تدوین الگوی پیشنهادی لبه اکولوژیک منطقه 15 در جنوب شرقی تهران با تأکید بر اکوتوریسم

محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری

منا خلیلی ¹ , مریم خستو ² , مسعود الهی ³

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
3 - استادیار، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/04 تاریخ پذیرش : 1403/05/10

کلید واژه: لبه اکولوژیک, اکوتوریسم, جنوب شرقی تهران, منطقه , الگوی پیشنهادی.,

چکیده مقاله :

الگوهای جدید شهر و زندگی شهری مدت‌ها است که انسان را نسبت به تجربه حضور در طبیعت و همپیوندی با آن دورتر کرده است؛ با این وجود اغلب شهرها دارای محدوده‌هایی طبیعی با عناصر ارزشمند اکولوژیک و بستری برای ارضای نیازهای طبیعت‌گرای انسان‌ها می‌باشند. محدوده‌هایی که در سال‌های اخیر برنامه‌ریزان شهری را برای اتخاذ بهترین تصمیمات در جهت بهره‌برداری مناسب از این پتانسیل‌های بالقوه اکولوژیک به چالش کشیده است. لبه اکولوژیک مناطق شهری تهران نقش پر اهمیتی در ارتقاء اکوتوریسم و سیما و منظر شهری دارد. سؤال‌ اصلی پژوهش تحلیل عوامل تأثیرگذار داخلی و خارجی بر لبه اکولوژیک منطقه 15 با تأکید بر اکوتوریسم است. هدف اصلی پژوهش تدوین الگوی پیشنهادی لبه اکولوژیک منطقه 15 در جنوب شرقی تهران با تأکید بر اکوتوریسم است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت تحلیلی و از نظر روش کیفی- کمی است.روش جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای است. جامعه‌ی آماری تحقیق را 80 نفر از کارشناسان شهرداری منطقه 15، دفاتر توسعه محله‌ای و اساتید شهرسازی تشکیل می‌دهند و تکنیکی که در این راستا استفاده‌شده تکنیک دلفی است. روش نمونه‌گیری مورد استفاده در پژوهش حاضر احتمالی و از نوع طبقه‌ای بوده است. ا‌بزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه از نوع بسته است. برای تحلیل داده‌ها از ترکیب SWOT و AHP استفاده‌شده است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که با توجه به ماتریس داخلی (قوت، ضعف) و خارجی(فرصت، تهدید) استراتژی‌های دفاعی در راستای لبه اکولوژیک منطقه 15 در جنوب شرقی تهران با تأکید بر اکوتوریسم انتخاب‌شده است. همچنین با توجه به نتایج اولویت‌بندی گزینه‌ها، استراتژي‌هاي تهاجمی به‌عنوان بالاترین اولویت انتخاب شد. انتخاب این استراتژي بدین معنا است که لبه اکولوژیک منطقه 15در جنوب شرقی تهران با تأکید بر اکوتوریسم داراي توانمندي‌هایی است که می‌تواند با استفاده از آن‌ها و فرصت‌هاي محیطی نسبت به توسعه خود اقدام کند.

چکیده انگلیسی:

The new patterns of the city and urban life have long distanced man from the experience of being in nature and connecting with it; However, most cities have natural boundaries with valuable ecological elements and a platform to satisfy the naturalistic needs of humans. Limits that in recent years have challenged urban planners to make the best decisions in order to properly exploit these ecological potentials. The ecological edge of Tehran's urban areas plays an important role in the promotion of ecotourism and urban landscape. The main research question is the analysis of internal and external influencing factors on the ecological edge of region 15 with an emphasis on ecotourism. The main goal of the research is to formulate the proposed model of the ecological edge of the 15th district in the southeast of Tehran with an emphasis on ecotourism. The research is applied in terms of purpose, analytical in nature and qualitative-quantitative in terms of method.The data collection method is library. The statistical population of the research is made up of 80 experts from the municipality of Region 15, neighborhood development offices and urban planning professors, and the technique used in this regard is the Delphi technique. The sampling method used in the present study was a stratified and probabilistic one. The data collection tool is a closed-ended questionnaire. A combination of SWOT and AHP has been used for data analysis. The results of the findings show that according to the internal (strength, weakness) and external (opportunity, threat) matrix, defense strategies have been chosen in line with the ecological edge of the 15th district in the southeast of Tehran, with an emphasis on ecotourism. Also, according to the results of prioritizing the options, aggressive strategies were chosen as the highest priority.The choice of this strategy means that the ecological edge of the 15th district in the southeast of Tehran, with an emphasis on ecotourism, has capabilities that can be used for its development and environmental opportunities

