فهرس المقالات Quatrains

• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  1 - بررسی فراهنجارها در رباعیات بیدل دهلوی
  عبدالرضا مدرس زاده زینب خوش وطن محمد سلامتیان
  آشنایی زدایی، برجسته سازی یا هنجارگریزی، انحراف از شکل طبیعی زبان و قواعد حاکم بر آن است. از تاثیرگذارترین روش های پدید آمدن سبک تازه در شعر و از مولفه های مهم، برای آرایش کلام و غنای ادبی است .زیرا زبان معیار را دگرگون و صورت های زبانی را برجسته می کند.هرقدر فراهنجارها أکثر

  آشنایی زدایی، برجسته سازی یا هنجارگریزی، انحراف از شکل طبیعی زبان و قواعد حاکم بر آن است. از تاثیرگذارترین روش های پدید آمدن سبک تازه در شعر و از مولفه های مهم، برای آرایش کلام و غنای ادبی است .زیرا زبان معیار را دگرگون و صورت های زبانی را برجسته می کند.هرقدر فراهنجارها بدیع تر باشند کلام مقبولیت بیشتر یافته و سبک شاعر شخصی تر خواهد بود.از آن جا که یکی از خصایص سبک هندی آفرینش مضامین تازه و خیال انگیز است بیدل دهلوی به عنوان یکی از شاعران این سبک با بیشترین هنجارستیزی های هنری و خلاقانه به سبک شخصی دست یافته است. رباعیات بیدل سرشار از تخیلات و بدیع گویی و ابتکارات ادبی است.گرایش و تمایل به استفاده از ترکیبات تازه، مضمون های بدیع وتصاویرخیالی هنرمندانه، بیدل را برآن می دارد که از نرم های طبیعی زبان پا را فراتر نهاده و با ساختار شکنی های خود تصاویر ادبی شگرفی ایجاد نماید.در این مقاله هنجارگریزی های رباعیات بیدل در هشت محور واژگانی، نحوی، آوایی، سبکی، معنایی، گویشی، باستانی و نوشتاری بررسی شده اند، گرچه با انواع هنجارگریزی در رباعیات بیدل مواجهیم اما برجسته ترین ویژگی سبکی بیدل ، در رباعیات مربوط به هنجارگریزی نحوی،معنایی ،واژگانی و سبکی است.که با ساخت وابسته های خاص عددی،ترکیبات نوین،تصاویرخیالی و اصطلاحات کوچه و بازار خودنمایی می کنند. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  2 - جلوۀ مضامین و آیات قرآنی در نسخۀ خطّی معارج ‎الخیال
  مریم خزائیلی
  معارج‎الخیال تذکره‎ای است منحصر به فرد، مربوط به قرن 11 هجری. گنجینه‎ای نفیس از سخنان پربار و لطیف شاعرانی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این مجموعه رباعی است، که البته تعداد اندکی از آن وزن رب أکثر

  معارج‎الخیال تذکره‎ای است منحصر به فرد، مربوط به قرن 11 هجری. گنجینه‎ای نفیس از سخنان پربار و لطیف شاعرانی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این مجموعه رباعی است، که البته تعداد اندکی از آن وزن رباعی نداشته و جزء قالب رباعی به حساب نمی‎آیند. جامعِ این اثر گرانبها میرزا محمّدصالح رضوی است که در این نسخۀ خطّی رباعیّات 367 شاعر معاصر و قبل از خود را گردآوری کرده و تمام رباعیّات را به ترتیب حروف تهجّی بر اساس تخلّص شاعران نگاشته است. مضامین گوناگونی در این تذکره به چشم می‎خورد که اکثر آنها مضامین قرآنی است و نشان می‎دهد شعرا برای آشکار کردن مفاهیم مذهبی و اخلاقی مورد نظر خود از قرآن بهره‎ها گرفته‎اند. این اثر دربردارندۀ موضوعاتی از قبیل: پروردگار و الطاف بی‎کرانش نسبت به بندگان، همچنین توصیه به دوری انسان از غرور، دنیاپرستی، هوا و هوس، طمع، گذر عمر، توجّه به مرگ، ستایش بی‎چون و چرای حق‎تعالی و... است. در این جُنگ گاهی نیز الفاظ و ترکیبات قرآنی در پایان رباعی و یا در لابه لای مصراع‎ها برای تأکید، تفهیم و یا تکمیل آن مضمون، عیناً استفاده شده است. هدف از این مقاله، استخراج همین مضامین و آیات و الفاظ قرآنی بکار رفته در این مجموعۀ خطّی است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  3 - بررسی و تحلیل بنیان‌های تعلیمی در رباعیات سعدی
  حمزه اکبری زاده نعمت اصفهانی عمران حمید طبسی
  10.30495/pars.2022.690616
  بسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیان‌های تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیان‌های تعلیمی در قالب‌های ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایان‌تر است؛ زیرا شاعر می‌کوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سع أکثر

