بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر وضعیت کیفیت زندگی زنان در همه‌گیری کرونا (مطالعه موردی: زنان شهر تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری

فاطمه رشیدی ¹ , ماجده قلی پور ² , علی رحمانی فیروزجاه ³ , سیده اکرم اصحابی ⁴

1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی-فرهنگی، ,واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
2 - استادیار و عضو هیأت علمی جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.
3 - دانشیار و عضو هیأت علمی جامعه‌شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.
4 - استادیار و عضو هیأت علمی گروه فلسفه و منطق، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/05 تاریخ پذیرش : 1402/06/22 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: حمایت اجتماعی, کیفیت زندگی, رضایت زناشویی, شهر تهران, گرانباری نقش, ویروس کووید 19,

چکیده مقاله :

پاندمی ویروس کووید ۱۹، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بسیاری داشته است. هدف پژوهش حاضر، مطالعۀ تأثیرگذاری بحران کرونا بر وضعیت کیفیت زندگی زنان است. ادبیات نظری کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی، نابرابری جنسیتی و نظام نقش، مبنای فرضیه‌های تحقیق قرار گرفت. فرضیه‌های تحقیق با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد کیفیت زندگی، رضایت زناشویی انریچ، حمایت اجتماعی فیلیپس و پرسشنامه محقق ساخته درباره گرانباری نقش و رعایت فاصله فیزیکی، مورد آزمون قرار گرفتند. داده‌های تحقیق با روش پیمایش و از طریق پرسشنامه الکترونیکی به شیوه اتفاقی و نمونۀ ۳۹۷ نفر از زنان متأهل تهرانی، جمع‌آوری شدند و با نرم‌افزارهای SPSS و AMOS مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تأثیر کرونا بر وضعیت کیفیت زندگی زنان، یکسان نیست و عواملی همچون بهره‌مندی از شبکه حمایت‌ اجتماعی، رضایتمندی از زندگی زناشویی، حضور در شبکه‌های اجتماعی مجازی به زنان جامعه نمونه تحقیق این امکان را می‌داد که با وجود گرانباری و فشار نقش در مواجهه با بحران کرونا، کیفیت زندگی خود را حفظ کنند.

چکیده انگلیسی:

The Covid 19 pandemic has had many economic and social consequences, but the lower groups tended to suffer the most in terms of class, gender, ethnicity and race.  This study attempts to show the different aspects of the impact of the Corona crisis on women's quality of life. The hypothetical basis of the research is the theoretical literature on quality of life, social support, gender inequality and role system. The research hypotheses were tested using standard questionnaires of quality of life, Enrich's marital satisfaction, Phillips social support, and a researcher-made questionnaire on role weighting and social distance. The research data were collected by survey method and an electronic questionnaire available with the participation of 397 married women in Tehran and analyzed by Spss and Amos software. The results show that the Corona epidemic does not change the lives of men and women in the same way, and women are usually more vulnerable to the consequences of the virus. Women have the opportunity to enjoy a higher quality of life in the face of Corona through factors such as benefiting from the social support network, marital satisfaction, and presence in virtual social networks, despite the stress and pressure caused by the role.

منابع و مأخذ:

• ابراهیمی، مرضیه. (۱۳۹۹). سنخ‌شناسی مواجهه خانوادۀ ایرانی با بحران کرونا. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 11 (1)، صص ۲۲۵-۲۴۹.  https://doi.org/10.22059/ijsp.2020.79200


• بادامچی، محمدحسین؛ البرزی، فاطمه. (۱۳۹۹). کرونا، بازگشت به خانه و برآمدن الگوی نوظهور زنان خانه‌دارِ مجازی. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 12 (3)، صص 183-217. https://doi.org/10.22035/isih.2020.4013.4101


• باقری شیخانگفشه، فرزین؛ فتحی آشتیانی، علی. (1400). نقش رضایت زناشویی و رضایت جنسی طی همه‌گیری کروناویروس 2019 در سلامت روانی خانواده‌ها. خانواده پژوهی، 17(1)، صص 45-62. https://doi.org/10.52547/jfr.17.1.45


• بخارایی، احمد؛ شربتیان، محمدحسن. (۱۳۹۳). مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر توسعه کیفیت زندگی زنان شهر مشهد». توسعه اجتماعی، 8 (4)، صص 107-132. https://qjsd.scu.ac.ir/article_11425.html


• بیرامی، منصور (۱۳۹۱). پیش‌بینی رضایت زناشویی بر اساس سبک‌های دلبستگی و مولفه‌های تمایزیافتگی. اصول بهداشت روانی، 14(۵۳)، صص ۶۶-۷۷ https://doi.org/10.22038/jfmh.2012.935


• تاج بخش، غلامرضا. (۱۴۰۰). تحلیل داده بنیاد احساس ناامنی زنان در پاندمی کرونا. مطالعات زن و خانواده، 9 (1)، صص ۱۵۹-۱۸۱. https://doi.org/10.22051/jwfs.2021.34034.2579


