از ابوتراب بن حسن حسینی متخلص به جوزای نطنزی، دو نسخه از مطلع الانوار باقی مانده است؛ نسخۀ اساس به شمارۀ 2311 در کتابخانۀ ملی و نسخۀ دیگری به شمارۀ 963 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است. این پژوهش که به روش توصیفیتحلیلی انجام شده، بر آن است تا ضمن معرفی اوضاع و ا چکیده کامل
از ابوتراب بن حسن حسینی متخلص به جوزای نطنزی، دو نسخه از مطلع الانوار باقی مانده است؛ نسخۀ اساس به شمارۀ 2311 در کتابخانۀ ملی و نسخۀ دیگری به شمارۀ 963 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است. این پژوهش که به روش توصیفیتحلیلی انجام شده، بر آن است تا ضمن معرفی اوضاع و احوال شاعر، به بررسی اشعار و برخی از ویژگیهای سبکشناسی آنها بپردازد. برآیند پژوهش نشان میدهد که هرچند جوزای نطنزی از لحاظ سبکشناسی به سه سطح زبانی، ادبی و فکری توجه داشته، در اشعار خود در پی تبیین محتواست و میخواهد اندیشههای خاص خود را که جنبۀ مذهبی دارد و بیشتر در مدح امام علی(ع) است، به مخاطب تفهیم کند. به همین دلیل استفاده از صنایع لفظی و معنوی در درجۀ دوم اهمیت قرار دارد.
پرونده مقاله
یکی از نظیرهگویان نظامی در خمسهسرایی، شاعری معروف به اسیری، از شعرای ایرانی دربار عثمانی در سدۀ دهم هجری است. اسیری منظومۀ وامق و عذرا را در وزن و بحر خسرو و شیرین در سال 954ق به رشتۀ نظم کشیده است. درونمایۀ این قصه، ماجرای عشق بدفرجام وامق، شاهزادۀ ایرانی، با عذرا د چکیده کامل
یکی از نظیرهگویان نظامی در خمسهسرایی، شاعری معروف به اسیری، از شعرای ایرانی دربار عثمانی در سدۀ دهم هجری است. اسیری منظومۀ وامق و عذرا را در وزن و بحر خسرو و شیرین در سال 954ق به رشتۀ نظم کشیده است. درونمایۀ این قصه، ماجرای عشق بدفرجام وامق، شاهزادۀ ایرانی، با عذرا دختر فغفور چین است. نسخۀ منحصربهفرد این منظومه در کتابخانۀ فاتح استانبول به شمارۀ 4141 محفوظ است و در سال 971 قمری کتابت شده است. بررسی داستان نشان میدهد با اینکه شاعر، منظومۀ وامق و عذرا را در وزن و بحر خسرو و شیرین سروده، بهلحاظ درونمایه، متأثر از لیلی و مجنون و هفتپیکر نیز بوده است. اسیری مضامینی چون خو گرفتن وحوش بیابان با وامق، محبوس بودن عذرا به حکم پدرِ خودکامه، نامرادی دو دلداده و عشقی آمیخته با عفت، و مضمون زنجیر پیرزن بر گردن وامق و... را از لیلی و مجنون نظامی اخذ کرده و ساختن قصرهای چهارگانه برای وامق، توصیف عجوزهای که کارش قتل اسیران بود و به دسیسۀ او وامق جان داد، متأثر از تصویر عفریتی است که در حکایت ماهان (روز چهارشنبه گنبد پیروزهرنگ) در هفتپیکر نظامی آمده است. در این جستار، ضمن معرفی شاعر و آثار او، به تحلیل انتقادی داستان وامق و عذرا نیز پرداخته میشود.
پرونده مقاله
خطبة البیان نام یکی از خطبههای منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاههای مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای ف چکیده کامل
خطبة البیان نام یکی از خطبههای منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاههای مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای فیالله اشاره دارد. بدین سبب به شطحیات اهل تصوف و اقوال اهل غلو شباهت داشته و همواره مورد توجه صوفیان و فرقههای شیعه و باطنیه بوده است. از این خطبه و شروح آن، نسخههای خطی بسیاری در کتابخانههای ایران و کشورهای دیگر وجود دارد. یکی از این شروح متعلق به شخصی به نام میر شریف از سدۀ دهم هجری است که تاکنون ناشناخته بوده است. از این شرح، نسخههای متعددی با تفاوتهایی چند در دست است. نسخهای که نام میر شریف را در مقدمه و انتهای خود دارد، به شمارۀ 1015 در کتابخانۀ دانشگاه تهران موجود است. در این مقاله، ابتدا میر شریف و رسالۀ شرح خطبة البیان وی معرفی شده و پس از گزارش نسخههای مختلف برجایمانده از این اثر، تصحیح نسخۀ خطی شمارۀ 1015 این رساله همراه با مآخذ آیات و روایات و اشعار و تفاوتهای نسخهبدل از نظر میگذرد.
