جایگاه وطن، آزادی، قانون و دانش در شعر ادیب الممالک فراهانی
الموضوعات :
1 - استاد زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه تهران
2 - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: علم, وطن, آزادی, قانون, Science, freedom, Law, مشروطه, ادیب الممالک, Adib-ol-mamalek, mother country,
ملخص المقالة :
آنچه شعر دوره مشروطه را از دیگر ادوار شعر فارسی متمایز و ممتاز می نماید، مضامین نو و تازه آن است. شعر ادیب الممالک ، آیینه ی تمام نمای اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور در دوره مشروطه است. او بنا به اقتضای دوره پر تحول مشروطه، نسبت به امور و تحولات اجتماعی، سیاسی کشور بی تفاوت نیست. او نمی تواند " برج عاج" نشین باشد. ادیب الممالک از شعرای سنت گرای این دوره است. او در قالب قصیده، قطعه، مثنوی، مسمط، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند، مضامین و مفاهیم سیاسی، اجتماعی را در شعر خود آورده است. در این پژوهش به بررسی 4 موضوع آزادی، وطن، قانون و علم (دانش) در دیوان ادیب الممالک پرداخته شده است و نتایج گویای آن است که واژه دانش و علم نسبت به 3 مورد دیگر، بسامد بیشتری در دیوان وی دارد. از سوی دیگر، از جهل و نادانی بسیار نکوهش شده است. نتیجه اینکه جهل ستیزی‌های ادیب، محرک خوبی برای بیداری اذهان عمومی است، به خصوص هنگاهی که از زبان طنز و هزل استفاده می کند، خواننده را به نفکر و تأمل وا می دارد.
1ـ آقابخشی، علی. افشاری، مینو. (1383). فرهنگ علوم سیاسی. چ سوم، ویرایش سوم، تهران: نشر چاپار.
2ـ دستگردی، وحید. (1312). دیوان ادیب الممالک،تهران.
3ـ زرین‌کوب، حمید. (1358).چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس
4ـ شفیعی کدکنی،محمدرضا. (1382). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمه حجت الله اصیل، چ دوم، تهران:نشر نی.
5ـ صدری‌نیا، باقر. (1375). شکل‌گیری اندیشه ملیت در ایران و انعکاس آن در ادبیات مشروطیت. تهران، بی نا.
6ـ موسوی گرمارودی، سیدعلی. (1384). دیوان ادیب الممالک فراهانی، تهران، انتشارات قدیانی.
7ـ نبوی، سیدابراهیم. (1380). کاوشی در طنز ایران. ج دوم، چ اوّل، تهران:انتشارات جامعه ایرانیان.
8ـ یاحقی، محمدجعفر. (1375). چون سبوی تشنه. تهران: جامی.
9ـ یوسفی، غلامحسین. (1376). چشمه روشن (دیداری با شاعران). چ هفتم، تهران: علمی.
