارائه شده توسط منابع معتبر از اینترنت یا سخنرانی‎ها را پذیرفته‎اند. آن‎ها دانش خود را از اطرافیان به عنوان منبع ثانویه دریافت کردند. از آنجایی که دانش‌آموزان امارات متحده عربی چندین سوء تفاهم از بیوتکنولوژی و اخلاق آن دارند، نتایج نشان می‎دهد که آگاهی نقش مهمی در شکل‌گیری یک نظر واضح درباره این فناوری ایفا می‎کند. امین و همکاران⁵ (2021) به تربیت امت با معرفی اخلاق زیستی اسلامی در ژنتیک و بیوتکنولوژی نوین پرداختند. نتایج تحقیق نشان می‎دهد که اخلاق زیستی اسلامی مناسب‌ترین بستر برای آموزش و راهنمایی جامعه در زمینه مقبولیت توسعه ژنتیکی و بیوتکنولوژی مدرن است. هسیم و همکاران⁶ (2020) به ادغام و هماهنگی اصول اخلاقی سکولار و اسلامی در تدوین رهنمودهای اخلاقی قابل قبول برای بیوتکنولوژی مدرن در مالزی پرداختند. نتایج نشان می‎دهد شش اصل اخلاقی غالب فلسفه سکولار و اسلامی و اهمیت و ارتباط آن‎ها در بیوتکنولوژی مدرن اثبات شد. این‎ها عبارتند از احسان و عدم سوء نیت به عنوان اصول اصلی یا فراگیر، حفظ ارزش‎های دینی و اخلاقی، حفظ عقل و عقل، حفظ امنیت انسان، حفاظت از نسل‎های آینده و حفاظت از محیط زیست و زیستی. تنوع تنظیمات متعددی در اصطلاحات و تعاریف این شش اصل انجام شد تا اصول راهنمای قابل قبولی برای اخلاق بیوتکنولوژی مدرن در مالزی تدوین شود. اسولد و همکاران⁷ (2019) به مسائل اجتماعی و اخلاقی در زیست فناوری صنعتی پرداختند. در این تحقیق نشان داده شده است که موضوعات اجتماعی و اخلاقی فعلی در زیست فناوری صنعتی بر پنج موضوع متمرکز هستند، پایداری، طبیعی بودن، مسیرهای نوآوری، مدیریت ریسک و عدالت اقتصادی. از این رو بررسی مطالعات گذشته نشان می‌دهد که فقدان چارچوب سیاست‌گذاری یکپارچه، ضعف در تعاملات نهادی و مقررات سخت‌گیرانه، از جمله موانع اصلی توسعه زیست‌فناوری در ایران هستند. بنابراین، اصلاح نظام حکمرانی زیست‌فناوری و تدوین سیاست‌های متناسب با شرایط بومی، برای دستیابی به توسعه پایدار در این حوزه ضروری است.

3- روش شناسی تحقیق

این مطالعه با هدف طراحی مدل توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی، از رویکرد کیفی و تحلیل درون‌داده‌ای استفاده کرد. روش‌های جست‌وجوی سیستماتیک در پایگاه‌های داخلی و خارجی برای جمع‌آوری مروری جامع بود، و نمونه‌گیری هدفمند با معیارهای خاص، شامل خبرگان و مدیران ارشد تهران، با حداقل ۵ سال سابقه انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری و پس‌از تبدیل به متن، با روش مقایسه ثابت تحلیل شدند. فرآیند تحلیل شامل کدگذاری، بازنمایی مفاهیم، و دسته‌بندی در قالب مضامین اصلی و فرعی است که تا رسیدن به اشباع مفهومی ادامه یافت. در این مسیر، ۲۱۰ شاخص شناسایی شد و مفاهیم مرتبط با سیاست‌های زیست‌فناوری، پس از پالایش و تلفیق، در قالب سه بعد اصلی و زیرمقوله‌ها ارائه گردید. این مدل، چارچوبی کلان برای توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی فراهم می‌کند.

در راستای تأمین اعتمادپذیری، از ترکیب روش‌های جمع‌آوری داده (مصاحبه و بررسی اسناد) و تأیید نتایج توسط خبرگان استفاده شد. همچنین، مضامین استخراج‌شده در قالب جداولی برای ۵ نفر از مصاحبه‌شوندگان ارسال شد تا در مورد صحت و دقت آن‌ها اظهار نظر کنند. برای سنجش پایایی، از روش هولستی استفاده شد و از یک خبره خواسته شد که ۳ مصاحبه را به‌صورت مستقل کدگذاری کند. ضریب پایایی بین دو کدگذار برابر با ۸۱ درصد بود که نشان‌دهنده پایایی قابل قبول است.

PAO= 2M/ (𝑛1+𝑛2) = 2*64/(83+74)=0.81 (1):

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

در این پژوهش، روایی محتوا به روش‌های مخصوص پژوهش‌های کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، مضامین استخراج‌شده از مصاحبه‌ها در قالب جداولی به ۵ نفر از خبرگان ارسال شد تا نظرات آن‌ها درباره دقت و ارتباط این مضامین ارزیابی شود. همچنین، فرآیند کدگذاری داده‌ها توسط یک کدگذار مستقل مورد بررسی قرار گرفت تا از همگرایی نتایج اطمینان حاصل شود. علاوه بر این، یافته‌ها و مضامین نهایی توسط اساتید دانشگاهی بازبینی و اصلاح شد تا از صحت و جامعیت آن‌ها اطمینان حاصل شود. این روش‌ها منطبق با معیارهای اعتبارسنجی در پژوهش‌های کیفی هستند و موجب افزایش اعتبار یافته‌های تحقیق می‌شوند.

