روحانیت شیعه و نحوه مواجهه اش با مسأله قدرت به یکی از چالش های دوره صفویه مبدل شد. مباحث نظری درباره امامت و حکومت و حضور نهاد سلطنت به مثابه واقعیتی تاریخی- سیاسی، مسائل پیچیده ای را پدید آورد که تا مدتی ذهن عالمان شیعه را به خود متوجه ساخت. دوره دوم حکومت صفویه شاهد أکثر
روحانیت شیعه و نحوه مواجهه اش با مسأله قدرت به یکی از چالش های دوره صفویه مبدل شد. مباحث نظری درباره امامت و حکومت و حضور نهاد سلطنت به مثابه واقعیتی تاریخی- سیاسی، مسائل پیچیده ای را پدید آورد که تا مدتی ذهن عالمان شیعه را به خود متوجه ساخت. دوره دوم حکومت صفویه شاهد تکاپوهای بیشتری از جانب روحانیون شیعه برای کسب قدرت بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که تکاپوهای روحانیت شیعه در دوره دوم حاکمیت صفویان از منظر سفرنامه نویسان چگونه بوده‌است؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که سیر فزونی یافتن قدرت روحانیت شیعه مسأله ای قابل تأمل برای این ناظران خارجی بوده و آنان تحلیل هایی عرضه کرده اند که در منابع دیگر تاریخی این دوره پنهان مانده است.
تفاصيل المقالة
سفرنامه‌ها و خاطرات اتباع کشورهای دیگر و غیرایرانیان در زمرة منابع و اسناد مهمّی هستند که جهت بررسی و پژوهش پیرامون تاریخ ایران ـ به ویژه در محدودة حاکمیّت صفویّه تا پایان قاجاریّه ـ نظر داشت و مراجعة به آنها لازم و غیرقابل انکار است. بسیاری از این منابع ـ به رغم منابع أکثر
سفرنامه‌ها و خاطرات اتباع کشورهای دیگر و غیرایرانیان در زمرة منابع و اسناد مهمّی هستند که جهت بررسی و پژوهش پیرامون تاریخ ایران ـ به ویژه در محدودة حاکمیّت صفویّه تا پایان قاجاریّه ـ نظر داشت و مراجعة به آنها لازم و غیرقابل انکار است. بسیاری از این منابع ـ به رغم منابع داخلی ـ بیشترین توجّه خود را به مباحث و مقولات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دیگر امور روزمرّه و مبتلابة جامعه و مردم مبذول داشته‌اند. مقولة اقتصاد و وضعیّت اقتصادی ایران به لحاظ اهمیّت و ارتباط تنگاتنگ آن با زندگی مردم و حکومتها در گزارش‌ها و یادداشت‌های آنان جایگاه مهمّی به خود اختصاص داده است. در پژوهش حاضر سعی شده تا با تکیه و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، عوامل و موانع عقب‌ماندگی و عدم توسعة اقتصادی ایران در دوره‌های یاد شده از منظر سفرنامه‌نویسان خارجی به بحث گذاشته شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عنوان و موضوع یاد شده از نکات کمابیش مورد توجّه بوده و هر یک از آنان معطوف به مطالعات، برداشت‌ها و مشاهدات خود عوامل و موانعی را ـ که به طور عمده درونی می‌باشند ـ مطرح و مورد گزارش قرار داده‌اند.
تفاصيل المقالة
سخن نو دربارة اندیشه کهن حماسه های عرفانی و سفرنامه های روحانی گفتن اگر چه محال نیست، بس دشوار می نماید، بویژه سخن گفتن از سنت دیرینه دیرپای حکایت پرواز و معراجِ روح آدمی به سوی جایگاهِ برینِ دیرین، چه به صورت داستان های معراج و چه در قالب حکایت های تمثیلی رمزی پرواز م أکثر
سخن نو دربارة اندیشه کهن حماسه های عرفانی و سفرنامه های روحانی گفتن اگر چه محال نیست، بس دشوار می نماید، بویژه سخن گفتن از سنت دیرینه دیرپای حکایت پرواز و معراجِ روح آدمی به سوی جایگاهِ برینِ دیرین، چه به صورت داستان های معراج و چه در قالب حکایت های تمثیلی رمزی پرواز مرغان روح. سخن از حکایت سفرنامه روح آدمی است؛ یعنی معراج. موضوع معراج نامه ها سفر است. مسافران معراج نامه ها، شارحان سفرنامة روح خویشند. آنان حکایتِ سفرِ خویش از عالم خاک به افلاک را بازگو می کنند. مسافران این سفر زائرانی هستند که پله های نردبان سلوک را می پیمایند و موانع و منازل و افلاک را در می نوردند، تا به معرفت، حقیقت و زیارت حق نائل شوند. نقل سفرنامه های روحانی ـ معنوی اگرچه با زبان معیار هنجار قابل بیان نیست، اما این مسافران محاکات اندوه خویش را در حیطة فرازمانی، در شرایط فرامکانی و با بیانی فرازبانی بازگو می کنند. همین ویژگی های فراهنجار است که اصالت نو شدن این آثار را با پیشینه سنت، ریشه دار می گرداند و قرون متمادی توجه شاعران و نویسندگان را به خود معطوف می دارد. این مقاله سعی دارد تا از میان آثار مکتوب موجود ادبی ایران و جهان، پیش گامانی را که به بیان سفر معنوی خویش ـ معراج ـ پرداخته اند، برجسته ترین آن ها را بر شمارد. بویژه متعالی ترین آن ها یعنی معراج مقدس حضرت رسول (ص) که تأثیرگذارترین آن ها بر سایر معراج ها نیز بوده است، تا شیوة بیان هر یک را در معراج روحانی، عقلانی و انفسی آنان در طریق پیمودن مدارج نردبان سلوک، از زبان ایشان بازگوید.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