• جواهری، فاطمه؛ سراج زاده، سید حسین؛ رحمانی، ریتا. (۱۳۸۹). تحلیل اثرات اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان: (مطالعه موردی: زنان شاغل در وزارت جهاد کشاورزی). زن در توسعه و سیاست، 8(2)، صص ۱۴۳- ۱۶۲. https://jwdp.ut.ac.ir/article_20840.html


• چراغی، معصومه؛ کفاشی، مجید؛ پیراهری، نیر؛ بقایی سرابی، علی؛ کاشانی، مجید. (۱۳۹۹). تبیین جامعه ‌شناختی تاب‌آوری زنان شهر تهران در مواجهه با بیماری کرونا. مطالعات اجتماعی ایران، 14 (2)، صص ۵۹- ۸۲. https://doi.org/10.22034/jss.2020.243854


• حاجیان، مژگان؛ نیکونژاد، فروغ. (۱۴۰۰). نقش میانجی‌گر سبک‌های مقابله با کرونا و استرس ادراک‌شده در رابطه بین حمایت اجتماعی و پرخاشگری در نوجوانان. روان‌شناسی بالینی، 13(2)، صص۱۳۳-۱۴۵. https://doi.org/10.22075/jcp.2021.23050.2124


• حاجی‌نژاد، علی؛ قادری، علی؛ قاسمی قاسموند، عزت الله. (۱۳۹۵). تحلیل و ارزیابی نابرابری‌های کیفیت زندگی در محلات شهری (نمونه موردی: شهر فارسان). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه ای، سال ۶، شماره پیاپی 21، صص 178-168. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1395.6.21.13.1


• حسینی، احمد؛ دودمان فیروزسالاری، سمانه. (۱۳۸۹). نقش حمایت اجتماعی در میزان سلامت روان کارمندان جوان شهرداری تهران. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 2 (3)، صص ۱۱۱-۱۴۴. https://qjsd.atu.ac.ir/article_3692.html


• حقیقتیان، منصور. (۱۳۹۳). عوامل اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی زنان شهر اصفهان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۶ (۲)، صص ۸۱-۸۹. https://jisds.srbiau.ac.ir/article_3246.html


• خادمی، زهرا؛ صفایی، صفی الله؛ مرادی شهباز، نسرین. (۱۳۹۷). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی (مورد مطالعه: زنان ۲ تا 65 ساله شهر تهران). جامعه شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، ۲۹ (۲)،صص ۱۴۷-۱۶۷. https://doi.org/10.22108/jas.2017.75232.0


• رستگار نسب، فرهاد؛ مصطفوی، نرگس؛ جهان نمائی، امیر. (۱۳۹۱). بررسی و مقایسه کیفیت زندگی زنان شاغل و غیر شاغل شهرستان مشهد. جمعیت، (79)، صص 53-68. https://ensani.ir/fa/article/download/314129


• رضوانی، محمدرضا؛ شکیبا، علیرضا؛ منصوریان، حسین. (۱۳۸۷). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30و 31، صص 35-59. http://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=1917&sid=1&slc_lang=fa


• زاهدی اصل، محمد؛ صالح، صلاح‌الدین. (1393). حمایت اجتماعی و میزان سلامت اجتماعی همسران جانبازان اعصاب و روان شهر تهران. پژوهش نامه مددکاری اجتماعی، شماره 1، صص 207-244. https://doi.org/10.22054/rjsw.2015.637


• سفیری، خدیجه؛ باستانی، سوسن؛ قرانی، لیلا. (۱۳۹۴). حمایت شبکه‌های اجتماعی غیررسمی و رضایت از اوقات فراغت زنان متأهل شاغل در شهر اردبیل. علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره پیاپی 26، صص 53-76. https://doi.org/10.22067/jss.v12i2.30363


• سیدان، فریبا. (1397). زنان و کیفیت زندگی؛ با نگاهی به کیفیت زندگی زنان شهری. تهران: تیسا.


• عسگری، محمد؛ چوبداری، عسگر؛ اسکندری، حسین. (۱۴۰۰). واکاوی تجارب زیسته افراد مبتلا به بیماری کرونا در روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی و راهکارهای پیشگیری و کنترل آسیب‌های روانی ناشی از آن. فرهنگ مشاوره و روان درمانی. 12 (45)، صص ۳۳-۵۲. https://doi.org/10.22054/qccpc.2020.53244.2453


• علی اکبری، اسماعیل؛ امینی، مهدی. (۱۳۸۹). کیفیت زندگی شهری در ایران (۱۳۸۵-۱۳۶۵). رفاه اجتماعی، دوره ۱۰، شماره ۳۶، صص ۱۲۱-۱۴۸. https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=931&sid=1&slc_lang=fa


• غفاری، غلامرضا؛ امیدی، رضا. (۱۳۸۸). کیفیت زندگی شاخص توسعه اجتماعی، تهران: نشر شیرازه.


