-
حرية الوصول المقاله
1 - ارزیابی اثرات اجرای سناریوهای مدیریت کشاورزی بر کمیت و کیفیت منابع آب سطحی با استفاده از مدل نیمهتوزیعی و بررسی آسیبپذیری آبخوان (مطالعه موردی: دشت هشتگرد)
محمودرضا نورعلی نژاد اسلاملو مجتبی شوریان سید سجاد مهدی زاده محلیزمینه و هدف: منشاء بسیاری از مشکلات کیفی و کمی منابع آب، فعالیتهایی است که در یک حوضه آبریز انجام میشود. بنابراین بازنگری استراتژیهای برنامه ریزی حوضه آبریز میتواند منجر به کاهش این چالشها گردد، لذا ضروری است اثرات اجرای استراتژیها پیش از اجرا، ارزیابی شود. روش پ أکثرزمینه و هدف: منشاء بسیاری از مشکلات کیفی و کمی منابع آب، فعالیتهایی است که در یک حوضه آبریز انجام میشود. بنابراین بازنگری استراتژیهای برنامه ریزی حوضه آبریز میتواند منجر به کاهش این چالشها گردد، لذا ضروری است اثرات اجرای استراتژیها پیش از اجرا، ارزیابی شود. روش پژوهش: در پژوهش حاضر که بر روی حوضه آبریز هشتگرد واقع در قسمت مرکزی استان البرز انجام گردیده است، پس از ساخت مدل هیدرولوژیکی نیمه توزیعی SWAT به منظور تبدیل کمی و کیفی منابع آب سطحی این مدل توسعه داده شده است. به این منظور از آمار ایستگاههای هیدرومتری فشند، ده صومعه و نجم آباد و داده کیفی نیترات ایستگاه شاخص بهعنوان نقطه کنترل مورد واسنجی و اعتبارسنجی قرار گرفتند، بعد از آنالیز حساسیت مدل، فرایند واسنجی توسط نرم افزار SWAT-CUP با الگوریتم SUFI2 با تعداد 500 تکرار انجام گرفت و بهترین مقادیر پارامترهای انتخابی بدست آمد. سپس اثر اجرای سناریوهای مدیریتی همچون اصلاح الگوی کشت و ارتقاء روش آبیاری برای افزایش راندمان کشاورزی در جهت بهبود وضعیت کشاورزی و کاهش میزان آلایندگی انجام گردید. در نهایت آسیبپذیری آبخوان هشتگرد با استفاده از هفت پارامتر DRASTIC و با تلفیق لایهها با وزندهی و رتبهبندی ارزیابی گردید. یافتهها: نتایج شبیهسازی رواناب سطحی در مقیاس ماهانه توسط شاخصهای آماری نش- ساتکلیف و ضریب تبیین نشان داد که شبیهسازی با دقت خوبی انجام گردیده است (نتایج بالای 7/0)، نتایج حاصل از ضریب NS برای دوره واسنجی و صحت سنجی بهترتیب برابر 83/0 و 7/0 شد و ضریب R2 بهترتیب برابر 87/0 و 89/0 برآورد شد که بیانگر عملکرد مناسب مدل و همبستگی بالای دادههای مشاهداتی و شبیهسازی شده میباشد. بعد از مشخص کردن نقشه آسیبپذیری آبخوان دشت به همراه تراکم چاهها پس از اصلاح اوزان لایههای مدل، بخش مرکزی دشت بیشترین آسیبپذیری را داراست. نتایج: با مدل سازی دو سناریوی مدیریتی تغییر الگوی کشت و ارتقای راندمان آبیاری به منظورارزیابی تغییرات کیفی و کمی در منابع آب سطحی، نتایج حاکی از آن است که در این حوضه با اصلاح الگوی کشت و کاهش برداشت، میزان رواناب سطحی افزایش یافت.با این وجود غلظت نیترات در ماه های مختلف از 5 تا 20 درصد کاهش مییابد. با اعمال سناریوها، مقدار مصرف آب در بخش کشاورزی از 3/85 میلیون مترمکعب به 8/59 میلیون مترمکعب کاهش خواهد یافت. شاخص نهایی آسیبپذیری آبخوان با استفاده از روش DRASTIC بین 44 تا 90 متغیر شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - آسیبپذیری لرزهای منابع آب زیرزمینی بر اساس شکست خط لوله انتقال سوخت با استفاده از روش DRASTIC و شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: دشت تهران)
مهدی حقیقی علی دلنواز پوریا رشوند محمد دلنواززمینه و هدف: آبهای زیرزمینی یکی از منابع اصلی توسعه پایدار در جوامع بشری بوده که با توجه به تامین آب مورد نیاز بخشهای شرب، کشاورزی و صنعت، آلودگی آنها اثرات مخربی به همراه خواهد داشت. علاوهبراین، شبکه انتقال سوخت بهدلیل ذخیرهسازی و انتقال فرآوردههای نفتی از اهمیت أکثرزمینه و هدف: آبهای زیرزمینی یکی از منابع اصلی توسعه پایدار در جوامع بشری بوده که با توجه به تامین آب مورد نیاز بخشهای شرب، کشاورزی و صنعت، آلودگی آنها اثرات مخربی به همراه خواهد داشت. علاوهبراین، شبکه انتقال سوخت بهدلیل ذخیرهسازی و انتقال فرآوردههای نفتی از اهمیت بالایی برخوردار است. اهمیت این سیستم در هنگام وقوع حوادثی مانند زلزله از جنبههای مختلف افزایش مییابد. آلودگی منابع آب زیرزمینی براثر نشت از سیستم انتقال سوخت، یکی از اثرات ثانویه زلزله بوده و تاثیر نامطلوبی بر محیطزیست و سلامت انسان بر جای میگذارد. این تحقیق بر ارزیابی آسیبپذیری آبهای زیرزمینی در اثر خرابی شبکه انتقال سوخت شهری در برابر وقوع زلزله متمرکز بوده که در قالب مطالعات موردی بر شبکه انتقال سوخت شهر تهران و آبخوان دشت تهران-کرج انجام شدهاست. روش پژوهش: در این تحقیق مدلی تلفیقی برای تحلیل آسیب لرزهای و ارزیابی ریسک در شرایط عدم قطعیت در شبکه انتقال سوخت شهر تهران تعریف و اجرا شدهاست. در این مدل پیامدهای آسیب شبکه انتقال سوخت تحت سه سناریو زلزله (با بزرگای 5، 6، 7 ریشتر) بر آلودگی آبهای زیرزمینی شهر تهران مورد ارزیابی قرار گرفتهاست. علاوه براین استراتژیهای راهبردی به منظور کاهش اثرات احتمالی آلودگی آبهای زیرزمینی ناشی از زلزله ارائه شدهاست. مدل پیشنهادی جهت ارزیابی آسیب در خط لوله شبکه انتقال سوخت با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون چند لایه (ANN) توسعه یافتهاست. همچنین برای ارزیابی آلودگی آبهای زیرزمینی بر اساس نشت سوخت از شبکه انتقال سوخت آسیب دیده، از مدل DRASTIC استفاده شدهاست. در این مطالعات برنامهریزی استراتژیک براساس استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری استوار و درجه استواری به منظور کاهش اثرات احتمالی آلودگی آبهای زیرزمینی با بهرهگیری از تئوری حداقل-حداکثر تاسف، انجام شدهاست. یافتهها: نتایج این تحقیق نشان داد که مدل شبکه عصبی مصنوعی توسعهداده شده توانایی بالایی در ارزیابی آسیب (شکست و نشتی) در خط لوله شبکه انتقال سوخت داشته، به گونهای که ریشه میانگین مربع خطا (RMSE) و ضریب همبستگی R به ترتیب برابر با 0.029 و 0.98 بود. براساس نتایج، میزان خسارت وارده به خطلوله در سناریوی اول (زمینلرزه با بزرگای 5 ریشتر) برابر با 15 نشتی و 2 خرابی، در سناریوی دوم ( زمینلرزه با بزرگای 6 ریشتر) برابر با 25 نشتی و 7 خرابی و در سناریوی سوم (زمینلرزه با بزرگای 7 ریشتر) تعداد نشتیها 27 و 9 شکست بودهاست. با توجه به نتایج حاصل از آلودگی آبخوان تحت سه سناریوی زلزله، مشخص میشود که در سناریوی زمین لرزه با بزرگای 5 ریشتر، 30 درصد آبخوان دارای پتانسیل آلودگی متوسط و 55 درصد پتانسیل آلودگی کم، در سناریوی زمین لرزه با بزرگای 6 ریشتر، 45 درصد آبخوان دارای پتانسیل آلودگی متوسط و 18 درصد پتانسیل آلودگی کم و در سناریوی زمینلرزه با بزرگای 7 ریشتر، 55 درصد آبخوان دارای پتانسیل آلودگی متوسط و 22 درصد پتانسیل آلودگی پایینی دارد. در راستای برنامهریزی استراتژیک کاهش آلودگی آبخوان، استراتژیهای مختلف در مقابل سناریوهای مختلف با معیار حداقل-حداکثر تاسف مورد ارزیابی قرار گرفت و در نهایت سه استراتژی برای کاهش آلودگی منابع آبزیرزمینی ارائه شد. با توجه به نتایج، استفاده از استراتژی (عایق بندی محیط پیرامون خط لوله) منجر به کاهش 70 درصدی آلودگی آبهای زیرزمینی و استفاده از استراتژی (پیادهسازی سیستم هوشمند لرزهای برای قطع جریان سیال در وقوع زمین لرزه) که به عنوان استراتژی استوار شناخته شد منجر به کاهش 75 درصدی آلودگی آبخوان شدهاست. نتایج: براساس نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد مدل توسعه داده شده در این پژوهش مشخص گردید که مدل ارائه شده دارای عملکرد قابل قبولی در پیشبینی آسیبپذیری لرزهای خطلوله انتقال سوخت و ارزیابی آلودگی آبخوان بودهاست. این مدل قابلیت پیادهسازی در مناطق مختلف شهری و ارزیابی عملکرد سیستم انتقال سوخت تحت سناریوهای مختلف زمین لرزه و نیز ارزیابی آلودگی آبهای زیرزمینی را داشته و به عنوان یک مدل مرجع میتواند به صورت گسترده مورد استفاده فعالان و طراحان قرار گیرد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از مدیریت استراتژیک کنترل آلودگی آبزیرزمینی، بهرهگیری از استراتژی پیادهسازی سیستم هوشمند لرزهای برای قطع جریان سیال در وقوع زمینلرزه میتواندبه عنوان یک راهکار فراگیر در راستای کاهش آسیبهای زیستمحیطی بر منابع آب زیرزمینی بهویژه در مناطق لرزهخیز مورد استفاده قرار گیرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - توسعه مدل دراستیک اصلاح شده برای تعیین آسیبپذیری آبخوانهای ساحلی
نیلوفر خوشدوز ماسوله حسین بابازاده سیدحسن طباطبایی مهدی نادریدر آبخوانهای ساحلی، خطر نفوذ آب شور دریا به منابع آب زیرزمینی وجود دارد و از این نظر بررسی آسیب پذیری منابع آب زیرزمینی می تواند در تعیین نقاط آسیب پذیر و حساس آبخوان بسیار موثر باشد. هدف از این پژوهش، بررسی آسیب پذیری سفره آب زیرزمینی جزیره کیش با استفاده از مدل دراست أکثردر آبخوانهای ساحلی، خطر نفوذ آب شور دریا به منابع آب زیرزمینی وجود دارد و از این نظر بررسی آسیب پذیری منابع آب زیرزمینی می تواند در تعیین نقاط آسیب پذیر و حساس آبخوان بسیار موثر باشد. هدف از این پژوهش، بررسی آسیب پذیری سفره آب زیرزمینی جزیره کیش با استفاده از مدل دراستیک و نیز اصلاح آن برای شرایط این سفره ساحلی است. دو پارامتر اختلاف تراز آب دریا با سطح ایستابی آب و فاصله نقطه تا دریا به پارامترهای مدل اضافه و مدل دراستیک اصلاح شده توسعه یافت. برای ارزیابی نتایج مدل، نقشه های آسیب پذیری تولید شده با نقشه های پهنه بندی پارامترهای هدایت الکتریکی و کل جامدات محلول مقایسه شد. این نقشه ها با استفاده از داده های ثبت و نمونهبرداری شده کیفیت آب چاه های جزیره در محیط (GIS) تهیه گردید. مقایسه نتایج مدل دراستیک و دراستیک اصلاح شده با نقشه های هدایت الکتریکی و کل جامدات محلول جزیره نشان داد که میانگین اختلاف ها برای مدل دراستیک به ترتیب با 41/17 و 24/10 و مدل دراستیک اصلاح شده به ترتیب با 69/0 و 55/0 می باشد که حاکی از مطابقت بیشتر با داده های مشاهده ای دارد. نتایج مدل دراستیک اصلاح شده نشان داد که 1/34 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه دارای پتانسیل آسیبپذیری خیلی زیاد، 1/48 درصد دارای پتانسیل آسیبپذیری زیاد و 8/17 درصد نیز دارای پتانسیل آسیبپذیری متوسط میباشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - پهنهبندی آسیبپذیری آبخوان دشت آبرفتی اردبیل با استفاده از تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی و مدل دراستیک