(2):

نرم‌افزار مکس‌کیودا ⁸ برای کدگذاری و تحلیل داده‌های کیفی حاصل از مصاحبه‌ها استفاده شد. فرآیند تحلیل شامل سه مرحله بود: کدگذاری باز برای شناسایی کدهای اولیه از داده‌های خام مصاحبه‌ها، دسته بندی کدها در قالب مقوله‌ها با توجه به شباهت‌ها و ارتباطات بین کدها، و استخراج مضمون‌های اصلی و فرعی برای ارائه یک دید کلی و جامع از داده‌ها. در این پژوهش، به دلیل موضوع جدید و نوظهور مصاحبه‌ها (ارائه مدل توسعه سیاست‌های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی)، و محدودیت زمان برای گفت‌وگوهای عمیق با خبرگان، همچنین با توجه به ترجیح آن‌ها برای پاسخ به پرسش‌های مشخص و ساختارمند، روش مصاحبه ساختاریافته انتخاب و اجرا شد. تمام مصاحبه‌ها در محیط رسمی و تعیین شده (دفتر کار مورد تایید خبرگان) انجام گرفتند. متوسط زمان هر مصاحبه، با توجه به ساختار دقیق پرسش‌ها و پاسخ‌های مختصر، حدود [45 دقیقه] بود. این روش به جمع‌آوری داده‌های قابل اعتماد و قابل مقایسه کمک کرد. داده‌های جمع‌آوری شده با دقت وارد نرم‌افزار MaxQDA شدند و سپس به روش مذکور، کدگذاری، دسته بندی و تحلیل شدند. یافته‌ها در بخش‌های بعدی این پژوهش به تفصیل شرح داده خواهند شد

یافتهها

تحلیل دادهها در بخش فراترکیب

تحلیل فراترکیب با تنظیم سوال درباره ماهیت تحقیق که هدف اصلی اجرای تحلیل است، آغاز میگردد. هدف اصلی این تحقیق واکاوی مولفههای توسعه سیاستهای زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی میباشد. برای این کار نیازمند به شناسایی شاخصها و مولفههای سیاستهای زیست فناوری در این زمینه است. این پارامتر از طریق پاسخگویی به پرسشهای تنظیم میشود بر این اساس سؤالات مربوطه در این پژوهش در جدول 1 آورده شده است.

[1] Donato

[2] Limbu

[3] DaSilva et al

[4] AbuQamar et al

[5] Amin et al

[6] Hasim et al

[7] Asveld et al

[8] MAXQDA

جدول 1. سوالات تحقیق- تحلیل فراترکیب

شاخصها	سوالات تحقیق
چه‌چیزی (What)	چه شاخص هایی برای توسعه سیاستهای زیست فناوری وجود دارد؟
جامعة مورد مطالعه (who)	جامعة مورد مطالعه برای دستیابی به شاخص‌های توسعه سیاستهای زیست فناوری کدام است؟
محدودة زمانی (when)	موضوع مورد بررسی این تحقیق در چه بازه زمانی و توسط چه کسی بررسی و جستجو شدند؟
چگونه (how)	چه روشهایی برای فراهم کردن مطالعات مورد بررسی این تحقیق استفاده گردید؟

در گام بعدی استخراج مطالعات خارجی در محدوده زمانی مشخص شده با جستجوی سیستماتیک در پایگاههای اطلاعاتی معتبر خارجی صورت گرفته شده است و همچنین برای مطالعات داخلی نیز در بازه زمانی مشخص با جستجوی سیستماتیک در پایگاههای اطلاعاتی نورمگز، ایران داک، سیویلیکا، پرتال جامع علوم انسانی جویشگرهای مانند: جستجوی پیشرفته گوگل و علم نت مقالات مربوطه استخراج شده است. در شکل زیر خلاصه مراحل جستجو و انتخاب منبع مورد نظر بصورت نمودار ارائه گردید.

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

شکل 1. مراحل انتخاب تحقیقات مورد استفاده در استخراج شاخصها

برنامه CASP برای ارزیابی کیفیت مطالعات کیفی اولیه به کار رفت. با استفاده از ده معیار، کیفیت روش شناسی مطالعات سنجیده شد. مقالات با امتیاز کمتر از 25 حذف و مطالعاتی با امتیاز بالاتر از 25 برای شناسایی عوامل مورد استفاده قرار گرفتند. از میان 211 مطالعه، 26 مطالعه (9 خارجی و 17 داخلی) با امتیاز بالاتر از 25 تایید شدند.

جدول 2. نتایج اطلاعات استخراج شده از متون مطالعات داخلی و خارجی تحقیق

شاخصها

محققان

ایمنی زیستی

کریمیان 1389 و بنت و همکاران 2013 و اجاق 1399 و صغتی و نورایی 1381 خردمندیان و همکاران 1394 اسمعیل زاده 1392 و امیدی و فراهانی 1396 اللهیاری 1393

تغییرات اقلیمی

لوبل و همکاران 2008 و امیدی و فراهانی 1396

تنوع زیستی

بنت و همکاران 2013 زمانیان و همکاران 1403 شهبازی و برلیان 1397

توسعه / رقابت پذیری اقتصادی

اجاق 1399 و دیلم صالحی و همکاران 1399 صغتی و نورایی 1381

اخلاقیات/اصول اخلاقی

بنت و همکاران 2013 و اجاق 1399 و صغتی و نورایی 1381 و بهمنی و همکاران 1402 و امیدی و فراهانی 1396 اللهیاری 1393 نظام ملکی و زنجانی 1399

مسئولیت عمومی

بهمنی و همکاران 1402 و اجاق 1399

مهارت نیروی انسانی

صغتی و نورایی 1381 محمدهاشمی و همکاران 1398

گسترش فرهنگی

صغتی و نورایی 1381 و یداللهی و امینی 1390 اللهیاری 1393

پیشرفت علمی و اجتماعی

اجاق 1399

بهبود کیفیت زندگی

اجاق 1399

امنیت و دفاع

اجاق 1399

انصاف و عدالت

اجاق 1399 و دیلم صالحی و همکاران 1399 و بهمنی و همکاران 1402 نظام ملکی و زنجانی 1399

استقلال و خودمختاری

نظام ملکی و زنجانی 1399

ظرفیت و منابع

اجاق 1399

زنجیره غذایی

گاسکل و همکاران 2001

محصولات تراریخته

زی 2024 و بنت و همکاران 2013 و گاسکل و همکاران 2001 و پولاک و شافر2010 گراف و همکاران2010

نگرش

کریم زاده1402

اصلاح ژتیک

زی 2024 و بنت و همکاران 2013 و گاسکل و همکاران 2001

عملکرد

کریم زاده1402

قوانین و مقررات

پولاک و شافر2010 و دیلم صالحی و همکاران 1399 و کریمیان 1389و خردمندیان و همکاران 1394 اجاق 1399

ایجاد ثبات و پایداری

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

بهمنی و همکاران 1402 و دیلم صالحی و همکاران 1399 ابراهیمی و همکاران 1401 شهبازی و برلیان 1397

اطلاع رسانی و آکاهی

زمانیان و همکاران 1403 و کریم زاده1402 نظام ملکی و زنجانی 1399

پاسخگویی

زمانیان و همکاران 1403

امنیت غذایی

زی 2024 و گراف و همکاران2010 و لوبل و همکاران 2008 و صغتی و نورایی 1381 ابراهیمی و همکاران 1401