پرونده مقاله
دیوان رکنالدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار بهاهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقیماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، چکیده کامل
دیوان رکنالدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار بهاهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقیماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، به خط صدرالدین محمد بن محمدعلی معمار اصفهانی، کاستیها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآوری کند. در این راستا، افزون بر نسخۀ اصلی مورد استفادۀ علی محدّث، از تذکرهها و نسخ خطی که جستهگریخته به نمونههایی از اشعار رکن دعویدار قمی اشاره داشتهاند، بهره بردیم. انتقادی نبودن تصحیح، افتادگیها، افزونهها و حذفهای بیپشتوانه و برخی اشتباهات فاحش تصحیح از جمله ایراداتی است که بر تصحیح محدّث وارد است. نگارنده این موارد را در دوازده گروه دستهبندی کرده است. این اشکالات بهحدی است که گاه معنی مفهوم ابیات را دگرگون کرده و بهطور کلی با آنچه مؤلف درصدد القای آن بوده، اختلاف فاحشی دارد.
پرونده مقاله
مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی، منظومهای تعلیمی و عرفانی در 1440 بیت است که در سدۀ سیزدهم هجری سروده شده و محتوایی تعلیمی و عرفانی دارد. از این مثنوی تاکنون یک نسخۀ خطی به کتابت میرزا ابراهیم، مشهور به آقا و متخلّص به صفا به دست آمده است. شاعر هدف خود را از سرودن ا چکیده کامل
مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی، منظومهای تعلیمی و عرفانی در 1440 بیت است که در سدۀ سیزدهم هجری سروده شده و محتوایی تعلیمی و عرفانی دارد. از این مثنوی تاکنون یک نسخۀ خطی به کتابت میرزا ابراهیم، مشهور به آقا و متخلّص به صفا به دست آمده است. شاعر هدف خود را از سرودن این منظومه، بیان مسائل حکیمانه به زبان شعر بیان کرده و برای تحقق این هدف، از شیوۀ عطار و مولانا و نظامی تأثیر پذیرفته است. گسترۀ این تتبع در دو حوزۀ لفظ و معنا قابل شناسایی است. مثنوی بهرام و بهروز در سطوح فکری و زبانی و ادبی دارای ویژگیهای قابل تأملی است که این موضوع، نشان از احاطۀ علمی و ادبی وقار شیرازی دارد. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر روش توصیفیتحلیلی، ضمن معرفی مختصر شاعر، ویژگیهای گوناگون تنها نسخۀ خطی بهدستآمده از مثنوی بهرام و بهروز در سطوح یادشده بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که مثنوی مذکور از دید فکری، در پی تبیین آموزههای تعلیمی و عرفانی به مخاطبان خویش است و روساختی عاشقانه و ژرفساختی آموزهای دارد. از دید زبانی، وقار با تکیه بر سادهگویی و ویژگیهای سبک خراسانی بهویژه روش مولانا، اثرش را به رشتۀ نظم درآورده است. در سطح ادبی نیز، شاعر بیش از همه به صورتهای خیالی تشبیه و استعاره نظر داشته که این امر بیانگر جنبههای خیالانگیزی و شاعرانگی برجستۀ مثنوی بهرام و بهروز است.
پرونده مقاله
مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دستنوشتههای (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکرهنویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهم چکیده کامل
مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی دستنوشتههای (نسخ خطی) محفوظ در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این نوشته، پس از بیان مقدمات (شامل مروری بر تذکره و تذکرهنویسی و جایگاه آن در زبان فارسی، بیان ضرورت و اهمیت پرداختن به نسخ خطی، مرور اجمالی اهمّ پژوهشهای پیشین و تازهترین یافتهها و معرفی وظایف و فعالیتهای سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران در بخش نسخ خطی)، ابتدا تذکرههای موجود در این سازمان بر اساس مواردی چون تعداد، گسترۀ زمانی (تاریخی) و موضوعات اصلی نسخ دستهبندی شدهاند و سپس مشخصات نسخ، بر اساس اطلاعات موجود از تذکرههای ادبی، بهشکلی مفصلتر، معرفی و همچنین اطلاعات آنها نیز در پیوست مقاله عرضه گردیده است.
پرونده مقاله
تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته، امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه، سهم داشتهاند. باب ترسل و انشاء را میتوان یکی از انواع مهم نثر ادبی دانست که در تاریخ ادب زبان و ادب پارسی، سابقهای طولانی د چکیده کامل
تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته، امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه، سهم داشتهاند. باب ترسل و انشاء را میتوان یکی از انواع مهم نثر ادبی دانست که در تاریخ ادب زبان و ادب پارسی، سابقهای طولانی دارد. نسخۀ خطی بدایع الانشاء نمونۀ شاخص و برجستهای از این فن شریف است که به قلم مولانا یوسفی هروی (940ق) با نثری فنی و مصنوع نوشته شده است. این اثر، مجموعهای از ترسلات است که با 378 شماره از یکدیگر تفکیک شده و مؤلف آن را بهقصد تعلیمِ فنِ ترسل و انشاء برحسب طبقات مردم، در سه قسم نوشته است. هدف این پژوهش، معرفی، توصیف و تحلیل ساختاری نسخه، بیان ویژگیهای زبانی، ارزشهای ادبی، دینی و تاریخی است. از بدایع الانشاء حدود هفده نسخۀ خطی در کتابخانههای ایران موجود است. در این پژوهش، استنساخ و معرفی کتاب بر اساس قدیمیترین و کاملترین نسخه، که متعلق به کتابخانۀ ملک است، انجام گرفته است.
پرونده مقاله