• غفاری، غلامرضا؛ شیرعلی، ابراهیم. (۱۳۹۷). سنجش کیفیت زندگی مردم شهر تهران بر اساس پرسشنامه استاندارد سازمان جهانی سلامت. جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، ۷ (۱)، صص ۱۲۵-150. https://www.sid.ir/paper/268071/fa


• غفاری، غلامرضا؛ کریمی، علیرضا؛ نوذری، حمزه. (۱۳۹۱). روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 1(3)، صص 107-134. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36564


• قصاب مظفری، نسرین. (1399). بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی و حمایت اجتماعی در زنان دارای شکستگی‌های استخوانی. مطالعات جامعه شناسی، شماره پیاپی 46، صص 7-26. https://journals.iau.ir/article_673963.html


• کلانتری، عبدالحسین؛ حسین‌زاده آرانی، سیدسعید، سخایی، ایوب؛ امامعلی‌زاده، حسین. (۱۳۹۴). انزوا و سلامت: بررسی ارتباط میان انزوای اجتماعی و سلامت روان شهروندان 18+ سال تهرانی با عطف توجه به نقش میانجیگرانه‌ی حمایت اجتماعی. پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر، 4 (6)، صص 89-116. http://ensani.ir/fa/article/download/538190


• کوکبی، افشین، پورجعفر، محمدرضا، و تقوایی، علی اکبر. (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری. جستارهای شهرسازی، (12)، صص 6-13. https://www.sid.ir/paper/444957/fa


• کوهستانی، سمانه؛ علیجانی، محبوبه. (1400). پاندمی کرونا و خشونت علیه زنان (مطالعه‌ای موردی در بین زنان شهر رشت). مجله مطالعات اجتماعی ایران، 15(3)، صص 3-25. https://doi.org/10.22034/jss.2021.250976


• نصیری ولیک نبی، فخرالسادات؛ عبدالملکی، شویر. (۱۳۹۵). تبیین ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس ادراک شده در زنان سرپرست خانوار شهر سنندج. جامعه شناسی کاربردی، شماره پیاپی ۶۴، صص ۹۹-۱۱۶. https://doi.org/10.22108/jas.2017.21163


• یعقوبی چوبری، علی؛ حمیدی بگه جان، حشمت الله؛ اسلامی، نسرین. (1400). تجربۀ صمیمیت در موقعیت قرنطینگی (مورد‏مطالعه خانواده‏های استان گیلان). مجله مطالعات اجتماعی ایران، 15(3)، صص ۱۰۱-۱۲۵. https://doi.org/10.22034/jss.2021.250982


• Ghalehteimouri, K. J., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city's public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). SAUC-Street Art and Urban Creativity, 9(1), 149-165. https://journals.ap2.pt/index.php/sauc/article/view/690


• Kennedy, Tracy L. M. (2000). Women and the internet: An Exploratory Study of Feminist Experiences in Cyberspace: http://www.netwomen.ca/research/litrev2.html


• McLaren, H. J., Wong, K. R., Nguyen, K. N., & Mahamadachchi, K. N. D. (2020). Covid-19 and Women’s Triple Burden: Vignettes from Sri Lanka, Malaysia, Vietnam and Australia. Social Sciences, 9(5), 87. https://doi.org/10.3390/socsci9050087


• Pieh, C., Budimir, S., Probst, T. (2020). The effect of age, gender, income, work, and physical activity on mental health during coronavirus disease (COVID-19) lockdown in Austria. Journal of psychosomatic research, 136, 110186. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2020.110186


• Power, K. (2020). The COVID-19 pandemic has increased the care burden of women and families. Sustainability: Science, Practice and Policy, 16(1), 67-73. https://doi.org/10.1080/15487733.2020.1776561


• Ruževičius, J. (2014, August). Quality of Life and of Working Life: Conceptions and research. In 17th Toulon-Verona International Conference, Liverpool John Moores University, England (pp. 28-29).‏


• Schiavi, M. C., Spina, V., Zullo, M. A., Colagiovanni, V., Luffarelli, P., Rago, R., Palazzetti, P. (2020). Love in the time of COVID-19: sexual Function and Quality of life Analysis during the social distancing Measures in a Group of Italian Reproductive-Age Women. The Journal of Sexual Medicine, 17(8), 1407-1413. https://doi.org/10.1016%2Fj.jsxm.2020.06.006


• Sharifi, F., Larki, M., Latifnejad Roudsari, R. (2020). COVID-19 Outbreak as Threat of Violence against Women. Journal of Midwifery and Reproductive Health, 8(3): 2376-2379. DOI: 10.22038/jmrh.2020.16036. [In Persian]


• Stampini, V. Monzani, A., Caristia, S., Ferrante, G., Gerbino, M., Amadori, R., ... & Surico, D. (2020). A Survey Among Italian Pregnant Women and New-mothers During the COVID-19 Pandemic Lockdown. https://www.researchsquare.com/article/rs-50602/v1