آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر تهران
محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مهدی پروین
1
(دانشجوی دکتری گروه جغرافیای سیاسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره)-شهرری،تهران،ایران)
علیرضا استعلاجی
2
(ندارد)
کلید واژه: امنیت, آسیب شناسی, مدیریت, سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: در دهه های اخیر با افزایش جمعیت و تغییر نسل ها و فرهنگ های مختلف در کلانشهرها و تغییر شیوه زندگی، امنیت به چالش بسیار مهم تبدیل شده است. امنیت با رضایت‌مندی، آسایش شهروندان و مطلوبیت زندگی در قالب توسعه پایدار انسانی و شاخصی برای کیفیت زندگی ارتباط پیدا می کند. احساس ناامنی موجب تهدید حضور پذیری افراد در فضای شهری می گردد، نشاط و سلامتی را مختل می کرده و مشارکت عمومی را به حدال می رساند. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی تهران و تعیین عوامل مؤثر بر ناامنی پایتخت صورت گرفته است. روش شناسی: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی و پیمایشی و از نوع تحلیلی است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 383 نفر برآورد شده است و برای شناسائی مؤلفه ها و متغیرهای امنیت از ابزار پرسشنامه استفاده شده در قالب 5 مؤلفه ساختاری، مدیریتی، محتوایی، قانونی و اقتصادی-اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته ها: یافته بیانگر این است که، در عامل اول نگرش یکپارچه در مدیریت امنیتی و نبود ائتلاف بین متخصصان حوزه های امنیتی، در عامل دوم، سنتی بودن برنامه ریزی های امنیتی و تعدد نگرش و دیدگاه های سیاسی در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، عامل سوم، رواج فرهنگ قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و تراکم جمعیت، عامل چهارم، عدم امنیت و ایمنی کافی در رفت و آمد شب، عامل پنجم، ضعف ضوابط، طرح ها و برنامه های مصوب و عامل ششم، شفافیت پایین قوانین دارای بیشترین تأثیر در آسیب پذیری سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت می باشند. نتایج: ضعف ضوابط، طرح ها و برنامه های مصوب و کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی از متغیرهای تأثیرگذار بر امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت است و در این زمینه باید گفت آسیب پذیری مدیریتی، قانونی و ساختاری سبب ناامنی، قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و عدم امنیت و ایمنی در قبال سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر تهران می گردد.
Background and purpose: In recent decades, with the increase in population and the change of different generations and cultures in metropolises and the change of lifestyle, security has become a very important challenge. Security is related to satisfaction, comfort of citizens and desirability of life in the form of sustainable human development and an indicator for quality of life. The feeling of insecurity threatens the presence of people in the urban space, disrupts vitality and health, and reduces public participation. Based on this, the current research has been carried out with the aim of analyzing the security of metropolises with an emphasis on the management of informal settlements in Tehran and determining the factors affecting the insecurity of the capital. Methodology: This research is applied in terms of purpose, descriptive and survey in nature and analytical in nature. Using the simple random sampling method and based on Cochran's formula, the sample size is estimated to be 383 people, and to identify the security components and variables, a questionnaire tool was used in the form of 5 structural, managerial, content, legal and socio-economic components. has been studied. Findings: The findings indicate that, in the first factor, the integrated attitude in security management and the lack of coalition between security experts, in the second factor, the traditionality of security planning and the multiplicity of political attitudes and views in the informal settlements of the capital, the third factor , the prevalence of the law-abiding culture, cultural differences and population density, the fourth factor, lack of security and safety in night travel, the fifth factor, the weakness of approved rules, plans and programs, and the sixth factor, the low transparency of laws that have the greatest impact on harm Acceptance of informal settlements are the capital. Results: Weakness of regulations, approved plans and programs and lack of budget and security equipment are among the variables that affect the security of informal settlements in the capital, and in this context it should be said that managerial, legal and structural vulnerability causes insecurity, lawlessness, cultural differences and lack of security. and the safety of informal settlements in Tehran metropolis.
امانپور، س.، و پیری، ف. (1398). بررسی هویت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی زنان در بوستان‌های شهر اهواز. فصلنامه انتظام اجتماعی، 11(3)، 163-188.
بخشنده رحمتی، س.، بهیان، ش.، و حقیقتیان، م. (1399). مقایسه احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(49)، 111-139.
پوراحمد, ا. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی، 4(2)، 1-16.
پورحصاری, م. (1401). بررسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت پیاده‌راه‌ها با تاکید بر امنیت شهری (نمونه موردی پیاده‌راه امام خمینی غربی شهر اهواز). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 15(4), 131-160.
جعفری، خ.، مسگرزاده، س.، و میرزاخانی، م. (1397). عوامل تأثیرگذار بر امنیت اجتماعی شهروندان تبریز. مطالعات جامعه شناسی، 11(38)، 61-83.
خلیجی, م.ع, صادقی, ع. (1399). ارزیابی احساس امنیت شهری با رویکرد پایدار ملی (موردمطالعه: استان کردستان). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 13(1), 140-159.
خوش‌فر، غ.، محمدی، آ.، محمدزاده، ف.، محمدی، ر.، و اکبرزاده، ف. (1394). امنیت اجتماعی و سلامت اجتماعی (مطالعه موردی: جوانان 29-15 ساله شهر قاین). مجلة مطالعات اجتماعی ایران، 9(1)، 71-102.
خلیجی, م.ع. (1399). آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت حریم پایتخت. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی, 8(30), 63-84.
سالار، ر. ا.، مستجابی، ح.، رضائی، م.، و رمضانزاده، س. (1399). تأثیر تعامل مدیریت شهری بر امنیت اجتماعی. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(49)، 1-26.
شکربیگی، ع.، و رادین، پ. (1395). بررسی عوامل مرتبط با احساس ناامنی اجتماعی زنان در فضاهای شهری (با تاکید بر ویژگی‌های کالبدی شهری). مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 14(2)، 87-126.
عبدی، ع.، کرمی، ت. ا.، و مستجابی، ح. (1396). تبیین مفهومی پیامدهای امنیتی حاشیه نشینی شهری و مساله تعلق مکانی. انتظام اجتماعي، 9.
. گودرزی، س. (1398). بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی مرتبط با پلیس بر احساس امنیت اجتماعی. فصلنامه انتظام اجتماعی، 11(4)، 163-190.
. محسن، م.، اسعد، خ.، و جعفر هزار، ج. (1397). بررسی مشارکت شهروندان در برقراری نظم و امنیت شهری و عوامل مرتبط با آن نمونه موردی: شهر ارومیه. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 1397(22)، 17-32.
Carmona, M. (2019). Principles for public space design, planning to do better. Urban Design International, 24(1), 47-59, retrieved from:
https://link.springer.com/article/10.1057/s41289-018-0070-3.
