Identifying the dimensions and components affecting policymaking in the health system
Subject Areas :
mohsen dadoallah pour
1
,
حمدا.... منظری توکلی
2
,
sanjar salajeghe
3
,
shahin sharafi
4
,
زهره شکوه
5
1 -
2 - دانشیار گروه روانشناسی ،واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - Management,Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Kerman, Iran
4 - استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
5 - استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
Keywords: Policy-making, health system, health policy-making.,
Abstract :
Health system policy-making is one of the important issues of concern to policymakers and health managers. This study was conducted with the aim of identifying the factors affecting policy-making in the Iranian health system. The present study is an applied and qualitative study. After reviewing the theoretical foundations and previous research, and using the exploratory factor analysis method, the factors affecting health system policy-making were identified and categorized. Then, using the fuzzy Delphi method and seeking opinions from academic and executive experts who were selected on a purposeful basis, the most important of these factors were extracted. Excel and Spss version 22 software were used to analyze the data. After holding two Delphi sessions, a final agreement was reached on the components, and the most important dimensions and components affecting policy-making in the Iranian health system were identified in 5 dimensions and 54 components, including "social, cultural, economic, technological, and international factors," "international, legal, and human relations," "management and leadership, policy content regulation, implementers, and supervision," "organizational structure, policy quality, and environment," and "resource allocation, information dissemination, style, and method of implementation." Social, cultural, economic, technological, and international factors accounted for the largest share of explaining changes, accounting for 17.51 percent.
1. Alvani SM. Decision-making and Definition of Government Policy. Tehran: Samt; 2009. [Persian]
2. Amiresmaili M, Khosravi S, Yazdi Feyzabadi V. Factors Affecting Leave out of General Practitioners from Rural Family Physician Program: A Case of Kerman. Iran Int J Prev. 2014;10: 1314–1323. [Persian]
3. Aras R. Social marketing in healthcare. Australas Med J. 2011; 4:418–24.
4. Barrett S, Fudge C. Policy and Action: Essays on theImplementation of Public Policy. London: Methuen; 1981.
5. Braveman P, Gottlieb L. The social determinants of health: it’s time to consider the causes of the causes. Public Health Rep. 2014;129 Suppl:19–31.
6. Daneshfard K. Public Policy Process. Saffar; 2010. [Persian]
7. Dehnavieh R, Khosravi S, Mehrolhassani MH, Haghdoost A, Amini S. Future Trends of the Primary Healthcare System in Iran: A Qualitative Study. Int J Prev Med. 2019; 10:158. [Persian]
8. Ebrahimi A, Danaei fard H, Azar A, foruozande L. Developing an Evidence-Based Policy Model for Iranian Public Health System (qualitative research). Public Management Researches, 2014; 7(24): 5-24. [Persian]
9. Gorjipour H, khashei V, Eslambolchi A, Asghari Sarem A. Developing the Evaluative Model for Cultural Policy Making Process based on Qualitative Study of Cultural Documents of Islamic Republic of Iran. Journal of Public Administration.. 2019;11(1): 47-72. [Persian]
10. Habibi A. SPSS application training. Noshahr: Pars Modir; 2017: 32. [Persian]
11. Kherallah M, Alahfez T, Sahloul Z, Eddin KD, Jamil G. Health care in Syria before and during the crisis. Avicenna J Med. 2012 Jul;2(3):51–3.
12. Kumar BA P, Syed Sadat A. Telemedicine in Primary Health Care: The Road Ahead. Int J Prev Med. 2013;4(3):377–8.
13. Lopez-Casasnovas G, Soley-Bori M. The socioeconomic determinants of health: economic growth and health in the OECD countries during the last three decades. Int J Environ Res Public Health. 2014 Jan;11(1):815–29.
14. Manojlovich M, Adler-Milstein J, Harrod M, Sales A, Hofer TP, Saint S, et al. The Effect of Health Information Technology on Health Care Provider Communication: A Mixed-Method Protocol. JMIR Res Protoc. 2015 Jun;4(2): 72.
15. Mehregan N, Rashid K, Ghasemifar S, Sohrabivafa H. Investigating the economic factors and policies affecting psychological health. J Econ Policy. 2016;8(15):117–36. [Persian]
16. Mehrtak M, Vatankhah S, Delgoshaei B, Gholipour A. Succession planning in the Iranian health system: a case study of the Ministry of Health and Medical Education. Glob J Health Sci. 2014 May;6(5):174–82. [Persian]
17. Mohagheghi MA, Alimohammadzadeh K, Sadr SS, Hosseinpour F, Khakian M, Akhlaghdoost M. Induced demand in the iranian health system: A review study. Iran J Cult Health Promot. 2022; 5(4):554-66. [Persian]
18. Mohammadi M, Mardani MR, Tootian S, Sadeh E. [Presenting a Health System Policy Model Based on “the Second Phase of the Revolution” Statement Persian. Qom Univ Med Sci J. 2023; 16(12):980-993. [Persian]
19. Mosadeghrad AM, Akbarisari A, Rahimitabar P. Health system governance in Iran: A Delphi Study. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research 2020; 17:317-336. [Persian]
20. Mosadeghrad AM, Rahimi-Tabar P. Health system governance in Iran: A comparative study. Razi Journal of Medical Sciences 2019; 26:10-28. [Persian]
21. Mosadeghrad AM. Factors influencing healthcare service quality. Int J Heal policy Manag. 2014 Jul;3(2):77–89.
22. Nekouie Moghadam M, Amiresmaieli M, Hassibi M, Doostan F, Khosravi S. Toward a Better Nutritional Aiding in Disasters: Relying on Lessons Learned during the Bam Earthquake. Prehosp Disaster Med. 2017 Aug;32(4):382–6. [Persian]
23. Rahimi H, Kalantari A, Rafiee N, Khosravi S. Social Trends Affecting the Future of Iran's Health System: A Qualitative Study Using Focus Group Discussion. Int J Prev Med. 2019 Jul 5; 10:115. [Persian]
24. Rasanathan K, Montesinos EV, Matheson D, Etienne C, Evans T. Primary health care and the social determinants of health: essential and complementary approaches for reducing inequities in health. J Epidemiol Community Health. 2011 Aug;65(8):656–60.
25. Sheikhy-Chaman M. [The cycle of policy making, management and economics of health system . Manage Strat Health Syst. 2020; 5(3):169-72. [Persian]
26. World Health Organization. The World health report, 2000, Health systems: Improving performance. Paris, France: WHO; 2000: 1.
27. Yazdi Feyzabadi V, Mehrolhassani M, Emami M, Khosravi S. A Review of Approaches to Conceptualize Health and its Determinants: From Biomedical Approach to One Health Initiative. irje 2018; 13 :145-154. [Persian]
28. Yazdi-Feyzabadi V, Emami M, Mehrolhassani MH. Health Information System in Primary Health Care: The Challenges and Barriers from Local Providers’ Perspective of an Area in Iran. Int J Prev Med. 2015; 6:57. [Persian]
فصلنامه تحقیقات و نظریههای نوین مدیریت دولتی
دوره 3، شماره 1، بهار 1403، مقاله پژوهشی، صفحات 74-53
شناسایی ابعاد و مولفههای موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت
شناسایی ابعاد و مولفه های موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت
محسن دادالله پور1، حمدالله منظری توکلی2، سنجر سلاجقه3، شهین شرفی4، زهرا شکوه5
1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 استادیار گروه روانشناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 دانشیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
5 استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
چکيده
خط مشی گذاری نظام سلامت یکی از مسائل مهم و مورد توجه سیاستگذاران و مدیران حوزه سلامت است. این مطالعه با هدف شناسایی مولفه های موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت ایران انجام شده است. پژوهش حاضر، یک مطالعه کاربردی و از نوع کیفی می باشد. پس از بررسی مبانی نظری و تحقیقات پیشین و با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی مولفه های موثر بر خط مشی گذاری نظام سلامت شناسایی و دسته بندی گردیدند. سپس با بهره گیری از روش دلفی فازی و نظرخواهی از خبرگان دانشگاهی و اجرایی که به صورت هدفمند انتخاب شدند، مهمترین این مولفه ها استخراج گردیدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel و Spss نسخه 22 استفاده گردید. پس از برگزاری دو دوره دلفی، توافق نهایی روی مولفهها صورت پذیرفت و مهترین ابعاد و مولفههای موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت ایران در 5 بعد و 54 مولفه شامل «عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژی و بین المللی»، «شرایط بین المللی، حقوقی قانونی، روابط انسانی»، «مدیریت و رهبری، تنظیم محتوای خط مشی، مجریان و نظارت»، «ساختار سازمانی، کیفیت خط مشی و محیط» و «تخصیص منابع، اطلاع رسانی، سبک و شیوه اجرا» شناسایی گردیدند. عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژی و بین المللی با مقدار 51/17 درصد بیشترین سهم تبیین تغییرات را برعهده داشت.
واژگان کليدي: خط مشی گذاری، نظام سلامت، سیاستگذاری سلامت.
1- مقدمه
فرایند خطمشیگذاري با پدید آمدن یک مشکل یا به طور دقیق تر با مشاهده تفاوت بین شرایط موجود و مطلوب آغاز میشود. خط مشی، بر مجموعه اقدامهاي به نسبت پایدار و هدفمند حکومتها، براي حل یک مشکل عمومی دلالت دارد و مجموعهاي از اقدامهاي هدفمندي است که توسط بازیگران خط مشی در مواجهه با مشکل یا موضوعی خاص دنبال میشود (گرجی پور و همکاران، 1398: 51).