حجت اله مردان بهمن یارقلیزمینه و هدف: منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است و حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آن میباشند. این آبها که توسط چاهها، قنوات و چشمه ها قابل استحصال میباشند در مصارف مختلف مورد استفاده گرفته و در عوض حجم زیادی از پساب خانگی، صنعتی و کشاورزی وارد أکثرزمینه و هدف: منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است و حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آن میباشند. این آبها که توسط چاهها، قنوات و چشمه ها قابل استحصال میباشند در مصارف مختلف مورد استفاده گرفته و در عوض حجم زیادی از پساب خانگی، صنعتی و کشاورزی وارد آبخوانها میشود. هدف این تحقیق ارزیابی آسیبپذیری آبخوان آبرفتی دشت اردبیل برای مدیریت کاربری اراضی، نحوه پایش کیفی منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از آلودگیهای آتی آن می باشد. روش بررسی: در این تحقیق با هدف پهنه بندی آسیبپذیری دشت اردبیل از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده و پردازش و تجزیه و تحلیل کیفی آبخوان به کمک آنها انجام شده است. همچنین با استفاده از نتایج موجود سنجش نیترات در منابع آب زیر زمینی منطقه، مدل دراستیک برای دشت اردبیل واسنجی شده است. یافته ها: نتایج حاصل از مدل دراستیک نشان میدهد که آسیبپذیری آبخوان دشت اردبیل بیشتر در گروه آسیبپذیری متوسط میباشد. طبق یافتههای این تحقیق آسیبپذیری متوسط 3/39 درصد، آسیبپذیری کم 4/32 درصد و آسیبپذیری زیاد 1/21 درصد، آسیبپذیری خیلی کم 6 درصد و آسیبپذیری خیلی زیاد 1/1درصد به ترتیب بیشترین سهم از مساحت دشت را به خود اختصاص داده است. بحث و نتیجه گیری: بر پایه نتایج حاصل از مدل سازی، آسیب پذیری آبخوان دشت اردبیل تقریبا در نیمهشرقی در گروه آسیب پذیری کم و نیمه غربی در گروه آسیبپذیری زیاد قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که پتانسیل و میزان آلودگی آبخوان دشت اردبیل بالا میباشد. لذا با توجه به اهمیت منابع آب زیرزمینی منطقه که برای اهداف مختلف بکار میرود، حفاظت این مناطق به منظور جلوگیری از آلودگی و مدیریت بهینه منابع آب ضروری است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - مدلسازی خطرپذیری آلودگی آبهای زیرزمینی حوزه آبریز جنوب دریاچه نمک با استفاده از روشهای آماری، DRASTIC و P-DRASTIC
جواد صمدی نغمه مبرقعی دینانزمینه و هدف: روشهای آماری بهطور گستردهای در مطالعات محیطزیستی جهت ارزیابی مخاطرات طبیعی استفاده میشود. از آسیبپذیری آبهای زیرزمینی بهکمک روشهای آماری برای حمایت از تصمیمگیری در مورد مدیریت و برنامهریزی زیستمحیطی استفاده میشود. در این تحقیق از بهینهسازی پارا أکثرزمینه و هدف: روشهای آماری بهطور گستردهای در مطالعات محیطزیستی جهت ارزیابی مخاطرات طبیعی استفاده میشود. از آسیبپذیری آبهای زیرزمینی بهکمک روشهای آماری برای حمایت از تصمیمگیری در مورد مدیریت و برنامهریزی زیستمحیطی استفاده میشود. در این تحقیق از بهینهسازی پارامترهای مدل DRASTIC، Pesticide DRASTIC و لایه کاربری اراضی (LU) بر اساس روشهای آماری جهت مدلسازی خطرپذیری آلودگی آبهای زیرزمینی حوزه آبریز جنوب دریاچه نمک استفاده گردیده است.روش بررسی: در این روش لایههای اطلاعاتی در محیط GIS تهیه، رتبهبندی (قطعی و فازی-آماری)، وزندهی (اصلی و آماری) و به روش هم پوشانی شاخص تلفیق گردیدند. برای مدلسازی از رگرسیون غیرخطی جهت رتبهبندی فازی-آماری (هممقیاسسازی) و از ضرایب همبستگی پیرسونی بین غلظت نیترات با پارامترهای هممقیاسشده مدل DRASTIC، P-DRASTIC و تحلیل حساسیت (حذف پارامتری، تک پارامتری) جهت تعیین و تصحیح وزن مناسب پارامترها استفاده شد. همپنین جهت تعیین تاثیر کاربریهای اراضی و رتبهبندی آن از مدل تخریب مخدوم بر اساس میزان پتانسیل آلودگی و نیترات مشاهدهشده آبهای زیرزمینی استفاده گردید.یافته ها: در نتیجه مدل P-RASIC-LU و RASIC-LU بر اساس رتبهبندی و وزندهی آماری و تحلیل حساسیت حذف پارامتری، ضریب همبستگی 62 درصد و سطح معنیداری آماری 01/0 را نشان داده و با پارامترهای نرخ تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، اثر منطقه غیراشباع، هدایت هیدرولیکی و کاربری اراضی بهترتیب با وزنهای 1/3، 0/4، 1/4، 1/3، 0/2، 0/2 و 50/2، 63/4، 15/4، 03/3، 96/1، 00/2 به عنوان بهترین مدل انتخابی مشخص شد. بر اساس این مدل قسمتهای غربی و جنوبی آبخوان به دلیل نرخ تغذیه بالا و مواد درشت دانه در ناحیه غیر اشیاع، خاک و محیط آبخوان دارای خطرپذیری آلودگی زیادی میباشد.بحث و نتیجهگیری: با توجه به اینکه در بازبینی وزن و رتبه پارامترهای مدل با استفاده از روش آماری و GIS تا حدودی نظرات شخصی محدود شده و باعث افزایش صحت مدل گردیده است. این روش نتایج مطلوبی برای مدلسازی خطرپذیری آلودگی به دنبال داشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - ارزیابی آسیبپذیری آبخوان رامهرمز با تلفیق مدل دراستیک و تحلیل سلسله مراتبی