Carmona, M., Heath, T., Tiesdell, S., & Oc, T. (2010). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design: Routledge, retrieved from:
https://www.amazon.com/Public-Places-Urban-Spaces-Second/dp/1856178277
De Filippi, F., Cocina, G. G., & Martinuzzi, C. (2020). Integrating Different Data Sources to Address Urban Security in Informal Areas. The Case Study of Kibera, Nairobi. Sustainability, 12(6), 2437, retrieved from:
https://www.mdpi.com/2071-1050/12/6/2437
Kaldor, M. (2018). Global security cultures: John Wiley & Sons, Retrieved from:
Krahmann, E. (2010). States, citizens and the privatisation of security: Cambridge University Press, retrieved from:
https://www.cambridge.org/core/books/states-citizens-and-the-privatisation-of security/7F49C4E4833CAFE070ECCFAB2C6F8CB2
Lacinák, M., & Ristvej, J. (2017). Smart city, safety and security. Procedia engineering, 192, 522-527, retrieved from:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S187770581732636X
Leon, D. S. (2020). Urban Security Policies and Their Effects on Collective Efficacy. In Violence in the Barrios of Caracas (pp. 125-154): Springer, retrieved from:
https://www.springer.com/gp/book/9783030229399
Mitchell, K., & Beckett, K. (2008). Securing the global city: Crime, consulting, risk, and ratings in the production of urban space. Indiana Journal of Global Legal Studies, 15(1), 75-99, retrieved from:
https://www.semanticscholar.org/paper/Securing-the-Global-City%3A-Crime%2C-Consulting%2C-Risk%2C-Mitchell-Beckett/752710f68484defa6241f2757645bbda3649dc74
Muaafa, M., & Ramirez-Marquez, J. E. (2016). Engineering management models for urban security. IEEE Transactions on Engineering Management, 64(1), 29-41, Retrieved from:
https://ieeexplore.ieee.org/document/7797517
Naceur, F. (2013). Impact of urban upgrading on perceptions of safety in informal settlements: Case study of Bouakal, Batna. Frontiers of Architectural Research, 2(4), 400-408, Retrieved from:
https://www.mendeley.com/catalogue/d1155690-ee3c-3035-9021-3fbf418b18b8/
Palidda, S. (2016). The Governance of Urban Security: Ignored Insecurities and the Securitization of Urban Space (Milan’s Case Study). In Governance of Security and Ignored Insecurities in Contemporary Europe (pp. 141-156): Routledge.
Peoples, C., & Vaughan-Williams, N. (2014). Critical security studies: An introduction: Routledge.
Rondinelli, D. A. (2019). Urban and regional development planning: policy and administration: Cornell university press.
Singerman, D. (2011). Cairo contested: Governance, urban space, and global modernity: Oxford University Press.
Terziev, V. (2019). Social activity and human resources as social development factors. International E-Journal of Advances in Social Sciences, 5(13), 283-289 Retrieved from:
http://ijasos.ocerintjournals.org/tr/download/article-file/704947
77
فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال بیست و یکم، شماره 81، بهار 1403
آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر تهران
مهدی پروین1، علیرضا استعلاجی2*
1. دانشجوی دکتری گروه جغرافیای سیاسی، واحد یادگار امام (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2. گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد یادگار امام (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
تاریخ دریافت مقاله: 02/04/1402 تاریخ پذیرش مقاله: 10/06/1402
چکيده
یافته‌ها بیانگر این است که، در عامل اول نگرش یکپارچه در مدیریت امنیتی و نبود ائتلاف بین متخصصان حوزه‌های امنیتی، در عامل دوم، سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی و تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، عامل سوم، رواج فرهنگ قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و تراکم جمعیت، عامل چهارم، عدم امنیت و ایمنی کافی در رفت و آمد شب، عامل پنجم، ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب و عامل ششم، شفافیت پایین قوانین دارای بیشترین تأثیر در آسیب پذیری سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت می‌باشند. ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب و کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی از متغیرهای تأثیرگذار بر امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت است و در این زمینه باید گفت آسیب پذیری مدیریتی، قانونی و ساختاری سبب ناامنی، قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و عدم امنیت و ایمنی در قبال سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر تهران می‌گردد.
کليد واژه‌ها: امنیت، آسیب شناسی، مدیریت، سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت..
مقدمه
امنیت به عنوان بنیادی ترین نیاز انسان در جامعه بشری به شمار می رود. سرزندگی شهری، اعتماد به نفس، خلاقیت و رسیدن به کمالات انسانی در سایه امنیت امکان پذیر است (پاپلس، 2014: 43). امنیت پیش زمینه اجتماع سالم و بستر ساز توسعه جوامع انسانی است و به طور کلی با رضایت‌مندی، آسایش شهروندان و مطلوبیت زندگی در قالب توسعه پایدار انسانی و شاخصی برای کیفیت زندگی و اقتصادی ارتباط پیدا می‌کند. امنیت مفهومی متشکل از دو بعد ذهنی و عینی است. از بعد عینی، امنیت اجتماعی به معنای ایجاد شرایط و موقعیت ایمن برای افراد جامعه و از بعد ذهنی، به معنای احساس امنیت می‌باشد (پوراحمد، 1393: 4) (جعفری، 1397: 63). بر این اساس امنیت، ارتباط مستقیمی‌با ذهنیت و ادراک مردم دارد. اگر مردم جامعه‌ای احساس کنند که پدیده امنیت کمرنگ شده و یا کاهش یافته است، ممکن است در مرحله اول آن را فقط به عنوان یک واقعیت ذهنی تلقی کنند، اما در مرحله بعد و به نحو ناخودآگاه به عنوان پدیده‌ای بیرونی تجلی خواهد یافت. به عبارت دیگر امنیت، فرآیند روانی- اجتماعی ناشی از افکار عمومی و نگرش جامعه به امنیت و درک هر فردی از شرایط اجتماعی است. بر این اساس شکل گیری احساس امنیت از لحاظ روان شناختی معطوف به شرایط اجتماع، کنش‌ها و حوادث آن از یک سو و از سوی دیگر نوع برداشت و سطوح ادراکی در ساختار فرهنگی است (گودرزی, 1399). انسان و فضای شهری دارای ارتباط اجتماعی و فرهنگی هستند که این ارتباط منجر به اهمیت بخشیدن فضا، فرم و عملکرد می شود (سینگرمن، 2011: 26). بعلاوه فضای شهری ظرفی است که در داخل امنیت قرار می گیرد. به عبارت بهتر امنیت و فضای شهری ظرف و مظروف همدیگر هستند (میشل، 2008: 77). بنابراین ساخت و طراحی فضاهای شهری بر فرآیند زندگی اجتماعی تأثیر گذاشته و می‌بایست از نظر جسمی و روانی برای شهروندان کارایی داشته باشد (پالیدا، 2016: 142). با احساس عدم امنیت در جامعه با آسیب‌های زیادی از جمله، اقتصادی، اجتماعی، ساختاری، مدیریتی و قانونی مواجه خواهیم شد. با این تفاسیر براي پيشرفت، توسعه و تكامل و همچنين شكوفايي استعدادها، تأمين آرامش در جامعه و توسعه اجتماعي، خلاقيت و فعاليت ارزشمند، نیازمند ایمنی و امنیت هستیم (ترزیو، 2019: 285).