خطمشی گذاری عمومی عبارت است از تصمیمها و سیاستهایی که به وسیله مراجع مختلف بخش عمومی از قبیل مجلس، دولت و قوه قضائیه که نماینده حفظ منافع عمومی جامعه میباشند، اتخاذ میگردد. دولت در مفهوم کلی، یک نهاد قانونی خطمشیگذاری عمومی است و به صورتهای مختلف مانند قوانین، ضابطهها و مقررات به تعیین خطمشی میپردازد. بر این اساس، مدیران باید علاوه بر مهارت و آگاهی در زمینههای فنی، انسانی و اداره امور سازمانی، در زمینه مسائل اجتماعی و خطمشیهای عمومی به دانش و تجریه نیز مجهز باشند (الوانی، 1388 :26). خطمشی گذاری یک چرخه میباشد که دارای مراحلی است. این چرخه از تشخیص و دریافت مسئله آغاز و شکلگیری، طراحی و اجرای خطمشی را نیز شامل میشود. ارزیابی، اصلاح، تغییر و خاتمه خطمشی نیز در این چرخه قرار دارند (دانش فرد، 1389: 61).
طراحان معمولاً همراه بیانیه خطمشی، برنامه اجرایی آن را نیز ارائه میدهند. در این برنامه اجرایی، زمان اجرا و محل آن، سازمان مجری، مهارتهای مورد نیاز افراد مجری، منابع مالی و پشتیبانیهای اداری آن روشن میشوند. توانمندی و قابلیت یک دولت در انجام مقاصدش، منوط به ساماندهی و اجرای موفق خطمشیهایی است که تدوین نموده است. با این توصیف هر دولتی اجرای موفق برنامهها و خطمشیهای تدوین شده و همچنین رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده را سرلوحه کار قرار داده تا از این طریق بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه هدف خود باشد. تصویب خطمشی به تنهایی، تضمینی برای اجرای خطمشی و دستیابی به اهداف آن نیست. خطمشیها باید کاملاً ساختارمند، پشتیبانی مالی شده و به روشنی جهت دار باشند که بوروکراسی برای اجرای آن چارچوب روشنی داشته باشد (دانش فرد، 1389: 54). بسیاری از خطمشیها بعد از تصویب در مرحلهی ساماندهی و اجرا با ناکامی مواجه شدهاند و یا حتی بعضی از آنها قبل از اینکه به مرحله اجرا برسند، کنار گذاشته میشوند و خطمشیهای جدید وضع میگردد، برخی نیز در حین تدوین به کلی منسوخ و به بوته فراموشی سپرده شدهاند. بعضی از خطمشیها نیز اجرا میشوند، اما آنچه اجرا شده با آنچه که مورد نظر بوده، همسان نیست (الوانی، 1388 :45).
با توجه به اهمیت شناسایی موانع اجرا، تاکنون تحقیقات گستردهای بر روی آن انجام نشده است و علت این سهلانگاری، این فرض خام است که هر وقت خطمشی توسط دولت ابلاغ شود، به طور حتمی اجرا میشود و به نتایج دلخواه طراحان خواهد رسید (2). برخی مطالعات نیز مشکلات اجرای خطمشی را عدم تعریف دقیق و واضح اهداف، اهداف سیاسی مبهم، فقدان فناوری مناسب برای اجرا، عدم تعهد به خطمشی، عدم تعریف دقیق مسئولیتها و هماهنگیها، فساد، موانع محیطی، مدیریتی، قانونی، انسانی، سیستمی، موانع مربوط به گروههای هدف و ارتباطی، ماهیت خط مشی، سازمان مجری، انواع کنشها و گروههای فشار بیان کردهاند (بارت و فودج2، 1981: 168).
همچنین نظر به اینکه نظام سلامت به عنوان عنصری حیاتی در بافت همه جوامع پذیرفته شده است، هدف این پژوهش شناسایی ابعاد و مولفههای موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت کشور در نظر گرفته شد.
در واقع سلامت یکی از ارزشمندترین سرمایههای انسانی است و اساس توسعه پایدار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تمام جوامع بشری بر آن استوار است. دولت ها وظیفه دارند تمامی امکانات خود را در راستای پاسخ به نیازهای سلامتی جامعه بسیج کنند و خدمات سلامت را در همه سطوح بهداشتی، درمانی و بازتوانی برای مردم فراهم کنند. تولیت این امر برعهده نظام سلامت است (شیخی چمن، 1399: 169). نظام سلامت متشكل از تمام سازمانها و منابعي است که به ارائه خدمات و مراقبتهاي سلامت پرداخته و هدف اصلي آن ها ارتقاي سلامت جامعه است (محققی و همکاران، 1401: 556).
سازمان جهانی بهداشت به منظور ارتقای سطح سلامت جامعه، چهار کارکرد اصلی تولیت، تولید منابع، تامین مالی و ارائه خدمات سلامت را برای هر نظام سلامتی تعریف کرده است (سازمان بهداشت جهانی، 2000: 1). تأمین مالی پایدار نظام سلامت، تأمین نیروی انسانی متخصص، استفاده کارآمد از منابع سلامت، تسهیل دسترسی آسان مردم به خدمات سلامت و محافظت مالی در برابر هزینه های سلامت، همواره برای سیاستگذاران سلامت چالش برانگیز بوده است. منابع نظام سلامت محدود و نیازهای سلامتی مردم نامحدود میباشد. سرعت رشد هزینههای سلامت بیش از سرعت رشد تولید ناخالص داخلی است؛ بنابراین نظام های سلامت نیازمند خط مشی گذاری و سیاستگذاری مناسب در این امور می باشند (محمدی و همکاران، 1402: 984).
سیاستگذاری و خط مشی گذاری سلامت یکی از وظایف حاکمیتی نظام سلامت است. سیاست سلامت مجموعه دستورالعملهایی است که توسط سیاستگذاران و مدیران ارشد نظام سلامت در حوزههای تأمین مالی، تولید منابع و ارائه خدمات سلامت به منظور تأمین، حفظ و ارتقای سلامتی مردم جامعه تدوین میشود و راهنمای تصمیمگیری و برنامهریزی مدیران سطوح پایین است (مصدق راد، 1398: 14؛ مصدق راد، 1399: 318).
از دستاوردهاي عمده نظام سلامت مي توان به بهتر شدن دسترسي فيزیكي و مالي مردم به خدمات سلامت، افزايش اميد به زندگي، ارتقاي شاخص هاي بهداشتي، كنترل بيماري هاي مسري، تربيت نيروي انساني و توسعه منابع فيزیكي مورد نياز اشاره کرد كه قسمتي ريشه در خطمشيگذاريهاي مناسب دارد، اما نارساييها، مشكلات و ناكارآمديهاي متعددي نیز وجود دارد كه بخش زيادي از آن به عدم خطمشي گذاري مناسب يا خطمشي گذاري نامناسب يا اجراء و یا پايش ناكافي خط مشيها مربوط ميشود (ابراهیمی و همکاران، 1393: 21).
سیاستگذاران و دست اندرکاران برنامه ریزی سلامت، بسته به اینكه در چه بافتی میاندیشند، تصمیمگیری و عمل میکنند، ممكن است برداشتی کاملا متفاوت از مفهوم سلامت و روش سیاست گذاری برای آن داشته باشند. بنابراین نیاز هست خطمشي گذاري و سیاستگذاریهای این حوزه در چارچوب منطقي، علمي و با استفاده از شواهد علمی متقن ارتقا يابد و منجر به اصلاحات در بخشهاي مختلف نظام سلامت شود.
2- روش شناسی تحقیق
این تحقیق از لحاظ گردآوری داده و اطلاعات از نوع آمیخته است که شامل نخست تحقیق کیفی و روش دلفی فازی و سپس روش تحقیق کمی (مدلیابی معادلات ساختاری و آزمون تحلیل عاملی) میباشد. از طرفی با توجه به این که هدف تحقیقات توسعه دانش کاربردی، در یک زمینه خاص است و تحقیقات کاربردی، به سمت کاربرد عملی دانش، هدایت میشود. این تحقیق با توجه به این که از ابعاد و مؤلفههای الگوهای مطرح شده در زمینهی خط مشی گذاری نظام سلامت استفاده مینماید، از نظر هدف، تحقیق کاربردی و توسعهای است.
در مرحله کیفـی، از بین روشهای تحقیق کیفی از روش دلفی فازی استفاده شد. برای بررسی موضوع تحقیق هم از منابع مکتوب (کتب، مقاله، پایاننامه و دیگر نوشتهها در این زمینه) و هم نظرسنجی از متخصصین مجرب و خبرگان دارای تجارب ارزنده و مفید مرتبط و همچنین دارای تألیف کتب، مقاله و رساله مرتبط با نظام سلامت استفاده گردید.
در مرحله کمـی، بر اساس استخراج مؤلفههای خط مشی گذاری نظام سلامت، بین اعضای هیئت علمی دانشگاههای علوم پزشکی و متخصصین آشنا با خط مشی های سلامت و تجزیه و تحلیل آنها، با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرمافزار Smart PLS روابط بین متغیرهای خط مشی گذاری نظام سلامت و ضرایب همبستگی فیمابین آنها مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت برازش مدل نهایی انجام شد.
دادههای جمعآوری شده به منظور تجزیه و تحلیل میباید در قالب آزمونهای آماری یا تکنیکهای مدیریت علمی به اطلاعات ارزشمند تبدیل شوند تا بتوان با استفاده از تغییر و تفسیر آنها به نتایج مورد نظر دست پیدا نمود. در ابتدا به بررسی و تجزیه و تحلیل مشخصههای جمعیت شناختی خبرگان پرداخته شد و سپس مولفههای خط مشیهای نظام سلامت مدیران شناسایی شده را با استفاده از نظر خبرگان و به کمک روش دلفی فازی و انجام فازی زدایی غربال و مولفه های متغیرهای مورد نظر انتخاب گردید. همچنین روایی و پایایی پرسشنامه ها با استفاده از آلفای کرونباخ مورد بررسی ونرمال بودن توزیع مولفهها و نمونه آماری توسط آزمون کلوموگرونوف ـ اسمیرنوف و آزمون تی ـ ادستودنت انجام شد. همچنین با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و با بهرهگیری از نرم افزارexpertchoice به اولویتبندی و رتبه بندی ابعاد و مولفه ها پرداخته شد.