منابع و مأخذ:

1. ابراهیمی دهکردی، ثمینه. (1399). نقش لبه‌های شهری اکولوژیک در کیفیت فضای شهری، فصلنامه معماری شناسی،3 (16)، 5-1. SID. https://sid.ir/paper/526954/fa#
2. امین زاده، بهناز، و آریامن، پوپه. (1383). اصول و راهکارهای طراحی منظر فرا صنعت . هنرهای زیبا، -(20)، 37-46. SID. https://sid.ir/paper/5614/fa#
3. برومند، امیرعلی، و کریمی، آزاده (1400). باز مفهوم‌پردازی الگوی اکوتوریسم پایدار مبتنی بر مشارکت مردمی، مطالعات علوم محیط‌زیست، 6 (1)، 3419-3433. https://www.jess.ir/article_127544.html #
4. باقری، وحیده، و برق لامع، هادی. (1396). تحلیل توان، قابلیت و جذابیت فضاهای تجاری-اقامتی در راستای توسعه صنعت گردشگری شهری (مطالعه موردی: مجموعه تجاری –اقامتی امید شهر مشهد). جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 7(4)، 103-114. SID. https://sid.ir/paper/224083/fa#
5. تقوایی، مسعود، و صفرآبادی، اعظم. (1390). نقش مدیریت شهری در دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری (مطالعه موردی:شهر کرمانشاه). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 1(4)، 35-52. SID. https://sid.ir/paper/190690/fa#
6. حمزه، فرهاد، معیتی، جواد، و مرتضایی، زینب (1396). بررسی و تجزیه‌وتحلیل طراحی و بازطراحی مبلمان شهری در راستای زیباسازی شهری در ابعاد مختلف با تأکید بر توسعه گردشگری و پویایی اقتصادی در آستارا، فصلنامه جغرافیا، 7 (29) ، 129 – 152. https://www.jgeoqeshm.ir/article_58335 #
7. خدایی، زهرا، و دهنو، فریبا. (1399). طراحی اکولوژیک فضاهای عمومی با تأکید بر پیوند شهر و طبیعت (نمونه موردی محله یوسف آباد تهران). مطالعات مدیریت شهری، 12(43 )، 71-86. SID. https://sid.ir/paper/514916/fa #
8. زهرایی پور، نسیم، و جعفر پور، رضا. (1400). جایگاه رود دره‌های تهران به‌عنوان مهم‌ترین لبه‌های طبیعی شهر در سند بالادستی (طرح جامع) شهر. باغ نظر، 18(97 )، 5-16. SID. https://sid.ir/paper/526342/fa#
9. شهرداری منطقه 15 تهران. (1399). وزارت مسکن و شهرسازی، 20-1. https://region15.mimplus.ir/post/5/fJ50lw#
10. صادقی بنیس، مژگان، بنایی، وحید، و دارایش، رضوان. (1392). استفاده از تحلیل گرادیان متریک‌های منظر جهت بررسی تغییرات فضای سبز شهری (مطالعه موردی: شهر تبریز). فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، 5(16)، 7-21. SID. https://sid.ir/paper/175677/fa#
11. عسکر زاد، زهرا، و شکوهی، محمد صالح. (1395). تحلیل اثرات انطباق لبه‌های شهری با عوارض طبیعی ساحلی در شهرهای هند، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 13 (1)، 41-33. https://ensani.ir/fa/article/407701#
12. قاسملو، حسن، حسین زاده، اکبر، و رومیانی، احمد. (1401). تحلیل اثرات توسعه گردشگری بر زیست پذیری مناطق روستایی (نمونه موردی: روستاهای گردشگری شهرستان طارم). جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، 12(44 )، 81-116. SID. https://sid.ir/paper/1034211/fa#
13. یاراحمدی، سمانه. (1389). بررسی نقش لبه‌ها در تحقق اهداف منظر، نشریه منظر، 11 (1)، 30-11. https://ensani.ir/fa/article/312141#
14. Askarzad, Z., & Shokohi, M. (2015). Analyzing the effects of adapting urban edges to coastal natural features in Indian cities, Quarterly of Eastern Art and Civilization, 13(1), 33-41. https://ensani.ir/fa/article/407701 [In Persian]
15. Aminzadeh, B., & Ariaman, P. (2004). The principles and solutions of the landscape design of the industry. Fine Arts, -(20), 37-46. SID.https://sid.ir/paper/5614/fa [In Persian]
16. Broumand, A., & Karimi, A. (2021). Reconceptualizing the model of sustainable ecotourism based on people's participation, Environmental Science Studies, 6(1), 3419-3433. https://www.jess.ir/article_127544.html [In Persian]
17. Bagheri, V., & Bargh Iame, H. (2016). Analyzing the strength, capability and attractiveness of commercial-residential spaces in line with the development of urban tourism industry (case study: commercial-residential complex of Omid city of Mashhad). Geography (Regional Planning), 7(4), 103-114. SID. https://sid.ir/paper/224083/fa [In Persian]