اهمیت و ضرورت پژوهش از آنجا ناشی می شود که بدون ایجاد امنیت، نمی توان انتظار کارایی از ساختار شهری به مثابه سیستمی‌آز اجزا و عناصر، برای سکناگزینی شهروندی و زندگی همراه با رفاه و کرامت انسانی را داشت. در این میان بین امنیت واقعی و احساس امنیت ساکنان که از ادراک ذهنی نسبت به فاکتورهای امنیت بخش حاصل می شود، تفاوت زیادی وجود دارد (شکربیگی، 1395: 90). علاوه بر این امنیت شهری، دارای نقشی اساسی در میزان انسجام اجتماعی و امنیت ملی می‌باشد، این همه را می توان دلیلی برای بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی در شهرها دانست (خوش‌فر، 1394: 45). با افزایش جمعیت و شهرنشینی به خصوص در کلانشهرها، امنیت را تحت تأثیر قرار می گیرد. در قرن بیست و یکم، جمعیت شهرنشین دنیا به مرز ۵۰ درصد کل جمعیت جهان رسیده و پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۵ میلادی از مرز 61 درصد تجاوز نماید که این امر، ضروت پرداختن به آسیب‌های ساختارهای مدیریتی، قانونی، اقتصادی و اجتماعی که با افزایش جمعیت و ناامنی، دچار بحران و خدشه می‌شوند را بیش از گذشته ضروری می‌سازد. همچنین در سال‌های اخیر با روند رو به رشد جمعیت و ساکن شدن افراد بسیار، ساخت و ساز غیرقانونی در سکونتگاه‌های غیررسمی و تبدیل به رویه و ناگزیر روستاها به شهر و قرار گرفتن در محدوده خدمات شهری، کلانشهرها را با مشکلات ساختاری و محتوایی روبرو کرده است. اما نکته بسیار مهم و ضروری این است که وجود سکونتگاه‌های غیررسمی ظرفیت و پایداری شهرها را هدف گرفته و تهدید مهمی برای رشد و توسعه شهرها می‌باشد.
مهم‌ترین مسأله این تحقیق از اینجا ناشی می شود که با ادامه افزایش جمعیت کلانشهرها و نبود برنامه‌ریزی برای جلوگیری از مهاجرت روستائیان منجر به گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی می‌گردد که به دنبال آن حاشیه نشینی و ناامنی از معضلات گریبانگیر در دهه‌های اخیر است. بر اساس آمار موجود، حاشیه نشینی در تهران نسبت به ده سال اخیر 6 برابر شده است. فقط در سال‌های 1400 و 1401 حاشیه نشینی در تهران تا 30 درصد افزایش پیدا کرده است و این روند در آینده حتماً تشدید خواهد شد. همچنین 40 درصد از جمعیت شهر تهران و 30 درصد جمعیت شهری امروز حاشیه نشین هستند و این رقم هم‌چنان در حال افزایش است.
هدف پژوهش حاضر آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر سکونتگاه‌های غیررسمی‌آست. برای دستابی به این هدف، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی این سؤالات است که؛ امنیت کلانشهرها به خصوص تهران با چه آسیب‌هایی مواجه هستند؟ و کدام آسیب دارای بیشترین نقش در سکونتگاه‌های غیررسمی می‌باشند؟
روش پژوهش
امنیت با ابعاد مختلف قدرت، تهدید و ساختار جامعه روبرو است (کالدور، 2018: 96). مراجع امنیت شامل امنیت یکایک شهروندان، امنیت ملت، امنیت رژیم و امنیت دولت هستند (کراهمن، 2010: 74). به اعتقاد کرمونا در بحت امنیت فضاهای شهری، ترس یا احساس ناامنی، یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده حضور مردم در عرصه‌های عمومی‌آست که این امر نشاط و سلامتی مختل کرده و هزینه زیادی برای جامعه تخمیل می‌کند. همچنین اشنایدر معتقد است، کاهش امنیت، باعث بی‌اعتمادی، رواج بدبینی، شایعه و نداشتن مشارکت و همکاری در برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی کشور می‌شود و این روند، بستر مناسبی برای آشفتگی اجتماعی و تهدید امنیت داخلی خواهد بود. در واقع مؤلفه امنیت اشاره به جرائم علیه اشخاص و اموال آنها دارد که در صورت عدم تأمین شرایط پیش‌گیری کننده، اموال و جان حاضران، عابران و ناظران را به‌صورت بالقوه و بالفعل تهدید خواهد نمود. یک فضای شهری امن در معنای کامل آن شامل هر دو مؤلفه فوق‌الذکر می‌شود و شرایطی که از فصل مشترک این دو به وجود آید را می‌توانیم به‌عنوان فضای شهری امن توصیف کنیم (کرمونا، 2019: 45).
جدول 1 - مفاهیم و ابعاد تفرق‌های سیستم شهر، منطقه و نظام برنامه‌ریزی
ابعاد | ماهیت و اهداف |
آسیب شناسی ساختاری | آسیب شناسی ساختاری، چالشی است که با رویکردها و راهبردهای مختلفـی از سوی سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهرها دنیا روبه‌رو شده است. سنتی و بخشی بودن نظام برنامه‌ریزی در آمایش امنیت موجب تهدید ساختارهای مدیریتی، نهادی و قانونی در شهرها می‌گردد که این روند با عدم تعریف سازوکارهای تحقق بخش رویکردهای امنیتی و عدم تلفیق جایگاه مدیریت امنیت نزد سازمان‌های ذی مدخل سکونتگاه‌های غیررسمی تشدید می‌یابد. |
آسیب شناسی محتوایی | این مفهوم را باید در تفرق میان سازمان‌های مختلف مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت جست و جو کرد. عمیق بودن نابرابری‌های اجتماعی و فرهنگی، فقدان سازوکارهای ایمنی و امنیتی در سازمان‌های ذی مدخل، عدم هم افزایی نهادها و تشریک مساعی نهادهای مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی موجب تشدید شدن بعد ماهیتی امنیت می‌گردد. |
آسیب شناسی مدیریتی | تغییرات زیاد در سطوح مدیریت امنیتی، نبود ائتلاف بین متخصصان حوزه‌های امنیتی، تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی عدم مشارکت سازمان‌های مردم نهاد در حوزه امنیت پایتخت از مؤلفه‌های مهم دیگر در مدیریت امنیتی سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت می‌باشد. |
آسیب شناسی قانونی | عدم تعریف دقیق قانون امنیت و ایمنی در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، ضعف ضوابط و مقررات، عدم حکمروایی خوب شهری در میزان شفافیت، پاسخگویی، نظارت موجب تشدید بعد قانونی سکونتگاه‌های غیررسمی می‌گردد. |
آسیب شناسی اقتصادی اجتماعی | تنوع فرهنگی، درآمدهای پایین، قانون گریزی، افزایش مهاجرین، تراکم جمعیت در حریم پایتخت از اساسی ترین آسیب‌های سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت به حساب می‌آید که تشدید این مورد سایر بخش مدیریت شهری را دچار تخلخل خواهد کرد. |
پژوهش‌های داخلی و خارجی متعددی در زمینه امنیت شهری و احساس امنیت صورت گرفته است در ادامه به برخی از این پژوهش‌ها اشاره می‌گردد.