نواوری

زی 2024 و گراف و همکاران2010 یداللهی و امینی 1390

تامین و منابع مالی

زمانیان و همکاران 1403 و یوسان شو و لینگ 2009 و گراف و همکاران2010 و دیلم صالحی و همکاران 1399

حقوق مالکیت فکری

زی 2024 و بنت و همکاران 2013 خردمندیان و همکاران 1394 صفری و الداغی1395

مدیریت ریسک

زی 2024 و گلوفر2003

حقوق ماکلیت معنوی

زی 2024

ثبت اختراعات

زی 2024 و تی کالفیلد و همکاران 2006 و خردمندیان و همکاران 1394 یداللهی و امینی 1390

همکاری و هماهنگی

زی 2024

توسعه ارتباطات

زی 2024 و زمانیان و همکاران 1403

مشارکت

زی 2024 و اللهیاری 1393

سیاست نظارت

زی 2024 و بهمنی و همکاران 1402

خط مشی بودجه

کریمیان 1389و دیلم صالحی و همکاران 1399

نظارت بر هزینه‌کرد اعتبارات

و دیلم صالحی و همکاران 1399

اصلاح ساختار نهادی

یداللهی و امینی 1390و دیلم صالحی و همکاران 1399

مقررات زادیی

و دیلم صالحی و همکاران 1399

علم و دانش فنی زیست فناوری

صغتی و نورایی 1381

ارتقا مدیریت علمی

صغتی و نورایی 1381

سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی

یوسان شو و لینگ 2009 و صغتی و نورایی 1381 یداللهی و امینی 1390

ثبات سیاسی و اقتدار

صغتی و نورایی 1381

سیاست محور و راهبردها

یوسان شو و لینگ 2009 و خردمندیان و همکاران 1394 یداللهی و امینی 1390 زمانیان و همکاران 1403

ارائه خدمات

زمانیان و همکاران 1403

سرمایه اجتماعی

یوسان شو و لینگ 2009

شبکه سازی

یوسان شو و لینگ 2009

کارافرینی

یوسان شو و لینگ 2009 یداللهی و امینی 1390

سازگاری با محیط زیست

اللهیاری 1393

درون زایی

اللهیاری 1393

انسان محوری

اللهیاری 1393

تجار ی سازی

تی کالفیلد و همکاران 2006 و خردمندیان و همکاران 1394 محمدهاشمی و همکاران 1398

منفعت عمومی

بهمنی و همکاران 1402

پایبندی به حقوق فردی

بهمنی و همکاران 1402

معافیت مالیاتی

محمدهاشمی و همکاران 1398

هزینه کرد تحقیق و توسعه

محمدهاشمی و همکاران 1398 صفری و الداغی1395

تسهیلات فناوری

محمدهاشمی و همکاران 1398

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

- مراحل کُدگذاری بخش کیفی تحلیل مضمون

مرحله اول، آشنایی پژوهشگر با داده‎های جمع آوری شده

اولین گام در تحلیل مضمون آشنایی پژوهشگر با داده‎های جمع‎آوری شده است. بنابراین محقق پس از ترانویسی داده‎ها همراه با جزئیات توصیفی از جمله نحوه ابراز احساسات مصاحبه شونده و مواجهه با پرسشها، شرایط محیطی و ... کار مطالعه چند باره آن‎ها و نوشتن ایده‎های اولیه توسط پژوهشگر را آغاز می‎کند. در این مرحله، بازخوانی مکرر داده‎های کیفی با هدف جستجو معانی و الگوها صورت می‎گیرد.

مرحله دوم، ایجاد کدهای اولیه (سطح اول) یا استخراج مفاهیم

پس از آشنایی پژوهشگر با داده‎ها، کدگذاری اولیه آغاز می‎شود؛ به این ترتیب که ویژگی‎های جالب داده‎ها به شیوهای سیستماتیک و با توجه به مجموعه‎ی آن‎ها کدگذاری می‎شود. در پاسخ به سوالات مصاحبه، هر کد می‎تواند شامل یک یا چند کلمه، عبارت، جمله و یا پاراگراف باشد. کدهای استخراج شده، یا بطور مستقیم در صحبت‎های مصاحبه شوندگان بیان شده بود و یا بشکل تلویحی توسط پژوهشگر از متن مصاحبه‎ها استخراج شدند. در این مرحله براساس هدف تحقیق که ارائه مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی می‎باشد از معیاری به نام اشباع داده یا اشباع نظری برای رسیدن به هدف استفاده شده است. براساس داده‎های به دست آمده از مطالعه متون مختلف و مصاحبه با 18 نفر از خبرگان و مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی این حوزه گزاره‎های مورد نیاز استخراج شده که تعدادی از آن‎ها در جدول 3 ارائه می‎گردد.