  بسامد بسیار چند مضمون اخلاقی در متن، بیانگر بنیان‌های تعلیمی در تفکّر نویسندۀ آن است. بنیان‌های تعلیمی در قالب‌های ادبی منسجم و کوتاه مانند رباعی نمایان‌تر است؛ زیرا شاعر می‌کوشد با مختصرترین فرم اندیشگانی، برای تأثیرگذاری بیشتر، تفکّرات پندآموز خود را به تصویر بکشد. سعدی از شاعران جامع‌الاطرافی است که در قالب‌های متعدد شعری ازجمله رباعیات، دغدغه‌های تعلیمی‌اش را بیان کرده است. این دغدغه‌ها و بنیان‌های تعلیمی در رباعیات سعدی، به‌دلیل ایجاز و اختصار فرمی و ساختاری نسبت‌به دیگر آثار وی نمود بارزتری دارد. این پژوهش از این نظر اهمیت و ضرورت دارد که در پژوهش‌های ادبی کمتر به تحلیل رباعیات تعلیمی سعدی پرداخته شده است؛ نیز رباعیاتْ ظرفیّت ویژه‌ای برای دستیابی به بنیان‌های تعلیمی سعدی دارد؛ بر این اساس در این مقاله تلاش شده است با روشی توصیفی و تحلیلی، بنیان‌های تعلیمی رباعیات سعدی بررسی شود که البته تا به‌حال واکاوی نشده است. مضامین متعددی ازجمله مرگ، بی‌اعتباری دنیا، عشق، جبر، اختیار، عدالت و اخلاقیات (تذکرات خاص رفتاری)، ژرف‌ساخت تعلیمی رباعیات سعدی را تشکیل می‌دهد. فهم و درک این مضامین تعلیمی نیازمند طبقه‌بندی و نگاهی تبارشناسانه است تا بتوان به خاستگاه فکری و عقیدتی شاعر دست یافت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بنیان‌های تعلیمی در رباعیات سعدی، متأثّر از اندیشه‌های فقهی و کلامی دوران خود و اندیشه‌های فلسفی ایران باستان بوده و شاعر بنابر اوضاع نابسامان اجتماعی عصر خود به سرودن رباعیات پندآمیز و تعلیمی پرداخته است تا بتواند مجموعه‌ای از کنش‌های نیک اخلاقی را به مخاطب تعلیم دهد. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  4 - معرّفی نسخۀ خطّی معارج‌الخیال
  مریم خزائیلی عطا محمد رادمنش
  چکیده نسخۀ خطّی معارج‌الخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که أکثر

  چکیده نسخۀ خطّی معارج‌الخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که البتّه تعداد اندکی از آن وزن رباعی نداشته و جزء قالب رباعی به حساب نمی‎آیند. جامعِ این جنگ نفیس، میرزا محمّدصالح رضوی از رجال دوران صفوی و نوۀ شاه عبّاس اوّل است. وی در این مجموعه، رباعیّات 367 شاعر معاصر و قبل از خود را گردآوری کرده و کلّ رباعیّات را به ترتیب حروف تهجّی بر اساس تخلّص شعرا نگاشته است. مضامین گوناگونی در این نسخه مشهود است که اکثر آن‌ها مضامین قرآنی است و نشان می‎دهد شاعران برای نمایان کردن مفاهیم مذهبی و اخلاقی مورد نظر خود از قرآن بهره‎ها گرفته‎اند. این اثر شامل موضوعاتی است از قبیل: پروردگار و الطاف بی‎کرانش نسبت به بندگان و نیز سفارش به دوری انسان از دنیاپرستی، طمع، غرور، هوای نفس، گذر عمر، توجّه به مرگ، ستایش بی‎چون و چرای حق‎تعالی و... . در این نسخۀ خطّی گاهی نیز الفاظ و ترکیبات قرآنی در پایان رباعی و یا در لابه لای مصراع‎ها برای تأکید، تفهیم و یا تکمیل آن مضمون، عیناً استفاده شده است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  5 - تبیین اندیشه خیامی از خلال رباعی‌های متوازن و مقبول الاصاله
  مهدی ماحوزی
  شاید هیچ گوینده و متفکری چون حکیم عمر خیام نیشابوری، مورد توجه و اقبال جهانیان نبوده است و هیچ اثری چون رباعیات وی موضوع گفتگوها، بحث ها، پژوهش ها، ترجمه ها و نقدهای جهان شرق و غرب قرار نگرفته است. اعتقاد بنده براین است که تبیین اندیشه خیامی جز از خلال رباعی های مقبول أکثر

  شاید هیچ گوینده و متفکری چون حکیم عمر خیام نیشابوری، مورد توجه و اقبال جهانیان نبوده است و هیچ اثری چون رباعیات وی موضوع گفتگوها، بحث ها، پژوهش ها، ترجمه ها و نقدهای جهان شرق و غرب قرار نگرفته است. اعتقاد بنده براین است که تبیین اندیشه خیامی جز از خلال رباعی های مقبول الاصاله وی میسر نیست و آن چه اصالت هر رباعی را تأیید می کند، سازگاری و توازن مفاهیم آن است با سایر رباعی هایی که مجموعاً منظومة فکری خیام را معرفی می کند. از سوی دیگر وزن و اعتبار علمی خیام به علاوه فرهیختگی و متانت او، در تشخیص درجه اصالت هر رباعی و در نتیجه، تقویت منظومه فکری خیام سودمند تواند بود. در این مقاله 60 رباعی که در ساختار منظومه فکری خیام نقش کلیدی داشته، انتخاب شده است و 10 عامل یا عنصر، ساختار این منظومه را تشکیل می دهد. به مدد این عوامل و عناصر، تشخیص میزان اصالت هر رباعی و صحت انتساب آن ها به خیام آسان تر می نماید، چه با تحلیل رباعی های مذکور براساس آن منظومه فکری، افراط ها و تفریط ها تعدیل شده، شناختی نزدیک به واقع از چهره حکیمی آگاه، پرسش گر و محیط بر دانش های زمان حاصل می آید. در این رهگذر ملاحظاتی چند در باب تبیین اندیشه خیامی از سوی همة پژوهش گران شرق و غرب از روزگار خیام تا امروز ایراد و منابع مهم معرفی شده است. تفاصيل المقالة