در این پژوهش، با استفاده از مصاحبه نیمهساختاریافته به شیوه دستی و الکترونیکی (استفاده از شبکههای اجتماعی و ایمیل) اقدام به گردآوری اطلاعات تا رسیدن مرز اشباع نظری شد. پرسشنامه مهمترین ابزار گردآوری داده در پژوهشهایی که با رویکرد کمی اجرا میشوند. پرسشنامه شامل دو قسمت بود:
الف- نامه همراه: در این قسمت هدف از گردآوری دادهها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه دادههای مورد نیاز، بیان شده است. برای این منظور بر با ارزش بودن دادههای حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوالها را عرضه کند.
ب- سوالهای (گویهها) پرسشنامه: این بخش از پرسشنامه شامل 2 قسمت است:
قسمت اول- سؤالات عمومی (جمعیتشناختی): در بخش کیفی در سؤالات عمومی سعی شده است که ویژگیهای تیم مشارکت کننده با توجه به جنسیت، سن، تحصیلات و سابقه کار و در بخش کمی، اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با مدیران جمعآوری گردد.
قسمت دوم- سؤالات اصلی پرسشنامه: در بخش کیفی با استفاده از روش دلفی فازی، منطبق بر مفاهیم شناسایی شده پرسشنامه در اختیار تیم مشارکتکننده قرار گرفت و اقدام به انتخاب نهایی مفاهیم شد و در بخش کمی به تحلیل ابعاد مدل اجرای خط مشی های نظام سلامت پرداخته شد. منطق فازی قادر است بسیاری از مفاهیم، متغیرها و سیستمهای غیر دقیق و مبهم را به شکل ریاضی درآورده و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیمگیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد.
جدول1- ارزشگذاري مقیاس فازی نسبت به هم
متغیر کلامی | عدد فازی | L | M | U | عدد فازی قطعی شده |
|---|---|---|---|---|---|
خیلی کم | (25/0، 0 ، 0) | 0 | 0 | 25/0 | 0.06 |
کم | (5/0، 25/0، 0) | 0 | 25/0 | 5/0 | 0.25 |
متوسط | (75/0، 5/0، 25/0) | 25/0 | 5/0 | 75/0 | 0.5 |
زیاد | (1، 75/0، 5/0) | 5/0 | 75/0 | 1 | 0.75 |
خیلی زیاد | (1، 1 ، 75/0) | 75/0 | 1 | 1 | 0.94 |
براي اجراي روش دلفی فازی ابتدا مقادیر فازي مثلثی نظرات خبرگان، محاسبه و نظرات ایشان تبدیل به مقادیر فازي شد. در گام بعدي، براي محاسبه میانگین نظرات پاسخ دهندگان، میانگین فازي آنها محاسبه شد. بدین منظور لازم است که عدد فازي مثلثی هر متغیر محاسبه شود. سپس پس از غربالگری و تأیید نهایی، مؤلفههای مدل توسط تحلیل عاملی اکتشافی بهوسیله ابزار پرسشنامه استخراج گردید. برای طراحی پرسشنامه از طیف پنج گزینهای لیکرت استفاده شد.
شکل کلی | کاملاً مخالفم | مخالفم | تاحدودی | موافقم | کاملاً موافقم |
امتیاز بندی | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
جدول 3- متغیرها و تعداد كلی سؤالات هر كدام
متغیرهای مورد بررسی | ابعاد | مجموع سؤالات |
عمومی (جمعیتشناختی) | جنسیت تحصیلات سابقه کار سن | 4 |
جدول 4- تعداد پرسشنامهها، گروه پاسخدهندگان و اهداف
فاز | ابزار گردآوری اطلاعات | پاسخدهندگان | هدف |
|---|---|---|---|
اول | مطالعه ادبیات تحقیق بررسی اسناد و مدارک مصاحبههای نیمه ساختار یافته | - | غربالگری شاخصهای خط مشی های نظام سلامت مبتنی بر هوش معنوی مدیران در دانشگاه های علوم پزشکی قطب 8 کشور |
دوم | پرسشنامه شماره 1 | مدیران نظام پزشکی | استخراج ابعاد مدل |
سوم | پرسشنامه شماره 3 | خبرگان | ساختار ارتباطی میان مولفهها |
چهارم | پرسشنامه شماره 4 | مدیران نظام پزشکی | اولویتبندی مؤلفههای مدل |
پنجم | پرسشنامه شماره 5 | مدیران نظام پزشکی | برازش مدل ساختاری |
در این تحقیق پس از ویرایش دادهها، کدگذاری و ورود دادهها، جهت تجزیهوتحلیل دادهها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی و نرمافزارهای نظیر Excel، SPSS، PLS استفاده شد. همچنین در سطح استنباطی از آزمونهایی نظیر آزمون آلفای کرونباخ، KMO و بارتلت، ضریب همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی با استفاده از مدل معادلات ساختاری توسط نرمافزار لیزرل، الگوسازی ساختاری-تفسیری با استفاده از ISM در نرمافزارهای دیگری همچون SPSS و Excel استفاده شد.
3- یافتهها
در این مطالعه به منظور شناسایی ابعاد و مولفه های موثر بر خط مشی گذاری نظام سلامت از نظرات خبرگان استفاده گردید.
- ویژگیهای جمعیت شناختی اعضای نمونه
جداول زیر توزیع فراوانی حجم نمونه از لحاظ جنسیت، مدرک تحصیلی، وضعیت تأهل، سن و سابقه را نشان میدهد.
حجم نمونه این پژوهش از لحاظ جنسیت، 54.89 درصد مرد و 45.11درصد زن بودند.
جدول 4- فراوانی حجم نمونه بر اساس جنسیت
جنسیت | فراواني | درصد فراواني |
مرد | 156 | 54.89% |
زن | 128 | 45.11% |
جمع كل | 284 | 100% |
حجم نمونه این پژوهش از لحاظ مدرک تحصیلی، 17.93 درصد لیسانس، 54.35 درصد فوق لیسانس و 27.72 درصد دکتری بودند.
جدول 5- فراواني حجم نمونه بر اساس مدرک تحصیلی
مدرک تحصیلات | فراواني | درصد فراواني |
لیسانس | 51 | 17.93% |
فوق لیسانس | 154 | 54.35% |
دکتری | 79 | 27.72% |
جمع کل | 284 | 100 |
حجم نمونه این پژوهش از لحاظ وضعیت تأهل، 18.48 درصد مجرد و 81.52 درصد متأهل بودند.
جدول 6- فراوانی حجم نمونه بر اساس وضعیت تأهل
وضعیت تأهل | فراواني | درصد فراواني |
|---|---|---|
مجرد | 52 | 18.48% |
متأهل | 232 | 81.52% |
جمع كل | 284 | 100 |
حجم نمونه این پژوهش از لحاظ وضعیت سن، 44.56 درصد کمتر از 40 سال و 15.22درصد بین 41-50 سال داشتند.
جدول 7- فراواني حجم نمونه بر اساس سن
سن | فراواني | درصد فراواني |
|---|---|---|
کمتر از 40 سال | 127 | 44.56% |
بین 41-50 سال | 43 | 15.22% |
بین 51-60 سال | 52 | 18.48% |
بیش از 61 سال | 62 | 21.74% |
جمع کل | 284 | 100 |
از لحاظ سابقه خدمت پاسخدهندگان، 16.3درصد سابقه کمتر از 10 سال، 56.52% درصد بین 11-20 سال، و 27.18 درصد بیشتر از 21 سال سابقه خدمت داشتند.
جدول 8- فراواني حجم نمونه بر اساس سابقه خدمت
مدت خدمت | فراواني | درصد فراواني |
کمتر از 10 سال | 46 | 16.3% |
11 - 20 سال | 161 | 56.52% |
بیشتر از 21 سال | 77 | 27.18% |
جمع کل | 284 | 100 |
یافته های تحلیلی
مولفه های مشخص شده، به صورت پرسشنامه دلفی با طیف ۵ گزینه لیکرت، طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفت. براي
ارزیابی و غربالگري یافتهها از تکنیک دلفی فازي براي انتخاب مفاهیم استفاده شد که پس از برگزاری دو دوره دلفی، توافق نهایی روی مولفه ها صورت پذیرفت و مهترین ابعاد و مولفه های موثر بر خط مشی گذاری در نظام سلامت ایران در 5 بعد و 53 مولفه شناسایی گردیدند که در جدول 9نشان داده شدهاند.