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

جدول 3. مضامین فراگیر و مضامین سازمان دهنده

ردیف

ابعاد

مولفه ها

شاخص‎ها

عوامل سازمانی

جامعه توسعه یافته

بهره وری اقتصاد

نهادینه شدن حقوق زیست محیطی در افراد

توسعه اقتصادی عناصر تولید

رشد اقتصادی

پویایی اجتماعی

رشد تولید

زیر ساخت‎های بهداشتی و پزشکی

استقلال اجتماعی

امنیت غذایی

استفاده بهینه از منابع آب و خاک

استقلال اقتصادی

نوآوری در مدل کسب و کار زیست فناوری

توجه به مزیت رقابتی در صنایع نوظهور

توسعه انسانی در حصول به زیست فناوری

سیستم‎های هوشمند

توسعه فناوری‎های زیستی

انتقال فناوری‎های زیستی

آینده نگاری در تغییرات ژنوم

فرهنگی

همبستگی ملی

انقلاب زیستی در رویکرد اجتماعی

همبستگی اهداف دولت و ملت

غنی سازی فرهنگی

فراهم سازی فرصت دانش و فناوری

ایجاد فرصت‎های اشتغال

اخلاقیات زیست فناوری

توانمندی‎های محلی

مشارکت فعال در سند پایداری محیط زیست

توجه به فرصت فرهنگ چندگانه

دانش و فناوری

به روز نمودن دانش کارکنان

تجاری سازی دانش فناوری‎های زیستی

تسهیم دانش

تقویت زیرساخت‎های ارتباطی در حفظ محیط زیست

حفظ مالکیت فکری زیست فناوری

بازبینی اکو سیستم دانش نوآوری

اولویت بخشی در آموزش و پژوهش فاکتورهای زیستی

جنبش‎های نوآوری

تقویت روحیه ابتکاری

بكارگيري و تولید فرآورده‎ها از طریق زیست فناوری

فراگیر نمودن فناوری‎های نوین زیست محیطی

ترتیب دهی فعالیت‎های نوآورانه فردی و گروهی

تصویر سازی آینده سازمان در فناوری

آموزش همگانی

ترویج پژوهش علمی

اهمیت به دانشگران

برگزاری کارگاه‎های تخصصی زیست فناورانه

عوامل حمایتی

درون سازمانی

وضع سیاست‎های کلی سازگار با حوزه زیست فناوری

تنظیم روابط حقوقی با عوامل زیستی

ابلاغ سیاست‎های حوزه فناوری

ترویج خط مشی اقتضایی

مشروعیت ابزار سیاست گذاری

عدالت توزیعی

عدالت قضایی

نوآوری استراتژیک

بسترسازی قوانین حاکمیتی برای حفاظت از محیط زیست

توجه به بازیگران عرصه خط مشی

توجه به مواد زیست فناورانه قانون اساسی

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

وضع سیاست‎های نظارتی

قوانین و اسناد بالادستی

طراحی چند وجهی خط مشی

پی ریزی قانون حفاظت و بهسازي محیط زیست

برون سازمانی

عوامل اقتصادی

عوامل سرمایه ای

به کارگیری زيست فناوري در جهت ارتقاي سطح سلامت جامعه

تامین سلامت و بهداشت جمعیت

استفاده صلح ‎آميز از فناوري زیست فناوری نوين

عوامل بازدارنده

فردی

مقاومت در برابر تغییرات

ناپایداری در کارآفرینی حوزه زیست فناوری

گروهی

ساختار تمرکز سازمانی

ساختار فراسازمانی

سازمانی

نادیده انگاری سرمایه اجتماعی

بوروکراسی اداری

نبود سیستم اطلاعات زیست فناوری

وجود تهدیدهای فراسازمانی

وضع مجوزهای سخت گیرانه در صنایع آلوده ساز

موانع اقتصادی در وضع استانداردهای سازگار با زیست فناوری

منبع:یافته‎های پژوهش

مرحله سوم، جستجوی مضمون‎ها

در این مرحله، کدهای مختلف در قالب مضامین بالقوه دسته بندی و خلاصه داده‌های کدگذاری شده در مضامین مشخص شده مرتب شدند. محقق، کدها را تحلیل کرد و مضمون‌های کلی را با ترکیب کدهای سطح اول، بر اساس ارتباط معنایی آن‌ها، شناسایی کرد. کدهای ناقص، نامرتبط و تکراری حذف شدند. ابتدا مصاحبه‌ها در نرم‌افزار MaxQDA پیاده‌سازی و سپس چندین بار مطالعه، بررسی و بازخوانی شدند تا درک کاملی از آن‌ها حاصل شود.

مرحله چهارم، بازبینی یا بررسی مضمون‎ها

پس از ایجاد و بازبینی اولیه مضامین، مرحله تصفیه و اعتبارسنجی آن‌ها انجام شد. در مرحله اول، خلاصه‌های کدگذاری شده بازبینی شدند و در مرحله دوم، ارتباط مضامین با داده‌ها و کدهای سطح اول و سایر مضامین سطح دوم بررسی شد. با ادغام مضامین فرعی در مضامین بزرگ‌تر، ساختار کلی یافته‌ها مشخص گردید. ابعاد شامل، 1- ویژگی‎های جامعه برای توسعه زیست فناوری، 2- زمینه‎های توسعه زیست فناوری، 3- اصول حاکم بر توسعه زیست فناوری، 4- دستیابی به اهداف توسعه زیست فناوری، 5- حل بایسته و شایسته مسائل ناشی از زیست فناوری، 6- براوردن نیازهای جامعه، 7- حضور در همه ابعاد زندگی بشر، 8- نحوه تعیین خطمشی مناسب، 9- مسائل زیست فناوری، 10- استانداردهای زیست فناوری در سطح ملی با سطح جهانی می‎باشد. از آنجایی که پژوهش حاضر، کیفی می‎باشد لذا دارای منطق استقرایی (جزء به کل) است و به همین دلیل از شواهد به سمت تبین پیش می‎رود و گام به گام در هر مرحله به مفاهیمی کلی‎تر دست پیدا می‎کند. در نهایت بعد از استخراج شاخص‎های به دست آمده، به اعتبار سنجی آن‎ها توسط خبرگان پرداخته شد.

مرحله پنجم، تعریف و نامگذاری مضمون‎ها

پس از دستیابی به تصاویر رضایت‌بخش از مضامین و اصلاح کدهای اختصاصی در هر مضمون و داستان کلی تحلیل، مضامین اصلی (حاصل از ترکیب مضامین فرعی سطح آخر) تعریف و نام‌گذاری شدند. مضامین ارائه شده، بازبینی و تحلیل داده‌های مربوطه در آن‌ها انجام شد. این تعریف و بازبینی، ماهیت هر مضمون و جنبه‌های داده‌های مربوط به هر مضمون را مشخص کرد. نام‌گذاری مضامین اصلی بر مبنای محتویات و نظر پژوهشگر انجام شد. در نهایت، مؤلفه‌های اصلی مدل توسعه سیاست، ارائه گردید.

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

مرحله ششم، نگارش و تحلیل نهایی (ارائه مدل)

این مرحله شامل تحلیل پایانی و نگارش گزارش بوده که پژوهشگر با مجموعه‎ای از مضمون‎های اصلی کاملا انتزاعی و منطبق با ساختارهای زمین‎های پژوهش مواجه است، با توجه به ادبیات موضوع و پرسش‎های پژوهش، یک گزارش علمی تحلیلی تولید می‎کند. ارائه مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی ارائه مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی پس از جمع آوری داده‎ها و کُدگذاری از طریق تحلیل مضمون در شکل 1 قابل مشاهده است. الگوی ارائه شده دارای 3 مضمون اصلی (عوامل سازمانی، حمایتی و بازدارنده)، 8 مضمون فرعی(جامعه توسعه یافته، فرهنگی، دانش و فناوری، درون سازمانی، برون سازمانی، فردی، گروهی و سازمانی) و 75 شاخص می‎باشد.

شکل 2. خروجی مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی در نرم افزار مکس کیودا

مدل توسعه سیاست‎های زیست فناوری در وزارت جهاد کشاورزی مطابق با شکل 2، در پاسخ به سوال اصلی پژوهش براساس خروجی نرم افزار مکس‌کیودا، ارائه شده است.

