آنچه شعر دوره مشروطه را از دیگر ادوار شعر فارسی متمایز و ممتاز می نماید، مضامین نو و تازه آن است. شعر ادیب الممالک ، آیینه ی تمام نمای اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور در دوره مشروطه است. او بنا به اقتضای دوره پر تحول مشروطه، نسبت به امور و تحولات اجتماعی، سیاسی کشور بی تفاوت أکثر
آنچه شعر دوره مشروطه را از دیگر ادوار شعر فارسی متمایز و ممتاز می نماید، مضامین نو و تازه آن است. شعر ادیب الممالک ، آیینه ی تمام نمای اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور در دوره مشروطه است. او بنا به اقتضای دوره پر تحول مشروطه، نسبت به امور و تحولات اجتماعی، سیاسی کشور بی تفاوت نیست. او نمی تواند " برج عاج" نشین باشد. ادیب الممالک از شعرای سنت گرای این دوره است. او در قالب قصیده، قطعه، مثنوی، مسمط، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند، مضامین و مفاهیم سیاسی، اجتماعی را در شعر خود آورده است.
در این پژوهش به بررسی 4 موضوع آزادی، وطن، قانون و علم (دانش) در دیوان ادیب الممالک پرداخته شده است و نتایج گویای آن است که واژه دانش و علم نسبت به 3 مورد دیگر، بسامد بیشتری در دیوان وی دارد. از سوی دیگر، از جهل و نادانی بسیار نکوهش شده است. نتیجه اینکه جهل ستیزی‌های ادیب، محرک خوبی برای بیداری اذهان عمومی است، به خصوص هنگاهی که از زبان طنز و هزل استفاده می کند، خواننده را به نفکر و تأمل وا می دارد.
تفاصيل المقالة
چکیده
ادیب الممالک فراهانی یک از شاعران روزنامه نگار و برجستهی دوران پرتحول مشروطه است که سرودههایش جلوهای از ادبیات متعهد به انسان، سیاست و واقعیات اجتماعی آن دورهی ایران زمین است. وی از آن رو که همهی مراحل شکلگیری انقلاب مشروطه، دوران استبداد صغیر، فتح تهران و دورا أکثر
چکیده
ادیب الممالک فراهانی یک از شاعران روزنامه نگار و برجستهی دوران پرتحول مشروطه است که سرودههایش جلوهای از ادبیات متعهد به انسان، سیاست و واقعیات اجتماعی آن دورهی ایران زمین است. وی از آن رو که همهی مراحل شکلگیری انقلاب مشروطه، دوران استبداد صغیر، فتح تهران و دوران انحراف انقلاب و سرخوردگی از مشروطیت را درک نموده، به خوبی توانسته است، رسالت تاریخی و اجتماعی خویش را در راستای بیدارسازی ایرانیان و هدایت به سوی جوامع مترقی به خوبی به انجام رساند.او از نخستین و برجستهترینشاعران عصر مشروطیت است که علیه استبداد واستعمار برمیخیزد و به مناسبت های مختلف به شرح وقایع مشروطه میپردازد و هدفمندانه در زمینه بیداری و آگاهی مردم عصر خود میکوشد و آنان را به مبارزه علیه باطل تشویق و تهییج میکند. این پژوهش به بررسی بازتاب مهمترین وقایع دوران مشروطیت در سرودههای این شاعر برجسته پرداخته است تا بتوان میزان تأثیر اقدامات این شاعر را بر تاریخ و ادبیات این سرزمین مشخص نمایند.
واژگان کلیدی: ادیب الممالک فراهانی، انقلاب مشروطه، وقایع مشروطه، شعر سیاسی، بیداری، مبارزه
تفاصيل المقالة
بینامتنیّت، رویکردی در نقد ادبی است که بر این اساس، نهـاده شـده که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست، بلکه واگویه و بازتابی از متون پیشین است. باختین، ژولیا کریستوا و ژرار ژنت از بزرگترین پژوهشگران این حوزه‌اند که ارتباط‌های یک متن با متون دیگر را مورد دقّت قرار داده‌اند. ژ أکثر
بینامتنیّت، رویکردی در نقد ادبی است که بر این اساس، نهـاده شـده که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست، بلکه واگویه و بازتابی از متون پیشین است. باختین، ژولیا کریستوا و ژرار ژنت از بزرگترین پژوهشگران این حوزه‌اند که ارتباط‌های یک متن با متون دیگر را مورد دقّت قرار داده‌اند. ژنت بینامتنیت را به سه شکل صریح، غیرصریح و ضمنی، برشمرده است. قرآن کریم اثرگذارترین کتاب، بر آفرینشِ متون فارسی است و اکثر شاعران، از آن و روایات معصومین (ع) بسیار اثر پذیرفته‌اند. بدیهی است در حوزۀ ادبیات آیینی باید این اثرات هویدا شود زیرا درک این بازتاب‌ها به فهم ژرف‌تر سروده‌ها منجر می‌شود. ادیب الممالک فراهانی از شاعران بزرگ عصر مشروطه، که به گواه سرودههایش آشنایی فراوانی با ادبیات عرب و آیات قرآن و روایات داشته، در اشعارش به ویژه در چکامه‌های سیاسی - اجتماعی خود به خوبی از این منابع بهره برده، و گاهی تفاسیر و برداشت‌های ذوقی و شاعرانه‌ای از آیات و روایات بیان کرده و نمونه‌های تازه‌ای از بدخوانی فعّال ارائه کرده است. در این جُستار پس از بیان مقدّمات، با شیوة تحلیلی- توصیفی و سود بردن از روش نقدِ ژرار ژنت، تلاش شده است به اختصار، ابیاتی از چکامة نهم ادیب الممالک، در آیینة بینامتنیّت، نشان داده شود. این اشعار به خوبی آشکار می‌سازد او به میزان قابل توجّهی بر مفاهیم، واژگان و شخصیّت‌های قرآنی، و محتوای روایات معصومین (ع) احاطه دارد و برای افزایش غنای معنوی سرودة خود و اثرگذاری و آموزش مخاطبان، بیشتر به شکل صریح از آنها سود جسته است.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