جدول 9- ابعاد و مؤلفههای بینالمللی نظام سلامت
ابعاد | مولفه ها |
عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژی و بین المللی | - تغییر هرم - افزایش بیماری های غیرواگیر و حوادث و سوانح - فرهنگ سازی استحقاق دریافت خدمات - محدودیت منابع مالی دولتی - تامین پایدار منابع مالی - بدهی بخش سلامت - توزیع فناوری های تشخیصی درمانی - نوآوری های تکنولوژیک - فشار نهادهای بین المللی مرتبط با حوزه سلامت - تهدیدهای منطقه - تصدی گری دولتی - رفع تعارض قانونی ساختارهای موازی - بسترسای قانونی مشارکت بخش خصوصی - تمایل به پذیرش تغییرات در کارکنان تخصصی و کارشناسی - انگیزش و روحیه جمعی - تقویت فرهنگ عدم قانون گریزی، بی نظمی و بی برنامگی |
شرایط بین المللی، حقوقی قانونی، روابط انسانی | - تقویت خودکنترلی و اخلاق گرایی - توانمندسازی کارکنان - مهارت های مدیریتی - به کارگیری مدیران حرفه ای و تخصصی - جلب حمایت و همکاری سازمانی - رعایت الزامات خط مشی گذاری - تنقیح خط مشی های گذشته - مشارکت ذینفعان و مجریان - خدمات محوری و توجه به پیشگیری - تعاملات بین بخشی و سازمانی - مدیریت خطا - پیوست اخلاقی و فرهنگی - کنترل تعارض منافع - مدیریت منابع انسانی و مالی - اجرای غیرسیاسی - تجربه، مهارت و تعهد کافی مجریان |
مدیریت و رهبری، تنظیم محتوای خط مشی، مجریان و نظارت | - ارتقا نظام ارزیابی عملکرد - ارتقا ابزارهای برخورد با متخلفین - ارتقا نظام رسیدگی به شکایات - گستردگی تولی گری سلامت - یکپارچه سازی شبکه اطلاعاتی - زیرساخت ها و پیش نیازها - افق زمانی بلند مدت تدوین کنندگان خط مشی - عدم سیاست زدگی در تدوین و حمایت مرحله اجرا از جانب دولت - وجودخط مشی و سیاست های جامع در نظام سلامت - درنظر گفتن مبانی علمی در سیاستگذاری - هدفگذاری دقیق واقعی - گروه های ذی نفوذ - غلبه نگاه ملی بر بخش نگری - امنیت سرمایه گذاری در نظام سلامت کشور |
تخصیص منابع، اطلاع رسانی، سبک و شیوه اجرا | - شرایط اقتصادی - تخصیص بهینه منابع و امکانات - ضمانت های مالی و اعتباری و تامین سرمایه - استفاده از تکنولوژی و فناوری های پیشرفته - آگاهی عامه مردم از خط مشی های تدوین شده (مصاحبه - توجه به حقوق جامعه هدف - آگاهی از رسالت های خط مشی های نظام سلامت از سوی جامعه - استفاده از ابزارهای اجرای مناسب برای اجرا (داوطلبانه، اجباری) |
شرایط بین المللی، حقوقی، قانونی، روابط انسانی | - زمان بندی مناسب و معقول برای اجرا - تعیین شاخص های ارزیابی در مرحله اجرای سیاست ها - عدم تغییرات متناوب برنامه ها و روش های اجرا - تدوین راهبردها (دستورالعمل های صحیح) برای اجرای خط مشی |
سوال 1: خط مشیهای نظام سلامت شامل چه ابعاد و مولفه هایی می باشد؟
برای پاسخ به سوال اول از تکنیک دلفی فازی برای غربالگری اولیه خط مشی های مولفه های نظام سلامت و در نهایت با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به دسته بندی این مؤلفهها در مقولات بزرگتر پرداخته شده است.
یافتههای تکنیک دلفی فازی: در مرحله اول با توجه به اینکه هر یک از محققین پیشین مؤلفههای مختلفی را در مقالات خود معرفی نمودند، با روش تحلیل محتوا و ترکیب کدهای مشابه، مؤلفههای اولیه در هر یک از ابعاد الگو، با تحلیل مقالات و کتب موجود و مصاحبهها با گروه خبرگان مورد شناسایی قرار گرفت.
در مرحله دوم، مفاهیم مشخص شده در مرحله قبل، به صورت پرسشنامه دلفی با طیف ۵ گانه لیکرت، طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفته است. براي ارزیابی و غربالگري یافتهها از تکنیک دلفی فازي براي انتخاب مفاهیم استفاده شده است. مؤلفههایی که در این مرحله توسط پرسشنامه مورد سؤال قرار گرفتند، خروجی مدل میباشد. این مفاهیم با طیف لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد به صورت کلامی بکار گرفته شد که در مراحل بعدی از مقادیر فازی با استفاده از جدول10 استفاده شده است.
جدول 10- ارزشگذاري مؤلفهها نسبت به هم
متغیر کلامی | عدد فازی | L | M | U | عدد فازی قطعی شده |
|---|---|---|---|---|---|
خیلی کم | (0، 0 ، 25/0) | 0 | 0 | 25/0 | 0.083 |
کم | (0، 25/0، 5/0) | 0 | 25/0 | 5/0 | 0.21 |
متوسط | (25/0، 5/0، 75/0) | 25/0 | 5/0 | 75/0 | 0.41 |
زیاد | (5/0، 75/0، 1) | 5/0 | 75/0 | 1 | 0.71 |
خیلی زیاد | (75/0، 1 ، 1) | 75/0 | 1 | 1 | 0.92 |
در جدول فوق اعداد فازي قطعي شده با استفاده از روش میانگین به شكل زير محاسبه شده است (مؤمنی، 1391):
; 
; 
با توجه به نتايج اين جدول ميانگين فازي هر كدام از مولفهها با توجه به روابط زير محاسبه و با استفاده از روش میانگین اعداد فازی تبدیل به قطعی شده و میانگین قطعی خبرگان برای هر مؤلفه برآورد شده است:
در اين رابطه 
بيانگر ديدگاه خبره i ام و 
بيانگر ميانگين ديدگاههاي خبرگان است.
- غربالگری مؤلفهها با تکنیک دلفی فازی
در اين مرحله مؤلفههای گردآوری شده توسط تحلیل محتوا و مصاحبه به اعضاي گروه خبره ارسال گرديده و ميزان موافقت آنها با هركدام از مفاهیم اخذ شده و نقطه نظرات پيشنهادي و اصلاحي آنها در جدول زيرجمع بندي شده است. با توجه به گزينههاي پيشنهادي و متغيرهاي زباني تعريف شده در پرسشنامه، نتايج حاصل از بررسي پاسخهاي ارائه شده در جدول 11 ارائه گرديده است.
جدول 11- ميانگين فازی نظرسنجي برای خط مشی های نظام سلامت
ميزان موافقت | ميانگين فازي مثلثي | ميانگين فازي زدايي شده | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ردیف | مولفه ها وابعاد خط مشی | خیلی زیاد | زیاد | متوسط | کم | خیلی کم | L | M | U | ||||
1 | تغییر هرم | 9 | 1 | 1 | 0 | 0 | 62/0 | 87/0 | 99/0 | 846/0 | |||
2 | تغییر سبک زندگی | 9 | 7 | 0 | 1 | 0 | 60/0 | 85/0 | 97/0 | 831/0 | |||
3 | افزایش بیماری های غیرواگیر و حوادث و سوانح | 14 | 2 | 1 | 0 | 0 | 69/0 | 94/0 | 99/0 | 907/0 | |||
4 | فرهنگ سازی استحقاق دریافت خدمات | 6 | 8 | 3 | 0 | 0 | 54/0 | 79/0 | 96/0 | 779/0 | |||
5 | محدودیت منابع مالی دولتی | 11 | 4 | 2 | 0 | 0 | 63/0 | 88/0 | 97/0 | 855/0 | |||
6 | تامین پایدار منابع مالی | 4 | 7 | 4 | 2 | 0 | 44/0 | 69/0 | 88/0 | 681/0 | |||
7 | کسری صندوق های بیمه ای | 3 | 9 | 4 | 1 | 0 | 46/0 | 71/0 | 91/0 | 599/0 | |||
8 | بدهی بخش سلامت | 4 | 8 | 1 | 2 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 | |||
9 | توزیع فناوری های تشخیصی درمانی | 8 | 4 | 3 | 2 | 0 | 51/0 | 76/0 | 90/0 | 745/0 | |||
10 | نوآوری های تکنولوژیک | 2 | 7 | 7 | 0 | 0 | 40/0 | 63/0 | 85/0 | 630/0 | |||
11 | تحریم های بین المللی | 2 | 3 | 8 | 4 | 0 | 29/0 | 54/0 | 76/0 | 539/0 | |||
12 | فشار نهادهای بین المللی مرتبط با حوزه سلامت | 5 | 7 | 2 | 3 | 0 | 46/0 | 71/0 | 88/0 | 694/0 | |||
13 | تهدیدهای منطقه | 7 | 5 | 3 | 1 | 1 | 50/0 | 74/0 | 88/0 | 621/0 | |||
14 | قوانین بالادستی | 9 | 2 | 4 | 1 | 1 | 51/0 | 75/0 | 87/0 | 430/0 | |||