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری

به‌منظور تبیین روش تحلیل عاملی تاییدی از مدل‌سازی معادلات ساختاری، مولفههای توسعه سیاستهای زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی انتخاب شده و بر اساس مراحل این روش، مدل‌سازی شد. با توجه به اینکه مولفه های توسعه سیاستهای زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی از طریق فراترکیب و تحلیل مضمون شناسایی شد. در گام بعدی به منظور اعتباریابی مدل پژوهش از طریق تحلیل عاملی تأییدی و مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار Smart PLS نسخه 4 استفاده شد. شکل شماره 4و3 خروجی تحلیل عاملی تاییدی در حالت تخمین استاندارد را نشان داده شد.

شکل3. مدل اندازه گیری مولفه های تحقیق در حالت تخمین استاندارد

با توجه به شكل و میزان ضرايب معناداری، از آنجا كه برای تايید فرضیهها مقدار t بايد بیشتر از 96/1يا كمتر از 96/1- باشد، مقدار پارامتر بین دو دامنه در الگو مهم شمرده نمیشود، همچنین مقادير بین اين دو مقدار حاكی از عدم وجود تفاوت معنادار مقدار محاسبه شده برای وزنهای رگرسیونی با مقدار صفر در سطح 95 درصد دارد.

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

شکل 4. مدل اندازه گیری مولفه های تحقیق در حالت معناداری

ارزیابی مدل پژوهش

در این مرحله پایایی، روایی مدل برحسب نوع مدل (ترکیبی یا انعکاسی) و کیفیت مدل تعیین می‌شد. در مدل‌های PLS مدل اندازه‌گیری یا همان سازه‌ها به دو دسته سازه‌های انعکاسی و سازه‌های ترکیبی تقسیم می‌شدند. در پژوهش حاضر تمام مدل‌های اندازه‌گیری از نوع انعکاسی بودند. در ارزیابی پایایی این مدل‌ها باید تک‌بعدی بودن بلوک‌ها تعیین می‌شد. از آلفای کرونباخ برای تعیین تک‌بعدی بودن مدل‌های اندازه گیری استفاده می‌شد. علاوه بر آلفای کرونباخ، در مدل‌های مسیری PLS از پایایی مرکب نیز برای بررسی پایایی سازگاری درونی و تک‌بعدی بودن بلوک‌ها استفاده می‌شد. اگر میزان این شاخص نیز از 7/0 بیشتر بود، پایایی مرکب مدل تایید می‌گردید. برای تشخیص تک‌بعدی بودن یک بلوک پایایی مرکب نسبت به آلفای کرونباخ شاخص مناسب‌تری بود، زیرا آلفای کرونباخ مبتنی بر فرض هم‌ارزی متغیرهای مشاهده شده بود.

جدول 4.بررسی پایایی مدل اندازه گیری

وضعیت	آلفای کرونباخ	پایایی مرکب	عوامل تحقیق
خیلی خوب	0.838	0.866	مشارکت فعال جامعه	مشارکت
			مشارکت همگانی
			مشارکت سیاسی
خیلی خوب	0.848	0.885	بهره وری	اقتصادی
			درامد و اشتغال زایی
			حمایت مالی
			منافع زیست فناوری
خیلی خوب	0.748	0.785	اخلاقیات زیست فناوری	مسائل اخلاقی
			مهندسی ژنتیک
خیلی خوب	0.858	0.895	ارزشها	فرهنگی
			باورها
خیلی خوب	0.74	0.70	محیط زیست	زیست محیطی
			امنیت زیستی
خیلی خوب	0.75	0755	هنجارهای اجتماعی	اجتماعی
			همکاری و تعاملات
			عدالت
خیلی خوب	0.748	0.7	توسعه زیرساخت فناوری	هوشمندسازی
			دانش و فناوری
			آموزش و توانمندسازی
			توجه به کارافرینی

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

مقادیر بدست آمده برای همه متغیرها در دو شاخص آلفای کرونباخ و پایایی مرکب از 7/0 بیشتر شدند که نشان دهنده پایایی مطلوب متغیرهای تحقیق است. بنابراین به صورت کلی مدلهای اندازهگیری از پایایی مطلوبی برخوردارند. این شاخص‌ها از طریق بررسی همبستگی درونی یا بارهای عاملی بین معرف‌ها در مورد پایایی همزمان متغیرها نتیجه می‌گیرند.

5- بحث و نتیجه گیری

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی انجام شد. در این پژوهش با استفاده از روش فراترکیب و تحلیل مضمون، مطالعات مرتبط با های توسعه سیاستهای زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. پس از جستجو و بررسی اولیه فراترکیب 211 منبع در مرحله اولیه، در مجموع 26 مطالعه که حدنصاب لازم برای ورود به فرایند تحلیل را داشتند، انتخاب شدند. سپس با تحلیل عمیق محتوای این 26 مطالعه، شاخص‌ها و مؤلفه‌های کلیدیهای توسعه سیاست های زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی استخراج گردید و سپس با مصاحبه نیمه ساختاریافته خبرگان حوزه موردنظر و عوامل استخراج به هفت مقوله اصلی و20بعد فرعی و 136 شاخصها قابل طبقه‌بندی هستند. در بخش کمی با استفاده از اطلاعات گرد‌آوری شده از طریق پرسشنامه‌ای که بر اساس شاخص‌های شناسایی شده طراحی گردید و در بین نمونه آماری از جامعۀ مورد مطالعه توزیع گردید، شاخص‌های مربوط به مؤلفه‌ها از لحاظ کمی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش در راستای برخی مطالعات پیشین قرار دارد و در عین حال تفاوت‌هایی نیز با تحقیقات قبلی نشان می‌دهد.

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

۱. عوامل سازمانی و نقش آن در توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری: مضامین فرعی شده شده عوامل سازمانی شامل جامعه توسعه یافته، عوامل فرهنگی و دانش و فناوری است. بنابراین این عوامل در کنار ساختارهای اجرایی، منابع انسانی، منابع مالی و فنی، و ارتباطات بین‌سازمانی هستند که تأثیر مستقیمی بر تدوین و اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری دارند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری نیازمند اصلاح ساختارهای تصمیم‌گیری، بهبود فرآیندهای مدیریتی، و افزایش کارآمدی در هماهنگی بین‌بخشی است. نتایج تحقیق حاضر در این زمینه با مطالعات لیمو و همکاران (2023)، قاسم شربیانی و همکاران (1397) و رزاقی پورخانی (1398) همخوانی دارد که آن‌ها نیز به نقش سازمان‌دهی و مدیریت صحیح در اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری اشاره کرده‌اند.