جدول 2 - پیشینه تحقیق
عنوان تحقیق | پژوهشگر | نتایج |
سیاست‌های امنیت شهری و تأثیر آنها بر اثربخشی جمعی | (لین، 2020) | نتایج این تحقیق حاکی از این است که ساکنان اجرای قانون سخت را به نفع خود می دانند و در صورت امکان روابط اجتماعی بین ساکنان و نیروهای امنیتی ، تأثیر مثبت بر جمعی گذاشته است. از این رو ، سیاست‌های امنیت شهری با کاهش کارآیی جمعی، به ایجاد سرمایه‌های اجتماعی را منحرف کمک کرده است. |
امنیت شهری در مناطق حاشیه نشین | (فیلیپی، 2020) | این تحقیق رابطه بین فعالیت‌های جنایی و ویژگی‌های مکانی و پیکربندی شبکه خیابانی را مورد هدف قرار داده است. نتایج نشان می دهد که برنامه‌ریزی و طراحی شهری به شدت بر وقوع جرم تأثیر می گذارد و نقاط جرم و جنایت به مؤلفه‌های روشنایی ، نشاط و تنوع ، دید ، چهره‌های فعال ، قلمرو و نگهداری بستگی دارد. |
مدل‌های مدیریت مهندسی برای امنیت شهری | (مصطفی، 2016)، | این تحقیق با هدف پرداختن به چالش‌های مدیریتی و مبادلات تجاری که فرماندهان پلیس هنگام طراحی راهبردهای گشت زنی با آنها روبرو هستند انجام گرفته است. چارچوب پیشنهادی از طریق مدل ریاضی و شبیه سازی برای به دست آوردن بهترین استراتژی‌های گشت زنی برای پلیس اجرا می شود و نتایج شبیه سازی نشان می دهد که با استفاده از چارچوب پیشنهادی می توان عملکرد گشت را بهبود بخشید. |
تأثیر ارتقاء شهری بر درک ایمنی در سکونتگاه‌های غیررسمی | (ناصر، 2013) | در این مقاله با بررسی دو سؤال تأثیر روشهای بهسازی شهری در بوکال مورد بررسی قرار گرفته است: از چه طریق مداخلات در این شهرک غیررسمی بر کیفیت زندگی ساکنان تأثیر گذاشته است؟ چگونه این اثرات با تغییرات در درک ایمنی در این زمینه ارتباط دارد؟ در این نظرسنجی 141 نفر از ساکنان Bouakal و ساکنان محلی برای جمع آوری سطح ایمنی درک شده انتخاب شدند. در این مقاله نتیجه گیری می شود که بهسازی شهری کیفیت زندگی را بهبود بخشیده و بر درک ایمنی در شهرک تأثیر مثبت دارد. |
تأثیر تعامل مدیریت شهری بر امنیت اجتماعی | (سالار، 1399) | نتایج نشان می دهد که، مدیریت شهری یکی از عوامل تأثیرگذار بر ایجاد امنیت اجتماعی شهروندان می‌باشند که با گسترش روزافزون شهرنشینی و توسعه شهرها، به‌ویژه در دهه‌های اخیر و چالشهایی که شهرها با آن مواجه هستند، اهمیت آن افزایش یافته است. |
مقایسه احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران | (بخشنده، 1399) | نتایج نشان می دهد که، امنیت زنان در شهر تهران از وضعیت بهینه‌ای برخوردار نیست و این نتایج با نظریات جامعه‌شناسی انطباق دارد؛ بنابراین، فضای شهری و عوامل افزاینده و عوامل کاهنده امنیت و تهدیدات آنها بر نحوه نگرش زنان بر مقوله امنیت اثر قابلتوجهی دارند. |
بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی مرتبط با پلیس بر احساس امنیت اجتماعی | (گودرزی, 1398) | نتایج نشان می دهد که، سرمایۀ اجتماعی پلیس وتوانمندی و فعالیت اجتماعی پلیس رابطۀ مستقیمی‌با افزایش احساس امنیت اجتماعی در میان شهروندان دارد و با افزایش این متغیرهای اجتماعی مرتبط با پلیس، احساس امنیت شهروندان افزایش می‌یابد. |
بررسی هویت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی | (امانپور، 1398) | نتایج نشان می دهد که، ویژگی‌های سنی پاسخ‌دهندگان، سطح تحصیلات و اشتغال آنان رابطۀ معناداری آماری وجود ندارد. بین مدت سکونت پاسخگویان و میزان احساس امنیت آنان، رابطه معناداری آماری وجود دارد و رابطه بین اصول و معیارهای امنیت اجتماعی با احساس امنیت زنان به لحاظ آماری معنادار می‌باشد. |
بررسی مشارکت شهروندان در برقراری نظم و امنیت شهری | (محسن، 1397) | نتایج نشان می دهد که، توجه متولیان امنیت به مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به بهبود امنیت به‌ویژه امنیت مشارکتی در فضای شهر کمک زیادی کند. |
تبين مفهومي پيامدهاي امنيتي حاشيه نشيني شهري | (عبدی، 1396) | نتایج این تحقیق حاکی از این است که مهم ترين پيامدهاي امنيتي حاشيه نشيني به طور عمده در بعد امنيت اجتماعي (افزايش جرم و جنايت، کاهش احساس امنيت و افزايش شکاف بين طبقات)، در بعد امنيت زيست محيطي (افزايش آلودگي، کاهش زمين‌هاي کشاورزي و کمبود منابع آب) و در بعد امنيت اقتصادي (افزايش قاچاق، گسترش مشاغل غيررسمي و...) ظهور و بروز داشته اند. |
آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت حریم پایتخت | (خلیجی، 1399) | ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب و کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی از متغیرهای تأثیرگذار بر امنیت حریم پایتخت است و در این زمینه باید گفت آسیب‌پذیری مدیریتی، قانونی و ساختاری سبب ناامنی، قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و عدم امنیت و ایمنی در قبال حریم کلانشهر تهران می‌گردد. |
ارزیابی احساس امنیت شهری با رویکرد پایدار ملی (موردمطالعه: استان کردستان) | (خلیجی و صادقی 1399) | نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد شهرستان‌های بانه و بیجار بر اساس شاخص‌های پژوهش، در وضعیت مطلوب امنیت شهری هستند و شهرستان‌های مریوان، دهگلان و سروآباد در وضعیت نامطلوب امنیت شهری قرار دارند. |
بررسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت پیاده‌راه‌ها با تاکید بر امنیت شهری (نمونه موردی پیاده‌راه امام خمینی غربی شهر اهواز) | (پورحصاری، 1401) | عدم تعریف قانونی از مظنونین جرم ترور و همچنین نادیده انگاشتن ضرورت اعطای اختیارات ویژه به پلیس در مواجهه با مظنونان جرایم تروریستی و یکسان دیده شدن این قسم از مظنونان با سایر مظنونان جرایم دیگر نه تنها می‌تواند زمینه ساز نقض حقوق مظنونین ترور شود بلکه محدودیت‌های قانونی در اعطای اختیارات ویژه به پلیس در مواقع اضطراری، سیاست‌های پیشگیرانه در وقوع جرایم تروریستی را با چالش‌های اساسی روبرو می‌سازد. از این رو اصلاح قانون آیین دادرسی کیفری و یا تصویب قانونی جامع در مسیر مبارزه با تروریسم ضرورتی انکار ناپذیر می‌باشد. |
محدوده مورد مطالعه
گسترش شهرنشینی در ایران در ابتدای سلطنت رضاشاه پهلوی روندی به‌شدت صعودی گرفت. پس از اصلاحات ارضی و در انتهای دهه ۴۰ تا میانه دهه ۵۰ شمسی حاشیه‌نشینی گسترده‌ای در ایران رخ داد. در این زمان، زاغه‌نشینان عمدتاً کشاورزانی بودند که از روستاها به حاشیه شهرهای بزرگ رانده شده بودند. این حاشیه‌نشین‌ها حضور گسترده‌ای در انقلاب ۱۳۵۷ ایران داشتند. بعد از انقلاب ۵۷ و با آغاز جنگ ایران و عراق در کنار دهقانان و روستاییان، خانواده‌های معمولی غرب و جنوب‌غرب ایران نیز در اثر جنگ مجبور شدند به حاشیه شهرهای مرکزی‌تر و امن‌تر کوچ کنند. این افراد که در اصطلاح «جنگ‌زده» خوانده می‌شدند، حدوداً دو میلیون و پانصد هزار نفر بودند.