18. Darko, Radovic. (2009), Eco-Urbanity, TowardsWell-Mannered Built Environments, Journal of Routledge, 2(4), 110-153. https://doi.org/10.4324/9781315811840
19. District 15 Municipality of Tehran. (2019). Ministry of Housing and Urban Development, 1-20. https://region15.mimplus.ir/post/5/fJ50lw .
20. Ghasemlou, H., & Hosseinzadeh, A., & Rumiani, A. (2022). Analysis of the effects of tourism development on the livability of rural areas (case example: tourist villages in Tarem). Geography and urban-regional planning, 12(44), 81-116. SID. https://sid.ir/paper/1034211/fa [In Persian]
21. Ebrahimi Dehkordi, S. (2019). The role of ecological urban edges in the quality of urban space, Architectural Quarterly, 3 (16), 1-5. SID. https://sid.ir/paper/526954/fa [In Persian]
22. Hamzeh, F., & Maiti, J., & Mortezaei, Z. (2016). Review and analysis of urban furniture design and redesign in the direction of urban beautification in different dimensions with an emphasis on tourism development and economic dynamics in Astara, Geography Quarterly, 7 (29), 129-152. https://www.jgeoqeshm.ir/article_58335 [In Persian]
23. Khodaei, Z,. Dehno, f. (2019). Ecological design of public spaces with an emphasis on the connection between the city and nature (a case study of Yousef Abad neighborhood in Tehran), Study of urban management, 12 (43), 71-86. SID. https://sid.ir/paper/514916/fa [In Persian]
24. Lee, T., Jan. (2019). Can community based tourism contribute to sustainable development? Evidence from residents’ perceptions of the sustainability, Journal of Tourism Management, 70 (3), 368-380. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2018.09.003
25. Li, X,. Zhang, J,. Hung, J,. Lin, W,. Wu, Sh,. Ma, m. (2022), To Preserve Green Buffer under Polarization and Diffusion Effects of a Fast-Developing Megalopolis, Journal Of Land, 11 (5), 700-724. https://doi.org/10.3390/land11050724
26. Miller, G,. Twining, L. (2005). Monitoring for a Sustainable Tourism Transition, Business & Economics, 7(1), 257-357. https://doi.org/10.1079/9780851990514.0000.
27. Sadeghi Benis, M., & Banai, Vahid.,& Rezvan, D. (2012). Using the gradient analysis of landscape metrics to investigate changes in urban green space (case study: Tabriz city). Geographical Quarterly of Zagros Landscape, 5(16), 7-21. SID. https://sid.ir/paper/175677/fa [In Persian]
28. Sobhani, P,. Esmaeilzadeh, H,. Walf, I,. Deljoui, A,. Marcu, M,. Saghi, M. (2023). Evaluating the ecological security of ecotourism in protected area based on the DPSIR model, Ecological Indicators, 1 (25), 9-11. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.110957[In Persian]
29. Tagvai, M., & Safarabadi, A. (2011). The role of urban management in achieving sustainable development of urban tourism (case study - Kermanshah city). Geographical Studies of Arid Regions, 1(4), 35-52. SID. https://sid.ir/paper/190690/fa [In Persian]
30. Rosland, M. (1997). Dimension of Ecocity, Cities, Journal of Elsevier Science, Vol 14, P197.
31. Van Dijk, M. (2010). Beijing and Rotterdam Eco cities? Using 100 Criteria for A Classification of Ecological Cities Paper, ERSCP-EMSU Conference, Delft, Netherland, 145 (1), 3-7. https://doi.org/10.1016/j.cities.2023.104685
32. Yar Ahmadi, S. (2010). Investigating the role of edges in the realization of Manzar goals, Manzar magazine, 11 (1), 11-30. https://ensani.ir/fa/article/312141 [In Persian]