۲. عوامل حمایتی و ضرورت تدوین سیاست‌های تسهیل‌گر: مضامین فرعی شناسایی شده در راستای عوامل حمایتی شامل عوامل درون سازمانی و برون سازمانی است. بنابراین عوامل حمایتی به مجموعه‌ای از منابع مالی، قوانین حمایتی، تسهیلات مالی، همکاری‌های علمی و اجتماعی، و پذیرش عمومی اشاره دارند که اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری را تسهیل می‌کنند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که یکی از مهم‌ترین موانع اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری، نبود حمایت مالی کافی و محدودیت‌های قانونی و بوروکراتیک است. این یافته‌ها با نتایج مطالعات اسولد و همکاران (2019) و هسیم و همکاران (2020) مطابقت دارد که بر تأثیر تسهیلات دولتی و حمایت‌های مالی در توسعه زیست‌فناوری تأکید کرده‌اند. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد ارتباط با نهادهای تحقیقاتی جهانی می‌تواند توسعه زیست‌فناوری کشاورزی در ایران را تسریع کند. این یافته مشابه تحقیق احمدیان و همکاران (1396) است که بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در انتقال فناوری‌های زیستی تأکید دارد.

۳. عوامل بازدارنده و موانع توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری: مضامین فرعی شناسایی شده عوامل بازدارنده شامل عوامل فردی، گروهی و سازمانی است. موانع توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری شامل کمبود بودجه، نبود قوانین شفاف، مقاومت در برابر تغییر، بوروکراسی پیچیده، کمبود نیروی انسانی متخصص، و چالش‌های فرهنگی و اجتماعی است. یافته‌های تحقیق نشان داد که محدودیت‌های مالی و حقوقی، بزرگ‌ترین موانع توسعه زیست‌فناوری کشاورزی در ایران هستند. این یافته با تحقیقات رزاقی پورخانی (1398) و ابوکمار و همکاران (2021) مطابقت دارد که نشان داده‌اند قوانین نامناسب و پیچیدگی‌های بوروکراتیک یکی از مهم‌ترین موانع توسعه زیست‌فناوری در کشورهای درحال‌توسعه است.

علاوه بر این، پژوهش حاضر نشان داد که نگرش منفی عمومی نسبت به زیست‌فناوری، به‌ویژه محصولات تراریخته، یکی از موانع جدی اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری در ایران است. این یافته مشابه مطالعه صفری و الدوغی (1395) است که بر نقش فرهنگ‌سازی و آموزش در افزایش پذیرش عمومی تأکید کرده است. مدل ارائه‌شده در این پژوهش نشان داد که برای توسعه موفق سیاست‌های زیست‌فناوری، لازم است سیاست‌های کلان به‌گونه‌ای طراحی شوند که هم‌زمان به عوامل سازمانی، حمایتی و بازدارنده توجه داشته باشند. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود که وزارت جهاد کشاورزی ساختارهای مدیریتی خود را بازنگری کند، بودجه‌های تحقیقاتی را افزایش دهد، قوانین حمایتی تصویب کند، و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی برای تغییر نگرش عمومی تدوین نماید. این نتایج نشان می‌دهد که طراحی سیاست‌های کلی، تصویب قوانین شفاف، بهبود تغییرات مدیریتی و افزایش تعاملات بین‌المللی می‌تواند توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری را تسریع کند. پژوهش حاضر گامی مهم در جهت تدوین سیاست‌های بهینه برای زیست‌فناوری کشاورزی در ایران محسوب می‌شود و می‌تواند مبنایی برای تحقیقات آینده در این حوزه باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که مدل توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی متأثر از سه عامل کلیدی سازمانی، حمایتی و بازدارنده است. تحلیل داده‌ها نشان داد که عوامل سازمانی شامل هماهنگی نهادی، اصلاح ساختارهای اجرایی و ارتقای ظرفیت تصمیم‌گیری است. عوامل حمایتی شامل حمایت مالی، توسعه زیرساخت‌های علمی و ایجاد بسترهای قانونی و نظارتی مؤثر است. عوامل بازدارنده نیز شامل موانع بوروکراتیک، محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، و کمبود همکاری‌های بین‌المللی است.

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

بر اساس این مدل، می‌توان نتیجه گرفت که تمرکز بر بهبود زیرساخت‌ها، تقویت نیروی انسانی متخصص، تدوین قوانین کارآمد، تسهیل تأمین مالی، و افزایش تعاملات بین‌المللی از مهم‌ترین اقدامات برای توسعه سیاست‌های زیست‌فناوری است. کشورهای پیشرو در این حوزه توانسته‌اند با اجرای سیاست‌های حمایتی هدفمند، توسعه زیست‌فناوری را تسریع کنند. بنابراین، ضروری است که وزارت جهاد کشاورزی با اصلاح سیاست‌های فعلی و تدوین راهبردهای اجرایی مبتنی بر این مدل، روند توسعه زیست‌فناوری کشاورزی را بهبود بخشد.

علاوه بر این، یافته‌های پژوهش نشان داد که چالش‌های کلیدی شامل کمبود منابع مالی، مشکلات قانونی و بوروکراتیک، ضعف در تأمین نیروی انسانی ماهر، محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی، چالش‌های زیرساختی و تحریم‌های بین‌المللی از مهم‌ترین موانع اجرای سیاست‌های زیست‌فناوری در ایران هستند. در نهایت، پژوهش حاضر یک چارچوب اولیه برای اصلاح سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی ارائه کرده است، اما برای تکمیل این مدل، تحقیقات بیشتری در زمینه ارزیابی تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سیاست‌های پیشنهادی ضروری است. مطالعات آینده می‌توانند رویکردهای تطبیقی بین‌المللی، مدل‌های اقتصادی توسعه زیست‌فناوری، و سنجش شاخص‌های عملکردی سیاست‌های اجرایی را مورد بررسی قرار دهند تا مدل سیاست‌گذاری بهینه‌تری ارائه شود.