پوریا مرادی حسن روحی کاظم رنگزن نصرالله کلانتری نازنین قنبریدر مسائل مدیریت منابع آب زیرزمینی ارزیابی آسیبپذیری آبخوانها به منظور حافظت از این منابع در برابر آلودگی، از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راهکارهای مهم و اولیه برای جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی، شناسایی مناطق آسیبپذیر آبخوان و استفاده از نتایج آن برای مدیر أکثردر مسائل مدیریت منابع آب زیرزمینی ارزیابی آسیبپذیری آبخوانها به منظور حافظت از این منابع در برابر آلودگی، از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راهکارهای مهم و اولیه برای جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی، شناسایی مناطق آسیبپذیر آبخوان و استفاده از نتایج آن برای مدیریت کاربری اراضی است. در این تحقیق، آسیب پذیری آبخوان آبرفتی دشت رامهرمز در برابر آلودگی، به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل دراستیک ارزیابی شده است. در مدل دراستیک نقشه هفت خصوصیات هیدروژئولوژیکی مؤثر بر آلودگی آبهای زیرزمینی (عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص آبخوان، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، منطقۀ غیراشباع و هدایت هیدرولیکی) با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی با یکدیگر ترکیب، و نقشه آسیبپذیری آبخوان تهیه گردید. تلفیق لایه ها با سه روش دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی و فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله مراتبی انجام شد. از دادههای نیترات برای صحت سنجی مدل بهدستآمده، استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که قسمت وسیعی از دشت دارای آسیب پذیری کم تا متوسط بوده و تنها قسمت های جنوب شرق دارای آسیب پذیری زیاد می باشد. همچنین نتایج دو روش دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی نسبت به روش فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله مراتبی جوابهای بهتری را در منطقه موردمطالعه داشته اند. مقادیر همبستگی میان شاخص کیو (Q) و غلظت نیترات در روش های دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی و فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله به ترتیب 97/0، 96/0 و 81/0 به دست آمد که تأییدی بر نتایج حاصلشده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - ارزیابی آسیبپذیری آب زیرزمینی دشت ایسین با استفاده از مدل های دراستیک و گادز (GODS) در سیستم اطلاعات جغرافیایی
مجید پوربلیغی سحر رضایان مریم رفعتی رخشاد حجازیپیشینه و هدف در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران که متوسط بارش سالانه آن کمتر از یکسوم متوسط بارش سالانه جهان است، آبهای زیرزمینی منبع مهم واصلی برای تأمین آب شرب است. کمی و نامنظمی بارندگی، ضایعات، منابع آب زیرزمینی را مورد تهدید جدی قرار داده و سبب پیدایش آلودگیهای أکثرپیشینه و هدف در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران که متوسط بارش سالانه آن کمتر از یکسوم متوسط بارش سالانه جهان است، آبهای زیرزمینی منبع مهم واصلی برای تأمین آب شرب است. کمی و نامنظمی بارندگی، ضایعات، منابع آب زیرزمینی را مورد تهدید جدی قرار داده و سبب پیدایش آلودگیهای زیادی گردیده است. ازنظر کیفی بیشتر مخازن آب زیرزمینی نسبت به منابع آلاینده نقطه ای وزیر نقطه ای آسیب پذیر می باشند. منابع آلاینده نقطه ای ناشی از پساب فاضلاب های خانگی و صنعتی و منابع آلاینده غیر نقطه ای از مصرف بی رویه و بیش از حد کودها و سموم کشاورزی و شسته شدن آن ها به سمت آب های زیرزمینی منتج می شود. محدودیت منابع آب های سطحی و نبودن آن در بسیاری از مناطق کشور، باعث شده که از آب های زیرزمینی استفاده وسیعی گردد. امروزه افزایش فعالیت های کشاورزی، باغداری و دامداری از یکسو و فعالیت های صنعتی و کارگاهی و توسعه سکنه گزینی همراه با رشد جمعیت از سوی دیگر استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و گسترش فعالیت های صنعتی و کشاورزی و تولید انبوه پسماندها و آلودگی گسترده آب های زیرزمینی و رشد و آگاهی فکری جوامع بشری در مورد اهمیت این منابع آسیب پذیر، منجر به تلاش های وسیعی جهت محافظت از آب های زیرزمینی شده است. فرایند احیاء آبخوان ها در مقیاس منطقه ای در یک قالب زمانی معقول امکان پذیر نیست زیرا آب های زیرزمینی خیلی کند جریان پیدا می کنند. ارزیابی آسیب پذیری به عنوان روشی برای پهنهبندی مکان هایی است که بیشتر در معرض آلودگی هستند؛ بنابراین برای جلوگیری از آلوده شدن و مدیریت مؤثر آب های زیرزمینی، ارزیابی آسیب پذیری آبخوان ها ضروری است زیرا آسیب پذیری می توان به تعیین سیاست های کاربردی و عملی برای مدیریت منابع آب زیرزمینی در مسیر بهره برداری پایدار کمک شایانی نماید. در کشور ما در دهه اخیر، ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی در برابر آلودگی، از رشد چشمگیری برخوردار بوده و نتایج مطلوبی نیز به دنبال داشته است. ارزیابی آسیب پذیری روشی کم هزینه و قدرتمند در شناسایی مناطق نواحی مستعد به آلودگی است. در دشت ایسین هرمزگان به دلیل وسعت کم، بارش سالیانه کم و کمبود منابع آب در این منطقه، استفاده از منابع آب زیرزمینی بسیارحائزاهمیت است. با توجه به افزایش جمعیت، فعالیت های صنعتی و توسعه کشاورزی و استفاده از سموم کشاورزی و کودهای شیمیایی در این دشت و به دلیل عدم شناخت و یا عدم درک از میزان دقیق آسیب پذیری آب های زیرزمینی در این محدوده، نیاز به تکنیک های سریع شناسایی و ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی در این منطقه است لذا هدف از این تحقیق تهیه نقشه آسیب پذیری سفره آب های زیرزمینی دشت ایسین هرمزگان با استفاده از روش های دراستیک وگادز (GODS) و با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی تعیین شده استمواد و روش ها این تحقیق با روشهای در استیک و گادز با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. روش دراستیک مهم ترین روش رتبه دهی تعیین آسیب پذیری است که در بین محققین و کارشناسان رایج تر بوده و مورداستفاده قرارگرفته است. روش دراستیک از ترکیب هفت