نردبان سلوک
الموضوعات :
شهین اوجاق‌علی‌زاده
1
(
عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
)
الکلمات المفتاحية: معراج, معراج نامه‌ها, سفرنامه‌ها, سفرهای روحانی در ادب فارسی, عربی و سایرملل,
ملخص المقالة :
سخن نو دربارة اندیشه کهن حماسه های عرفانی و سفرنامه های روحانی گفتن اگر چه محال نیست، بس دشوار می نماید، بویژه سخن گفتن از سنت دیرینه دیرپای حکایت پرواز و معراجِ روح آدمی به سوی جایگاهِ برینِ دیرین، چه به صورت داستان های معراج و چه در قالب حکایت های تمثیلی رمزی پرواز مرغان روح. سخن از حکایت سفرنامه روح آدمی است؛ یعنی معراج. موضوع معراج نامه ها سفر است. مسافران معراج نامه ها، شارحان سفرنامة روح خویشند. آنان حکایتِ سفرِ خویش از عالم خاک به افلاک را بازگو می کنند. مسافران این سفر زائرانی هستند که پله های نردبان سلوک را می پیمایند و موانع و منازل و افلاک را در می نوردند، تا به معرفت، حقیقت و زیارت حق نائل شوند. نقل سفرنامه های روحانی ـ معنوی اگرچه با زبان معیار هنجار قابل بیان نیست، اما این مسافران محاکات اندوه خویش را در حیطة فرازمانی، در شرایط فرامکانی و با بیانی فرازبانی بازگو می کنند. همین ویژگی های فراهنجار است که اصالت نو شدن این آثار را با پیشینه سنت، ریشه دار می گرداند و قرون متمادی توجه شاعران و نویسندگان را به خود معطوف می دارد. این مقاله سعی دارد تا از میان آثار مکتوب موجود ادبی ایران و جهان، پیش گامانی را که به بیان سفر معنوی خویش ـ معراج ـ پرداخته اند، برجسته ترین آن ها را بر شمارد. بویژه متعالی ترین آن ها یعنی معراج مقدس حضرت رسول (ص) که تأثیرگذارترین آن ها بر سایر معراج ها نیز بوده است، تا شیوة بیان هر یک را در معراج روحانی، عقلانی و انفسی آنان در طریق پیمودن مدارج نردبان سلوک، از زبان ایشان بازگوید.
- ادبیات تطبیقی، غنیمی هلال، محمد، ترجمه، تحشیه و تعلیق از سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1373.##
- ارداویراف نامه یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی، عفیفی، رحیم، تهران: انتشارات توس، ج دوم، 1372.
5. الاسراء الی مقام الاسرای، ابن عربی، محمد، تحقیق سیدجعفر سجادی، تهران: کتابخانة طهوری، 1372.
6. پانزده گفتار، مینوی، مجتبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج 2، 1346.
7. تذکرة الاولیاء، عطّار، شیخ فریدالدین، از روی نسخة نیکلسون، تهران: انتشارات بهزاد، ج 8، 1376.
8. تذکرة الاولیاء، عطّار، شیخ فریدالدین، به اهتمام محمد استعلامی، تهران: انتشارات الزهرا، 1370.
9. چهار رسالة افلاطون، افلاطون، ترجمه محمو د صناعی، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب، 1347.
10. درآمدی به فلسفه، نقیب زاده، میرعبدالحسین، تهران: کتابخانة طهوری، چ 2، 1372.
11. دوبال خرد، تقی، شکوفه، تهران: نشر مرکز، چ اول، 1382.
12. دیدار با سیمرغ، پورنامداریان، تقی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، 1382.
13. رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، پورنامداریان، تقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1364.
14. سیرالعباد الی المعاد، سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم، تصحیح و توضیح مریم السادات رنجبر، تهران: انتشارات مانی، چ اول، 1378.
15. فرهنگ معین، معین، محمد، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ 8، 1371.
16. قرآن مجید، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان، چ 4، 1382.
17. حیبن یقظان و سلامان و ابسال، سجای، سیدضیاءالدین، تهران: انتشارات سروش، چ اول، 1374.
18. کشفالاسرار و عدة الابرار، میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1357.
19. کمدی الهی، دانته آلیگیری، ترجمه شجاعالدین شفا، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1335.
20. کلیات اقبال لاهوری، سروش، احمد، تهران: بیتا، چ 2.
21. گزیده غزلیات شمس، شفیعی کدکنی، محمدرضا، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، چاپ هشتم، 1370.
22. لغتنامه دهخدا، دهخدا، علی اکبر، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، از دوره جدید، 1377.
23. مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، ستاری، جلال، تهران: نشر مرکز، چ اول، 1372.
24. مصیبتنامه، عطار، شیخ فریدالدین، مقدمه، تصحیح و تعلیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن، چ اول، 1386.
25. معراج مسیح، نیکو ننکو، ترجمة حسین تحویلی، تهران: انتشارات شباهنگ، 1358.
26. معراجنامه، ابن سینا. به اهتمام بهمن کریمی، کتابخانه تجدد رشت، 1312.
- نخستین فیلسوفان یونان، خراسانی، شرفالدین، ترجمه شجاعالدین شفا، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1357.
_||_