پس از شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و زیرمجموعه‌های الگوی توسعه سیاست های زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی در مجموع 136 زیرمعیارهای به عنوان شاخص‌های روا و معتبر برای سنجش این عوامل شناسایی شدند. خبرگان براساس طیف لیکرت چهارگزینه‌ای (ضروری و مناسب و غیرضروری) گویه‌ها را ارزیابی کردند. سپس با استفاده از شاخصCVR ، امتیاز هر گویه محاسبه شد. به این صورت که فراوانی گزینه‌های ضروری بر تعداد 50% خبرگان پانل N/2 کم و در نهایت بر N/2تقسیم شد، تا میزان روایی محتوایی هر گویه به دست آید. محاسبات نشان داد که از 27 مولفه اولیه تدوین‌شده، 26 مولفه بر اساس حدنصاب لازم (CVR≥0.42) به عنوان گویه‌های نهایی معتبر در نظر گرفته شدند. بنابراین 20مولفه فرعی از 7 شاخص اصلی مشخص‌شده در این مرحله، به عنوان سؤالات نهایی پرسشنامه جهت سنجش سیاست های زیست فناوری با تاکید بر بعد اجتماعی در نظر گرفته و از طریق معادلات ساختاری تحلیل عاملی شاخصها انجام شد که شاخصGOF میتوان برای ارزیابی برازش مدل اندازهگیری و مدل معادلات ساختاری درتحلیلهای PLS استفاده کرد. نتایج برازش مدل نشان داد شاخص نکویی برازش GOF عددی بین صفر و یک بدست میآید. طبق نظر وتزلس و همکاران (۲۰۰۹) سه مقدار برای ارزیابی شاخص GOF میباشد که سطح ضعیف: اگر بین 1/0 تا 25/0 است و سطح متوسط اگر بین 25/0 تا 36/0 و در سطح قوی اگر از 36/0 بیشتر باشد. بنابراین هر چه مقدار شاخص GOF به عدد یک نزدیک باشد، بیانگر مدل برازش مناسبی دارد. در مطالعه حاضر مقدار حصول برازش این مدل 47/0 محاسبه شده است، بنابراین میتوان گفت که برازش قوی مدل تایید میگردد.

سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403

لذا جهت توسعه مدل سیاست‌های زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی، می‌توان بر اساس عوامل سازمانی، حمایتی و بازدارنده‌ای که در تحلیل مضمون استخراج شده‌اند، راهکارهایی جهت بهبود و تسهیل سیاست‌ها ارائه داد:

پیشنهاد می‌شود ساختار نهادهای سیاست‌گذار و نظارتی زیست‌فناوری در وزارت جهاد کشاورزی مورد بازنگری قرار گیرد تا ضمن ایجاد انسجام بیشتر در اجرای سیاست‌ها، سازوکاری کارآمد برای پاسخگویی به چالش‌های این حوزه فراهم آید. در این راستا، تشکیل یک «کمیته ملی زیست‌فناوری کشاورزی» متشکل از نمایندگان نهادهای دولتی ذی‌ربط، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی، و مراکز تحقیقاتی، می‌تواند به بهبود فرآیند تصمیم‌گیری، تسهیل هماهنگی بین‌بخشی، و هم‌افزایی ظرفیت‌ها کمک شایانی نماید.

پیشنهاد می‌شود قوانین و مقررات حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در زیست‌فناوری کشاورزی با هدف تسهیل فعالیت آن‌ها در زنجیره ارزش تدوین یا اصلاح گردد. این چارچوب قانونی باید شامل موارد زیر باشد:

تقویت حمایت از مالکیت فکری و دستاوردهای فناورانه.

تسهیل و تسریع فرآیندهای صدور مجوزهای مورد نیاز.

ارائه مشوق‌های صادراتی و تسهیل دسترسی به بازارهای بین‌المللی.

پیشنهاد می‌شود دولت از طریق ایجاد صندوق‌های حمایتی تخصصی یا توسعه سازوکارهای تأمین مالی نوآورانه، منابع مالی مورد نیاز برای پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای در زیست‌فناوری کشاورزی را تسهیل نماید. ارائه وام‌های کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی هدفمند، و مشوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای شرکت‌های فعال در این حوزه، می‌تواند نقش مؤثری در جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و تسریع فرآیند تجاری‌سازی فناوری‌های نوین ایفا کند.

پیشنهاد می‌شود وزارت جهاد کشاورزی با هدف انتقال دانش فنی، تبادل تجربیات، و تأمین منابع مالی و تخصصی، نسبت به انعقاد موافقت‌نامه‌های همکاری علمی و فنی با کشورهای پیشرو در زیست‌فناوری کشاورزی اقدام نماید. بهره‌گیری از برنامه‌های آموزشی و پژوهشی مشترک با مراکز معتبر بین‌المللی، می‌تواند به ارتقای کیفیت تحقیقات داخلی، تربیت نیروی انسانی متخصص، و دستیابی به فناوری‌های پیشرفته کمک کند.

پیشنهاد می‌شود برنامه‌های جامع ترویجی با هدف افزایش آگاهی کشاورزان، تولیدکنندگان، و مصرف‌کنندگان در خصوص مزایای زیست‌فناوری کشاورزی تدوین و اجرا گردد. این برنامه‌ها باید شامل موارد زیر باشند:

§ ارائه اطلاعات علمی دقیق و مستند در خصوص ایمنی و کارایی محصولات زیست‌فناورانه، به‌ویژه محصولات تراریخته.

§ برگزاری کارگاه‌های آموزشی، سمینارها، و همایش‌های عمومی با حضور متخصصان و صاحب‌نظران.

§ استفاده از رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی برای انتشار محتوای آموزشی و ترویجی جذاب و قابل فهم.

§ توسعه بسترهای ارتباطی دوسویه میان محققان، تولیدکنندگان، و مصرف‌کنندگان برای پاسخگویی به سؤالات و رفع ابهامات.

اجرای این پیشنهادات می‌تواند به توسعه پایدار زیست‌فناوری کشاورزی، افزایش بهره‌وری، کاهش وابستگی به واردات، و ارتقای امنیت غذایی کشور کمک نماید.

مراجع و منابع

آزادی احمدآبادی، قاسم. (1403). همراستایی بروندادهای علمی حوزه زیست‌فناوری ‌ایران با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد. . مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 11(3): 146-127.

زمانیان، مصطفی.؛ ناطقی، مژده و کریم‌میان، زهره . (1403). تحلیل نظام‌ حکمرانی زیست فناوری مبتنی بر ساختار و کارکرد (مطالعه موردی سه حوزه کاربرد کشاورزی، محیط زیست و پزشکی). فصلنامه علمی دانش حکمرانی، 2(3): 35-2.

طبیبزاده، فیروزه.؛ حجازی، رضا. و موسیخانی، مرتضی. (1403). نقش گرایش به رویکرد استارتآپ ناب بر عملکرد پروژه توسعه محصول جدید در حوزه زیست فناوری، توسعه کارآفرینی، 17(3): 53-22.