مشخصه هیدروژئولوژیک قابل اندازهگیری و مؤثر در انتقال آلودگی به آب های زیرزمینی شامل عمق سطح ایستابی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، اثر محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیک تشکیلشده که ابتدا نقشه های هر یک از مشخصه های هیدرولوژیک فوق الذکر در دشت ایسین را بر اساس داده های موجود که از شرکت آب منطقه ای هرمزگان استخراج شده در محیط جیآیاس (GIS) تهیه و پس از رتبه بندی و وزن دهی آن ها بین 1 تا 10 و رویهم گذاری آن ها، نقشه نهایی آسیب پذیری آبخوان ایسین بر اساس مدل دراستیک به دست آمد. در مدل گادز که یک روش بسیار ساده، عملی و تجربی برای ارزیابی سریع پتانسیل آلودگی آب های زیرزمینی است نیز دارای چهار مشخصه نوع آبخوان، منطقه غیراشباع، عمق آب زیرزمینی و نوع خاک بوده که در این تحقیق مورداستفاده قرار گرفت. داده های مورداستفاده در مدل های فوقالذکر از 19 حلقه چاه پیزومتری واقع در دشت ایسین که از سال 1368 لغایت 1395 موجود بوده استخراج شد. در روش گادز نیز مانند روش دراستیک برای هرکدام از مشخصههای هیدروژئولوژیک بر اساس دادههای موجود، در محیط GIS نقشه تهیه و رتبهبندی بین 1 تا 5 انجام، سپس بعد از رویهم گذاری آنها نقشههای آسیبپذیری دشت ایسین با مدل گادز به دست آمد.نتایج و بحث از آنجاییکه در شاخص مدل دراستیک (DRASTIC) حداقل ممکن برای آسیب پذیری برابر 23 و حداکثر آن برابر با 230 است؛ اما نتایج نقشه نهایی آسیب پذیری آبخوان ایسین به روش دراستیک که تقریباً کاملترین شاخص برای ارزیابی نیروی آسیب پذیری آب های زیرزمینی است، نشان داد دامنه مقادیر شاخص دراستیک بین 59 تا 163 است. نقشه این شاخص در 6 طبقه از بدون آسیب پذیری تا آسیب پذیری زیاد استخراج شده است. بیشترین مساحت منطقه (33.66 درصد) که بخش های شمال شرق، بخش هایی از مرکز تا جنوب دشت را پوشش می دهد، دارای آسیب پذیری کم تا متوسط است. پس از آن به ترتیب آسیب پذیری متوسط تا زیاد (19.29 درصد) در بخش هایی از مرکز و شمال غرب قرار داشته و همچنین آسیب پذیری خیلی کم (14.75 درصد) در قسمت های از جنوب و شرق، در بخش هایی از مناطق شرق و جنوب بدون آسیب پذیری (11.29 درصد)، در مناطق شمال و بخشی از مرکز و جنوب دارای آسیب پذیری کم (10.15 درصد) و درنهایت آسیبپذیری زیاد (10.84 درصد) در قسمتی از مرکز و غرب در رده های بعدی ازلحاظ مساحت قرار داشتند. در واقع طبق مدل دراستیک اکثر بخش های آبخوان دشت ایسین از نظر پتانسیل آسیب پذیری در کلاس های آسیب پذیری کم و کم تا متوسط قرار داشتند. همچنین نتایج حاصل از مدل گادز نشان داد، منطقه موردمطالعه به سه بخش شامل آسیب پذیری کم، متوسط و زیاد تقسیم شده است، قسمت اعظم دشت ایسین (66.83 درصد) در محدوده آسیبپذیری متوسط با رتبهای بین 0.3 تا0.5 قرار می گیرند و کمترین سطح (11.31 درصد) هم مربوط به پتانسیل آسیب پذیری زیاد با رتبه 0.5 تا 0.7 است.نتیجه گیری به طور کلی در هر دو روش، نیروی آسیب پذیری ذاتی آبخوان ایسین در محدوده های آسیب پذیری کم تا زیاد ارزیابی شده ولی حدود گسترش محدوده های آسیب پذیری آن ها متفاوت بوده است و مدل دراستیک محدوده های مختلف آسیب پذیری را به دلیل مشخصه های بیشتر و وزن دهی متفاوت این مشخصه ها بر اساس نقش آن ها در تعیین آلودگی به طور دقیق تری مشخص کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - ارزیابی آسیب پذیری آب های زیرزمینی حوزه طرقبه شاندیز استان خراسان با استفاده از تکنیک های دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی
مهری انتظاری فاضل امیری طیبه طباطباییآلودگی آبهای زیرزمینی در حوزه طرقبه شاندیز در استان خراسان رضوی به دلیل افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و همچنین فعالیت های کشاورزی یک مسئله مهم است. هدف از این تحقیق تهیة نقشه آسیب پذیری آبهای زیرزمینی در این حوزه با استفاده از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی می ب أکثرآلودگی آبهای زیرزمینی در حوزه طرقبه شاندیز در استان خراسان رضوی به دلیل افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و همچنین فعالیت های کشاورزی یک مسئله مهم است. هدف از این تحقیق تهیة نقشه آسیب پذیری آبهای زیرزمینی در این حوزه با استفاده از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. داده های هفت پارامتر (سطح آب زیرزمینی، شبکه تغذیه، محیط آبخوان، جنس خاک، توپوگرافی، ناحیه غیراشباع، هدایت هیدرولیکی) مدل دراستیک جمع آوری و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به نقشه تبدیل شد. نتایج نشان داد که تغییرات شاخص دراستیک در محدودة 225-68 است. که خطر آلودگی آبهای زیرزمینی منطقه در پنج ناحیه با آسیبپذیری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقهبندی گردید. نقشه دراستیک نشان می دهد که 15.9% در آسیبپذیری خیلی کم، 20.29% در آسیبپذیری کم، 26.33% در آسیبپذیری متوسط، 24.34% در آسیبپذیری زیاد و 13.14% در آسیب پذیری خیلی زیاد قرار دارد. جریان آب رودخانه از شمال شرق منطقه سبب می شود که آب هنگام جریان به پایین دست کودهای زمینهای کشاورزی را به آبهای زیرزمینی تخلیه و ازاینرو منجر به آسیبپذیری آبهای زیرزمینی این منطقه شود. صحت نقشه آسیب پذیری با انطباق نقشه تغییرات نیترات با نقشه شاخص دراستیک تعیین گردید. نتایج نشان داد که کلیه نقاطی که دارای یون نیترات بالا هستند در محدودة آلودگی خیلی زیاد قرارگرفتهاند که این می تواند دقت و صحت مدل را تائید نماید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - Finding the Potential of Groundwater Contamination in Baghmalek Pain in GIS Condition through DRASTIC Model