جنگ شوروی در افغانستان باعث شد علاوه بر جنگ‌زدگان ایرانی، دو میلیون افغان نیز به جمعیت زاغه‌نشینان شهرهای ایران اضافه شود. آنها عمدتا در حاشیه شهرهای مشهد، زاهدان و تهران سکنا گزیدند و بدین ترتیب تا پایان دهه ۶۰ تراکم حاشیه‌نشینان در شهرهای بزرگ ایران به شکلی بی‌سابقه افزایش یافت.
شهرهای ایران تا پیش از انقلاب با مشکل گسترده کمبود مسکن مواجه بودند. انقلاب و جنگ ایران و عراق عملا اجرای سیاست‌های تأمین مسکن در ایران را متوقف کرد. تا پایان دهه ۶۰ سرمایه‌گذاری مؤثر دولتی و خصوصی در بخش مسکن با مشکلات مضاعفی روبه‌رو بود. با توقف سرمایه‌گذاری در بخش مسکن، گروه دیگری از افراد کم‌درآمد شهرهای بزرگ هم به حاشیه‌نشینی رانده شدند.
در سال ۱۳۹۹ وزارت راه و شهرسازی ایران تعداد حاشیه‌نشینان در ایران را ۲۶ میلیون نفر اعلام کرد. یعنی از هر چهار نفر ایرانی یک نفر در سکونت‌گاه غیررسمی سکونت دارد و حاشیه‌نشین است. شهرک‌های حاشیه‌نشینان در اصل «روستای شهر» یا «شهرک‌های روستاگونه درون شهر» هستند. از نمونه شهرک‌های فقیر حاشیه‌نشینان در شهرهای ایران می‌توان به این شهرک‌ها اشاره کرد:
تهران: شهرک‌های متعدّد در منطقه ۱۶ شهر تهران
استان تهران: مناطق حاشیه‌ای در پاکدشت، قیام‌دشت، احمدآباد، حسن‌آباد، خلیج، بادامک و رامینک.
حال اگر نگاهی به وضعیت کلانشهر تهران در این زمینه بیاندازیم، می‌بینیم که براساس چکیده اسناد توسعه‌ای و آمایشی تهران، تراکم جمعیت حدود ۲۰ برابری نسبت به متوسط کشوری، وجود شهرستان‌های بی‌بهره از خدمات مختلف به ویژه درمانی و آموزشی، تمرکز امکانات در تهران و محرومیت دیگر شهرستان‌ها با وجود سهم ۵۲ درصدی از درآمدهای کل کشور با کمترین میزان بازگشت، بخشی از چالش‌های پیش روی تهران است. این اسناد حاکی است که روند آغاز سرریز جمعیت به استان تهران از سال‌های پس از انقلاب به علت جنگ شدت گرفت و در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ به اوج رسید تا آنجا که اکنون هر ساله نزدیک به ۲۵۰ هزار نفر به این استان مهاجرت می‌کنند.
شکل 1 - موقعیت کلانشهر تهران
روش پژوهش
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی و پیمایشی و از نوع تحلیلی است. جامعه آماری 856565 نفر بوده که از این میان تعداد ۳۸۳ نفر با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران برای نمونه آماری انتخاب شدند. برای برآورد میزان نمونه، ابتدا تعداد مناطق نمونه پژوهش انتخاب شد؛ یعنی با در نظر گرفتن تعداد کل مناطق 22 گانه، تعداد جمعیت، تعداد مناطق نمونه پژوهش براساس نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای تعیین شدند و داده‌های خام برای اندازه گیری متغیرها از طريق مصاحبه و پرسشنامه گرد آوری شدند. پانل متخصصان، روایی صوری پرسشنامه را تأیید کرد از فرمول آلفای کروان باخ در نرم‌افزار SPSS پایایی بخش‌های مختلف پرسشنامه پژوهش محاسبه گردید. همچنین از طریق ابزار پرسش نامه، مؤلفه‌های آسیب شناسی به کمک 32 سؤال سنجیده شد و برای امتیازدهی آن از طيف پنج قسمت ليكرت استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش حاضر در دو بخش آمار توصیفی و با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد. در بخش آمار توصیفی با استفاده از آماره‌های نظر فراوانی، میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییرات داده‌های پژوهش توصیف گردید. در آمار استنباطی از روش تحلیل عامل بهره گرفته شده است.
یافته‌ها
برای تعیین عوامل آسیب پذیری امنیتی سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت با استفاده از آزمون میانگین و ضریب تغییرات متغیرها و مؤلفه‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. آسیب پذیری قانونی بر اساس جدول 3 دارای بیشترین تأثر در امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت می‌باشد. کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی و ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب امنیتی دارای آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر متغیرها هستند.
جدول 3 - آمار توصیفی مؤلفه‌های آسیب پذیری
مؤلفه‌ها | تعداد نمونه | میانگین | انحراف استاندارد | |||
آماره | خطای ستاندارد | آماره | ||||
اجتماعی اقتصادی | 383 | 112.36 | 1.913 | 37.442 | ||
محتوایی | 383 | 124.96 | 1.963 | 38.424 | ||
مدیریتی | 383 | 131.14 | 1.933 | 37.824 | ||
ساختاری | 383 | 133.6 | 1.983 | 38.805 | ||
قانونی | 383 | 140.44 | 1.984 | 38.832 | ||
ارزیابی همبستگی میان مؤلفه‌های آسیب پذیری
یکی از ابزارهای مناسب جهت تحلیل متغیرها، ضریب همبستگی پیرسون است که در این تحقیق مورد استفاده قرار گفته است. ضریب همبستگی از روشهای پر کاربرد جهت تعیین میزان رابطه بین دو متغیر محسوب گردیده و با علامت r نشان داده می‌شود. جدول 4 همبستگی را میان مؤلفه‌های آسیب‌پذیری امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت که از جمع مؤلفه‌های مزبور به هر متغیر است را نشان می‌دهد، ارزیابی‌ها با توجه به جدول 4 نشان می‌دهد که بین مؤلفه‌ها همبستگی مثبت وجود دارد. بین مؤلفه‌های تفرق قانونی و مدیریتی با نمره 0.786 بیشتری رابطه وجود دارد و کمترین رابطه مربوط به مؤلفه‌های قانونی و ساختاری است.