15 | تصدی گری دولتی | 7 | 7 | 3 | 0 | 0 | 56/0 | 81/0 | 96/0 | 792/0 | |||
16 | رفع تعارض قانونی ساختارهای موازی | 8 | 5 | 3 | 1 | 0 | 54/0 | 79/0 | 93/0 | 775/0 | |||
17 | بسترسای قانونی مشارکت بخش خصوصی | 3 | 5 | 8 | 1 | 0 | 40/0 | 65/0 | 85/0 | 640/0 | |||
18 | تمایل به پذیرش تغییرات در کارکنان تخصصی و کارشناسی | 9 | 2 | 6 | 0 | 0 | 54/0 | 79/0 | 91/0 | 772/0 | |||
19 | انگیزش و روحیه جمعی | 2 | 9 | 5 | 1 | 0 | 43/0 | 68/0 | 90/0 | 672/0 | |||
20 | تقویت فرهنگ عدم قانون گریزی، بی نظمی و بی برنامگی | 10 | 6 | 1 | 0 | 0 | 63/0 | 88/0 | 99/0 | 858/0 | |||
21 | تقویت خودکنترلی و اخلاق گرایی | 3 | 5 | 9 | 0 | 0 | 41/0 | 66/0 | 8/0 | 654/0 | |||
22 | توانمندسازی کارکنان | 8 | 6 | 3 | 0 | 0 | 57/0 | 82/0 | 96/0 | 804/0 | |||
23 | سبک مدیریت | 3 | 7 | 6 | 1 | 0 | 43/0 | 68/0 | 88/0 | 569/0 | |||
24 | مهارت های مدیریتی | 4 | 8 | 3 | 2 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 | |||
25 | به کارگیری مدیران حرفه ای و تخصصی | 3 | 11 | 3 | 0 | 0 | 50/0 | 75/0 | 96/0 | 743/0 | |||
26 | جلب حمایت و همکاری سازمانی | 9 | 7 | 1 | 0 | 0 | 62/0 | 87/0 | 99/0 | 846/0 | |||
27 | رعایت الزامات خط مشی گذاری | 5 | 7 | 3 | 2 | 0 | 47/0 | 72/0 | 90/0 | 708/0 | |||
28 | تنقیح خط مشی های گذشته | 3 | 2 | 7 | 5 | 0 | 29/0 | 54/0 | 75/0 | 837/0 | |||
29 | مشارکت ذینفعان و مجریان | 5 | 10 | 1 | 1 | 0 | 53/0 | 87/0 | 96/0 | 767/0 | |||
30 | عدالت گرایی | 1 | 2 | 9 | 4 | 1 | 24/0 | 47/0 | 71/0 | 471/0 | |||
31 | خدمات محوری و توجه به پیشگیری | 9 | 5 | 3 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 96/0 | 816/0 | |||
32 | تعاملات بین بخشی و سازمانی | 7 | 5 | 4 | 1 | 0 | 51/0 | 76/0 | 91/0 | 748/0 | |||
33 | مدیریت خطا | 9 | 6 | 2 | 0 | 0 | 60/0 | 85/0 | 97/0 | 631/0 | |||
34 | پیوست اخلاقی و فرهنگی | 5 | 9 | 3 | 0 | 0 | 53/0 | 78/0 | 96/0 | 747/0 | |||
35 | کنترل تعارض منافع | 5 | 5 | 5 | 2 | 0 | 44/0 | 69/0 | 87/0 | 679/0 | |||
36 | بیگانگی مجریان خط مشی | 0 | 1 | 8 | 7 | 1 | 15/0 | 38/0 | 63/0 | 387/0 | |||
37 | مدیریت منابع انسانی و مالی | 4 | 8 | 4 | 1 | 0 | 47/0 | 72/0 | 91/0 | 711/0 | |||
38 | اجرای غیرسیاسی | 0 | 8 | 8 | 1 | 0 | 35/0 | 60/0 | 85/0 | 603/0 | |||
39 | تجربه، مهارت و تعهد کافی مجریان | 4 | 6 | 7 | 0 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 | |||
40 | ارتقا نظام ارزیابی عملکرد | 5 | 4 | 6 | 2 | 0 | 43/0 | 68/0 | 85/0 | 664/0 | |||
41 | ارتقا ابزارهای برخورد با متخلفین | 1 | 10 | 4 | 2 | 0 | 40/0 | 65/0 | 88/0 | 645/0 | |||
42 | ارتقا نظام رسیدگی به شکایات | 2 | 13 | 2 | 0 | 0 | 50/0 | 75/0 | 97/0 | 745/0 | |||
43 | بازخورد محوری فرایندی | 2 | 9 | 2 | 4 | 0 | 38/0 | 63/0 | 85/0 | 527/0 | |||
44 | گستردگی تولی گری سلامت | 8 | 7 | 2 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 97/0 | 819/0 | |||
45 | یکپارچه سازی شبکه اطلاعاتی | 3 | 8 | 58 | 1 | 0 | 44/0 | 69/0 | 90/0 | 684/0 | |||
46 | زیرساخت ها و پیش نیازها | 11 | 5 | 1 | 0 | 0 | 65/0 | 90/0 | 99/0 | 870/0 | |||
47 | افق زمانی بلند مدت تدوین کنندگان خط مشی | 3 | 8 | 3 | 3 | 0 | 41/0 | 66/0 | 87/0 | 654/0 | |||
48 | عدم سیاست زدگی در تدوین و حمایت مرحله اجرا از جانب دولت | 7 | 10 | 0 | 0 | 0 | 60/0 | 85/0 | 00/1 | 836/0 | |||
49 | استفاده از الگوهای تقلیدی و وارداتی در نظام سلامت (مصاحبه) | 6 | 7 | 3 | 0 | 1 | 51/0 | 75/0 | 91/0 | 438/0 | |||
50 | وجودخط مشی و سیاست های جامع در نظام سلامت | 6 | 6 | 5 | 0 | 0 | 51/0 | 76/0 | 93/0 | 750/0 | |||
51 | درنظر گفتن مبانی علمی در سیاستگذاری | 6 | 9 | 2 | 0 | 0 | 56/0 | 81/0 | 97/0 | 794/0 | |||
52 | هدفگذاری دقیق واقعی | 5 | 8 | 3 | 1 | 0 | 50/0 | 75/0 | 93/0 | 738/0 | |||
53 | گروه های ذی نفوذ | 5 | 8 | 4 | 0 | 0 | 51/0 | 76/0 | 94/0 | 752/0 | |||
54 | غلبه نگاه ملی بر بخش نگری | 1 | 9 | 4 | 3 | 0 | 37/0 | 62/0 | 85/0 | 715/0 | |||
55 | جهت گیری سیاسی | 7 | 8 | 2 | 0 | 0 | 57/0 | 82/0 | 97/0 | 406/0 | |||
56 | امنیت سرمایه گذاری در نظام سلامت کشور | 11 | 3 | 2 | 1 | 0 | 60/0 | 85/0 | 94/0 | 826/0 | |||
57 | شرایط اقتصادی | 9 | 5 | 3 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 96/0 | 816/0 | |||
58 | تخصیص بهینه منابع و امکانات | 7 | 9 | 1 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 99/0 | 821/0 | |||
59 | ضمانت های مالی و اعتباری و تامین سرمایه | 5 | 9 | 2 | 1 | 0 | 51/0 | 76/0 | 94/0 | 752/0 | |||
60 | استفاده از تکنولوژی و فناوری های پیشرفته | 7 | 7 | 3 | 0 | 0 | 56/0 | 81/0 | 96/0 | 792/0 | |||
61 | آگاهی عامه مردم از خط مشی های تدوین شده (مصاحبه) | 4 | 3 | 7 | 3 | 0 | 37/0 | 62/0 | 81/0 | 608/0 | |||
62 | توجه به حقوق جامعه هدف | 3 | 7 | 4 | 3 | 0 | 40/0 | 65/0 | 85/0 | 640/0 | |||
63 | آگاهی از رسالت های خط مشی های نظام سلامت از سوی جامعه | 6 | 7 | 2 | 2 | 0 | 50/0 | 75/0 | 91/0 | 735/0 | |||
64 | توجه رسانه ها به اجرا | 3 | 5 | 9 | 0 | 0 | 41/0 | 66/0 | 87/0 | 354/0 | |||
65 | استفاده از ابزارهای اجرای مناسب برای اجرا (داوطلبانه، اجباری) | 8 | 6 | 3 | 0 | 0 | 57/0 | 82/0 | 96/0 | 804/0 | |||
66 | زمان بندی مناسب و معقول برای اجرا | 3 | 7 | 6 | 1 | 0 | 43/0 | 68/0 | 88/0 | 669/0 | |||
67 | تعیین شاخص های ارزیابی در مرحله اجرای سیاست ها | 4 | 8 | 3 | 2 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 | |||
68 | اجرای آزمایشی سیاست ها و بازخورد | 3 | 11 | 3 | 0 | 0 | 50/0 | 75/0 | 96/0 | 543/0 | |||
69 | عدم تغییرات متناوب برنامه ها و روش های اجرا | 9 | 5 | 1 | 0 | 0 | 62/0 | 87/0 | 99/0 | 846/0 | |||
70 | تدوین راهبردها (دستورالعمل های صحیح) برای اجرای خط مشی | 5 | 7 | 3 | 2 | 0 | 47/0 | 72/0 | 90/0 | 708/0 | |||
نتایج میانگین فازی قطعی شده نشان میدهد که مؤلفههایی که ميانگين فازي زدايي شده بالای 0.60 بدست آمده مورد تأیید خبرگان میباشند و مؤلفهها با ميانگين فازي زدايي شده کمتر از 0.60، مورد تأیید خبرگان نیستند و از تحلیل خارج میشوند. در ادامه با تهیه پرسشنامه اصلی تحقیق و توزیع آن بین اعضای نمونه به تحلیل عاملی اکتشافی و دستهبندی متغیرهای استخراج شده توسط مطالعات کتابخانهای و نظر خبرگان پرداخته شده است.
بنابراین برای پاسخ به سوال ابعاد و مولفههای خط مشیهای نظام سلامت از تکنیک دلفی فازی برای غربالگری اولیه خط مشیهای مولفه های نظام سلامت و در نهایت با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به دسته بندی این مؤلفهها در مقولات بزرگتر پرداخته شده است.