گلاره ریحانی حیدرعلی کشکولی نرگس ظهرابی علی نادری فرGround water is regarded as an important source of sweet water because it has less pollution potential and it has high reserve capacity compared with surface water. Therefore, it I necessary to prevent pollution from ground water, considering management of ground water أکثرGround water is regarded as an important source of sweet water because it has less pollution potential and it has high reserve capacity compared with surface water. Therefore, it I necessary to prevent pollution from ground water, considering management of ground water resources in line with quantitative management of water resources. In this research the potential vulnerability of ground water pollution in Baghmalek plain has been studied considering the geology, hydrology and hydrogeology characteristics of the region. The DRASTIC model has been applied and the final map of aquifer vulnerability using overlappingtechnic of GIS has been prepared. The DRASTIC model is a quantitative model; it is abbreviation of 7 parameters influential in transferring pollution including depth to water table, net recharge, aquifer media, soil media, topography, impact of vadose zone and hydraulic conductivity. In the region under investigation, GIS software has been applied to capture layers related to these parameters and to capture the final map of vulnerability because of various capabilities of GIS software in inputting, outputting and processing of data. Finally, weighting, rating and integrating the above-mentioned seven layers, the DRASTIC index was calculated for the whole region which has been estimated to be 62 to 129 in that area. The results of the model shows that parts of northern plain are more vulnerable and southern and eastern parts of the plain are potentially less vulnerable. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - Providing DRASTIC maps to assess potential vulnerability in Kohnak aquifer using GIS
مریم کریم زاده عبدالنبی کلاهچی فروزان فرخیانNowadays the study of regional groundwater resources, because of draught ,their optimal exploitation,and reducing their pollution is a vital matter. A proper way to prevent the pollution of undergroundwaters is to locate vulnerable spots and to conduct an efficient expl أکثرNowadays the study of regional groundwater resources, because of draught ,their optimal exploitation,and reducing their pollution is a vital matter. A proper way to prevent the pollution of undergroundwaters is to locate vulnerable spots and to conduct an efficient exploitation of the ground. Using thepresent models is very essential to locate and study about vulnerable spots. For this study, GIS andDRASTIC methods were applied to study the pollution potential in Kohnak aquifer. DRASTIC modelis including seven layer : Depth of water, net Recharge , Aquifer media , Soil media, Topography ,Impact of vadose zone and hydraulic Conductivity. these seven layers were prepared according towell exploitation logs and other data pertaining to the soil and the rat of rainfalls by using GISsoftware and the DRASTIC index (99.96-152.56) was calculated .Therefore the results show that theresearch area in some parts have high vulnerability classes while the other parts were characteristizedby low vulnerability classes. Finally, it was proposed in areas with high vulnerability to possiblecreation of a facility's potential to release pollutants to the aquifer such as refineries, industrial parks,etc., must be avoided. As Well , the use of chemical fertilizers in this area should be limited to preventfurther damage to the aquifer . تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - ارزیابی آسیب پذیری آبخوان دشت کهریز با استفاده از مدل دراستیک در محیط GIS