جدول 4- همبستگی مؤلفه‌های آسیب پذیری امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت
مؤلفه‌ها | ساختاری | محتوایی | مدیریتی | قانونی | اجتماعی - اقتصادی | |||||||
ساختاری | همبستگی پیرسون | 1 | 0.698 | 0.500 | 0.495 | 0.506 | ||||||
معنی داری |
| 0.000 | 0.000 | 0.000 | 0.000 | |||||||
محتوایی | همبستگی پیرسون | 0.698 | 1 | 0.761 | 0.731 | 0.695 | ||||||
معنی داری | 0.000 |
| 0.000 | 0.000 | 0.000 | |||||||
مدیریتی | همبستگی پیرسون | 0.500 | 0.761 | 1 | 0.786 | 0.659 | ||||||
معنی داری | 0.000 | 0.000 |
| 0.000 | 0.000 | |||||||
قانونی | همبستگی پیرسون | 0.495 | 0.731 | 0.786 | 1 | 0.652 | ||||||
معنی داری | 0.000 | 0.000 | 0.000 |
| 0.000 | |||||||
اجتماعی - اقتصادی | همبستگی پیرسون | 0.506 | 0.695 | 0.659 | 0.652 | 1 | ||||||
معنی داری | 0.000 | 0.000 | 0.000 | 0.000 |
| |||||||
نتایج استنباطی
برای تعیین مهم ترین عوامل آسیب شناسی امنیت در مدیریت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت از مدل تحلیل عاملی استفاده گردیده است. محاسبات انجام شده در جدول 5 نشان می دهد که برای تعیین انسجام درونی داده‌ها برای بهره گیری از تحلیل عاملی از آزمون KMO و بارتلت استفاده شده است. در این بخش برابر 0.898 و اماره بارتلت برای تعیین عوامل موثر در امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت برابر 1.235 به دست آمده که 0.000 معنی دار است. یعنی داده‌های موجود برای تحلیل عاملی مناسب می‌باشند.
جدول 5 - مقدار KMO و آزمون بارتلت
تحلیل عاملی | KMO | Bartlet Test | Sig |
عوامل آسیب شناسی امنیت در سکونتگاه‌های غیررسمی | 0.898 | 1.235 | 0.000 |
پس از آن همانطور که در شکل 2 ملاحظه می‌گردد، برای تعیین نمودار سنگریزه ای مقدار ویژه و درصد واریانس استفاده گردید. بر این اساس 6 عامل شناسایی شدند که در مجموع (65.22) درصد از واریانس کل را تبیین می کنند.
شكل 2 - نمودار سنگریزه ای برای تعیین تعداد عوامل
جدول 6 - عوامل استخراج شده با مقادیر ویژه و درصد واریانس قبل از چرخش
عوامل | مقدار ویژه | درصدواریانس | درصد تجمعی |
عامل اول | 13.02 | 40.67 | 40.67 |
عامل دوم | 2.36 | 7.38 | 48.05 |
عامل سوم | 2.17 | 6.79 | 54.84 |
عامل چهارم | 1.19 | 3.72 | 58.56 |
عامل پنجم | 1.11 | 3.48 | 62.04 |
عامل ششم | 1.02 | 3.18 | 65.22 |
چرخش عامل‌ها و نام‌گذاری آنها
همانطور که ذکر گردید در این پژوهش برای آسان شدن تفسیر عامل‌ها و ساده کردن آنها از چرخش عاملی از نوع واریماکس استفاده شده است. جدول 7 عوامل استخراج شده همراه با مقادیر ویژه و درصد واریانس را بعد از چرخش نشان می دهد. همانطور که ملاحظه می شود عامل اول بیشترین سهم (16.07 درصد) و عامل چهارم کمترین سهم (6.32 درصد) را در تبیین واریانس کل متغیرها دارند.
جدول 7 - عوامل استخراج شده با مقادیر ویژه و درصد واریانس بعد از چرخش
عوامل | مقدار ویژه | درصدواریانس | درصد تجمعی |
عامل اول | 5.141 | 16.07 | 16.07 |
عامل دوم | 4.09 | 12.77 | 28.83 |
عامل سوم | 3.98 | 12.44 | 41.27 |
عامل چهارم | 3.49 | 10.89 | 52.16 |
عامل پنجم | 2.16 | 6.75 | 8.90 |
عامل ششم | 2.02 | 6.32 | 65.22 |
همچنین برای تعیین سطح معنی داری و بیان نقش هر متغیر در عامل مربوط، متغیرهایی مد نظر قرار گرفتند که بار عاملی بیش از 0.3 داشتند. در نهایت متغیرهایی که در هر یک از شش عامل مذکور قرار می گیرند، عبارتند از:
عامل اول: ائتلاف بین متخصصان امنیتی، نگرش یکپارچه، تعدد مدیریت‌های واگرا، هم افزایی نهادها، مشارکت سازمان‌های مردم نهاد، عدم تعریف دقیق قانون امنیت، تغییرات زیاد در سطوح مدیریت، تنوع فرهنگ، فقدان سازکارهای ایمنی و امنیتی، ناکافی بودن قوانین حمایتی، عدم تشریک مساعی، تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی، کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی، دستورالعمل‌هایی جهت مدیریت امنیتی، توزیع نامتوازن خدمات انتظامی، امنیت کافی جهت سرمایه گذاری، فقدان نظارت و کترل در ساخت و ساز، وجود مهاجرین در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌ها، تلفیق جایگاه مدیریت امنیت، شفافیت قوانین، درآمدهای پایین ساکنین، سازکارهای تحقق بخش رویکردهای امنیتی، ظرفیت‌های‌های آمایش امنیت، اختلافات فرهنگی، تراکم جمعیت، سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی، عمیق بودن نابرابری‌های اجتماعی و فرهنگی، باورهای ضعیف متولیان، رواج فرهنگ قانون گریزی، بخشی بودن نظام برنامه‌ریزی، امنیت و ایمنی در رفت و آمد این عامل جای می گیرند که با توجه به ماهیت متغیرهای تأثیر گذار، مقدار ویژه 23.24 از واریانس كل را تبیین می‌کند.
عامل دوم: مشارکت سازمان‌های مردم نهاد، تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی، توزیع نامتوازن خدمات انتظامی، وجود مهاجرین در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، درآمدهای پایین ساکنین، ظرفیت‌های‌های آمایش امنیت، تراکم جمعیت، سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی، باورهای ضعیف متولیان، رواج فرهنگ قانون گریزی با مقدار ویژه 1.44، از واریانس كل را تبیین می‌کند.
عامل سوم: تلفیق جایگاه مدیریت امنیت، درآمدهای پایین ساکنین، اختلافات فرهنگی تراکم جمعیت، سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی، عمیق بودن نابرابری‌های اجتماعی و فرهنگی، باورهای ضعیف متولیان، رواج فرهنگ قانون گریزی، بخشی بودن نظام برنامه‌ریزی با مقدار ویژه 3.99 از واریانس كل را تبیین می‌کند.
