مطالعه مقدماتی گونه های گیاهی دارویی شهرستان کازرون در استان فارس
Subject Areas : Journal of Medicinal Herbs, "J. Med Herb" (Formerly known as Journal of Herbal Drugs or J. Herb Drug)مهدی دولتخواهی 1 , مهدی یوسفی 2 , جواد باقرنژاد 3 , علی دولتخواهی 4
1 - کارشناس ارشد سیستماتیک گیاهی، مدرس جهاد دانشگاهی مرکز کازرون، کازرون، ایران
2 - استادیار سیستماتیک گیاهی، گروه علوم زیستی، دانشگاه پیام نور، مرکز اصفهان، اصفهان، ایران؛
3 - کارشناس مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان کازرون، کازرون، ایران؛
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران؛
Keywords: گیاهان دارویی, فلور, گیاه شناسی سنتی,
Abstract :
مقدمه و هدف: شهرستان کازرون با مساحت تقریبی 4060 کیلومتر مربع در 110 کیلومتری غرب شهر شیراز (مرکز استان فارس، ایران) واقع شده است. این منطقه از نظر تنوع زیستی گونه های گیاهی حائز اهمیت است، زیرا زیستگاههایی از قبیل تالاب بین المللی پریشان در جنوب شرقی، جنگل های بلوط (Quercus persica) در شرق و انشعابات رودخانه شاپور در غرب این شهر قرار گرفته است. بنابراین با توجه به قدمت تاریخی این شهرستان و تنوع زیستی بالای گونه های گیاهی، در این پژوهش گیاهان آوندی دارویی در شهرستان کازرون و مراتع اطراف آن پس از جمع آوری و شناسایی از لحاظ کاربردهای دارویی مورد بررسی قرار گرفتند.روش تحقیق: برای این منظور نمونه های گیاهی بسیاری طی فصول رویشی بین سال های 1386 تا 1389 جمع آوری شدند و به صورت نمونه های هرباریومی استاندارد تهیه شدند. نمونه ها با استفاده از منابع در دسترس شناسایی شدند و در هرباریوم های مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع و دانشگاه پیام نور نگهداری شدند. اشکال زیستی و موقعیت کورولوژی آن ها نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج و بحث: بر طبق نتایج به دست آمده 90 گونه گیاهی دارویی متعلق به 87 جنس و 39 خانواده در منطقه شناسایی شد. بیشترین گونههای دارویی در خانواده نعناعیان (Lamiaceae) با 11 گونه و سپس خانواده آفتابگردان (Asteraceae) با 9 گونه قرار داشتند. بزرگترین جنس نیز جنس بارهنگ (Plantago) با 3 گونه بود. بنابراین وجود 90 گونه گیاهی دارویی نشان دهنده تنوع زیستی بالای منطقه است. از طرفی یافتههای این پژوهش با شرایط منطقه که دارای ویژگی های یک اقلیم نیمه خشک با تابستانهای خشک و میزان کم بارندگی می باشد، کاملاً منطبق است.توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به پوشش گیاهی غنی منطقه از نظر گیاهان دارویی و توجه مردم به استفاده از گیاهان نظیر خار مریم، علف مار، خارشتر و غیره نتایج این تحقیق می تواند در آینده کاربرد صنعتی داشته باشد.
آزادبخت، م. 1378. رده بندی گیاهان دارویی. انتشارات مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده، تهران.
اسدی، م.، معصومی، ع. ا.، خاتمساز, م.، و مظفریان, و.ا.، و (ویراستاران). 1387-1367. فلور ایران. شماره های 58-1، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران.
دلنواز هاشملوییان، ب. و عطایی عظیمی، ع. 1386. خواص دارویی و خوراکی گیاهان. موسسه انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه.
دهقانی، ع. 1384. اکوسیستم تالاب پریشان. انتشارات نقش مهر، تهران.
دولتخواهی، م.، یوسفی، م. و عصری، ی. 1389. بررسی فلوریستیک تالاب پریشان و اطراف آن در استان فارس. مجله زیست شناسی ایران. 23: 35-46 .
زرگری، ع. 1370-1368، گیاهان دارویی، پنج جلد، چاپ پنجم. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
سلطانی پور، م. 1384. گیاهان دارویی منطقه حفاظت شده گنو. پژوهش و سازندگی. 18 (3): 37-27.
عوفی، ف.1377. شناسایی، پراکنش و برآورد توده زنده (بیوماس) گیاهان آبزی در دریاچه پریشان استان فارس. هفتمین کنفرانس زیست شناسی سراسری ایران، دانشگاه اصفهان، ایران.
قهرمان، ا. 1380-1354. فلور رنگی ایران، جلد 25-1. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران.