یوسف محبی اصغر اصغری مقدمارزیابی آسیب پذیری آبخوان برای توسعه، مدیریت و تصمیمات کاربری اراضی، نحوه پایش کیفی منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از آلودگی این آب ها بسیار مفید است. در این پژوهش آسیب پذیری آبخوان دشت کهریز در برابر آلودگی، به کمک مدل دراستیک و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) ارزیابی شد. د أکثرارزیابی آسیب پذیری آبخوان برای توسعه، مدیریت و تصمیمات کاربری اراضی، نحوه پایش کیفی منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از آلودگی این آب ها بسیار مفید است. در این پژوهش آسیب پذیری آبخوان دشت کهریز در برابر آلودگی، به کمک مدل دراستیک و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) ارزیابی شد. در این روش، هفت عامل هیدرولوژیکی مؤثر بر آلودگی آب های زیرزمینی ترکیب شدند. این هفت عامل عبارتند از: عمق سطح ایستابی، تغذیه خالص آبخوان، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، منطقه غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی. نقشه پهنه بندی آسیب پذیری، برگرفته از نتایج بدست آمده، دو پهنه عمده ی آسیب پذیری کم و متوسط را نشان می دهد. گسترش پهنه ی با آسیب پذیری متوسط، حدود78 درصد و گسترش پهنه با آسیب پذیری کم، حدود22 درصد است. صحت سنجی مدل با استفاده از پراکندگی یون نیترات در محدوده آبخوان انجام گردید. که تقریباً تمامی نقاطی که دارای نیترات بالا هستند، در محدوده ی با استعداد متوسط قرار گرفته اند. با تحلیل حساسیت به روش حذف متغیر و نیز تحلیل حساسیت به روش تک متغیری، میزان تأثیر گذاری هر کدام از متغیرها در آلوده سازی آبخوان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج هر دو تحلیل نشان می دهند که مهم ترین متغیر تأثیر گذار بر شاخص آسیب پذیری، اثر منطقه غیر اشباع است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - بررسی آسیبپذیری آبخوان دشت خنج- فیشور لارستان با استفاده از مدل دراستیک
عبدالرسول قنبریمنابع آّب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است. حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به این منبع می باشند. وجود منابع مهم آلاینده های انتشاری و نقطه ای ، ناشی از فعالیت های انسانی در سطح زمین ونفوذ این آلاینده ها به آبخوان ، موجب کاهش کیفیت آب زیر زمینی می شود. بررسی أکثرمنابع آّب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است. حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به این منبع می باشند. وجود منابع مهم آلاینده های انتشاری و نقطه ای ، ناشی از فعالیت های انسانی در سطح زمین ونفوذ این آلاینده ها به آبخوان ، موجب کاهش کیفیت آب زیر زمینی می شود. بررسی آسیب پذیری ،روشی کم هزینه درشناسایی نواحی مستعد به آلودگی است که در مدیریت منابع آب نقش اساسی دارد.شناسایی وتهیه نقشهپهنه بندی مناطق آسیب پذیر آبخوان، یعنی مناطقی که امکان نفوذ وپخش آلاینده ها از سطح زمینبه سیستم آب زیر زمینی وجود دارد، یک ابزار مدیریتی مناسب برای جلو گیری از آلودگی منابع آب زیر زمینی است .جهت انجام این تحقیق، پارامترهای هیدروژئولوژیکی تشکیل دهنده مدل دراستیک شامل عمق آب، تغذیه خالص، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، اثرات ناحیه غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی ، دردشت خنج –فیشور لارستان ، واقع در جنوب استان فارس، مورد مطالعه قرار گرفت.از نرم افزارArc GIS برای تهیه نقشه های آسیب پذیری ازطریق همپوشانی لایه های هیدروژئولوژیکی،استفاده شد. براساس یافته های این تحقیق، آبهای زیر زمینی دشت مورد مطالعه به شدت در معرض خطر آلودگی قرار دارد.بنحوی که نزدیک به 62 درصد از مساحت منطقه در شرایط آسیب پذیری متوسط تا زیاد است. این نواحی عموما در پایین دست ومرکز دشت قرار دارد. با توجه به اینکه آب زیرزمینی،مهمترین منبع آبی منطقه است،پیشگیری(Prevention) از راه یابی آلاینده ها به آبهای زیر زمینی با ایجاد حریم های حفاظت کیفی در اطراف منابع آب و رعایت ضابطه های تخلیه آلاینده ها به منابع پذیرنده ، از راهکارهای موثر جهت حفظ کیفیت این منابع است.ابزارهای مدیریتی مهم مانند نقشه های آسیبپذیری و حریم کیفی جهت برنامه ریزی برای استقرارمناسب کاربری ها و مدیریت آنها بر روی آبخوان حائز اهمیت است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - Vulnerability of Khash-Plain Aquifer, Eastern Iran, to Pollution Using Geographic Information System (GIS)
Ali Ahmadi Mohammad AberoumandThis research is an evaluation of vulnerability of Khash-plain aquifer to pollution, using DRASTIC model and Geographic Information System (GIS). Seven environmental parameters have been used to represent the hydrogeological nature of the aquifer. These parameters are: أکثرThis research is an evaluation of vulnerability of Khash-plain aquifer to pollution, using DRASTIC model and Geographic Information System (GIS). Seven environmental parameters have been used to represent the hydrogeological nature of the aquifer. These parameters are: depth of water table, net recharge, aquifer media, soil media, topography, impact of vadose zone, and hydraulic conductivity. This study shows that the Khash aquifer consists of two main zones: low groundwater vulnerability risk zone (risk indexes 92-121) and moderate groundwater vulnerability risk zone (risk indexes 122-148). Areas with moderate and low risk zones comprise 75.5% and 24.5% of the studied area, respectively. Statistical analyses have been carried out using nitrate ion concentration. Two tests of sensitivity analyses were carried out: the map removal and the single-parameter sensitivity analyses. Based on the characteristics of the studied area, the results from both map removal and single-parameter sensitivity analyses showed that the net recharge parameters have the most significant impact on the vulnerability risk zones. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - Improvement in GIS-based DRASTIC model using statistical methods and analytical hierarchy process, case study: Hamedan-Bahar plain, west of Iran