جدول 12- ميانگين فازی نظرسنجي برای خط مشی های نظام سلامت
میزان موافقت | ميانگين فازي مثلثي | ميانگين فازي زدايي شده | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ردیف | مولفه ها | خیلی زیاد | زیاد | متوسط | کم | خیلی کم | L | M | U | |
1 | تغییر هرم | 9 | 7 | 1 | 0 | 0 | 62/0 | 87/0 | 99/0 | 846/0 |
2 | تغییر سبک زندگی | 9 | 7 | 0 | 1 | 0 | 60/0 | 85/0 | 97/0 | 831/0 |
3 | افزایش بیماری های غیرواگیر و حوادث و سوانح | 14 | 2 | 1 | 0 | 0 | 69/0 | 94/0 | 99/0 | 907/0 |
4 | فرهنگ سازی استحقاق دریافت خدمات | 6 | 8 | 3 | 0 | 0 | 54/0 | 79/0 | 96/0 | 779/0 |
5 | محدودیت منابع مالی دولتی | 11 | 4 | 2 | 0 | 0 | 63/0 | 88/0 | 97/0 | 855/0 |
6 | تامین پایدار منابع مالی | 4 | 7 | 4 | 2 | 0 | 44/0 | 69/0 | 88/0 | 681/0 |
7 | کسری صندوق های بیمه ای | 3 | 9 | 4 | 1 | 0 | 46/0 | 71/0 | 91/0 | 599/0 |
8 | بدهی بخش سلامت | 4 | 8 | 3 | 2 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 |
9 | توزیع فناوری های تشخیصی درمانی | 8 | 4 | 3 | 2 | 0 | 51/0 | 76/0 | 90/0 | 745/0 |
10 | نوآوری های تکنولوژیک | 2 | 7 | 7 | 0 | 1 | 45/0 | 63/0 | 85/0 | 630/0 |
11 | تحریم های بین المللی | 2 | 3 | 8 | 4 | 0 | 29/0 | 54/0 | 76/0 | 539/0 |
12 | فشار نهادهای بین المللی مرتبط با حوزه سلامت | 5 | 7 | 2 | 3 | 0 | 46/0 | 71/0 | 88/0 | 694/0 |
13 | تهدیدهای منطقه | 7 | 5 | 3 | 1 | 1 | 50/0 | 74/0 | 88/0 | 621/0 |
14 | قوانین بالادستی | 9 | 2 | 4 | 1 | 1 | 51/0 | 75/0 | 87/0 | 430/0 |
15 | تصدی گری دولتی | 7 | 7 | 3 | 0 | 0 | 56/0 | 81/0 | 96/0 | 792/0 |
16 | رفع تعارض قانونی ساختارهای موازی | 8 | 5 | 3 | 1 | 0 | 54/0 | 79/0 | 93/0 | 775/0 |
17 | بسترسای قانونی مشارکت بخش خصوصی | 3 | 5 | 8 | 1 | 0 | 40/0 | 65/0 | 85/0 | 640/0 |
18 | تمایل به پذیرش تغییرات در کارکنان تخصصی و کارشناسی | 9 | 2 | 6 | 0 | 0 | 54/0 | 79/0 | 91/0 | 772/0 |
19 | انگیزش و روحیه جمعی | 2 | 9 | 5 | 1 | 0 | 43/0 | 68/0 | 90/0 | 672/0 |
20 | تقویت فرهنگ عدم قانون گریزی، بی نظمی و بی برنامگی | 10 | 6 | 1 | 0 | 0 | 63/0 | 88/0 | 99/0 | 858/0 |
21 | تقویت خودکنترلی و اخلاق گرایی | 3 | 5 | 9 | 0 | 0 | 41/0 | 66/0 | 87/0 | 654/0 |
22 | توانمندسازی کارکنان | 8 | 6 | 3 | 0 | 0 | 57/0 | 82/0 | 96/0 | 804/0 |
23 | سبک مدیریت | 3 | 7 | 6 | 1 | 0 | 43/0 | 68/0 | 88/0 | 569/0 |
24 | مهارت های مدیریتی | 4 | 8 | 3 | 2 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 |
25 | به کارگیری مدیران حرفه ای و تخصصی | 3 | 11 | 3 | 0 | 0 | 50/0 | 75/0 | 96/0 | 743/0 |
26 | جلب حمایت و همکاری سازمانی | 9 | 7 | 1 | 0 | 0 | 62/0 | 87/0 | 99/0 | 846/0 |
27 | رعایت الزامات خط مشی گذاری | 5 | 7 | 3 | 2 | 0 | 47/0 | 72/0 | 90/0 | 708/0 |
28 | تنقیح خط مشی های گذشته | 3 | 2 | 7 | 5 | 0 | 29/0 | 54/0 | 75/0 | 839/0 |
29 | مشارکت ذینفعان و مجریان | 5 | 10 | 1 | 1 | 0 | 53/0 | 78/0 | 96/0 | 767/0 |
30 | عدالت گرایی | 1 | 2 | 9 | 4 | 1 | 24/0 | 47/0 | 71/0 | 471/0 |
31 | خدمات محوری و توجه به پیشگیری | 9 | 5 | 3 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 96/0 | 816/0 |
32 | تعاملات بین بخشی و سازمانی | 7 | 5 | 4 | 1 | 0 | 51/0 | 76/0 | 91/0 | 748/0 |
33 | مدیریت خطا | 9 | 6 | 2 | 0 | 0 | 60/0 | 85/0 | 97/0 | 631/0 |
34 | پیوست اخلاقی و فرهنگی | 5 | 9 | 3 | 0 | 0 | 53/0 | 78/0 | 96/0 | 767/0 |
35 | کنترل تعارض منافع | 5 | 5 | 5 | 2 | 0 | 44/0 | 69/0 | 87/0 | 679/0 |
36 | بیگانگی مجریان خط مشی | 0 | 1 | 8 | 7 | 1 | 15/0 | 38/0 | 63/0 | 387/0 |
37 | مدیریت منابع انسانی و مالی | 4 | 8 | 4 | 1 | 0 | 47/0 | 72/0 | 91/0 | 711/0 |
38 | اجرای غیرسیاسی | 0 | 8 | 8 | 1 | 0 | 35/0 | 60/0 | 85/0 | 603/0 |
39 | تجربه، مهارت و تعهد کافی مجریان | 4 | 6 | 7 | 0 | 0 | 46/0 | 71/0 | 90/0 | 696/0 |
40 | ارتقا نظام ارزیابی عملکرد | 5 | 4 | 6 | 2 | 0 | 43/0 | 68/0 | 85/0 | 664/0 |
41 | ارتقا ابزارهای برخورد با متخلفین | 1 | 10 | 4 | 2 | 0 | 40/0 | 65/0 | 88/0 | 645/0 |
42 | ارتقا نظام رسیدگی به شکایات | 2 | 13 | 2 | 0 | 0 | 50/0 | 75/0 | 97/0 | 745/0 |
43 | بازخورد محوری فرایندی | 2 | 9 | 2 | 4 | 0 | 38/0 | 63/0 | 85/0 | 527/0 |
44 | گستردگی تولی گری سلامت | 8 | 7 | 2 | 0 | 0 | 59/0 | 84/0 | 97/0 | 819/0 |
45 | یکپارچه سازی شبکه اطلاعاتی | 3 | 9 | 5 | 1 | 0 | 44/0 | 69/0 | 97/0 | 684/0 |
46 | زیرساخت ها و پیش نیازها | 11 | 5 | 1 | 0 | 0 | 65/0 | 90/0 | 99/0 | 870/0 |
47 | افق زمانی بلند مدت تدوین کنندگان خط مشی | 3 | 8 | 3 | 3 | 0 | 41/0 | 66/0 | 87/0 | 654/0 |
48 | عدم سیاست زدگی در تدوین و حمایت مرحله اجرا از جانب دولت | 7 | 10 | 0 | 0 | 0 | 60/0 | 85/0 | 00/1 | 836/0 |
49 | استفاده از الگوهای تقلیدی و وارداتی در نظام سلامت (مصاحبه) | 6 | 7 | 3 | 0 | 1 | 51/0 | 75/0 | 91/0 | 438/0 |
50 | وجودخط مشی و سیاست های جامع در نظام سلامت | 6 | 6 | 5 | 0 | 0 | 51/0 | 76/0 | 93/0 | 750/0 |
51 | درنظر گفتن مبانی علمی در سیاستگذاری | 6 | 9 | 2 | 0 | 0 | 56/0 | 81/0 | 97/0 | 794/0 |
52 | هدفگذاری دقیق واقعی | 5 | 8 | 3 | 1 | 0 | 50/0 | 75/0 | 93/0 | 738/0 |
53 | گروه های ذی نفوذ | 5 | 8 | 4 | 0 | 0 | 51/0 | 76/0 | 94/0 | 752/0 |
54 | غلبه نگاه ملی بر بخش نگری | 1 | 9 | 4 | 3 | 0 | 37/0 | 62/0 | 85/0 | 715/0 |
نتایج میانگین فازی قطعی شده نشان میدهد که مؤلفههایی که ميانگين فازي زدايي شده بالای 0.60 بدست آمده مورد تأیید خبرگان میباشند و مؤلفهها با ميانگين فازي زدايي شده کمتر از 0.60، مورد تأیید خبرگان نیستند و از تحلیل خارج میشوند. در ادامه با تهیه پرسشنامه اصلی تحقیق و توزیع آن بین اعضای نمونه به تحلیل عاملی اکتشافی و دستهبندی متغیرهای استخراج شده توسط مطالعات کتابخانهای و نظر خبرگان پرداخته شده است.