قهرمان، ا. 1373-1369. کورموفیت های ایران، جلد 1 تا 4. انتشارات دانشگاه تهران ،تهران.
- مبین، ص. 68-1358. رستنی های ایران (فلور گیاهان آوندی)، جلد1 تا 4، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- مبین، ص. 1360. جغرافیای گیاهی: گسترش جهان گیاهی، اکولوژی، فیتوسوسیولوژی و خطوط اصلی رویش های ایران. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
– مظفریان، و. ا. 1378. فلور خوزستان. انتشارات مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خوزستان، خوزستان.
- میرحیدر، ح. 1373. معارف گیاهی، کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماری ها. انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
- نامدار، م.، مجتبائی، م.، و سمسار، م. 1346. دو لپه ای های دارویی جداگلبرگ. انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
Boisseir, E. 1975. (1810-1885). Flora Orientalis. Vol. 1-5. A. Asher and Co. B. V. Amsterdam Press.
Davis, P. H. (ed.). 1965-1985. Flora of Turkey. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Edzard, E. 2005. The efficacy of herbal medicine an overview. Fundam Clin Pharmacol. 19: 405-409.
Falsetto, S. 2009. Medicinal properties of aromatic plant families. Therapeutic properties in the same scented plant family. Available on Internet at:http://medicinal-plants.suite101.com/article. cfm/medicinal properties of aromatic plant families.
Feng, C. G, Zhang , L. X. and Liu, X. 2005. Progress in research of aldose reductase inhibitor in traditional medicinal herbs. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi, 30: 1496 - 1500 (In Chinensis).
Ghahraman, A. and Attar, F. 1999. Biodiversity of plant species in Iran. Tehran University Publisher, no 2411. pp. 1176.
Gopal Joshi, S. 2003. Medicinal Plants. Oxford & IBH Publishing Co. Pvt. Ltd, New Dehli.
Huang, S. T. and Chen, A. P. 2008. Traditional Chinese medicine and infertility. Curr Opin Obstet Gynecol. 20: 211-215.
Komarov, V. L. and Shishkin, B. K. 1963-1974. Flora of the U.S.S.R, (Translated, by Landau, N., Lavoott, R., Blake, Z. & Behrman, L.). Keter and IPST Press, Jerusalem.
Marwat, S. K., Khan, M. A., Rehman, F. and Bhatti, I. U. 2009. Aromatic plant species mentioned in the Holy Qura’n and ahadith and their ethnomedicinal importance. Pak J Nutr. 8 (9): 1472-1479.
Parsa, A. 1978-80. Flora of Iran. Vol. 1-2, Ministry of Culture and Higher Education of Islamic Republic of Iran. Tehran Univercity Press.
Post, G. E. and Dinsmore, J. E. 1932. Flora of Syria, Palestine and Sinai. American Press, Beirut.
Prajapati, N. and Kumar, U. 2005. Agro’s Dictionary of Medicinal Plant. Shyam Printing Press, India.
Prajapati, N. & Purohit, S. S. 2004. Agro’s colour Atlas of Medicinal Plants. Shyam Printing Press, India.
Proestos, C. H., Boziaris, I.S., Kapsokefalou, M. and Komaitis, M. 2008. Natural antioxidant constituents from selected aromatic plants and their antimicrobial activity against selected pathogenic microorganisms. Food Technol. Biotechnol. 46 (2): 151–156.
Rechinger, K. H. (ed.) 1963-2005. Vols. 1-176. Flora Iranica. Akademische Druck–u Verlagsanstalt, Graz.
Sammbamurty, A.V.S. 2005. Dictionary of Medicinal Plant. CBS Publishing & Distributors, New Dehli.
Takhtajan, A. 1986. Floristic regions of the world. University of Clifornia Press, LTd. 522p.
Townsend, C.C. and Guest, E. 1966-1985. Flora of Iraq. Minstry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad, Iraq.
Wang , J., Wan, Y. G, Sun, W., Zhang, H. L., Chen, P. and Yao, J. 2008. Progress in Japanese herbal medicine in treatment of chronic kidney disease. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi, 11: 1348-1352 (In Chinensis).
White, F. and Leonard, J. 1991. Phytogegraphical links between Africa and Southwest Asia. Flora et. Vegetatio Mundi. 9: 229-246.
Zohary, M. 1969. On the geobotanical structure of Iran. Bulletin of the Research Council of Israel, Section D., Botany. Supplement . pp. 113.
Zohary, M. and Feindbrun-Dotyhan, N. 1966-1986. Flora Palestina. The Academic Press Israel. Vols. 1-4. Jerusalem.
Zohary, M. 1969. Geobotanical foundations of the Middle East. Vols 1-2. Stuttgart. 739p.