عامل چهارم: امنیت کافی جهت سرمایه گذاری و امنیت و ایمنی در رفت و آمد شب با مقدار ویژه 1.18 از واریانس كل را تبیین می‌کند.
عامل پنجم: کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی، ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌ها و شفافیت پایین قوانین با مقدار ویژه 1.30 از واریانس كل را تبیین می‌کند.
عامل ششم: تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی شفافیت پایین قوانین با مقدار ویژه 0.73 از واریانس كل را تبیین می‌کند.
جدول 8 - مقدار عامل‌های ویژه آسیب پذیری امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت
متغیرها عوامل | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
ائتلاف بین متخصصان امنیتی | 0.767 |
|
|
|
|
|
نگرش یک پارچه | 0.754 |
|
|
|
|
|
تعدد مدیریت‌های واگرا | 0.743 |
|
|
|
|
|
هم افزایی نهادها | 0.740 |
|
|
|
|
|
مشارکت سازمان‌های مردم نهاد | 0.737 | 0.351 |
|
|
|
|
عدم تعریف دقیق قانون امنیت | 0.727 |
|
|
|
|
|
تغییرات زیاد در سطوح مدیریت | 0.721 |
|
|
|
|
|
تنوع فرهنگی | 0.702 |
|
|
|
|
|
فقدان سازکارهای ایمنی و امنیتی | 0.701 |
|
|
|
|
|
ناکافی بودن قوانین حمایتی | 0.695 |
|
|
|
|
|
عدم تشریک مساعی | 0.681 |
|
|
|
|
|
تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی | 0.678 | 0.464 |
|
|
| 0.359 |
کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی | 0.665 |
|
|
| 0.417 |
|
دستورالعمل‌هایی جهت مدیریت امنیتی | 0.655 |
|
|
|
|
|
توزیع نامتوازن خدمات انتظامی | 0.653 | 0.381 |
|
|
|
|
امنیت کافی جهت سرمایه گذاری | 0.638 |
|
| 0.528 |
|
|
فقدان نظارت و کترل در ساخت و ساز | 0.637 |
|
|
|
|
|
وجود مهاجرین در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت | 0.626 | 0.415 |
|
|
|
|
ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های | 0.622 |
|
|
| 0.489 |
|
تلفیق جایگاه مدیریت امنیت | 0.592 |
| 0.446 |
|
|
|
شفافیت پایین قوانین | 0.586 |
|
|
| 0.396 | 0.368 |
درآمدهای پایین ساکنین | 0.583 | 0.346 | 0.639 |
|
|
|
سازکارهای تحقق بخش رویکردهای امنیتی | 0.572 |
|
|
|
|
|
ظرفیت‌های‌های آمایش امنیت | 0.564 | 0.333 |
|
|
|
|
اختلافات فرهنگی | 0.563 |
| 0.486 |
|
|
|
تراکم جمعیت | 0.547 | 0.382 | 0.485 |
|
|
|
سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی | 0.537 | 0.438 | 0.438 |
|
|
|
عمیق بودن نابرابری‌های اجتماعی و فرهنگی | 0.511 |
| 0.465 |
|
|
|
باورهای ضعیف متولیان | 0.505 | 0.375 | 0.369 |
|
|
|
رواج فرهنگ قانون گریزی | 0.503 | 0.342 | 0.486 |
|
|
|
بخشی بودن نظام برنامه‌ریزی | 0.486 |
| 0.452 |
|
|
|
امنیت و ایمنی در رفت و آمد شب | 0.546 |
|
| 0.655 |
|
|
بحث و نتیجه‌گیری
عده‌ای از نظریه‌پردازان معتقد هستند، احساس امنیت از امنیت مهمتر است. زیرا ادراکات و رفتارهای محیطی از امنیت در افراد تأثیر می گذارد. بنابراین لازمه حساس امنیت ، وجود امنیت در جامعه می‌باشد. بهره گیری از فضا موجب تقویت عرصه عمومی در فضای شهری می‌گردد. احساس ناامنی موجب تهدید حضور پذیری افراد در فضای شهری می‌گردد، نشاط و سلامتی را مختل می کرده و مشارکت عمومی را به صفر می رساند.
. برای پاسخ به سؤالات تحقیق از آمار‌های توصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد متغیرهای کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی و ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب امنیتی دارای آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر متغیرها هستند. بین مؤلفه‌های تفرق قانونی و مدیریتی با نمره 0.786 بیشتری رابطه و همبستگی وجود دارد. در تحقیق گودرزی(1398)، سالار(1399)، مصطفی(2016)، مؤلفه‌های مدیریتی و سرمایه اجتماعی، دنیل (2020)، نیز به مؤلفه قانونی و سرمایه اجتماعی از مؤلفه‌های مدیریتی اشاره دارند که با نتایج آن همخوانی دارد. یافته‌های استنباطی نشان داد: در عامل اول نگرش یکپارچه در مدیریت امنیتی و نبود ائتلاف بین متخصصان حوزه‌های امنیتی، در عامل دوم، سنتی بودن برنامه‌ریزی‌های امنیتی و تعدد نگرش و دیدگاه‌های سیاسی در سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت، عامل سوم، رواج فرهنگ قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و تراکم جمعیت، عامل چهارم، عدم امنیت و ایمنی کافی در رفت و آمد شب، عامل پنجم، ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب و عامل ششم، شفافیت پایین قوانین دارای بیشترین تأثیر در آسیب پذیری سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت می‌باشند. در تحقیق فیلیپیو (2020)، ناصر (2013)، بخشنده (1399)، امانپور (1398)، معروفی (1397)، عبدی (1396) که به مؤلفه‌های اجتماعی، فرهنگی، جامعه شناسی امنیت اشاره دارند همخوانی دارد.
نتایج نشان می دهد ضعف ضوابط، طرح‌ها و برنامه‌های مصوب و کمبود بودجه و تجهیزات امنیتی از متغیرهای تأثیرگذار بر امنیت سکونتگاه‌های غیررسمی پایتخت است و در این زمینه باید گفت آسیب پذیری مدیریتی، قانونی و ساختاری سبب ناامنی، قانون گریزی، اختلافات فرهنگی و عدم امنیت و ایمنی در قبال سکونتگاه‌های غیررسمی کلانشهر تهران می‌گردد.
منابع
امانپور، س.، و پیری، ف. (1398). بررسی هویت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی زنان در بوستان‌های شهر اهواز. فصلنامه انتظام اجتماعی، 11(3)، 163-188.
بخشنده رحمتی، س.، بهیان، ش.، و حقیقتیان، م. (1399). مقایسه احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(49)، 111-139.
پوراحمد, ا. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی، 4(2)، 1-16.
پورحصاری, م. (1401). بررسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت پیاده‌راه‌ها با تاکید بر امنیت شهری (نمونه موردی پیاده‌راه امام خمینی غربی شهر اهواز). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 15(4), 131-160.
جعفری، خ.، مسگرزاده، س.، و میرزاخانی، م. (1397). عوامل تأثیرگذار بر امنیت اجتماعی شهروندان تبریز. مطالعات جامعه شناسی، 11(38)، 61-83.
خلیجی, م.ع, صادقی, ع. (1399). ارزیابی احساس امنیت شهری با رویکرد پایدار ملی (موردمطالعه: استان کردستان). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 13(1), 140-159.
خوش‌فر، غ.، محمدی، آ.، محمدزاده، ف.، محمدی، ر.، و اکبرزاده، ف. (1394). امنیت اجتماعی و سلامت اجتماعی (مطالعه موردی: جوانان 29-15 ساله شهر قاین). مجلة مطالعات اجتماعی ایران، 9(1)، 71-102.
خلیجی, م.ع. (1399). آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت حریم پایتخت. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی, 8(30), 63-84.
سالار، ر. ا.، مستجابی، ح.، رضائی، م.، و رمضانزاده، س. (1399). تأثیر تعامل مدیریت شهری بر امنیت اجتماعی. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(49)، 1-26.
شکربیگی، ع.، و رادین، پ. (1395). بررسی عوامل مرتبط با احساس ناامنی اجتماعی زنان در فضاهای شهری (با تاکید بر ویژگی‌های کالبدی شهری). مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 14(2)، 87-126.
عبدی، ع.، کرمی، ت. ا.، و مستجابی، ح. (1396). تبیین مفهومی پیامدهای امنیتی حاشیه نشینی شهری و مساله تعلق مکانی. انتظام اجتماعي، 9.
. گودرزی، س. (1398). بررسی تأثیر متغیرهای اجتماعی مرتبط با پلیس بر احساس امنیت اجتماعی. فصلنامه انتظام اجتماعی، 11(4)، 163-190.
. محسن، م.، اسعد، خ.، و جعفر هزار، ج. (1397). بررسی مشارکت شهروندان در برقراری نظم و امنیت شهری و عوامل مرتبط با آن نمونه موردی: شهر ارومیه. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 1397(22)، 17-32.
Carmona, M. (2019). Principles for public space design, planning to do better. Urban Design International, 24(1), 47-59, retrieved from:
https://link.springer.com/article/10.1057/s41289-018-0070-3.
Carmona, M., Heath, T., Tiesdell, S., & Oc, T. (2010). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design: Routledge, retrieved from:
https://www.amazon.com/Public-Places-Urban-Spaces-Second/dp/1856178277
De Filippi, F., Cocina, G. G., & Martinuzzi, C. (2020). Integrating Different Data Sources to Address Urban Security in Informal Areas. The Case Study of Kibera, Nairobi. Sustainability, 12(6), 2437, retrieved from:
https://www.mdpi.com/2071-1050/12/6/2437
Kaldor, M. (2018). Global security cultures: John Wiley & Sons, Retrieved from:
Krahmann, E. (2010). States, citizens and the privatisation of security: Cambridge University Press, retrieved from:
https://www.cambridge.org/core/books/states-citizens-and-the-privatisation-of security/7F49C4E4833CAFE070ECCFAB2C6F8CB2
Lacinák, M., & Ristvej, J. (2017). Smart city, safety and security. Procedia engineering, 192, 522-527, retrieved from:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S187770581732636X
Leon, D. S. (2020). Urban Security Policies and Their Effects on Collective Efficacy. In Violence in the Barrios of Caracas (pp. 125-154): Springer, retrieved from:
https://www.springer.com/gp/book/9783030229399
Mitchell, K., & Beckett, K. (2008). Securing the global city: Crime, consulting, risk, and ratings in the production of urban space. Indiana Journal of Global Legal Studies, 15(1), 75-99, retrieved from:
https://www.semanticscholar.org/paper/Securing-the-Global-City%3A-Crime%2C-Consulting%2C-Risk%2C-Mitchell-Beckett/752710f68484defa6241f2757645bbda3649dc74
Muaafa, M., & Ramirez-Marquez, J. E. (2016). Engineering management models for urban security. IEEE Transactions on Engineering Management, 64(1), 29-41, Retrieved from:
https://ieeexplore.ieee.org/document/7797517
Naceur, F. (2013). Impact of urban upgrading on perceptions of safety in informal settlements: Case study of Bouakal, Batna. Frontiers of Architectural Research, 2(4), 400-408, Retrieved from:
https://www.mendeley.com/catalogue/d1155690-ee3c-3035-9021-3fbf418b18b8/
Palidda, S. (2016). The Governance of Urban Security: Ignored Insecurities and the Securitization of Urban Space (Milan’s Case Study). In Governance of Security and Ignored Insecurities in Contemporary Europe (pp. 141-156): Routledge.
Peoples, C., & Vaughan-Williams, N. (2014). Critical security studies: An introduction: Routledge.
Rondinelli, D. A. (2019). Urban and regional development planning: policy and administration: Cornell university press.
Singerman, D. (2011). Cairo contested: Governance, urban space, and global modernity: Oxford University Press.
Terziev, V. (2019). Social activity and human resources as social development factors. International E-Journal of Advances in Social Sciences, 5(13), 283-289 Retrieved from:
http://ijasos.ocerintjournals.org/tr/download/article-file/704947
Security Pathology of Metropolises with an Emphasis on the Management of Informal Settlements in Tehran Metropolis
Mahdi Parvin 1, Alireza Estelaji 2*
1. Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Jihad University Tourism Research Institute, Tehran, Iran
2- In charge of correspondence, Department of Geography and Rural Planning, Islamic Azad University, Yadgar Imam Khomeini Branch, Shahre rey Tehran, Iran
Abstract
In recent decades, security has become a very important challenge with the increase in population, the change of generations and different cultures in metropolises, and lifestyle changes. Security is related to satisfaction, comfort of citizens, and desirability of life in the form of sustainable human development and an indicator of quality of life. The feeling of insecurity threatens the presence of people in the urban space, disrupts vitality and health, and reduces public participation. Based on this, the current research has been carried out with the aim of analyzing the security of metropolises with an emphasis on the management of informal settlements in Tehran and determining the factors affecting the insecurity of Tehran.
This research is applied in terms of purpose and is descriptive, survey-based, and analytical in nature. Using the simple random sampling method and based on Cochran's formula, the sample size is estimated to be 383 people, and to identify the security components and variables, a questionnaire tool was used in the form of five structural, managerial, content, legal, and socio-economic components. has been studied.
The findings indicate that, in the first factor, the integrated attitude in security management and the lack of coalition between security experts; in the second factor, the traditionality of security planning and the multiplicity of political attitudes and views in the informal settlements of Tehran; and in the third factor, the prevalence of The law abiding culture, cultural differences, and population density the fourth factor the lack of sufficient security and safety in night travel; the fifth factor the weakness of approved regulations, plans, and programs; and the sixth factor the low transparency of laws have the greatest impact on the vulnerability of settlements. They are unofficially Tehran.
Weakness of regulations, approved plans and programs, and lack of budget and security equipment are among the variables affecting the security of informal settlements in Tehran, and in this context, it should be said that managerial, legal, and structural vulnerability causes insecurity, lawlessness, cultural differences, and a lack of safety and security. It is for the informal settlements of Tehran metropolis.
Keywords: Security, Pathology, Management, Informal settlements of Tehran.
[1] *نویسنده عهده دار مکاتبات: al_estelaji@yahoo.com