4- بحث و نتیجه گیری
در مرحله اول با توجه به اینکه هر یک از محققین پیشین مؤلفههای مختلفی را در مقالات خود معرفی نمودند، با روش تحلیل محتوا و ترکیب کدهای مشابه، مؤلفههای اولیه در هر یک از ابعاد الگو، با تحلیل مقالات و کتب موجود و مصاحبهها با گروه خبرگان مورد شناسایی قرار گرفت. نتیجه این مطالعات استخراج 70 شاخص بود. پس از استخراج این شاخصها از ادبیات موضوع، در مرحله دوم، مفاهیم مشخص شده در مرحله قبل، به صورت پرسشنامه دلفی با طیف ۵ گانه لیکرت، طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفته است. براي ارزیابی و غربالگري یافتهها از تکنیک دلفی فازي براي انتخاب مفاهیم استفاده شده است. مؤلفههایی که در این مرحله توسط پرسشنامه مورد سؤال قرار گرفتند، خروجی مدل میباشد. این مفاهیم با طیف لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد به صورت کلامی بکار گرفته شد که در مراحل بعدی از مقادیر فازی استفاده شده است. سپس مؤلفههای گردآوری شده توسط تحلیل محتوا و مصاحبه به اعضاي گروه خبره ارسال گرديده و ميزان موافقت آنها با هركدام از مفاهیم اخذ شده و نقطه نظرات پيشنهادي و اصلاحي آنها جمع بندي شد. در ادامه با توجه به نتایج میانگین فازی قطعی شده، 12 مولفه که مورد تایید خبرگان نبود، از تحلیل خارج شد. در ادامه با تهیه پرسشنامه اصلی تحقیق و توزیع آن بین اعضای نمونه به تحلیل عاملی اکتشافی و دستهبندی متغیرهای استخراج شده توسط مطالعات کتابخانهای و نظر خبرگان پرداخته شد.
در ادامه ماتریس چرخش یافته عاملی آورده میشود. این ماتریس همبستگی شاخصها و عامل را مشخص میکند که بر اساس میزان همبستگی این ارتباط روشن خواهد شد. مشخص شد که 5 عامل وجود دارد که این شاخصها زیر مجموعه این 5 عامل قرار گرفتهاند. با توجه به اینکه شاخصها تا چه اندازه با همدیگر ارتباط دارند در یک عامل مشترک قرار گرفتهاند.
براي دستهبندي گويهها در قالب عاملهاي استخراج شده از مقدار بارعاملی هر گویه در جدول ماتریس همبستگی پس از چرخش با روش واریمکس3 استفاده شد. بعد از 8 چرخش مشخص شد که گویهها در قالب 5 عامل با مقادیر ویژه بالاتر از یک استخراج گردید. نام این 5 عامل با توجه به ویژگیهای مشترکی که در زیرمجموعه هرکدام از آنها وجود داشت و همچنین با توجه به تحقیقات پیشین نامگذاری گردید.
عامل اول متشکل از 16 گویه با توجه به ماهیت و محتوای این مؤلفهها که شامل تغییر هرم، تغییر سبک زندگی، افزایش بیماریهای غیرواگیر و حوادث و سوانح، فرهنگ سازی استحقاق دریافت خدمات، محدودیت منابع مالی دولتی، تامین پایدار منابع مالی، بدهی بخش سلامت، توزیع فناوریهای تشخیصی درمانی، نوآوریهای تکنولوژیک، فشار نهادهای، بین المللی مرتبط با حوزه سلامت، تهدیدهای منطقه، تصدی گری دولتی، رفع تعارض قانونی ساختارهای موازی، بسترسازی، قانونی مشارکت بخش خصوصی، تمایل به پذیرش تغییرات در کارکنان تخصصی و کارشناسی، انگیزش و روحیه جمعی، تقویت فرهنگ عدم قانون گریزی، بی نظمی و بی برنامگی بود و به عنوان عامل «عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژی و بین المللی» نامگذاری گردید. این عامل با مقدار 51/17 درصد بیشترین سهم تبیین تغییرات را برعهده داشت.
عامل دوم متشکل از 15 گویه با توجه به ماهیت و محتوای این مؤلفهها که شامل تقویت خودکنترلی و اخلاق گرایی، توانمندسازی کارکنان، مهارت های مدیریتی، به کارگیری مدیران حرفه ای و تخصصی، جلب حمایت و همکاری سازمانی، رعایت الزامات خط مشی گذاری، تنقیح خط مشی های گذشته، مشارکت ذینفعان و مجریان، خدمات محوری و توجه به پیشگیری، تعاملات بین بخشی و سازمانی، مدیریت خطا، پیوست اخلاقی و فرهنگی، کنترل تعارض منافع، مدیریت منابع انسانی و مالی، اجرای غیرسیاسی، تجربه، مهارت و تعهد کافی مجریان بود و به عنوان عامل «شرایط بین المللی، حقوقی قانونی، روابط انسانی» نامگذاری گردید و توانایی تبیین 34/16 درصد از واریانس را دارد.
عامل سوم متشکل از 12 گویه با توجه به ماهیت و محتوای این مؤلفهها که شامل ارتقا نظام ارزیابی عملکرد، ارتقا ابزارهای برخورد با متخلفین، ارتقا نظام رسیدگی به شکایات، گستردگی تولی گری سلامت، یکپارچه سازی شبکه اطلاعاتی، زیرساخت ها و پیش نیازها، افق زمانی بلند مدت تدوین کنندگان خط مشی، عدم سیاست زدگی در تدوین و حمایت مرحله اجرا از جانب دولت، وجودخط مشی و سیاست های جامع در نظام سلامت، درنظر گفتن مبانی علمی در سیاستگذاری، هدفگذاری دقیق واقعی، گروه های ذی نفوذ، غلبه نگاه ملی بر بخش نگری، امنیت سرمایه گذاری در نظام سلامت کشور بود و به عنوان عامل «مدیریت و رهبری، تنظیم محتوای خط مشی، مجریان و نظارت» نامگذاری شد و درصد تبیین این عامل 01/14 درصد بود.
عامل چهارم متشکل از 7 گویه با توجه به ماهیت و محتوای این مؤلفهها که شامل شرایط اقتصادی، تخصیص بهینه منابع و امکانات، ضمانت های مالی و اعتباری و تامین سرمایه، استفاده از تکنولوژی و فناوری های پیشرفته، آگاهی عامه مردم از خط مشی های تدوین شده (مصاحبه)، توجه به حقوق جامعه هدف، آگاهی از رسالت های خط مشی های نظام ، سلامت از سوی جامعه، استفاده از ابزارهای اجرای مناسب برای اجرا (داوطلبانه، اجباری) بود و به عنوان عامل «ساختار سازمانی، کیفیت خط مشی و محیط» نامگذاری شد و درصد تبیین این عامل 55/8 درصد بود.
عامل پنجم متشکل از 4 گویه با توجه به ماهیت و محتوای این مؤلفهها که شامل زمان بندی مناسب و معقول برای اجرا، تعیین شاخصهای ارزیابی در مرحله اجرای سیاستها، عدم تغییرات متناوب برنامهها و روشهای اجرا، تدوین راهبردها (دستورالعمل های صحیح) برای اجرای خط مشی بود به عنوان عامل «تخصیص منابع، اطلاع رسانی، سبک و شیوه اجرا» نامگذاری گردید و درصد تبیین این عامل 15/8 درصد بود.
بنابراین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به نیابت از دولت، تولیت بخش سلامت را برعهده دارد. تولیت درخط مشی گذاری (تعیین خط مشی و جهت گیری کلان نظام سلامت)، تجلی می یابد. در این مطالعه تلاش شده است خط مشی گذاری های مبتنی بر نظام سلامت به عنوان رویکردی که کمک می کند تصمیم گیری آگاهانه در مورد خط مشی ها، برنامه ها و پروژه ها (با قرار دادن بهترین شواهد و مدارک موجود از تحقیقات در قلب توسعه و اجرای خط مشی) اتخاذ شود، تحلیل و بررسی شده و نحوه بکارگیری این رویکرد در خط مشی گذاری سلامت کشور مدنظر قرار داده شود. در نقش حیاتی نظام سلامت در تصمیم گیری ها نمی توان مناقشه کرد؛ از خط مشی های نظام سلامت گرفته تا هوش معنوی مدیران. با این وجود، در خط مشی گذاری ها و تصمیم گیری ها همیشه از قوانین و مقررات خط مشی های نظام سلامت استفاده نمی شود. در تدوین خط مشی ها، عوامل زیادی می توانند موجب بی اعتنایی به اطلاعات و تحلیل آنها شده و نتایج فاجعه باری در اجرای طرح ها و برنامه ها بیاورند.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به نیابت از دولت، تولیت بخش سلامت را برعهده دارد. تولید درخط مشی گذاری (تعیین خط مشی و جهت گیری کلان نظام سلامت)، تجلی مییابد. در این مطالعه تلاش شده است خط مشی گذاری های مبتنی بر نظام سلامت به عنوان رویکردی که کمک می کند تصمیم گیری آگاهانه در مورد خط مشی ها، برنامه ها و پروژه ها (با قرار دادن بهترین شواهد و مدارک موجود از تحقیقات در قلب توسعه و اجرای خط مشی)، اتخاذشود تحلیل و بررسی شود و نحوه بکارگیری این رویکرد در خط مشی گذاری سلامت کشور مدنظر قرار داده شود. با این وجود، در خط مشی گذاری ها و تصمیمگیریها همیشه از قوانین و مقررات خط مشی های نظام سلامت استفاده نمی شود. در تدوین خط مشی ها، عوامل زیادی می توانند موجب بی اعتنایی به اطلاعات و تحلیل آنها شده و نتایج فاجعه باری در اجرای طرح ها و برنامه ها ببار آورند. هدف این مطالعه تعریف نظام سلامت، تمایز بین آنها و روشن ساختن این مساله است که چگونه می توان خط مشی های نظام سلامت را با هوش معنوی مدیران تلفیق کرد. انجام مصاحبه با خط مشی گذاران عالی سلامت، کارشناسان ارشد وزارت بهداشت، روسا و مدیران ارشد مراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت بهداشت منجر به طراحی مدلی برای نهادی سازی استفاده از نظام سلامت در نظام خط مشی گذاری گردید. یافته های حاصل از این پژوهش به خط مشی گذاران این حوزه کمک میکند روندی را که می توان بر طبق آن خط مشی هایی تولید کرد که مبتنی بر بهترین و معتبرترین خط مشی های نظام سلامت باشد، شناسایی کنند و در تدوین خطمشیها، پایش و اجرای خط مشیها و ارزشیابی خط مشی ها مورد استفاده قرار دهند و با ارائه مدل نحوه استفاده از هوش معنوی مدیران دراجرای خط مشی های نظام سلامت نمایان گردد.