کریم زاده،کاظم. و کریم زاده، علیرضا . (1402). بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دبیران زیست شناسی نسبت به دانش زیست فناوری. مطالعات بین رشته ای در آموزش، 2(4): 90-75.

محمدپور، ا. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش، سمت: جامعه شناسان.

وثوقی، منوچهر.؛ ثقفی، محمد جواد.؛ فولادی تالاری، فاطمه. (1403). زیست فناوری در مهندسی شیمی، آموز ش مهندسی ایران، 26(103): 140-129.

زمانیان, مصطفی , ناطقی, مژده و کریم‌میان, زهره . (1403). تحلیل نظام‌ حکمرانی زیست فناوری مبتنی بر ساختار و کارکرد (مطالعه موردی سه حوزه کاربرد کشاورزی، محیط زیست و پزشکی). فصلنامه علمی دانش حکمرانی, 2(3), 2-35.

‏ Mehta, A., Niaz, M., Adetoro, A., & Nwagwu, U. (2024). Advancements in Manufacturing Technology for the Biotechnology Industry: The Role of Artificial Intelligence and Emerging Trends. International Journal of Chemistry, Mathematics and Physics, 8(2), 12-18.‏

Abuin-Penas, Javier, Babiak, Katherine, Martinez- Patino, Martínez-Patiño, (2020), Athlete’s philanthropy and social responsibility communication on social media during COVID-19. Journal of Human Sport and Exercise.

Ahmed, M. K., Rahaman, M. M., Khair, F. B., Hossain, S., Hossain, S., Bhuiyan, M. M. R., & Manik, M. M. T. G. (2023). Big Data in Plant Biotechnology: Leveraging Bioinformatics to Discover Novel Anticancer Agents from Flora. Journal of Medical and Health Studies, 4(6), 126-133.‏

Asveld, L., Osseweijer, P., & Posada, J. A. (2020). Societal and ethical issues in industrial biotechnology. Sustainability and Life Cycle Assessment in Industrial Biotechnology, 121-141.

Blombach, B., Grünberger, A., Centler, F., Wierckx, N., & Schmid, J. (2022). Exploiting unconventional prokaryotic hosts for industrial biotechnology. Trends in Biotechnology, 40(4), 385-397.

Cornelissen, M., Małyska, A., Nanda, A. K., Lankhorst, R. K., Parry, M. A., Saltenis, V. R., ... & Baekelandt, A. (2021). Biotechnology for tomorrow’s world: Scenarios to guide directions for future innovation. Trends in biotechnology, 39(5), 438-444.

فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت

Dabbagh Afrooz, Rozita, Bafande Zendeh, Ali Reza, Pasbay, Mohammad, (2020), designing a strategic model of the innovation ecosystem in the field of health using foundation data theory, Health Image, 12(2).

Danies, G. (2023). Does biotech education need new teaching methodologies?. Research Directions: Biotechnology Design, 1, e2.

Donato, K., Medori, M. C., Stuppia, L., Beccari, T., Dundar, M., Marks, R. S., ... & Bertelli, M. (2023). Unleashing the potential of biotechnology for sustainable development. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 27(6 Suppl), 100-113.‏

Nezam al-Molki, Jafar, Shobeiri Zanjani, Seyed Hassan, (2019), Analysis and Evaluation of the Ethical Bases of the Legal Approach to Open-Source Biotechnology, Master's Thesis

Nurunnabi, A. S. M., Mozaffor, M., Tabassum, M., Saikat, T. R., Kabir, N., & Hossain, M. A. (2019). Societal Concerns with Biotechnology and Necessity of Regulations. Bangladesh Journal of Bioethics, 10(2), 7-13.

Sattari Rad, A., Zamani, L., Omidinia, A. (2019), The Role of Biotechnology in Achieving Sustainable Development Goals, The 7th Scientific Research Conference on the Development and Promotion of Agricultural Sciences and Natural Resources of Iran

Varanda, C., Félix, M. D. R., Campos, M. D., & Materatski, P. (2021). An overview of the application of viruses to biotechnology. Viruses, 13(10), 2073.

Yadollahi, Jahangir, Amini, Zahra, (2018), identifying institutional and environmental factors affecting technology transfer in the environmental field, master's thesis

Zamane Moghadam, N, Khosravi, H, (2021), Biotechnology from the perspective of the right to health in the light of international documents and domestic laws of countries: challenges and solutions, legal research, 25(97).

OECD Science, Technology and Innovation Outlook 2

Iranian Journal of Public Policy in Management

Vol. 15, No. 54, Summer 2024

Developing a Model for Biotechnology Policy Development in the Ministry of Agriculture Jihad

Soheil Eghbalizadeh¹, Sedigheh Toutian*², Leila Saeedi³, Shahrzad Tayaran⁴

Abstract

Background: Agricultural biotechnology, as one of the most important emerging technologies, plays a key role in enhancing productivity, reducing reliance on chemical inputs, and promoting the sustainable development of the agricultural sector. However, challenges related to the policymaking and implementation of biotechnology programs have hindered the progress of this field in Iran.

Objective: The objective of this study was to present a model for the development of biotechnology policies within the Ministry of Agriculture Jihad (MAJ).

Method: This study employed a mixed-methods approach, integrating qualitative and quantitative techniques. The qualitative phase involved a meta-synthesis and thematic analysis based on in-depth interviews with 18 experts, while the quantitative phase utilized a structured survey via questionnaires. The validity of the instruments was confirmed through the Delphi technique, and reliability was established using Cronbach’s alpha. Data analysis was performed using SMART PLS software.

Conclusion: The findings highlight that the successful implementation of biotechnology policies necessitates strengthening infrastructure, fostering scientific research, establishing supportive legislation, and enhancing inter-institutional collaborations. The derived model provides strategic insights that can facilitate the MAJ in formulating effective strategies, ultimately advancing progress in the field.

Keywords: Biotechnology, Policymaking, Sustainable Development, Strategic Framework, Organizational and Supportive Factors, Ministry of Agriculture Jihad.

[1] Ph. D Student, Public Administration Department, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran- Soheil7012@gmail.com

[2] Associate Professor, Department of Public Administration, Tehran West, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author) - Tootian.sedighe@wtiau.ac.ir

[3] Assistant Professor, Department of Public Administration, Tehran West, Islamic Azad University, Tehran, Iran - Leilasaedi88@gmail.com

[4] Assistant Professor, Department of Public Management, Tehran central Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran- S_tayaran@iauec.ac.ir

Share To

Article Url

Presenting the development model of biotechnology policies in the Ministry of Jihad Agriculture

Sanad

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages