بررسی وضعیت مکانیزاسیون برنج در نواحی شرقی استان گیلان
محورهای موضوعی : فناوری های تولید پایدار
روح اله یوسفی
1
*
,
علیرضا علامه
2
,
محمد یونسی الموتی
3
1 - استادیار موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي، رشت، ایران.
2 - استادیار موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.
3 - استادیار، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (مرکز آموزش امام خمینی)
کلید واژه: بازده اقتصادی, توان اجرایی, درجۀ مکانیزاسیون, سطح مکانیزاسیون, ظرفیت مکانیزاسیون,
چکیده مقاله :
شناخت و ارزیابی شاخصهای مكانيزاسيون برای انتخاب درست و استفادۀ بهینه از ماشین‌ها و اجرای به‌موقع عملیات کشاورزی از ضروريات است. در این تحقیق وضعیت موجود مکانیزاسیون برنج در نواحی شرقی استان گیلان تعیین و راهکارهای لازم برای بهبود آن ارائه شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد درجة مکانیزاسیون عمليات خاك‌ورزي، نشاکاری، سمپاشی، وجین و برداشت در این نواحی به ترتیب 100، 41/70، 32/37، 85/3 و 12/91 درصد می‌باشد. سطح مکانیزاسیون برنج در این نواحی 95/3 اسب بخار بر هکتار است. کمترین و بیشترین سطح مکانیزاسیون را شهرستان‌های رودسر و سیاهکل به ترتیب با 75/2 و 14/5 اسب بخار در هکتار دارا می‌باشند. متوسط ظرفیت مکانیزاسیون برنج در نواحی شرقی استان گیلان 88/484 اسب بخار-ساعت بر هکتار است. بيشترين مقدار ظرفيت مكانيزاسيون مربوط به شخم اول (بهاره) با گاوآهن‌برگرداندار تراکتوری و کمترین مربوط به عملیات برداشت با دروگر خودگردان برنج به ترتیب برابر با 09/1323 و 80/30 اسب بخار- ساعت بر هكتار به دست آمده است. کمترین بازده اقتصادی مربوط به شهرستان سیاهکل و بیشترین آن برای شهرستان رودسر به ترتیب برابر با 43/0 و 74/0 تن بر اسب‌بخار محاسبه شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد تعداد ماشین‌های خاک‌ورزی و نشاکار موجود در نواحی شرقی مناسب است و فقط با بهتر کردن مدیریت ماشینی باید سطح اجرای عملیات مکانیزه نشاکاری را افزایش داد. در مورد ماشین‌های برداشت، نیاز به تقويت و ورود ماشين‌هاي بيشتري براي ارتقاي درجة مكانيزاسيون است و در مورد عملیات وجین، با توجه به درجۀ مکانیزاسیون پایین، نیاز مبرم به برنامه‌ریزی جهت ورود ماشین‌های مناسب می‌باشد.
The results of this study show that the degree of mechanization of tillage, planting with transplanter, spraying, weeding and harvesting in the eastern areas of Gilan province is 100%, 70.41%, 37.32%, 3.85% and 91.12% respectively. The level of rice mechanization in these regions is 3.95 horsepower per hectare. Roudsar city has the lowest level of mechanization and Siahkal city has the highest level with 2.75 and 5.14 horsepower per hectare, respectively. The average mechanization capacity of rice in the eastern regions of Gilan province is 646.51 horsepower-hour per hectare. The highest amount of mechanization capacity is related to the Primary tillage (Spring) with a tractor-turned plow and the lowest is related to the harvesting operation with rice self-propelled reaper, respectively, equal to 1323.09 and 30.80 horsepower-hour per hectare has been obtained. The lowest economic efficiency for Siahkal city and the highest for Roudsar city were calculated as 0.43 and 0.74 tons per horsepower, respectively. The results of this study show that the number of tillage machines and transplanters available in the eastern regions is suitable, and only by improving the management of machines, the level of implementation of mechanized transplanting operations should be increased. In the case of harvesting machines, there is a need to strengthen and introduce more machines to improve the degree of mechanization, and in the case of weeding operations, due to the low degree of mechanization, there is an urgent need to plan for the introduction of suitable machines.
1- Almassi, M. Kiani, S. and Loveimi, N. 2015. Principles of agricultural mechanization. Gofteman Andishieh Maaser Press. Iran. (in Farsi).
2- Anonymous. 2014. Statistical Yearbook of Gilan Province. (in Farsi).
3- Anonymous. 2018. The sixth five-year plan for the quantitative and qualitative improvement of the state of agricultural mechanization (agricultural products, horticulture and medicinal plants, livestock and poultry, fisheries and aquatics, forests, pastures and natural resources). Agricultural Mechanization Development Center. (in Farsi).
4- Anonymous. 2023. Agricultural statistics of crops, Vol. 1. Crop year 2021-22. Statistics and Information Unit of the Ministry of Jihad Agriculture. (In Farsi).
5- Firouzi, S. 2014. An assessment of rice cultivation mechanization in Northern Iran (Langarud county in Gilan province). International Journal of Biosci. (IJB). 5(3), 110-115.
6- Firouzi, S. 2015. A survey on the current status of mechanization of paddy cultivation in iran: case of Gilan province. International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD). 5(2), 117-124.
7- Gokdogan, O. 2012. Comparison of Indicators of Agricultural Mechanization Level of Turkey and the European Union. Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty. 9(2), 1-4.
8- Hardani, S., Ghasemi Mobtaker, H., and Khanali, M. 2020. Investigating the Status of Some Mechanization Indicators in Strategic Crops using Fuzzy Logic (Case Study: Ahvaz City). Iranian Journal of Biosystem Engineering. 51 (3), 527-538. (in Farsi with English abstract).
9- INSO 14923, 2013. Agricultural machinery- Rice reaper- Methods of test. Iranian National Standardization Organization. (in Farsi).
10- Rasooli Sharabiani, V. and Ranjbar, I. 2008. Determination of the Degree, Level and Capacity Indices for Agricultural Mechanization in Sarab Region. Journal of Agricultural Sciences and Technology. 10, 215-223.
11- Sharifi, A. and Taki, O. 2016. Determination of agricultural mechanization indices for rice cultivation in Iran: A case study of Isfahan province, Iran. Ecology Environment and Conservation. 22(3), 41-47.
12- Vahedi, A., Younesi Alamouti, M. and Sharifi Malvajerdi, A. 2018. Assessment of Current Status and Determination of Rice Mechanization Indices (Case Study in Mazandaran Province). Journal of Agricultural Mechanization and Systems Research. 70(19), 25-40. (in Farsi with English abstract).
13- Yousefi, R. 2012. Agricultural Mechanization. Tehran. Iran. Agricultural Jihad Institute of Applied Scientific Higher Education. (in Farsi).
14- Yousefi, R. (2001). Determining the number of work days suitable for mechanize spraying operations of wheat crop in Ghazvin (M. Sc. Thesis), Islamic Azad University, Sciense and Research Branch Tehran, Iran. (in Farsi).
67 پژوهشهای علوم کشاورزی پایدار/جلد 2/شماره 4/تابستان 1403/ ص 73-58
https://sanad.iau.ir/journal/sarj/
https://doi.org/10.71667/sarj.2024.1127415
بررسی وضعیت مکانیزاسیون برنج در نواحی شرقی استان گیلان
روح اله یوسفی*1، علیرضا علامه2 و محمد یونسی الموتی3
1-استادیار موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي، رشت، ایران.
1-مربی موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي، رشت، ایران.
1-دانشیار مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي، کرج، ایران.
* ايميل نویسنده مسئول: r.yousefi1348@gmail.com
(تاریخ دریافت: 6/5/1403- تاريخ پذيرش: 30/6/1403)
چکیده
واژههاي کليدي: بازده اقتصادی، توان اجرایی، درجۀ مکانیزاسیون، سطح مکانیزاسیون، ظرفیت مکانیزاسیون
رسولی شربیانی و رنجبر (Rasooli Sarabiani & Ranjbar, 2008) شاخص‌هاي درجۀ مکانیزاسیون کشاورزی، سطح و ظرفیت مکانیزاسیون کشاورزي در منطقۀ سراب در استان آذربایجان شرقی بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین سطح مکانیزاسیون در منطقه 83/0 اسب بخار بر هکتار است. سهم انرژي مصرف شده از منابع انسانی، دامی و ماشینی بر واحد سطح نیز به ترتیب 24/1، 23/2 و 35/96 درصد برآورد شد. این نتایج نشان‌دهندۀ نقش مهم ماشین در تولید محصولات کشاورزي است.
مقایسۀ شاخصهای مکانیزاسیون کشاورزی ترکیه و اتحادیه اروپا نشان می‌دهد، درجۀ مکانیزاسیون ترکیه کمتر از درجۀ مکانیزاسیون اتحادیه اروپاست. سرانۀ توان تراکتوری برای هر هکتار در ترکیه 28/2 و در اتحادیه اروپا 16/8 اسب بخار است. در ترکیه به ازای هر 8/24 هکتار یک تراکتور و در اتحادیه اروپا به ازای هر 30/11 هکتار یک تراکتور در دسترس است (Gokdogan, 2012).
فیروزی (Firouzi, 2014) وضعیت توان موتوری و ماشین‌آلات خودگردان کشت برنج را در شهرستان لنگرود استان گیلان بررسی کرد. نتایج نشان داد متوسط توان در واحد سطح برابر 37/1 اسب‌بخار در هکتار است. نیاز مکانیزاسیون کل برای آماده‌سازی زمین، نشاکاری، وجین و برداشت به ترتیب صفر، 50/81، 97/94 و 20/43 درصد تعیین گردید. مساحت به ازای هر تراکتور چهارچرخ، نشاکار، وجین‌کن و کمباین برنج به ترتیب 42/176، 36/416، 80/2081 و 21/88 هکتار محاسبه شد.
فیروزی (Firouzi, 2015) وضعیت توان موتوری و ماشین‌های خودگردان ویژۀ کشت برنج در استان گیلان را بررسی و اعلام کرد: متوسط توان در واحد سطح برای سه منطقۀ شرق، مرکز و غرب استان گیلان به ترتیب 22/2، 07/2 و 09/3 اسب‌بخار در هکتار است. در این بررسی، نیاز مکانیزاسیون کل برای آماده‌سازی زمین، نشاکاری، وجین و برداشت به ترتیب صفر، 39/73، 28/99 و 47/52 درصد تعیین گردیده است. مساحت به ازای نشاکار، وجین‌کن و کمباین برنج به ترتیب 38/111، 97/3777 و 99/358 هکتار محاسبه شده است.
شریفی و تاکی (Sharifi & Taki, 2016) در پژوهشی در خصوص تعیین شاخصهای مکانیزاسیون برای کشت برنج در ایران (مطالعة موردی در استان اصفهان) نشان دادند که درجۀ مکانیزاسیون خاک‌ورزی اولیه با گاوآهن برگرداندار 100 درصد، عملیات خاک‌ورزی ثانویه با کولتیواتور مزرعه 41 درصد، پادلر و روتیواتور 45 درصد، ماله 96 درصد، عملیات کاشت با نشاکار 10 درصد، عملیات داشت با سمپاش پشتی موتوری 68 درصد و عملیات برداشت با کمباین مخصوص برنج 78 درصد است. بیشترین توان اجرایی بالقوه مربوط به عملیات سمپاشی پشتی موتوری و کمترین آن مربوط به عملیات پادلینگ است. برای توسعۀ مکانیزاسیون استان اصفهان نیاز به ماشین‌های مناسب پادلینگ، نشاکار، سمپاش و کمباین مخصوص برداشت برنچ محسوس است.
واحدی و همکاران (Vahedi et al., 2018) در پژوهشی در خصوص بررسی وضعیت موجود مکانیزاسیون برنج در استان مازندران گزارش دادند که درجۀ مکانیزاسیون خاک‌ورزی اولیه و ثانویه در استان مازندران 7/99 و 3/99 درصد، کاشت با نشاکار 69/21 درصد، و برداشت مکانیزۀ برنج با دروگر و کمباین برنج 8/72 درصد است. سطح مکانیزاسیون محاسبه شده برای برنج‌کاری در استان مازندران 63/2 اسب‌بخار بر هکتار محاسبه شد. متوسط ظرفیت مکانیزاسیون برنج استان 235 اسب‌بخار- ساعت بر هکتار تعیین شد.
شناخت و ارزیابی شاخصهای مكانيزاسيون برنج برای انتخاب درست و استفاده بهینه از ماشین‌های برنج و انجام به موقع عملیات کشاورزی از ضروريات است تا به‌عنوان اطلاعات مبنا و بنيادي در محاسبه پروژه‌هاي مكانيزاسيون برنج و تحليل‌هاي اقتصادي مورد استفاده قرار گيرد. هدف از اجرای این پژوهش، تعیین وضعیت موجود مکانیزاسیون برنج در شرق استان گیلان و ارائه راهکارهای لازم برای بهبود آن‌ها می‌باشد.
مواد و روش‌ها
استان گیلان یکی از استان‌های شمالی کشور با مساحت 14711 کیلومترمربع است. این استان با دارا بودن 31 درصد سطح برداشت برنج در جایگاه دوم کشور قرار دارد (Anon, 2023). محدودۀ مورد مطالعه در این پژوهش شرق استان گیلان با وسعتی در حدود 3/4310 کیلومترمربع، حدوداً 29 درصد از کل مساحت استان را در برمی‌گیرد و شامل شش شهرستان: آستانه اشرفیه، املش، رودسر، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود می‌باشد (Anon, 2014). شهرستان‌های فوق به ترتیب با سطح زیر کشت برنج به مساحت 23570، 3500، 10700، 4430، 23816 و 9050 هکتار، حدوداً 5/31 درصد برنج‌کاري استان گيلان را به خود اختصاص داده‌‌اند (Anon, 2023).
براي تعيين شاخصهای تعیین‌کنندۀ روند توسعه مکانیزاسیون برنج در شرق استان گیلان، این مطالعه طی سال‌های زراعی 1400-1399 و 1401-1400 به اجرا درآمد. اطلاعات و داده‌هاي موردنیاز از طريق تكميل پرسشنامه و با مراجعه به منابع آماري موجود و با بررسي‌هاي ميداني و مصاحبه با بهره‌برداران جمع‌آوري گرديد. جامعۀ آماری این تحقیق شالیکاران نواحی شرقی استان گیلان بودند. در این نواحی بیش از 72 هزار بهره‌بردار هر ساله برنج‌کاری می‌کنند (Anon, 2014). حجم نمونه برای شالیکاران با استفاده از فرمول کوکران 385 کشاورز تعیین شد. پرسشنامه از دو بخش ویژگی‌های فردی و حرفه‌ای شالیکاران و مکانیزاسیون تشکیل شده است. روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای بود که پس از انتخاب روستاها، افراد نمونه به صورت تصادفی از هریک از روستاها انتخاب شدند. در بخش ویژگی‌های فردی و حرفه‌ای شالیکاران، متغیرها شامل جنسیت، سن، سطح سواد، سابقۀ فعالیت کشت برنج، نوع رقم برنج کشت‌شده، مساحت زمین زیر کشت، مقادیر مصرفی کود و سم، متوسط اندازۀ قطعات، نوع مالکیت زمین و تعداد اعضای خانوار بودند. در بخش ویژگی‌های مکانیزاسیون، متغیرها شامل نوع عملیات، مشخصات ماشین مورد استفاده در عملیات، نوع مالکیت ماشین، ساعت شروع و پایان عملیات، تعداد دفعات، تاریخ شروع و پایان عملیات و تعداد نیروی انسانی لازم برای عملیات می‌باشند. برای جمع‌آوری اطلاعات، از آمار مراکز معتبری مانند سازمان جهاد کشاورزی استان (اداره فناوری مکانیزه کشاورزی، مدیریت امور زراعت و اداره آمار و فناوری اطلاعات و تجهیز شبکه)، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها، مراکز خدمات جهاد کشاورزی و آمارنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی (سال 1400-1399 و 1400-1401) استفاده گردید.
از اطلاعات به‌دست‌آمده شاخص‌هاي مكانيزاسيون شامل درجۀ مكانيزاسيون، سطح مكانيزاسيون، ظرفيت مكانيزاسيون، توان اجرایی ماشینی به همراه ظرفیت مزرعه‌ای مؤثر، بازده مزرعه‌اي ماشين و روزهای کاری محاسبه شدند.
روش محاسبه هر یک از شاخصهای مکانیزاسیون به شرح زیر است (Almassi et al., 2015):
درجه مکانیزاسیون
اين شاخص از نسبت سطح عملیات اجرا شده توسط ماشین به کل سطح زیر کشت آن محصول به دست می‌آید. درجۀ مکانیزاسیون از رابطۀ (1) محاسبه شد.
(1) |
| ||||||
(2) |
| ||||||
(3) |
| ||||||
(4) |
| ||||||
(5) |
| ||||||
(6) |
| ||||||
(7) |
| ||||||
(8) |
| ||||||
(9) |
| ||||||
(10) |
| ||||||
درجه مکانیزاسیون برنج | برداشت | داشت | وجین | سمپاشی | نشاکاری | خاک‌ورزی | شهر |
7/78 | 54/93 | 51/31 | 04/5 | 98/57 | 75/89 | 100 | آستانه اشرفیه |
4/74 | 90 | 55/17 | 5 | 09/30 | 90 | 100 | املش |
5/60 | 36/81 | 64/4 | 94/2 | 33/6 | 07/56 | 100 | رودسر |
4/70 | 100 | 69/10 | 06/4 | 31/17 | 11/71 | 100 | سیاهکل |
5/65 | 45/88 | 16/18 | 23/2 | 09/34 | 42/55 | 100 | لاهیجان |
8/72 | 45/99 | 41/23 | 52/5 | 29/41 | 51/68 | 100 | لنگرود |
سطح مکانیزاسیون
در جدول 2، توان ماشین‌های نیروی محرکه شالیزاری به‌کاررفته، تعداد ماشین‌ها و سطح مکانیزاسیون برنج نشان داده شده است. سطح مکانیزاسیون در شهرستان رودسر و در شهرستان سیاهکل به ترتیب کمترین و بیشترین است. میانگین سطح مکانیزاسیون برای برنج‌کاری نواحی شرقی استان گیلان، 95/3 اسب‌بخار در هکتار محاسبه شده است. از دلایل به دست آمدن این عدد می‌توان به استفادۀ مشترک توان ماشین‌های نیروی محرکه برای شالیزار و دیگر محصولات اشاره کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد پراکنش منابع توان (تراکتور و تیلر) در نواحی شرقی استان به درستی انجام نگرفته است. این امر ناشی از مواردی از قبیل ضعف در توزیع بهینه تسهیلات بانکی جهت خرید ماشین‌های کشاورزی، بضاعت مالی اندک اغلب شالیکاران، قیمت بالای ماشین‌های شالیکاری، کوچک بودن و پراکندگی اراضی شالیکاری و عدم وجود برنامه جامع جهت توسعه مکانیزاسیون اراضی شالیکاری و همچنین مدیریت به‌کارگیری ماشین‌ها و ادوات بر اساس تقویم فعالیت‌های زراعی برنج و کمبود نیروهای متخصص و کارآمد مروج در حوزه مکانیزاسیون جهت راهنمایی شالیکاران بوده است. توزیع تراکتور و دیگر ماشین‌های خودگردان بدون در نظر گرفتن مساحت سطوح زیر کشت و شرایط اقتصادی، اقلیمی و فرهنگی بهره‌برداران بوده است. تمایل کشاورزان خرده‌مالک به داشتن ماشین خودگردان شخصی باعث شده است که توان بیش از اندازۀ نیاز در مناطق روستایی بدون استفاده بماند و تنها در مدت‌زمان کمی از سال از آن استفاده شود و گاهی از تراکتورها و تیلرها استفاده‌های غیر مرتبط (مانند جابه‌جایی) شود.
جدول 2- سطح مکانیزاسیون زراعت برنج در نواحی شرقی استان گیلان
شهر | مجموع توان موتوری (اسب بخار) | سطح زیر کشت (هکتار) | سطح مکانیزاسیون (اسب بخار بر هکتار) |
آستانه‌اشرفیه | 114564 | 23570 | 86/4 |
املش | 13644 | 3500 | 90/3 |
رودسر | 29436 | 10700 | 75/2 |
سیاهکل | 22756 | 4430 | 14/5 |
لاهیجان | 77263 | 23816 | 24/3 |
لنگرود | 38888 | 9050 | 30/4 |
ظرفیت مکانیزاسیون
در جدول 3 متوسط ظرفیت مکانیزاسیون ارائه شده است. بیشترین و کمترین مقدار انرژی مکانیکی صرف شده مربوط به شهرستان‌های املش و لاهیجان است که نشان از کاربرد بیشتر ماشین در انجام عملیات محصول برنج در شهرستان املش و انجام عملیات به صورت دستی در شهرستان لاهیجان است.
جدول 3- ظرفیت مکانیزاسیون عملیات ماشینی در نواحی شرقی استان گیلان
شهر | ظرفیت مکانیزاسیون (اسب بخار- ساعت بر هکتار) |
آستانه اشرفیه | 89/367 |
املش | 67/716 |
رودسر | 10/459 |
سیاهکل | 67/599 |
لاهیجان | 11/172 |
لنگرود | 84/593 |
بازده مزرعه‌ای
در جدول 4 بازده مزرعه‌ای عملیات مختلف ماشینی در تولید برنج نشان داده شده است. بازده مزرعه‌ای روتیواتور تراکتوری در عملیات پادلینگ با 75/43 درصد و عملیات تسطیح با مالۀ تیلری با 26/78 درصد به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار است.
جدول 4- بازده مزرعه‌ای عملیات مختلف ماشینی در تولید برنج در نواحی شرقی استان گیلان
نوع عملیات | ماشین مورد استفاده | عرض کار (متر) | متوسط سرعت (کیلومتر بر ساعت) | بازده مزرعه‌ای (درصد) | ظرفیت مزرعه‌ای مؤثر (هکتار بر ساعت) | ||
خاک‌ورزی | شخم اول | تیلر | گاوآهن برگرداندار | 4/0 | 16/2 | 44/69 | 06/0 |
تراکتور | گاوآهن برگرداندار | 9/0 | 5 | 23/72 | 325/0 | ||
روتیواتور | 4/1 | 78/2 | 32/73 | 285/0 | |||
شخم دوم | تیلر | روتیواتور | 6/0 | 3/2 | 12/70 | 097/0 | |
گاوآهن تک خیش | 4/0 | 41/2 | 65/70 | 068/0 | |||
تراکتور | روتیواتور | 4/1 | 02/3 | 12/75 | 318/0 | ||
گلخرابی (پادلینگ) | تیلر | خیش دوطرفه | 25/0 | 3 | 67/74 | 056/0 | |
روتیواتور | 5/0 | 3 | 00/58 | 087/0 | |||
تراکتور | روتیواتور | 8/1 | 4 | 75/43 | 315/0 | ||
پادلر | 3 | 4 | 00/45 | 54/0 | |||
تسطیح | تیلر | ماله | 1 | 4/2 | 00/75 | 18/0 | |
تراکتور | ماله | 3 | 3 | 44/74 | 67/0 | ||
کاشت (نشاکاری) | نشاکار 4 ردیفه راه رونده | 2/1 | 33/1 | 91/63 | 102/0 | ||
نشاکار 6 ردیفه راه رونده | 8/1 | 22/1 | 75/63 | 14/0 | |||
نشاکار 6 ردیفه سوار شونده | 8/1 | 5/2 | 33/73 | 33/0 | |||
داشت | سمپاش پشتی موتوری | 2 | 5/1 | 80/69 | 209/0 | ||
سمپاش زنبهای | 5 | 5/1 | 80/48 | 366/0 | |||
سمپاش پشت تراکتوری | 4 | 5/1 | 80/48 | 293/0 | |||
وجین‌کن موتوری | دو ردیفه | 6/0 | 67/1 | 34/73 | 073/0 | ||
سه ردیفه | 9/0 | 82/1 | 67/71 | 117/0 | |||
پنج ردیفه | 5/1 | 21/1 | 10/70 | 127/0 | |||
برداشت | دروگر برنج | 2/1 | 62/2 | 30/77 | 243/0 | ||
کمباین برنج تغذیه‌کننده کل محصول | 3/2 | 28/2 | 13/71 | 373/0 | |||
کمباین برنج تغذیه‌کننده خوشه | 4/1 | 41/2 | 21/73 | 247/0 | |||
بیلر | 65/1 | 5 | 20/70 | 579/0 | |||
در جدول 5 تقویم فعالیت‌های مکانیزه به همراه فرصت زمانی و روزهای کاری در نواحی شرقی استان گیلان نشان داده شده است. برای تعیین تعداد روزهای کاری عملیات کشاورزی برنج، با استفادۀ مستقیم از آمار هواشناسی امکان‌پذیری عملیات قضاوت گردید.
جدول 5- تقویم فعالیت‌های مکانیزه برنج به همراه روزهای کاری در نواحی شرقی استان گیلان
عملیات | شروع عملیات | پایان عملیات | فرصت زمانی (روز) | روزهای کاری (روز) |
شخم اول (زمستانه) | 1 دی | 29 اسفند | 89 | 80 |
شخم اول (بهاره) | 1 فروردین | 31 فروردین | 31 | 28 |
شخم دوم | 25 فروردین | 20 اردیبهشت | 27 | 26 |
گلخرابی و تسطیح | 28 فروردین | 23 اردیبهشت | 27 | 26 |
نشاکاری | 1 اردیبهشت | 5 خرداد | 36 | 35 |
وجین | 20 اردیبهشت | 30 خرداد | 42 | 42 |
کنترل آفات و بیماری‌ها | 10 خرداد | 30 تیر | 52 | 44 |
برداشت | 1 مرداد | 10 شهریور | 32 | 24 |
نسبت ماشین به سطح زیر پوشش
جهت مشخص نمودن نحوه توزيع منابع اصلی توان در سطوح مزارع، از شاخص نسبت ماشین به میزان سطح تحت پوشش استفاده می‌شود (Almassi et al., 2015). در جدول 6 نسبت هكتار بر ماشین‌های خودگردان نشان داده شده است. نسبت هکتار بر ماشین خودگردان در شهرستان‌های سیاهکل و رودسر به ترتیب به ازای هر 9 و 37 هکتار یک تراکتور، در شهرستان‌های آستانه اشرفیه و سیاهکل به ترتیب به ازای هر 2 و 8 هکتار یک تیلر، در شهرستان‌های آستانه اشرفیه و لاهیجان به ترتیب به ازای هر 23 و 40 هکتار یک نشاکار و در شهرستان‌های آستانه اشرفیه و سیاهکل به ازای هر 29 و 158 هکتار یک کمباین موجود است.
جدول 6- نسبت هکتار بر ماشین‌های خودگردان در نواحی شرقی استان گیلان
شهر | هکتار بر تراکتور | هکتار بر تیلر | هکتار بر نشاکار | هکتار بر کمباین |
آستانه اشرفیه | 36 | 2 | 23 | 29 |
املش | 2 | 5 | 30 | 51 |
رودسر | 37 | 4 | 33 | 84 |
سیاهکل | 9 | 8 | 27 | 158 |
لاهیجان | 34 | 6 | 40 | 40 |
لنگرود | 27 | 4 | 25 | 30 |
بازده اقتصادی مکانیزاسیون
در جدول 7 بازده اقتصادی مکانیزاسیون ارائه شده است. بازده اقتصادی در شهرستان رودسر با 74/0 تن بر اسب بخار و در شهرستان سیاهکل با 43/0 تن بر اسب بخار به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار به‌دست‌آمده است. میانگین بازده اقتصادی برای تولید برنج در نواحی شرقی استان گیلان برابر 58/0 تن بر اسب‌بخار است. از دلایل پایین بودن بازده اقتصادی می‌توان به کاهش سطح زیر کشت برنج و وجود تعداد زیاد ماشین‌های مخصوص برنج به‌ویژه تیلر و تراکتور به دلیل کم بودن سطوح مالکیت (کوچک بودن قطعات زراعی)، نبود شرکت‌های ارائه‌دهندۀ خدمات مکانیزه، زمان اندک در اختیار کشاورزان برای تهیۀ زمین، کاشت، داشت و برداشت در این نواحی اشاره کرد. عواملی مانند شرایط اقلیمی، حاصلخیزی خاک، کیفیت و نوع نهاده‌ها و مدیریت زراعی بر بازده اقتصادی مکانیزاسیون مؤثر هستند. عوامل انسانی و مدیریتی مانند انتخاب درست منابع توان ازنظر نوع و تعداد، تنظيم و به‌کارگیری درست آن‌ها و استفادۀ حداکثر و بهينه از ظرفيت کاري منابع توان از عوامل مهم و اثرگذار بر افزایش بازده اقتصادی مکانیزاسیون هستند.
جدول 7- بازده اقتصادی مکانیزاسیون در نواحی شرقی استان گیلان
شهر | متوسط عملکرد برنج (تن بر هکتار) | سطح مکانیزاسیون (اسب بخار بر هکتار) | بازده اقتصادی مکانیزاسیون (تن بر اسب بخار) |
آستانه اشرفیه | 463/2 | 86/4 | 51/0 |
املش | 460/2 | 9/3 | 63/0 |
رودسر | 023/2 | 75/2 | 74/0 |
سیاهکل | 211/2 | 14/5 | 43/0 |
لاهیجان | 232/2 | 24/3 | 69/0 |
لنگرود | 171/2 | 3/4 | 50/0 |
توان اجرایی ماشینی
در جدول 8 توان اجرايي بالقوه و واقعی عمليات ماشینی براي كشت برنج در نواحی شرقی استان گيلان ارائه شده است. براي محاسبۀ شاخص توان اجرايي بالقوه، روزهای کاری با توجه به عوامل محدودکننده به‌منظور اجرای هر عملیات مشخص شده است. ساعات کار روزانه برای اجرای هریک از عملیات‌ها به غیر سمپاشی (4 ساعت در روز) 8 ساعت در روز در نظر گرفته شده است. با توجه به ظرفیت مزرعه‌ای مؤثر، زمان لازم برای اجرای عملیات در هکتار تعیین شده است. توان اجرایی واقعی ميزان مساحت زير كشت موجود منطقه است كه عمليات ماشيني در آن اجرا می‌شود. انجام می‌شود.
ضریب بهره‌وری
در جدول 8 ضریب بهره‌وری عمليات ماشینی براي كشت برنج ارائه شده است. بیشترین ضریب بهره‌وری با 91/71 درصد به نشاکاری با نشاکار 6 ردیفۀ راه رونده اختصاص دارد و کمترین ضریب بهره‌وری با 92/7 درصد در سمپاشی با سمپاش فرغونی و زنبهای دیده می‌شود. ضریب بهره‌وری پایین این ماشین نشان از کاربرد کمتر این سمپاش در اراضی شالیزارها است، این موضوع باعث شده است تا بهره‌برداران بیشتر از سمپاش‌های پشتی موتوری در شالیزارها استفاده کنند. برای ماشین‌هایی با کارآیی مناسب در شالیزار در صورت پایین بودن ضریب بهره‌وری، می‌توان با مدیریت صحیح ماشینی و بالا بردن ضریب بهره‌وری، با همین تعداد ماشین موجود در ناوگان ماشینی، سطح بیشتری از عملیات را اجرا کرد. ضریب بهره‌وری بالاتر نشاندهندة مدیریت بهتر ماشینی برای اجرای آن عملیات است.
جدول 8- توان اجرایی بالقوه، واقعی و ضریب بهره‌وری عملیات ماشینی در نواحی شرقی استان گیلان
نوع عملیات | ماشین مورد استفاده | تعداد ماشین فعال | توان اجرایی بالقوه (هکتار) | توان اجرایی واقعی (هکتار) | ضریب بهره‌وری (درصد) | ||
خاک‌ورزی | شخم اول (زمستانه) | تیلر | گاوآهن برگرداندار یکطرفه | 725 | 0/27840 | 17078 | 34/61 |
تراکتور | گاوآهن برگرداندار | 201 | 0/41808 | 6343 | 17/15 | ||
روتیواتور | 377 | 8/68764 | 25372 | 90/36 | |||
شخم اول (بهاره) | تیلر | گاوآهن برگرداندار‌یکطرفه | 3625 | 0/48720 | 11260 | 11/23 | |
تراکتور | گاوآهن برگرداندار | 1340 | 0/97552 | 12761 | 08/13 | ||
روتیواتور | 1886 | 2/120402 | 51045 | 40/42 | |||
شخم دوم | تیلر | روتیواتور | 4303 | 3/86817 | 18016 | 75/20 | |
گاوآهن تک خیش | 1886 | 6/26675 | 12011 | 02/45 | |||
تراکتور | روتیواتور | 1886 | 6/124747 | 45040 | 10/36 | ||
گلخرابی (پادلینگ) | تیلر | خیش دوطرفه | 4303 | 3/50121 | 12611 | 16/26 | |
روتیواتور | 4303 | 1/77867 | 13662 | 55/17 | |||
تراکتور | روتیواتور | 1886 | 7/123570 | 43914 | 54/35 | ||
پادلر | 136 | 5/15275 | 4879 | 94/31 | |||
تسطیح | تیلر | ماله | 8606 | 6/322208 | 26273 | 15/8 | |
تراکتور | ماله | 793 | 5/68704 | 48793 | 02/71 | ||
کاشت (نشاکاری) | نشاکار 4 ردیفه راه رونده | 2416 | 0/69001 | 47568 | 94/68 | ||
نشاکار 6 ردیفه راه رونده | 150 | 0/5880 | 4228 | 91/71 | |||
نشاکار 6 ردیفه سوار شونده | 33 | 2/3049 | 1057 | 67/34 | |||
داشت | سمپاش پشتی موتوری | 4815 | 0/177115 | 18212 | 28/10 | ||
سمپاش زنبه ای | 1099 | 2/70793 | 5604 | 92/7 | |||
سمپاش پشت تراکتوری | 211 | 8/10880 | 4203 | 62/38 | |||
برداشت | دروگر برنج | 305 | 1/14230 | 7131 | 11/50 | ||
کمباین برنج تغذیه‌کننده کل محصول | 1851 | 2/132561 | 65009 | 04/49 | |||
کمباین برنج تغذیه‌کننده خوشه | 86 | 5/4078 | 2011 | 30/49 | |||
نتیجهگیری
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد درجة مکانیزاسیون عمليات خاك‌ورزي با توجه به انرژی‌بر بودن این عملیات، به صورت ماشینی است و در تمام شهرستان‌هاي نواحی شرقی 100 درصد است. درجة مکانیزاسیون عملیات نشاکاری 41/70 درصد به‌دست‌آمده است که نسبت به آنچه برای پایان برنامۀ ششم در نظر بوده (54 درصد) روند خوبی داشته است. درجة مکانیزاسیون عملیات برداشت 12/91 درصد است که برای رسیدن به آنچه در برنامه ششم پیش‌بینی‌شده (90 درصد) روند مناسبی دارد
(Anon, 2018). درجة مکانیزاسیون عملیات سمپاشی 32/37 درصد و وجین 85/3 است که نسبت به آنچه برای پایان برنامه ششم پیش‌بینی‌شده (11 درصد می‌باشد) نیاز مبرم خواهد بود به برنامه‌ریزی برای ورود ماشین‌های مناسب با توجه به سطوح زیر کشت و توزیع آن‌ها بین شهرستان‌های نواحی شرقی برای ارتقای درجه مکانیزاسیون (Anon, 2018).
سطح مکانیزاسیون برنج در نواحی شرقی استان گیلان 95/3 اسب بخار بر هکتار است. از دلایل به‌دست آمدن این عدد می‌توان به استفادۀ مشترک توان ماشین‌های نیروی محرکه برای شالیزار و اراضی دیگر برای کشت سایر محصولات ذکر کرد. کمترین بازده اقتصادی مربوط به شهرستان سیاهکل با مقدار 43/0 و بیشترین آن برای شهرستان رودسر با 74/0 تن بر اسب‌بخار محاسبه شد. نحوۀ توزیع ماشین‌های خودگردان با توجه به سطوح زیر کشت در برخی از شهرستان‌ها درست نبوده است. به دلیل پایین بودن تعداد ماشین‌های خودگردان در نواحی شرقی نسبت به تعداد بهره‌برداران، باعث گردیده قدرت تصمیم‌گیری بهره‌برداران در انجام عملیات در زمان مناسب پایین باشد. به دلیل بالا بودن هزینه خرید ماشین‌های خودگردان و کوچک بودن اراضی، متوسط نسبت ماشین خودگردان به بهره‌بردار مناسب نمی‌باشد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد تعداد ماشین‌های خاک‌ورزی و نشاکار موجود در نواحی شرقی مناسب است و فقط با بهتر کردن مدیریت ماشینی باید سطح اجرای عملیات مکانیزه نشاکاری را افزایش داد. در مورد ماشین‌های برداشت، نیاز به تقويت و ورود ماشين‌هاي بيشتري براي ارتقاي درجة مكانيزاسيون است و در مورد عملیات وجین، با توجه به درجۀ مکانیزاسیون پایین، نیاز مبرم به برنامه‌ریزی برای ورود ماشین‌های مناسب است.
قدردانی
این مقاله بخشی از یافته‌های پروژه تحقیقاتی به شماره مصوب: 990690-053-04-04-2 در موسسه تحقیقات برنج کشور می‌باشد. نویسندگان مراتب قدردانی خود را بابت حمایت‌‌های اداری و مالی ابراز می‌نمایند.
REFERENCES
Almassi, M. Kiani, S. and Loveimi, N. 2015. Principles of agricultural mechanization. Gofteman Andishieh Maaser Press. Iran. (in Farsi).
Anonymous. 2014. Statistical Yearbook of Gilan Province. (in Farsi).
Anonymous. 2018. The sixth five-year plan for the quantitative and qualitative improvement of the state of agricultural mechanization (agricultural products, horticulture and medicinal plants, livestock and poultry, fisheries and aquatics, forests, pastures and natural resources). Agricultural Mechanization Development Center. (in Farsi).
Anonymous. 2023. Agricultural statistics of crops, Vol. 1. Crop year 2021-22. Statistics and Information Unit of the Ministry of Jihad Agriculture. (In Farsi).
Firouzi, S. 2014. An assessment of rice cultivation mechanization in Northern Iran (Langarud county in Gilan province). International Journal of Biosci. (IJB). 5(3), 110-115.
Firouzi, S. 2015. A survey on the current status of mechanization of paddy cultivation in iran: case of Gilan province. International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD). 5(2), 117-124.
Gokdogan, O. 2012. Comparison of Indicators of Agricultural Mechanization Level of Turkey and the European Union. Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty. 9(2), 1-4.
Hardani, S., Ghasemi Mobtaker, H., and Khanali, M. 2020. Investigating the Status of Some Mechanization Indicators in Strategic Crops using Fuzzy Logic (Case Study: Ahvaz City). Iranian Journal of Biosystem Engineering. 51 (3), 527-538. (in Farsi with English abstract).
Rasooli Sharabiani, V. and Ranjbar, I. 2008. Determination of the Degree, Level and Capacity Indices for Agricultural Mechanization in Sarab Region. Journal of Agricultural Sciences and Technology. 10, 215-223.
Sharifi, A. and Taki, O. 2016. Determination of agricultural mechanization indices for rice cultivation in Iran: A case study of Isfahan province, Iran. Ecology Environment and Conservation. 22(3), 41-47.
Vahedi, A., Younesi Alamouti, M. and Sharifi Malvajerdi, A. 2018. Assessment of Current Status and Determination of Rice Mechanization Indices (Case Study in Mazandaran Province). Journal of Agricultural Mechanization and Systems Research. 70(19), 25-40. (in Farsi with English abstract).
Yousefi, R. 2012. Agricultural Mechanization. Tehran. Iran. Agricultural Jihad Institute of Applied Scientific Higher Education. (in Farsi).
Yousefi, R. (2001). Determining the number of work days suitable for mechanize spraying operations of wheat crop in Ghazvin (M. Sc. Thesis), Islamic Azad University, Sciense and Research Branch Tehran, Iran. (in Farsi).
Investigating the Status of Rice Mechanization in the Eastern Regions of Gilan Province
Roohollah Yousefi1*, Alireza Allameh2 and Mohammad Younesi Alamouti3
1 Assistant professor, Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
2 Research Instructor, Assistant professor, Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
3Associate Professor, Imam Khomeini Higher Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.
Corresponding Author’s Email: r.yousefi1348@gmail.com
(Received: July. 27, 2024– Accepted: September. 21, 2024)
ABSTRACT
Knowing and evaluating the indicators of mechanization for the correct selection and optimal use of machines and the timely implementation of agricultural operations are essential. In this research is to determine the current status of rice mechanization in the east of Gilan province and provide the necessary solutions for their improvement.The results of this study show that the degree of mechanization of tillage, planting with transplanter, spraying, weeding and harvesting in the eastern areas of Gilan province is 100%, 70.41%, 37.32%, 3.85% and 91.12% respectively. The level of rice mechanization in these regions is 3.95 horsepower per hectare. Roudsar city has the lowest level of mechanization and Siahkal city has the highest level with 2.75 and 5.14 horsepower per hectare, respectively. The average mechanization capacity of rice in the eastern regions of Gilan province is 646.51 horsepower-hour per hectare. The highest amount of mechanization capacity is related to the Primary tillage (Spring) with a tractor-turned plow and the lowest is related to the harvesting operation with rice self-propelled reaper, respectively, equal to 1323.09 and 30.80 horsepower-hour per hectare has been obtained. The lowest economic efficiency for Siahkal city and the highest for Roudsar city were calculated as 0.43 and 0.74 tons per horsepower, respectively. The results of this study show that the number of tillage machines and transplanters available in the eastern regions is suitable, and only by improving the management of machines, the level of implementation of mechanized transplanting operations should be increased. In the case of harvesting machines, there is a need to strengthen and introduce more machines to improve the degree of mechanization, and in the case of weeding operations, due to the low degree of mechanization, there is an urgent need to plan for the introduction of suitable machines.
Keywords: Mechanization degree, Mechanization level, Mechanization capacity, Economic efficiency, Executive power
مقالات مرتبط
-
-
بررسی اثرات محلول‌پاشی مواد آلی و عناصر کم‌مصرف بر خصوصیات کمی و کیفی خرمای زاهدی
تاریخ چاپ : 1400/09/01 -
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1404-1400