علی اکبر متکان Hamidreza Naseri Zohreh OstadhashemiThe assessment of groundwater vulnerability to nitrate pollution in Hamedan-Bahar plain, west of Iran, has been conducted through modifying weights of DRASTIC parameters via the use of simple statistical methods. Also the weights of parameters were assigned based on Ana أکثرThe assessment of groundwater vulnerability to nitrate pollution in Hamedan-Bahar plain, west of Iran, has been conducted through modifying weights of DRASTIC parameters via the use of simple statistical methods. Also the weights of parameters were assigned based on Analytical Hierarchy Process (AHP) under a Geographical Information System (GIS) environment. In addition to usual ratings of DRASTIC method, the present research has also used a fuzzy method for scaling criterion maps as well as their preparations for integration. Further, Spearman's rho coefficient and Kendall's tau coefficient have been employed in order to determine suitable weight in the DRASTIC model from the correlation between nitrate concentrations and DRASTIC parameters. As a matter of fact, it was distinguished that soil media, aquifer media and depth to groundwater with the weights of 5, 4, and 3.5, respectively indicate the highest correlation with the nitrate concentrations. Thus the new equation named as DAS (D: Depth to groundwater, A: Aquifer media, S: Soil media) was substituted with DRASTIC for assessment of groundwater vulnerability in Hamedan-Bahar plain. On the basis of the weights resulted from AHP method, both the deterministic and fuzzy layers of DRASTIC are integrated with each other, separately. After determining the correlation coefficients in different models, it is found that the DAS model with deterministic rating layers has the highest correlation about 70 percent with nitrate concentrations. For preparing pollution risk map, land use was considered as an additional parameter. The correlation coefficient between nitrate concentrations and pollution risk reached to 78 percent, using this paremeter. The risk map shows that 5% of study area is completely risky while 10%, 29.95%, 26%, 21.3%, 9%, 7% of it has very high, high, high to moderate, moderate to low, low, and the least pollution risk, respectively. Only 0.75% of study area is without any pollution risk. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - Assessment of ground water vulnerability using the DRASTIC method (Case study from arid regions of Kermanshah and Ilam, west of Iran)
Mohammad Hossein Ghobadi Fatemeh Naseri Homeyra Osmanpour Mahnaz FirooziGround water contamination has been a matter of concern in developing agricultural areas which is prone to pollution by fertilizers such as nitrates. In arid parts of Kermanshah and Ilam provinces due to the transference of water from Sirvan River by tunnel and channel, أکثرGround water contamination has been a matter of concern in developing agricultural areas which is prone to pollution by fertilizers such as nitrates. In arid parts of Kermanshah and Ilam provinces due to the transference of water from Sirvan River by tunnel and channel, agricultural industry especially irrigation technology has been developed in a rush. Ground water is not easily contaminated, because many aquifer systems possess a natural capacity to attenuate and thereby mitigate the effects of pollution. Once this occurs, it will be difficult to remediate. The replacement cost of a failing local aquifer is generally high and its loss may influence other water resources. Further, in the developing countries, such remediation might practically be impossible. Thus it is important to identify which aquifer systems and settings are most vulnerable to degradation. The main aim of this research was to evaluate extend of ground water contamination in some agricultural plains in arid regions of Kermanshah and Ilam based on the DRASTIC model. The electrical conductivity (EC) values are assigned to verify some parts of the DRASTIC vulnerability map; largely this arises from the lack of adequate nitrate information. In all plains, EC is in agree with vulnerability map except for Somar, due to the presence of Gachsaran Formation which increase EC dramatically. تفاصيل المقالة