در این راستا پیشنهادات ذیل ارائه گردید:
ـ اشاعه و تقویت فرهنگ سلامت و ایجاد بستر مناسب برای بروز خلاقیتها و نوآوری مدیران و بهرهگیری از استعداها و تواناییهای آنان
ـ شناسایی فرصتهای مناسب خط مشی های نظام سلامت توسط سیاست گذاران جهت خلق ارزش، غلبه بر مسائل ناشی از نابسامانیهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و افزایش ارزش برای بیماران و آسیب دیدگان و همچنین ثبت انحصاری آن فرصت به عنوان یک آوردهی دارای ارزش مالکیت معنوی توسط سازمانهای دولتی و خصوصی
ـ تدوین سیاستها و حمایتهای مالی از نظام سلامت (از طریق بانکهای تجاری در قالب تسهیلات و پسانداز، خطهای اعتباری، شرکتهای تأمین مالی تجاری، فرشتگان کسب و کار، شرکتهای مخاطرهپذیر) در جهت توسعهی خط مشی های نظام سلامت
ـ مدیریت صحیح منابع انسانی از طریق شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروهای انسانی به منظور کمک به عملکرد بهتر در سازمانها و نیل به اهداف نظام سلامت توسط دولت
ـ مشاوره و فراهم ساختن امکانات و زمینهی لازم مدیران و برخورداری نظام سلامت از هوش معنوی مدیران در زمینههای گوناگون به عنوان راهبرد اصلی در حمایت و پشتیبانی از فرآیندهای خط مشی های نظام سلامت
ـ ارائهی طرحهایی برای غلبه بر مسائل مالی و مدیریت در جهت حفظ بلوغ و تثبیت و استفاده از مکانیزم بازخورد برای بهبود درآمد و کیفیت، ایجاد ثبات در خط مشی های نظام سلامت و مقابله با رویدادهای مقابله با خط مشی های نظام سلامت
ـ سیاستها و حمایتهای دولتی در جهت فرهنگسازی و ترویج خط مشی های نظام سلامت، اطلاعات ساختاری و نهادسازی، کاهش محدودیتهای قوانین و مقررات نظام سلامت، افزایش دسترسی مدیران به منابع
ـ توسعه و بهبود زیرساختهای اساسی توسط سازمانهای نهادهای دولتی در جهت افزایش حس خلق و تعامل اجتماعی، مسئولیتپذیری، امنیت و بهرهوری، ایجاد فرصتهای عادلانهی اشتغال، رفاه و درآمد، حفظ ارزشهای اجتماعی و کیفیت خدمات در جهت رسیدن به خط مشی های نظام سلامت مبتنی بر هوش معنوی مدیران.
5- منابع
1. Alvani SM. Decision-making and Definition of Government Policy. Tehran: Samt; 2009. [Persian]
2. Amiresmaili M, Khosravi S, Yazdi Feyzabadi V. Factors Affecting Leave out of General Practitioners from Rural Family Physician Program: A Case of Kerman. Iran Int J Prev. 2014;10: 1314–1323. [Persian]
3. Aras R. Social marketing in healthcare. Australas Med J. 2011; 4:418–24.
4. Barrett S, Fudge C. Policy and Action: Essays on theImplementation of Public Policy. London: Methuen; 1981.
5. Braveman P, Gottlieb L. The social determinants of health: it’s time to consider the causes of the causes. Public Health Rep. 2014;129 Suppl:19–31.
6. Daneshfard K. Public Policy Process. Saffar; 2010. [Persian]
7. Dehnavieh R, Khosravi S, Mehrolhassani MH, Haghdoost A, Amini S. Future Trends of the Primary Healthcare System in Iran: A Qualitative Study. Int J Prev Med. 2019; 10:158. [Persian]
8. Ebrahimi A, Danaei fard H, Azar A, foruozande L. Developing an Evidence-Based Policy Model for Iranian Public Health System (qualitative research). Public Management Researches, 2014; 7(24): 5-24. [Persian]
9. Gorjipour H, khashei V, Eslambolchi A, Asghari Sarem A. Developing the Evaluative Model for Cultural Policy Making Process based on Qualitative Study of Cultural Documents of Islamic Republic of Iran. Journal of Public Administration.. 2019;11(1): 47-72. [Persian]
10. Habibi A. SPSS application training. Noshahr: Pars Modir; 2017: 32. [Persian]
11. Kherallah M, Alahfez T, Sahloul Z, Eddin KD, Jamil G. Health care in Syria before and during the crisis. Avicenna J Med. 2012 Jul;2(3):51–3.
12. Kumar BA P, Syed Sadat A. Telemedicine in Primary Health Care: The Road Ahead. Int J Prev Med. 2013;4(3):377–8.
13. Lopez-Casasnovas G, Soley-Bori M. The socioeconomic determinants of health: economic growth and health in the OECD countries during the last three decades. Int J Environ Res Public Health. 2014 Jan;11(1):815–29.
14. Manojlovich M, Adler-Milstein J, Harrod M, Sales A, Hofer TP, Saint S, et al. The Effect of Health Information Technology on Health Care Provider Communication: A Mixed-Method Protocol. JMIR Res Protoc. 2015 Jun;4(2): 72.
15. Mehregan N, Rashid K, Ghasemifar S, Sohrabivafa H. Investigating the economic factors and policies affecting psychological health. J Econ Policy. 2016;8(15):117–36. [Persian]
16. Mehrtak M, Vatankhah S, Delgoshaei B, Gholipour A. Succession planning in the Iranian health system: a case study of the Ministry of Health and Medical Education. Glob J Health Sci. 2014 May;6(5):174–82. [Persian]
17. Mohagheghi MA, Alimohammadzadeh K, Sadr SS, Hosseinpour F, Khakian M, Akhlaghdoost M. Induced demand in the iranian health system: A review study. Iran J Cult Health Promot. 2022; 5(4):554-66. [Persian]
18. Mohammadi M, Mardani MR, Tootian S, Sadeh E. [Presenting a Health System Policy Model Based on “the Second Phase of the Revolution” Statement Persian. Qom Univ Med Sci J. 2023; 16(12):980-993. [Persian]
19. Mosadeghrad AM, Akbarisari A, Rahimitabar P. Health system governance in Iran: A Delphi Study. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research 2020; 17:317-336. [Persian]
20. Mosadeghrad AM, Rahimi-Tabar P. Health system governance in Iran: A comparative study. Razi Journal of Medical Sciences 2019; 26:10-28. [Persian]
21. Mosadeghrad AM. Factors influencing healthcare service quality. Int J Heal policy Manag. 2014 Jul;3(2):77–89.
22. Nekouie Moghadam M, Amiresmaieli M, Hassibi M, Doostan F, Khosravi S. Toward a Better Nutritional Aiding in Disasters: Relying on Lessons Learned during the Bam Earthquake. Prehosp Disaster Med. 2017 Aug;32(4):382–6. [Persian]
23. Rahimi H, Kalantari A, Rafiee N, Khosravi S. Social Trends Affecting the Future of Iran's Health System: A Qualitative Study Using Focus Group Discussion. Int J Prev Med. 2019 Jul 5; 10:115. [Persian]
24. Rasanathan K, Montesinos EV, Matheson D, Etienne C, Evans T. Primary health care and the social determinants of health: essential and complementary approaches for reducing inequities in health. J Epidemiol Community Health. 2011 Aug;65(8):656–60.
25. Sheikhy-Chaman M. [The cycle of policy making, management and economics of health system . Manage Strat Health Syst. 2020; 5(3):169-72. [Persian]
26. World Health Organization. The World health report, 2000, Health systems: Improving performance. Paris, France: WHO; 2000: 1.
27. Yazdi Feyzabadi V, Mehrolhassani M, Emami M, Khosravi S. A Review of Approaches to Conceptualize Health and its Determinants: From Biomedical Approach to One Health Initiative. irje 2018; 13 :145-154. [Persian]
28. Yazdi-Feyzabadi V, Emami M, Mehrolhassani MH. Health Information System in Primary Health Care: The Challenges and Barriers from Local Providers’ Perspective of an Area in Iran. Int J Prev Med. 2015; 6:57. [Persian]
[1] نویسنده مسئول (h_manzari33@yahoo.com)
[2] Barrett S, Fudge C
[3] Varimax
Identifying the dimensions and components affecting policymaking in the health system Identifying the dimensions and components affecting policymaking in the health system
Abstract
Health system policy-making is one of the important issues of concern to policymakers and health managers. This study was conducted with the aim of identifying the factors affecting policy-making in the Iranian health system. The present study is an applied and qualitative study. After reviewing the theoretical foundations and previous research, and using the exploratory factor analysis method, the factors affecting health system policy-making were identified and categorized. Then, using the fuzzy Delphi method and seeking opinions from academic and executive experts who were selected on a purposeful basis, the most important of these factors were extracted. Excel and Spss version 22 software were used to analyze the data. After holding two Delphi sessions, a final agreement was reached on the components, and the most important dimensions and components affecting policy-making in the Iranian health system were identified in 5 dimensions and 54 components, including "social, cultural, economic, technological, and international factors," "international, legal, and human relations," "management and leadership, policy content regulation, implementers, and supervision," "organizational structure, policy quality, and environment," and "resource allocation, information dissemination, style, and method of implementation." Social, cultural, economic, technological, and international factors accounted for the largest share of explaining changes, accounting for 17.51 percent.
Keywords: Policy-making, health system, health policy-making.
